Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2016 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: protokolant sądowy Joanna Walczak

po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2016 r. w Warszawie

sprawy A. W. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniu rentowemu

na skutek odwołania A. W. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 11 września 2015 r. znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że A. W. (1) jako osoba sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem podlega obowiązkowo ubezpieczeniu rentowemu od dnia 7 czerwca 2015 r.,

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

A. W. (1) w dniu 2 października 2015r. skierowała do Sądu Okręgowego Warszawa – Praga odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 11 września 2015r., nr (...), określającej, że od daty 1 czerwca 2015r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, nie podlega zaś obowiązkowo ubezpieczeniom rentowym.

Uzasadniając swe stanowisko odwołująca wskazała, że urlop macierzyński zakończył się z dniem 24 maja 2015r. Termin 7 dniowy na złożenie oświadczenia o zamiarze podlegania ubezpieczeniom z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem przypadał więc w niedzielę 31 maja. W związku z tym korzystając z przepisów kodeksu postępowania administracyjnego (art. 123), złożenie wniosku w dniu 1 czerwca powinno być wystarczające dla zachowania terminu do złożenia oświadczenia i objęcia ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym (odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 11 września 2015r., nr (...), k. 2 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy przytoczył art. 6a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015r., poz. 121, ze zm.), wyjaśniając, że jednym z warunków przystąpienia do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych na podstawie tego przepisu jest to, aby osoba chcąca przystąpić do tych ubezpieczeń podlegała wcześniej, bezpośrednio przed okresem sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem – przez co najmniej 6 miesięcy – ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów wymienionych w art. 6a ust. 1 ustawy. W dalszej części organ rentowy wskazał, że „warunek bezpośredniości, o którym mowa powyżej, jest spełniony w przypadku złożenia oświadczenia o zamiarze podlegania ubezpieczeniom z tytułu sprawowania opieki w terminie 7 dni, wynikającym z art. 36 ust. 4 w/w ustawy, od ustania poprzedniego tytułu. Jednakże objęcie ubezpieczeniami nie może nastąpić wcześniej niż od dnia wskazanego w art. 13 pkt 13a ustawy, tj. od dnia złożenia oświadczenia”. W przypadku odwołującej, wobec złożenia oświadczenia dopiero w dniu 1 czerwca 2015r., tj. ósmego dnia po ustaniu poprzedniego tytułu ubezpieczenia, organ rentowy stwierdził brak podstaw do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem rentowym z art. 6a ustawy i w związku z tym wniósł o oddalenie odwołana (odpowiedź na odwołanie z dnia 7 grudnia 2015r., k. 3-4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. W. (1) w okresie od dnia 1 listopada 2013r. do dnia 24 maja 2015r. była osobą współpracującą z A. W. (2) przy prowadzeniu działalności gospodarczej i do dnia 24 maja 2015r. pobierała zasiłek macierzyński (ZUS ZWUA, a.r., oświadczenie osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem, a.r.). W dniu (...) urodziła córkę N. W. (okoliczność bezsporna).

W dniu 1 czerwca 2015r. odwołująca rozpoczęła sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem i w tej samej dacie złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych oświadczenie osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem o zamiarze podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ( oświadczenie osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem z dnia 1 czerwca 2015r., a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z 11 września 2015r., nr (...), stwierdził, że A. W. (1) jako osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem począwszy od 1 czerwca 2015r.: 1) podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i 2) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom rentowym. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wyjaśnił, że jednym z warunków przystąpienia do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych na podstawie przepisu art. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest to, aby osoba chcąca przystąpić do tych ubezpieczeń podlegała wcześniej, bezpośrednio przed okresem sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem – przez co najmniej 6 miesięcy – ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów wymienionych w powołanym przepisie. Następnie stwierdził, że „warunek bezpośredniości, o którym mowa w powołanym wyżej art. 6a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jest spełniony w przypadku złożenia oświadczenia o zamiarze podlegania ubezpieczeniom z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem w terminie 7 dni, wynikającym z art. 36 ust. 4 w/w ustawy, od ustania poprzedniego tytułu. Jednocześnie objęcie ubezpieczeniami osób, o których mowa w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych następuje od dnia określonego w oświadczeniu, jako dzień rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym oświadczenie zostało złożone, do dnia wskazanego w oświadczeniu jako dzień zakończenia sprawowania osobistej opieki na dzieckiem”. W przypadku odwołującej, wobec złożenia oświadczenia dopiero w dniu 1 czerwca 2015r., tj. ósmego dnia po ustaniu poprzedniego tytułu ubezpieczenia, organ rentowy stwierdził brak podstawy do objęcia odwołującej obowiązkowym ubezpieczeniem rentowym z art. 6a ustawy i w konsekwencji objął odwołującą jedynie ubezpieczeniem emerytalnym na podstawie art. 6b ustawy (decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 11 września 2015r., nr (...), a.r.).

A. W. (1) odwołała się od powyższej decyzji (odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 11 września 2015r., nr (...), k. 2 a.s.).

Powołany stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów zawarte w aktach rentowych odwołującej z tym, że podkreślić należy, że w zasadzie nie był on sporny między stronami. Odwołująca nie kwestionowała faktów opisanych w decyzji Zakładu, tj. poprzednich okresów ubezpieczenia i daty złożenia oświadczenia o zamiarze podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, opierając zarzuty odwołania na argumentacji prawnej. Odwołująca nie podważała w szczególności ustalonej przez organ rentowy daty zaprzestania współpracy (24 maja 2015r.), mimo że w zgłoszeniu zamiaru podlegania ubezpieczeniu podała inną datę (25 maja 2015r.). Z kolei organ rentowy nie kwestionował faktu urodzenia córki przez odwołującą oraz zaprzestania współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność z powodu sprawowania osobistej opieki nad córką. W tych okolicznościach, wobec braku podstaw dla jakichkolwiek wątpliwości w zakresie faktów zgodnie opisanych przez strony, Sąd Okręgowy uznał je za ustalone, w myśl art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. W. (1) zasługiwało na uwzględnienie w części.

Zgodnie z art. 6a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015r., poz. 121 ze zm.) zwanej dalej ustawą systemową, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

1)osobami, które prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy i zaprzestały jej prowadzenia albo zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie art. 14a ust. 1d ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672, z późn. zm.);

2)osobami, które prowadziły inną niż określona w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6, przez okres co najmniej 6 miesięcy i które zaprzestały jej prowadzenia;

3)zleceniobiorcami, którzy wykonywali pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, przez okres co najmniej 6 miesięcy i którzy zaprzestali jej wykonywania;

4)osobami współpracującymi, o których mowa w art. 8 ust. 11, przez okres co najmniej 6 miesięcy z osobami, o których mowa w pkt 1-3, i które zaprzestały tej współpracy;

5)osobami duchownymi, podlegającymi z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym przez okres co najmniej 6 miesięcy.

W myśl ust. 2 powołanego przepisu, warunek prowadzenia pozarolniczej działalności, działalności zarobkowej i współpracy lub bycia osobą duchowną przez okres co najmniej 6 miesięcy uważa się za spełniony, jeżeli osoby, o których mowa w ust. 1, podlegały z tych tytułów nieprzerwanie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i opłacały składki na te ubezpieczenia.

Zgodnie ze stanowiskiem organu rentowego warunek bezpośredniości zastrzeżony w powołanym art. 6a ust. 2 spełniony jest wówczas, gdy ubezpieczony złożył oświadczenie o zamiarze podlegania ubezpieczeniom w terminie 7 dni od ustania poprzedniego tytułu. Zdaniem Sądu z takim stanowiskiem nie można się zgodzić. Choć powołany przez organ rentowy art. 36 ust. 4 ustawy systemowej faktycznie przewiduje 7 dniowy termin, to pamiętać należy, że dotyczy on tylko zgłoszeń, o których mowa w art. 36 ust. 2 i 3 ustawy, czyli osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1-4, 6-9b, 11, 12, 18a-22, ust. 2, 2a i 2d, duchownych będących członkami zakonów lub klasztorów oraz osób współpracujących, o których mowa w art. 8 ust. 11, których zgłoszenie należy do płatnika składek oraz osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 10, których zgłoszenie należy do tych osób. We wskazywanym przez Zakład art. 36 ust. 4 ustawy systemowej i przepisach, do których on odsyła, nie ma zaś mowy o osobach, o których mowa w art. 6a i art. 6b ustawy systemowej. O nich stanowi bowiem art. 36 ust. 2b, który wskazuje, że zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych osób, o których mowa w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1, i wyrejestrowanie z tych ubezpieczeń, w przypadku ustania warunków uzasadniających opłacanie składek, należy do Zakładu. Osoby te są obowiązane do przedłożenia Zakładowi:

1)skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka;

2)oświadczenia, o którym mowa w ust. 15;

3)orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, w przypadku posiadania przez dziecko takiego orzeczenia.

Przytoczony przepis art. 36 ust. 2 b ustawy systemowej wyraźnie precyzuje, że zgłoszenie do ubezpieczeń należy do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a nie do osoby ubezpieczonej i już choćby z tego powodu odwoływanie się do przepisu art. 36 ust. 4 ustawy, który zakreśla termin na dokonanie takiego zgłoszenia, wydaje się nietrafne. Ponadto, w myśl wskazanego przepisu art. 36 ust. 2b, osoba która chce podlegać ubezpieczeniom składa jedynie odpis skrócony aktu urodzenia dziecka oraz oświadczenie (nie jest to zgłoszenie), o którym stanowi art. 36 ust. 15 wskazując, że osoby, o których mowa w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1, składają oświadczenie o zamiarze podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym lub odpowiednio ubezpieczeniu emerytalnemu, które zawiera:

1)imię i nazwisko osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem oraz jej numer PESEL, a w razie gdy nie nadano numeru PESEL - serię i numer dowodu osobistego lub paszportu;

2)miejsce zamieszkania;

3)dzień rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem;

4)dzień zakończenia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem;

5)imię i nazwisko dziecka oraz datę jego urodzenia;

6)informację o ostatnim okresie ubezpieczenia;

7)informację o korzystaniu lub niekorzystaniu przez drugiego rodzica z uprawnień określonych w art. 6 ust. 1 pkt 19 lub art. 6a ust. 1 lub art. 6b ust. 1.

W powołanym przepisie nie ma mowy o jakimkolwiek terminie na złożenie oświadczenia. Gdyby zastrzeżenie takiego terminu było konieczne, to ustawodawca – tak jak w art. 36 ust. 16 ustawy – zawarłby stosowaną regulację. Ust. 16 wprost wskazuje, że osoba, o której mowa w art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1, jest obowiązana zawiadomić Zakład o wszelkich zmianach w stosunku do danych wskazanych w oświadczeniu, o którym mowa w ust. 15, w terminie 7 dni od dnia zaistnienia tych zmian. Termin 7 dni nie jest zaś przewidziany na samą czynność złożenia oświadczenia, co wydaje się uzasadnione biorąc pod uwagę, że ubezpieczenie osób takich jak odwołująca ma charakter obowiązkowy (a nie dobrowolny) i nie zależy od woli osoby składającej oświadczenie. W oświadczeniu zresztą, poza pewnymi danymi koniecznymi dla ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom w myśl art. 6a i art. 6b ustawy systemowej, nie ma miejsca na wyrażenie przez osobę, która oświadczenie składa, woli (zamiaru) podlegania ubezpieczeniom. Wynika to z tego, że kiedy są spełnione przesłanki z art. 6a i art. 6b, stosunek ubezpieczenia społecznego nawiązuje się niejako automatycznie. Nie jest on bowiem stosunkiem prawnym kształtowanym w drodze umownej i nie jest uzależniony od woli ubezpieczonego lub organu rentowego, ale wynika z przepisów prawa (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2007r., III UK 133/06; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 stycznia 2014r., III AUa 708/13).

Powyższe stanowisko wspiera brzmienie art. 13 pkt 13a ustawy systemowej, który to przepis nie uzależnia daty objęcia ubezpieczeniem obowiązkowym z tytułu osobistej opieki nad dzieckiem od zachowania jakiegokolwiek terminu, a stanowi jedynie, że data ta nie może być wcześniejsza niż dzień złożenia oświadczenia o zamiarze podlegania ubezpieczeniom.

Reasumując, przedstawiona wykładnia art. 36 ust. 4 ustawy systemowej prowadzi do wniosku, że zachowanie przepisanego w nim terminu jest prawnie irrelewantne w odniesieniu do osób ubezpieczonych z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W konsekwencji brak jest podstaw do innego traktowania osoby wskazanej w art. 6a lub w art. 6b, która złożyła oświadczenie wskazane w art. 36 ust. 15 przykładowo siódmego dnia po zaprzestaniu poprzedniego tytułu ubezpieczenia i takiej, która uczyniła to dopiero kilka dni później. W podanych przykładach należałoby przyjąć, że obie te osoby spełniają warunek podlegania ubezpieczeniom na podstawie art. 6a lub art. 6b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, o ile podlegały ubezpieczeniom społecznym z któregoś z tytułów wymienionych w w/w przepisach przez okres co najmniej 6 miesięcy bezpośrednio przed zaprzestaniem zatrudnienia i rozpoczęciem sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Inna byłaby tylko data, od której doszłoby do objęcia ubezpieczeniem, co wynika z cytowanego art. 13 pkt 13a ustawy systemowej.

Dodatkowo należy podkreślić, że z art. 6a ust. 2 ustawy systemowej nie wynika wymóg, aby bezpośrednio po sobie następowały kolejne tytuły ubezpieczenia. Przepis ten wymaga jedynie tego, aby bezpośrednio po okresie ubezpieczenia doszło do rozpoczęcia osobistej opieki nad dzieckiem, co należy rozumieć jako faktyczne podjęcie się opieki, a nie objęcie z tego tytułu ubezpieczeniem. Gdyby przyjąć punkt widzenia przeciwny, tj. że art. 6a ust. 2 wymaga bezpośrednio następujących po sobie okresów ubezpieczenia, to z uwagi na brzmienie art. 13 pkt 13a ustawy objęcie tym ubezpieczeniem byłoby możliwe tylko w razie zgłoszenia zamiaru podlegania temu ubezpieczeniu najpóźniej w pierwszym dniu po ustaniu poprzedniego tytułu ubezpieczenia. Wskutek uchybienia temu terminowi, nie zaktualizowałby się tytuł ubezpieczenia, a tym samym podważony byłby sens obowiązkowego charakteru ubezpieczenia. Przy takiej interpretacji przepisów podleganie ubezpieczeniu zależałoby jedynie od woli i rzetelności ubezpieczonego, co jest sprzeczne z wyraźną intencją ustawodawcy, który tytuły ubezpieczenia z art. 6a i art. 6b ustawy jednoznacznie określił jako tytuły obowiązkowe.

Odnosząc powyższą argumentację do niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż zachowanie terminu z art. 36 ust. 4 ustawy systemowej nie miało znaczenia dla obowiązku ubezpieczenia A. W. (1) na podstawie art. 6a ustawy. Bezpośrednio po ustaniu poprzedniego tytułu ubezpieczenia odwołująca podjęła osobistą opiekę nad dzieckiem. Jednocześnie spełniła wymóg podlegania ubezpieczeniu przez co najmniej 6 miesięcy, a zatem - wobec złożenia w dniu 1 czerwca 2015r. oświadczenia o zamiarze podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym - Zakład Ubezpieczeń Społecznych miał obowiązek, stosownie do treści art. 36 ust. 2b oraz art. 13 pkt 13a ustawy systemowej, zgłosić odwołującą do ubezpieczenia emerytalnego i rentowych począwszy od dnia złożenia oświadczenia, tj. od 1 czerwca 2015r.

Na marginesie Sąd Okręgowy zauważa, że również akceptacja wadliwej wykładni przepisów prezentowanej przez organ rentowy nie podważyłaby tytułu ubezpieczenia odwołującej. Z niespornych ustaleń faktycznych wynika, że A. W. (1) pobierała zasiłek macierzyński i współpracowała z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność do 24 maja 2015r. Nawet, gdyby przyjąć obowiązujący odwołującą siedmiodniowy termin na zgłoszenie zamiaru podlegania ubezpieczeniu, to i tak zgłoszenie dokonane w dniu 1 czerwca 2015r. mieściłoby się w terminie, ponieważ siódmego dnia, tj. 31 maja 2015r. przypadała niedziela, co – stosownie do treści art. 57 § 4 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – skutkowało przedłużeniem terminu o dodatkowy dzień, tj. do dnia 1 czerwca 2015r.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że A. W. (1) podlega ubezpieczeniom rentowym. W wyroku jednak błędnie, na skutek oczywistej omyłki, której Sąd nie mógł sprostować w trybie art. 350 k.p.c., została wskazana data 7 czerwca 2015r. zamiast oczywistej daty 1 czerwca 2015r., w której A. W. (1) skierowała do organu rentowego stosowane oświadczenie. W pozostałym zakresie, tj. w części, w której decyzja stanowiła o objęciu ubezpieczonej ubezpieczeniem emerytalnym od dnia 1 czerwca 2015r., brak było podstaw do korekty zaskarżonej decyzji, dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd w pozostałym zakresie odwołanie oddalił.

ZARZĄDZENIE

(...)