Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2017 roku wydanym w sprawie I C 299/15 Sąd Rejonowy w Skierniewicach oddalił powództwo Wspólnoty Mieszkaniowej Armii Krajowej 45 w S. przeciwko K. B. o zapłatę kwoty 12.204,93 zł, jak również zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił, iż pozwanym K. B. i R. B. przysługuje prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego, w związku z czym obowiązani są wnosić zaliczki na poczet kosztów zarządu nieruchomością wspólną, ponosić koszty zużycia wody, energii cieplnej oraz odprowadzenia ścieków. Objęta żądaniem pozwu kwota stanowiła należność z w/w. tytułów za okres od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 lipca 2013 roku. W konsekwencji w dniu 5 grudnia 2013 roku Sąd Rejonowy w Skierniewicach wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, który uprawomocnił się wobec R. B., zaś wobec pozwanej K. B. został uchylony na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Skierniewicach z dnia 4 czerwca 2014 roku. W toku postępowania Sąd I instancji odnosił się do zarzutu przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek skapitalizowanych od należności głównej za okres od dnia 11 maja 2009 roku do dnia 27 sierpnia 2010 roku. W toku rozprawy w dniu 18 grudnia 2015 roku, pełnomocnik pozwanej oświadczył, że podnosi również zarzut przedawnienia całości roszczenia. Sąd Rejonowy w Skierniewicach odnosił się również do zarzutu nieudowodnienia wysokości roszczenia, gdyż zostało ono zakreślone jako łączna wartość należności głównej oraz odsetek, bez wskazania informacji o roszczeniach wymagalnych w poszczególnych miesiącach, co uniemożliwiało – zdaniem pozwanej - weryfikację tego, czy powód prawidłowo zaliczał wpłaty dokonywane na poczet zadłużenia przez R. B..

Na skutek powyższych zarzutów, Sąd I instancji stwierdził, że nie jest w stanie ustalić jaki jest wymiar zobowiązań pozwanej z tytułu należności objętych żądaniem pozwu.

Sąd Rejonowy wskazał, że strona powodowa przedstawiła jedynie dokumenty dotyczące wysokości zaliczki na poczet kosztów zarządu nieruchomością wspólną, wysokości należności z tytułu zużycia wody, energii cieplnej i odprowadzenia ścieków. Zdaniem tego Sądu, informacje te uniemożliwiały jednak odniesienie się do całości zarzutu przedawnienia, gdyż nie dawały możliwości przeanalizowania zapisów rachunków na koncie lokalu pozwanych, ustalenie, kiedy dokładnie pozwany R. B. dokonywał wpłat o których mowa w pozwie i na poczet jakich należności (za jakie okresy i z jakiego tytułu) zostały one zaliczone. Możliwości takich pozbawiona została również biegła ds. rachunkowości – przy czym dowód z opinii tej biegłej został dopuszczony przez Sąd I instancji z urzędu. Jak zwrócił uwagę Sąd Rejonowy biegła bezskutecznie żądała od strony powodowej „kartoteki zapisów rozrachunków pozwanego z tytułu czynszu i opłat za media za okres objęty pozwem”. Podkreślił, że wspólnota została zobowiązana w postanowieniu Sądu do udostępnienia biegłej wszelkiej żądanej przez nią dokumentacji finansowo-księgowej. Sąd I instancji dostrzegł przy tym, iż biegła kierowała te wnioski do zarządcy nieruchomości, czyli podmiotu nie uprawnionego do udostępnienia komukolwiek dokumentacji rachunkowej bez zgody samej wspólnoty. W konsekwencji udzielił powodowi terminu tygodniowego na złożenie wszelkich dalszych wniosków dowodowych– pod rygorem pominięcia tych dowodów w dalszym toku postępowania jako spóźnionych. Sąd Rejonowy podniósł, że powód nie wykazał zainteresowania takim przebiegiem sprawy podnosząc jedynie, iż biegła nie skonkretyzowała rodzaju żądanych dokumentów. Ostatecznie Sąd I instancji pominął dowód z opinii biegłego ds. rachunkowości jako niemożliwy do przeprowadzenia – z powodu niedostatków informacji o stanie faktycznym niezbędnych do wydania opinii.

W oparciu o powyższe okoliczności, Sąd Rejonowy oddalił powództwo jako nieudowodnione. Uznał przy tym za prawidłowe stanowisko pozwanej, że roszczenia strony powodowej mają charakter okresowy i z tego względu przedawniają się z upływem terminu 3 – letniego. W ocenie Sądu Rejonowego niewątpliwie nieprzedawnione były tylko należności za okres od dnia 27 sierpnia 2010 roku do dnia 27 sierpnia 2013 roku, lecz ich wysokość nie została udowodniona. Sąd I instancji powołał się na treść art. 451 k.c., który stanowi, że zaliczenia dokonywanych przez dłużnika wpłat, powód powinien dokonywać na poczet należności najdalej wymagalnych, co ma istotne znaczenie przy sformułowanym zarzucie przedawnienia. Wskazał, iż strona powodowa nie sprostała spoczywającemu na niej zgodnie z treścią art. 6 k.c. ciężaru dowodu, gdyż nie przedstawiła żądanej przez biegłą ds. rachunkowości „kartoteki zapisów rozrachunków pozwanego z tytułu czynszu i opłat za media za okres objęty pozwem”. Zgodnie z wynikiem procesu, Sąd Rejonowy orzekł również o kosztach wynagrodzenia pełnomocnika pozwanej. (wyrok z uzasadnieniem – k. 226 i k.230-232)

Apelację od powyższego wyroku wywiodła strona powodowa.

Wspólnota Mieszkaniowa Armii Krajowej 45 w S. zaskarżyła wyrok w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła nierozpoznanie istoty sprawy poprzez brak ustalenia wymiaru zobowiązań pozwanej objętych żądaniem pozwu i uznanie powództwa za nieudowodnione. Skarżący wskazał na naruszenie następujących przepisów:

1)  art. 233 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów oraz błąd w ustaleniach faktycznych w tym w szczególności poprzez uznanie, że powód nie udowodnił dochodzonej należności, mimo że ze złożonych dokumentów wynikało z jakiego tytułu, za jaki okres i w jakiej wysokości dochodzi przedmiotowych należności,

2)  art. 6 kc w zw. z art. 232 kpc poprzez obciążenie powódki ciężarem udowodnienia zmian w zakresie stanu zadłużenia pozwanej, podczas gdy zgodnie z powołanymi przepisami obowiązek dowodowy w zakresie zapłaty względnie przedawnienia spoczywał na pozwanej,

3)  art. 217 kpc oraz art. 207 § 6 kpc poprzez nie pominięcie nowych twierdzeń pozwanej K. B. podniesionych dopiero w dniu 31 marca 2016 roku podczas gdy, na tym etapie postępowania były one w sposób oczywisty spóźnione,

4)  § 128 Rozporządzenia MS z dnia 23 grudnia 2015 roku – Regulaminu Urzędowania S. Powszechnych poprzez brak doręczenia powódce pisma biegłej ds. rachunkowości, a tym samym uniemożliwienia powódce złożenia dokumentów wskazanych w tym piśmie w terminie zakreślonym przez Sąd na złożenie wszelkich wniosków dowodowych.

W konsekwencji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji wskazano, że strona powodowa z rozbiciem na poszczególne miesiące sprecyzowała dochodzone roszczenie i załączyła niezbędne dokumenty. Podniesiono, iż pozwana nie kwestionowała sposobu i prawidłowości obliczenia zaliczek objętych pozwem. Nie wykazała również żadnej inicjatywy dowodowej celem ustalenia, kiedy, w jakiej wysokości i na poczet których należności współwłaściciel R. B. dokonywał wpłat. Skarżący podniósł także, że nie przedstawienie biegłej dokumentacji nie miało znaczenia, gdyż pozwana kwestionując wysokość roszczenia powinna przedstawić dowody na okoliczność tego, w jakim zakresie R. B. dokonywał należnych powódce wpłat z tytułu korzystania z lokalu. Apelujący wskazał również, iż pozwana nie zakwestionowała roszczenia co do wysokości aż do 31 marca 2016 roku, a Sąd I instancji dopuszczając spóźnione twierdzenia pozwanej naruszył zasady prekluzji dowodowej. Skarżący podniósł również, że skoro Sąd Rejonowy z urzędu dopuścił dowód z opinii biegłej ds. rachunkowości to powinien z urzędu doprowadzić do jego skutecznego przeprowadzenia. W ocenie apelującego, pismo biegłej dotyczące braku dostępu do niezbędnych jej dokumentów powinno być doręczone stronie powodowej tak jak opinia, czyli w trybie art. 248 kpc, na co wskazuje również treść § 128 powołanego w zarzutach Rozporządzenia. (apelacja – k. 236-241)

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik pozwanej wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

W uzasadnieniu podniósł, iż wysokość roszczenia została zakwestionowana już na etapie podnoszenia zarzutu przedawnienia, a zatem na etapie składania sprzeciwu. Dodał, że w żadnym piśmie powódka w ujęciu tabelarycznym nie przedstawiła roszczeń wymagalnych w poszczególnych miesiącach, ani nie udowodniła, iż ponownie nie dochodzi należności już zapłaconych przez R. B.. Wreszcie, strona pozwana podniosła, że rozprawa była kilkukrotnie odraczana wyłącznie w tym celu, aby umożliwić powódce odniesienie się do zarzutu nieudowodnienia wysokości roszczenia. (odpowiedź na apelację – k. 254-256)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pełnomocnika powódki podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

Apelacja opierała się na trzech grupach zarzutów.

Pierwsza dotyczyła dokonania przez Sąd Rejonowy niewłaściwego rozłożenia na strony ciężaru dowodowego.

Druga dotyczyła naruszenia przez Sąd I instancji zasad prekluzji dowodowej.

Trzecia zaś, odnosiła się do czynności technicznych podejmowanych przez Sąd Rejonowy w związku z przeprowadzaniem z urzędu dowodu z opinii biegłej ds. rachunkowości.

Zarzuty te były niezasadne.

Nie ma podstaw do stwierdzenia, że wysokość powództwa została udowodniona.

Na wstępie należy wskazać, iż na skutek niewykonania przez stronę powodową nałożonych na nią powinności procesowych, stan faktyczny oparty został jedynie na bezspornym fakcie, iż pozwanej i R. B. przysługiwało prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego. Drugi element ustalanego staniu faktycznego, czyli zaleganie przez nich w uiszczaniu opłat za korzystanie z tego lokalu był niemożliwy do obiektywnej weryfikacji. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na zwarcie przez R. B. ze Wspólnotą ugody w dniu 16 lutego 2013 roku, ale nie wiadomo, w jakim stopniu została ona wykonana.

W takiej sytuacji, istota sporu sprowadzała się do ustalenia, która ze stron procesu powinna wykazać zasadność swojego stanowiska procesowego, czy ta która twierdzi, że istnieją zaległości w uiszczaniu opłat, czy też ta, która kwestionuje wysokość roszczenia.

Sąd Rejonowy w Skierniewicach prawidłowo przyjął, iż taka powinność procesowa spoczywa na stronie powodowej.

W procesie cywilnym regułą jest bowiem zasada, że dowodzi ta strona, która twierdzi, a nie ta która zaprzecza tymże twierdzeniom. W sprawach dotyczących zapłaty trudno oczekiwać od strony broniącej się przed dochodzeniem należności od podmiotu który ma określone powinności wynikające z ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz.U. z 2016 r. poz. 1047 z późn. zm.), że będzie ona dysponować dowodami, co do sposobu księgowania poszczególnych wpłat. Strona powodowa w pozwie nie przestawiła, żadnych obiektywnie weryfikowalnych dowodów co do terminu, wysokości i sposobu księgowania wpłat R. B.. Zostały przez nią załączone jedynie informacje o wysokości należnych opłat, poszczególne uchwały Wspólnoty oraz wezwania przedsądowe.

Sąd Rejonowy prawidłowo dostrzegł, że dokumenty te nie są wystarczające do weryfikacji roszczenia i dopuścił z urzędu dowód z opinii biegłej ds. rachunkowości. Co więcej, nawet osoba posiadająca wiadomości specjalne też nie była w stanie zweryfikować dowodów załączonych do pozwu. W takiej sytuacji nie sposób twierdzić – jak czyni to powód- że roszczenie zostało udowodnione.

Strona powodowa nie zareagowała również na wezwanie Sądu I instancji, aby – po tym jak biegła nie była w stanie uzyskać żądanych przez nią dokumentów księgowych - ostatecznie przedstawić dowody na poparcie swoich twierdzeń.

W tym miejscu należy odnieść się do zarzutu, iż Sąd Rejonowy powinien doręczyć pismo biegłej- choć jego adresatem był wyłącznie Sąd.

Powołane przez skarżącego w apelacji przepisy kpc i Regulaminu dotyczą wyłącznie opinii biegłych- czyli środka dowodowego - a nie korespondencji biegłych z Sądem.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji postąpił prawidłowo nakładając na stronę powodową obowiązek wykazania swoich twierdzeń.

Zauważyć należy, iż stronę reprezentowaną przez profesjonalnych pełnomocników przewodniczący może zobowiązać do złożenia w wyznaczonym terminie – na podstawie art. 207§3 kpc - pisma przygotowawczego, w którym strona jest obowiązana do powołania wszystkich twierdzeń, zarzutów i dowodów pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku dalszego postępowania. Wyznaczony przez przewodniczącego termin powinien uwzględniać okoliczności sprawy oraz zakres i treść obowiązku nałożonego na stronę. Powinna ona dysponować czasem pozwalającym na wyczerpujące przygotowanie stanowiska wyrażanego w żądanym piśmie procesowym. Obostrzenia ustanowione w art.207§3 k.p.c. mające skłonić strony do przedstawienia wszystkich faktów i dowodów mogą dotyczyć tylko znanego - w terminie otwartym do złożenia pisma przygotowawczego - materiału faktycznego i dowodowego. Utrata prawa powoływania twierdzeń, zarzutów i dowodów oznacza, że zgłoszone w dalszym toku procesu wnioski dowodowe zostaną przez sąd pominięte (por. P.Telenga, Komentarz aktualizowany do art.207 Kodeksu postępowania cywilnego).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż sposób procedowania w niniejszej sprawie przez Sąd I instancji był prawidłowy.

Sąd ten uwzględnił, iż ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, zgodnie z którymi sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Ustalenia faktyczne w oparciu o tak ocenione dowody nie mogą wykazywać błędów tak faktycznych tzn. nie mogą być sprzeczne z treścią dowodów, jak i logicznych (błędności rozumowania i wnioskowania).

Konkludując, Sąd Okręgowy w oparciu o okoliczności niniejszej sprawy, uznał, iż roszczenie nie zostało udowodnione. Orzeczenie Sądu Rejonowego odpowiada zatem prawu.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w pkt 1) wyroku.

Orzeczenie zawarte w pkt 2) wyroku uzasadnia przepis art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i w zw. z § 2 pkt 4) w zw. z § 10 ust. 1) pkt 1) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800 z późn. zm.).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.