Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lipca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2017 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa T. G.

przeciwko Skarbowi Państwa - Okręgowemu Inspektoratowi Służby Więziennej w R. i Okręgowemu Inspektoratowi Służby Więziennej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 18 lipca 2016 r. sygn. akt I C 199/09

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że nadaje mu treść:

„I. zasądza od Skarbu Państwa – Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w R. na rzecz powoda T. G. kwotę 5 000 zł (pięć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 23 września 2009 r. do 31 grudnia 2016 r. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty;

II. oddala powództwo w pozostałej części.”

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego;

4.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz radcy prawnego J. W. kwotę 6 642 zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa złote) w tym 1 242 zł podatku od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Teresa Rak SSA Józef Wąsik SSA Sławomir Jamróg

Sygn. akt I Ca 112/17

UZASADNIENIE

Powód T. G. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej Skarbu Państwa – Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w K. na swoją rzecz kwoty 500.000 zł tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia oraz miesięcznej renty w kwocie 3.000 zł w związku z utratą zdrowia będącą następstwem niewłaściwego leczenia podczas pobytu powoda w jednostkach penitencjarnych.

Strona pozwana Skarb Państwa – Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w K. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej kosztów procesu, podnosząc m. in. że dolegliwości stwierdzone u powoda mogły sprzyjać doznanemu urazowi, lecz zastosowane w Szpitalu Aresztu Śledczego w K. leczenie był słuszne i adekwatne.

Powód wniósł o wezwanie przez Sąd do udziału w sprawie w charakterze strony pozwanej dodatkowo drugiej statio fisci, a to Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w R.. W uzasadnieniu wskazał, iż przeprowadzona w sprawie opinia biegłych wykazała, że działania podjęte w Szpitalu Aresztu Śledczego w K. były adekwatne, natomiast do zasadniczych uchybień w opiece lekarsko – pielęgniarskiej nad powodem doszło w innych placówkach, podległych zarówno (...)w K., jak i (...) w R.. W szczególności podczas pobytu w Areszcie Śledczym w K. (podległym (...) w K.), powód nie został zbadany przez lekarza i nie zmierzono mu ciśnienia, mimo że przeprowadzony przez pielęgniarkę wywiad wskazywał na współistnienie aż czterech czynników ryzyka wystąpienia u powoda chorób układu sercowo-naczyniowego. Ponadto podczas pobytu w Zakładzie Karnym w N. (podległym (...) w R.) powód nie był w odpowiednich okresach badany, a gdy go już zbadano, to pomimo bardzo niepokojących wyników badania – nie wdrożono leczenia i nie dokonywano ponownych badań aż do czasu wystąpienia u powoda zakrzepicy żylnej w lewej nodze.

W ocenie pełnomocnika powoda, przeprowadzenie odpowiednich badań we właściwym czasie i wdrożenie adekwatnego leczenia, pozwoliłyby co najmniej zmniejszyć ryzyko wystąpienia u powoda chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym udaru niedokrwiennego mózgu. Jednocześnie zaniechanie właściwych działań przez funkcjonariuszy Skarbu Państwa niewątpliwie przyczyniło się do wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu i poniesionej przez powoda szkody na zdrowiu.

Strona pozwana Skarb Państwa – Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w R. wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej kosztów procesu. Strona pozwana podała, iż powód przebywał w Zakładzie Karnym w R. w okresie od 24 lutego 2005 r. do 10 grudnia 2007 r., a następnie w Zakładzie Karnym w Ł. w okresie od 10 grudnia 2007 r. do 12 sierpnia 2008 r.

Podczas pobytu w Zakładzie Karnym w R. powód wielokrotnie korzystał z porad lekarza oddziałowego i lekarzy specjalistów. Zakres leczenia obejmował choroby skóry oraz konsultacje okulistyczną. Innych dolegliwości powód nie zgłaszał.

Powód został przetransportowany do Zakładu Karnego w Ł. w dniu 10 grudnia 2007, gdzie po przybyciu został zbadany. Powodowi zmierzono wartość ciśnienia, które było podwyższone. W związku z trym, że nie zgłaszał on żadnych innych dolegliwości, nie podjęto żadnego leczenia. Do czerwca 2008 r. powód zgłosił się do lekarza tylko jeden raz – w kwietniu 2008 r. W dniu 17 czerwca 2008 r. powód zgłosił się do lekarza z powodu bólu lewej nogi. Zmierzono mu również ciśnienie tętnicze, które było podwyższone. W związku z tym, rozpoczęto leczenie farmakologiczne, które pozwoliło obniżyć ciśnienie tętnicze do wartości nieprzekraczających 140/80 mm Hg. Następnie powód został skierowany do Aresztu Śledczego w K..

Strona pozwana podkreśliła, że brak jest jednoznacznego związku przyczynowego pomiędzy działaniem więziennej służby zdrowia a chorobą powoda. Przyjęcie, że w ramach opieki zdrowotnej sprawowanej przez jednostki penitencjarne można było wcześniej zdiagnozować nadciśnienie tętnicze u powoda, nie rodzi odpowiedzialności odszkodowawczej po stronie Skarbu Państwa. Jednocześnie z opinii biegłych wynika, że nie można stwierdzić czy podjęcie stosownych działań przez personel medyczny zakładów karnych zapobiegłoby wystąpieniu udaru niedokrwiennego mózgu u powoda.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 18 lipca 2016r:

1/ oddalił powództwo;

2/ przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz radcy prawnego J. W. kwotę 8.856zł, w tym 23% podatku VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

3/ nie obciążył powoda kosztami procesu.

Jako podstawę faktyczną wyroku Sąd przyjął następujący stan faktyczny:

W dniu 11 września 2008 r. podczas pobytu w Areszcie Śledczym w K. powód T. G. doznał urazu niedokrwiennego prawej półkuli mózgu.

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział V Penitencjarny i Nadzoru nad Wykonaniem Orzeczeń Karnych postanowieniem z dnia 12 września 2008 r., sygn. akt V Kow. 965/08, udzielił powodowi przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności ze względów zdrowotnych (bezsporne).

W okresie od 13 października 2004 r. do 24 lutego 2005 r. powód przebywał w Areszcie Śledczym w K.. Podczas przyjęcia do ww. jednostki penitencjarnej powód ważył 93 kg przy wzroście 174 cm. Nosił szkła korekcyjne +2,5 D na prawym oku i + 3 D na lewym oku. Nie zgłaszał zaburzeń słuchu, uważał się za osobę zdrową. W wywiadzie ustalono, że powód palił tytoń od 24 roku życia, w tamtym okresie ponad 30 papierosów dziennie. W książęce zdrowia powoda nie odnotowano wartości ciśnienia tętniczego. Dowód: informacja o pobytach i orzeczeniach (k. 190 – 192), książka zdrowia osadzonego (k. 383).

W okresie od 24 lutego 2005 r. do 10 grudnia 2007 r. powód przebywał w Zakładzie Karnym w R.. Po przyjęciu powoda z transportu odnotowano jego wzrost – 174 cm i wagę – 92 kg. Podczas pobytu w ww. jednostce penitencjarnej powód korzystał z porad lekarza oddziałowego, a także dermatologa i okulisty. Był leczony dermatologicznie z powodu łuszczycy. W dniu 25 października 2005 r. specjalista chorób oczu przepisał powodowi okulary do dali + 3,5 D oraz do bliży + 5,5 D. W dniu 26 października 2006 r. ponownie skierowano powoda do okulisty. Okulista przepisał powodowi okulary do dali + 4 D i do bliży + 6,5 D.

Powód trzykrotnie był badany w Wojewódzkim Ośrodku Medycyny Pracy w R. w dniach: 15 lipca 2005 r., 18 lipca 2006 r. i 24 lipca 2007 r. Podczas pierwszej wizyty odnotowano, że powód mierzył 175 cm wzrostu, ważył 92 kg, tętno wynosiło 74/min., a ciśnienie tętnicze 140/70 mmHg. Podczas drugiego i trzeciego badania wartości te wynosiły: wzrost – 174 cm, waga – 93 kg, tętno – 70/min., ciśnienie tętnicze – 130/70 mmHg. Podczas każdego badania odnotowano, że powód miał zmiany łuszczycowe, nosił okularowe szkła korekcyjne oraz palił duże ilości tytoniu. Powoda uznawano za zdolnego do pracy w zakładzie karnym na stanowisku niewymagającym wysiłku fizycznego: bibliotekarz, opiekun siłowni, świetlicowy lub sprzątający. Dowód: informacja o pobytach i orzeczeniach (k. 190 – 192), książka zdrowia osadzonego (k. 383), dokumentacja medyczna z Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w R. (k. 265).

W okresie od 10 grudnia 2007 r. do 12 sierpnia 2008 r. powód przebywał w Zakładzie Karnym w Ł.. Po przyjęciu powoda do ww. jednostki penitencjarnej w dniu 12 grudnia 2007 r. odnotowano jego wagę – 82 kg i ciśnienie tętnicze – 180/100 mmHg. Po przeprowadzeniu wywiadu stwierdzono, iż powód czuje się dobrze, nie zgłasza dolegliwości, leków na stałe nie przyjmuje. Pomimo, iż wartość ciśnienia tętniczego krwi znacznie przekraczała górną granicę normy wynoszącą 140/90 mmHg, powodowi nie podano żadnych leków ani nie powtórzono pomiaru.

Regularne pomiary ciśnienia tętniczego krwi u powoda rozpoczęto dopiero pół roku później – od 17 czerwca 2008 r., kiedy powód zaczął zgłaszać dolegliwości bólowe lewej nogi. Z uwagi na wysokie wartości ciśnienia wynoszące ok. 180/100 mmHg powodowi regularnie podawano lek przeciwnadciśnieniowy. Wykluczywszy zapalenie żył, wdrożono dalszą diagnostykę, która wykazała niedrożność odcinkową licznych odcinków tętnic kończyn dolnych, świadczącą o bardzo zaawansowanym stadium miażdżycy tętnic kończyn dolnych. 29 lipca 2008 r. powód wyraził pisemną zgodę na diagnostykę i leczenie w szpitalu więziennym.

Dowód: informacja o pobytach i orzeczeniach (k. 190 – 192), książka zdrowia osadzonego (k. 383), wynik badania hematologicznego z dnia 25 czerwca 2008 r. (k. 45), opinia sądowo-lekarska sporządzona przez biegłych z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej i Toksykologii Sądowo-Lekarskiej (...) w K. z dnia 16 listopada 2010 r. (k. 126 – 135).

W dniu 12 sierpnia 2008 r. powoda przetransportowano do Aresztu Śledczego w K. w celu leczenia w szpitalu więziennym. W dniu 13 sierpnia 2008 r. powód został zbadany przez chirurga. W wywiadzie ustalono, iż powód od 2 miesięcy odczuwa bóle lewej kończyny dolnej, głównie stopy, niewielki obrzęk stopy, zaczerwienienie palców i częściowo przedstopia, bóle nocne. Po przeprowadzeniu badania stwierdzono: niewielki obrzęk stopy i dolnej połowy podudzia lewego, zaczerwienienie skóry palców i częściowo przedstopia, niewielką bolesność przy badaniu, podejrzenie zmian naczyniowych związanych z miażdżycą zarostową tętnic kończyn dolnych. Lekarz zaproponował konsultację w Wojewódzkiej Poradni Chorób Naczyń, zlecił wstępne leczenie farmakologiczne.

W okresie od 19 sierpnia 2008 r. do 26 sierpnia 2008 r. powód przebywał na Oddziale (...) Szpitala Aresztu Śledczego w K.. W dniu 21 sierpnia 2008r. powodowi przeprowadzono badanie arteriografii miednicowo-kończynowej (badanie obrazowe przepływu krwi w tętnicach nóg). U powoda rozpoznano miażdżycę zarostową tętnic kończyn dolnych, głównie lewej oraz nadciśnienie tętnicze. Wdrożono dalsze leczenie farmakologiczne, jednocześnie skierowano powoda na konsultację w Wojewódzkiej Poradni Chorób Naczyń.

W dniu 8 września 2008 r. przeprowadzono badanie powoda w Wojewódzkiej Poradni Chorób Naczyń przy Szpitalu (...) w K.. Rozpoznawszy miażdżycę tętnic kończyn i podejrzenie zwyrodnienia kręgosłupa lędźwiowego, lekarz wydał skierowanie na hospitalizację i zlecił leczenie farmakologiczne.

Leczenie oraz procedury diagnostyczne zastosowane w Oddziale (...) Szpitala Aresztu Śledczego w K. były adekwatne i prawidłowe co do rozpoznanych schorzeń oraz zgodne z aktualną wiedzą medyczną. Zastosowana w tej jednostce farmakologiczna terapia przeciwpłytkowa i przeciwzakrzepowa była leczeniem profilaktycznym, czyli zmniejszającym ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu.

Dowód: informacja o pobytach i orzeczeniach (k. 190 – 192), książka zdrowia osadzonego (k. 383), wynik badania arteriografii miednicowo-kończynowej z dnia 21 sierpnia 2008 r. (k. 46), dokumentacja medyczna powoda ze Szpitala Aresztu Śledczego w K. (k. 78 – 86), dokumentacja z dnia 8 września 2008 r. ze Szpitala (...) w K. (k. 47), opinia sądowo-lekarska sporządzona przez biegłych z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej i Toksykologii Sądowo-Lekarskiej (...) w K. z dnia 16 listopada 2010 r. (k. 126 – 135), opinia biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej (...) z dnia 25 września 2015 r. (k. 486 – 492).

W dniu 12 września 2008 r. powód został przewieziony ze Szpitala Aresztu Śledczego w K. na Oddział (...) (...) Szpitala (...) w K. z podejrzeniem udaru mózgu. U powoda stwierdzono niedowład lewych kończyn i zaburzenia mowy. Powodowi wykonano m.in. badanie obrazowe głowy metodą tomografii komputerowej, badanie ultrasonograficzne tętnic dogłowowych, USG serca, EKG. W wyniku wdrożonego leczenia uzyskano poprawę stanu klinicznego powoda – choć niedowład się utrzymywał, powód stał się samodzielny i potrafił się przemieszczać przy pomocy balkonika. Powoda wypisano ze szpitala w dniu 26 września 2008 r. z rozpoznaniem udaru niedokrwiennego prawej półkuli mózgu, miażdżycy uogólnionej i nadciśnienia tętniczego.

Dowód: dokumentacja medyczna powoda z 5 (...) Szpitala (...) w K. (k. 89 – 101), opinia sądowo-lekarska sporządzona przez biegłych z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej i Toksykologii Sądowo-Lekarskiej (...) w K. z dnia 16 listopada 2010 r. (k. 126 – 135), opinia biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej (...) z dnia 25 września 2015 r. (k. 486 – 492).

Ryzyko populacyjne wystąpienia udaru mózgu w ciągu roku u mężczyzny w wieku 55 lat wynosi około 1,7 na 1000. Ryzyko wystąpienia udaru mózgu u pacjenta 55-letniego z prawidłowym ciśnieniem skurczowym 120 mmHg wynosi 1,3 na 1000 rocznie, a przy nieleczonym nadciśnieniu tętniczym skurczowym 180 mmHg ryzyko to wynosi 3,9 na 1000 rocznie. Przy powyższych założeniach nieleczone nadciśnienie tętnicze u powoda T. G. spowodowało trzykrotny wzrost ryzyka wystąpienia udaru z 1,3 promila do 3,9 promila.

Zgodnie z najnowszymi doniesieniami naukowymi prawidłowe leczenie farmakologiczne nadciśnienia nie wpływa na obniżenie ryzyka wystąpienia udaru mózgu. W przypadku powoda wdrożenie farmakologicznego leczenia nadciśnienia prawdopodobnie nie spowodowałoby obniżenia ryzyka wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu. Dowód: opinia biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej (...) z dnia 25 września 2015 r. (k. 486 – 492).

Powód T. G. ma wrodzoną wadę wzroku: nadwzroczność obu oczu oraz niedowidzenie oka lewego. Opisany stan stanowi wadę refrakcji wynikającą z wrodzonej budowy oka. Konieczność stosowania przez powoda mocniejszych okularów do czytania wynika z naturalnego procesu starzenia się oka. Nie świadczy to o postępie choroby, a jedynie o naturalnym procesie utraty akomodacji, który dotyczy każdego człowieka. Wada wzroku u powoda związana jest z funkcją struktur optycznych oka, nie zaś z chorobą oczu. Nie ma związku pomiędzy funkcją optyczną oka a chorobą nadciśnieniową.

Dowód: opinia biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej (...) z dnia 25 września 2015 r. (k. 486 – 492), opinia uzupełniająca biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej (...) z dnia 23 grudnia 2015 r. (k. 522 – 523).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wskazaną powyżej dokumentację medyczną powoda, której autentyczność i wiarygodność nie budzi w ocenie Sądu żadnych wątpliwości. Sąd uznał, iż nie ma jakichkolwiek podstaw, aby kwestionować autentyczność i moc dowodową dokumentacji medycznej powoda z Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w R.. Przedmiotowa dokumentacja została załączona do akt sprawy na późniejszym etapie postępowania, ponieważ Zakład Karny w R. dysponował jedynie zaświadczeniami o zdolności do pracy wystawionymi dla powoda przez wymienioną placówkę, a całość dokumentacji z badań profilaktycznych powoda przechowywał Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w R.. Jednocześnie twierdzenia pełnomocnika powoda o rzekomym wpisywaniu w kartę pacjenta fikcyjnych pomiarów ciśnienia, niepoparte żadnymi wiarygodnymi dowodami, nie mogą w ocenie Sądu, podważać wiarygodności tej dokumentacji.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania przesłuchanej w sprawie w charakterze świadka J. K. (1) – lekarza z Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w R.. Zeznała ona, że pomiar ciśnienia pacjenta jest rutynowym badaniem i skoro wyniki badania zostały wpisane do karty pacjenta, to na pewno badanie takie miało miejsce. W ocenie Sądu, nie ma żadnych podstaw, aby kwestionować wiarygodność tych zeznań.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka A. K. – lekarza z ZOZ przy Areszcie Śledczym w K.. Świadek ten zeznał, że nie pamięta osadzonego T. G., jednak stanowczo twierdził, iż przy przyjęciu do zakładu karnego powodowi wykonano rutynowe badanie pomiaru ciśnienia, pomimo iż nie znalazło to żadnego odzwierciedlenia w dokumentacji medycznej.

Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd częściowo oparł się na opinii sądowo-lekarskiej sporządzonej przez biegłych z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej i Toksykologii Sądowo-Lekarskiej (...) w K.. Biegli poddali szczegółowej analizie dokumentację medyczną powoda znajdującą się w aktach sprawy i zwrócili uwagę na pewne istotne uchybienia w opiece lekarsko-pielęgniarskiej nad powodem w okresie od 14 października 2004 r. do czerwca 2008r, jednak po udostępnieniu dodatkowej dokumentacji z Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w R., biegli nie potrafili w sposób jednoznaczny wyjaśnić istniejącej sprzeczności pomiędzy wpisami dokonanymi w dokumentacji medycznej powoda prowadzonej przez wymienioną placówkę, a treścią książki zdrowia osadzonego. W opiniach uzupełniających biegli wskazali również, iż wobec przedłożenia dodatkowej dokumentacji z Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w R., ich wcześniejsze twierdzenia o ujemnym wpływie nieleczonej choroby nadciśnieniowej na ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego u powoda (wyrażone w opinii głównej z dnia 16 listopada 2010 r.) stały się nieaktualne.

W celu wyjaśnienia powyższych wątpliwości, Sąd postanowił przeprowadzić dowód z opinii biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej (...). Złożoną do akt niniejszej sprawy opinię ww. biegłych z dnia 25 września 2015 r. wraz z opinią uzupełniającą z dnia 23 grudnia 2015 r. Sąd uznał za w pełni miarodajną dla poczynienia ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie. Zdaniem Sądu, zupełność złożonej opinii w zestawieniu z logiką prezentowanego w niej rozumowania, pozwala w całej rozciągłości zaakceptować oceny dokonane przez biegłych w przedstawionych im kwestiach. Biegli odnieśli się do całego materiału dowodowego zebranego w sprawie i szczegółowo rozważyli zagadnienia opisane w przesłanej przez Sąd odezwie. Opinia została sporządzona w sposób przystępny i zrozumiały, a wnioski końcowe w niej zawarte są stanowcze i jednoznaczne.

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z dokumentacji medycznej obrazującej aktualny stan zdrowia powoda oraz wniosek o przesłuchanie powoda w drodze pomocy prawnej, uznając, że wszelkie sporne okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zostały już dostatecznie wyjaśnione w toku przeprowadzonego dotychczas obszernego postępowania dowodowego.

W ocenie Sądu I Instancji powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Art. 445 § 1 k.c. stanowi, iż w wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Przepis ten na gruncie prawa cywilnego stanowi konkretyzację konstytucyjnej zasady obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej niezgodnym z prawem działaniem organów władzy publicznej (art. 77 ust. 1 Konstytucji RP).

Dla przyjęcia odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa na gruncie art. 417 § 1 k.c. obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, a więc szkody i związku przyczynowego. Przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie tego przepisu jest szkoda w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., może też być zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę w przypadkach wskazanych w art. 445 i 448 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2007 r., sygn. akt II CSK 269/07, LEX nr 440384).

Sąd wziął pod uwagę, iż przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że istniały pewne uchybienia w opiece lekarsko-pielęgniarskiej sprawowanej nad powodem w okresie odbywania przez niego kary pozbawienia wolności. Uchybienia te odnosiły się w szczególności do okresu pierwszego półrocza pobytu powoda w Zakładzie Karnym w Ł.. Pierwszy pomiar ciśnienia dokonany u powoda w tej placówce miał miejsce w dniu 12 grudnia 2007 r. i wynosił 180/100 mmHg. Wartość ta znacznie przekraczała górną granicę normy wynoszącą 140/90 mmHg, pomimo to, powodowi nie podano żadnych leków ani nawet nie powtórzono pomiaru. Regularne pomiary ciśnienia tętniczego krwi u powoda rozpoczęto dopiero pół roku później – od 17 czerwca 2008 r., kiedy powód zaczął zgłaszać dolegliwości bólowe lewej nogi. Wtedy też wdrożono u powoda farmakologiczne leczenie nadciśnienia i podjęto dalszą diagnostykę.

Sąd, opierając się na opinii biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej (...), uznał jednak, że w okolicznościach niniejszej sprawy brak jest adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy opisanymi powyżej nieprawidłowościami w opiece nad powodem, a doznanym przez niego w dniu 11 września 2008 r. udarem niedokrwiennym mózgu. Jak wskazano w opinii biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej (...) z dnia 25 września 2015 r. ryzyko populacyjne wystąpienia udaru mózgu w ciągu roku u mężczyzny w wieku 55 lat wynosi około 1,7 na 1000. Ryzyko wystąpienia udaru mózgu u pacjenta 55-letniego z prawidłowym ciśnieniem skurczowym (120 mmHg) wynosi 1,3 na 1000 rocznie, a przy nieleczonym nadciśnieniu tętniczym skurczowym (180 mmHg) wynosi 3,9 na 1000 rocznie. Przy powyższych założeniach nieleczone nadciśnienie tętnicze u powoda T. G. spowodowało wprawdzie trzykrotny wzrost ryzyka wystąpienia udaru z 1,3 promila do 3,9 promila, jednakże ryzyko to w dalszym ciągu było bardzo niewielkie. Jednocześnie biegli z Zakładu Medycyny Sądowej (...) stwierdzili, że zgodnie z najnowszymi doniesieniami naukowymi, prawidłowe leczenie farmakologiczne nadciśnienia nie wpływa na obniżenie ryzyka wystąpienia udaru mózgu. Tym samym, nawet jeżeli prawidłowe leczenie farmakologiczne zostałoby wdrożone u powoda wcześniej, to nie ma żadnej pewności, że doprowadziłoby to do uniknięcia przez powoda udaru niedokrwiennego mózgu czy obniżenia ryzyka jego wystąpienia.

Z powyższych przyczyn Sąd powództwo oddalił, o czym orzeczono w pkt I sentencji wyroku.

O nieuiszczonych kosztach pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu Sąd orzekł w pkt II sentencji wyroku na zasadzie § 2 ust. 1 – 3 oraz § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.).

Mając na względzie, że powód doznał udaru mózgu podczas pobytu w jednostce penitencjarnej oraz że istniały wątpliwości co do tego czy powód był prawidłowo leczony w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności, a także biorąc pod uwagę aktualny stan zdrowia powoda i jego sytuację finansową, Sąd odstąpił od obciążania powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu, o czym orzeczono w pkt III sentencji wyroku, na zasadzie art. 102 k.p.c.

Apelację od tego wyroku - w zakresie pkt I i III - złożył powód, zarzucając:

1/ naruszenie art. 233 § 1 kpc w związku z art. 217 § 3 k.p.c i 299 k.p.c. przez nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego, polegające na tym, że Sąd nie odmówił wiarygodności i mocy dowodowej dokumentom - kartom badania powoda wystawionym przez Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w R., w sytuacji gdy treść tych dokumentów i okoliczności ich ujawnienia wskazywały na to, że nie są one autentyczne oraz przez to, że Sąd niesłusznie uznał za wiarygodne zeznania świadka J. K. (1) dotyczące powstania tych dokumentów, a równocześnie Sąd nie dopuścił dowodu z przesłuchania powoda, na okoliczność że dokumenty te nie są autentyczne;

2/ naruszenie art. 217 § 3 k.p.c. w związku z art. 286 k.p.c, poprzez odmowę dopuszczenia środka dowodowego w postaci dokumentacji lekarskiej powoda, powstałej po zwolnieniu powoda z zakładu karnego oraz uniemożliwienie przez to uzupełnienia przez biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej (...) ich opinii w zakresie odpowiedzi na pytanie, wcześniej postawione przez Sąd w punkcie 5 odezwy Sądu z dnia 19.11.2013 r.

Na tej podstawie wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I poprzez uwzględnienie powództwa w całości, po przeprowadzeniu dowodów wnioskowanych przez powoda, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy oraz o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania za obydwie instancje.

Obydwie jednostki organizacyjne Skarbu Państwa wniosły o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona tylko w części.

Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny uznał za swoje. Co do zasady trafnie zastosował przepisy prawa materialnego i procesowego, niemniej niedocenił zaniedbania funkcjonariuszy medycznej służby więziennej Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w R. w czasie pobytu powoda w Zakładzie Karnym w Ł. w postaci bezczynności w okresie od 10 grudnia 2007 r. do 12 sierpnia 2008 r.

Wszak po przyjęciu powoda do ww. jednostki penitencjarnej w dniu 12 grudnia 2007 r. odnotowano jego ciśnienie tętnicze – 180/100 mmHg.; powód czuje się dobrze; nie zgłasza dolegliwości; leków na stałe nie przyjmuje. Pomimo, iż wartość ciśnienia tętniczego krwi znacznie przekraczała górną granicę normy wynoszącą 140/90 mmHg, powodowi nie podano żadnych leków ani nie powtórzono pomiaru.

Regularne pomiary ciśnienia tętniczego krwi u powoda rozpoczęto dopiero pół roku później – od 17 czerwca 2008 r., kiedy powód zaczął zgłaszać dolegliwości bólowe lewej nogi. Z uwagi na wysokie wartości ciśnienia wynoszące ok. 180/100 mmHg powodowi regularnie podawano lek przeciwnadciśnieniowy. Wykluczywszy zapalenie żył, wdrożono dalszą diagnostykę, która wykazała niedrożność odcinkową licznych odcinków tętnic kończyn dolnych, świadczącą o bardzo zaawansowanym stadium miażdżycy tętnic kończyn dolnych. Dnia 29 lipca 2008 r. powód wyraził pisemną zgodę na diagnostykę i leczenie w szpitalu więziennym.

Niewątpliwie wobec stwierdzenia tak wysokiego ciśnienia należało podać stosowne leki i kontynuować badania. Bierność funkcjonariuszy aż do 17 czerwca 2009r, kiedy to stan powoda radykalnie się pogorszył należy ocenić jako bezprawną w świetle obowiązującego wtedy art. 19 ust. 1 ustawy o Zakładach Opieki Zdrowotnej z 30.08.1991r (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.) obowiązującej do dnia 4 czerwca 2009r, kiedy to weszła w życie ustawa z 6 listopada 2008r o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Dz.U. nr 52, poz.417 ze zm.) zawierająca podobną regulację w art. 6. Zgodnie z tym przepisem pacjent miał prawo m.in. do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Z kolei zgodnie pkt 2 tego przepisu pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia.

Z kolei art. 19 a ust. 1 tej ustawy stanowił, że w razie zawinionego naruszenia praw pacjenta, o których mowa także w art. 19 ust. 1 sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c.

Do zawinionego naruszenia prawa pacjenta, o jakim mowa w art. 19 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. (tj. Dz.U. Nr 14, poz. 89 ze zm.), dochodzi w razie nieuzasadnionego i powstałego z przyczyny niedbalstwa personelu medycznego zaniechania wykonania u pacjenta badania diagnostycznego, które nie mieści się w kategorii błędu medycznego (diagnostycznego), gdyż diagnoza nie była nieprawidłowa (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - V Wydział Cywilny z dnia 28 marca 2013r, V ACa 604/12).

Przy ustalaniu rozmiaru krzywdy podlegającej pieniężnemu zadośćuczynieniu należy mieć na uwadze konsekwencje takiego zaniechania udzielenia świadczenia zdrowotnego odpowiadającego wymaganiom wiedzy medycznej, które jednak nie wywołało szkody na osobie. Wpływa to na rozmiar krzywdy, która jest bez wątpienia istotnie mniejsza w takim wypadku, niż wówczas, gdyby skutkowała uszkodzeniem ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia.

W tym wypadku zadośćuczynienie pełni funkcję dyscyplinująco-kompensacyjną, z tym że kompensacja dotyczy krzywdy wywołanej naruszeniem określonego prawa pacjenta, nie zaś dobra osobistego w postaci zdrowia.

Jak to orzekł Sąd Najwyższy przepisy regulujące działalność służb medycznych chronią różne wartości, w tym godność, prywatność i autonomię pacjenta, a także prawo do właściwego standardu opieki medycznej mogące wywołać u pacjenta ujemne doznania psychiczne, dyskomfort, utratę zaufania do leczących, nawet jeśli nie doszło do szkód medycznych. W okolicznościach sprawy chodzi właśnie o ten ostatni wypadek. Zdaniem Sądu Apelacyjnego rozmiar krzywdy powódki jest tego rodzaju, że odpowiednią sumą pieniężną tytułem zadośćuczynienia mu jest kwota 5.000 zł.

Ustalając wysokość należnego zadośćuczynienia Sąd miał na uwadze, że ma ono na celu rekompensować jedynie bierność więziennej służby medycznej w okresie od 12.12.2007r a 17.06.2008r, przez co powód odczuwał w sposób oczywisty dolegliwości natury somatycznej a nawet psychicznej z tym związane.

Natomiast pozostałem zarzuty apelacji są bezzasadne.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu I Instancji, że powód nie wykazał związku przyczynowego pomiędzy ustalonymi zaniedbaniami a skutkiem w postaci doznanego udaru mózgu i związanymi z tym dolegliwościami. Nie wykazał też innych zaniedbań służ medycznych pozwanego.

W apelacji nie jest już kwestionowana ocena Sądu w zakresie postępowania względem powoda w Areszcie Śledczym w K. i K..

Nie można podzielić zarzutów powoda, iż doszło do naruszenia art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 217 §3 k.p.c. i 299 k.p.c.

Sąd Okręgowy wyjaśnił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy jak również dokonał prawidłowej i wszechstronnej oceny materiału dowodowego.

Należy zgodzić się z Sądem I Instancji, że nie ma podstaw, aby kwestionować autentyczność i moc dowodową dokumentacji medycznej powoda z Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w R.. Brak podstaw do uznania, iż przedstawione przez służby medyczne pozwanego w R. dokumenty nie miały charakteru autentycznego. Takie stwierdzenie wymagałoby wiedzy specjalnej, a powód nie wnosił o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. Pozwany wyjaśnił, że dokumentacja została załączona do akt sprawy na późniejszym etapie postępowania, ponieważ Zakład Karny w R. dysponował jedynie zaświadczeniami o zdolności do pracy wystawionymi dla powoda przez wskazaną placówkę, a całość dokumentach z badań profilaktycznych powoda przechowywał Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w R..

Sąd Okręgowy nie powołał zeznań świadka J. K. (2) jako podstawy swoich ustaleń a jedynie wykorzystał je do oceny dokumentów.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela uwagi Sądu Okręgowego o mocy dowodowej sporządzonych opinii biegłych. W sposób wyczerpujący Sąd opisał sposób przeprowadzenia dowodów i kolejność. W pierwszej kolejność zwrócił się do biegłych z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej i Toksykologii Sądowo-Lekarskiej (...) w K., a następnie w celu wyjaśnienia powstałych wątpliwości do biegłych z Zakładu Medycyny Sądowej (...). Ostatecznie biegli odnieśli się do całego materiału dowodowego zebranego w sprawie i szczegółowo rozważyli przedstawione im zagadnienia.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 217 §1 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. co do oddalenia wniosku o dopuszczenie dowodu z dokumentacji medycznej obrazującej aktualny stan zdrowia powoda związanego z udarem oraz wniosek o przesłuchanie powoda w drodze pomocy prawnej, wobec przesądzenia braku związku przyczynowego pomiędzy działaniem czy zaniedbaniem pozwanego, a udarem w dniu 11 września 2008 r. typu niedokrwiennego.

Również kwestionowanie stanowiska biegłych, zwłaszcza odwołującego do się najnowszych osiągnięć medycyny nie może odnieść skutku, a twierdzenia powoda w tym zakresie dowolne. Biegli odwoływali się miedzy innymi do publikacji w najbardziej prestiżowym czasopiśmie naukowym poświęconym udarowi mózgu a nie zwykłych publikacji prasowych. Biegli w sposób logiczny, jasny i przekonujący wyjaśnili swoje twierdzenie, iż zgodnie z najnowszymi doniesieniami naukowymi, prawidłowe leczenie farmakologiczne nadciśnienia nie wpływa na obniżenie ryzyka wystąpienia udaru mózgu. Takie ustalenie wymagało wiedzy specjalnej i nie zostało skutecznie podważone.

W ramach podstawy faktycznej powództwa powód podnosił twierdzenia na okoliczność bierności i zaniedbań więziennych służb medycznych w czasie jego pobytu w K., R. i Ł., z tym, że dowodowo zostały wykazane tylko zaniedbania w czasie pobyty w Ł. w okresie od 12.12.2017r do 17.06.2008r.

Sąd nie jest związany podstawę prawną dochodzonego roszczenia a jedynie faktami przytaczanymi na jego uzasadnienie. Z tej przyczyny Sąd był uprawniony zasądzić zadośćuczynienie na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 19 a ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, zwłaszcza w sytuacji gdy roszczenie powoda oparte na art. 445 § 1 w zw. z art. 444 k.c. nie zostało wykazane dowodowo.

Wykluczenie istnienia związku przyczynowego jako jednej z przesłanek roszczenia powoda opartego na art. 445 § 1 k.c. jest wystarczające do oddalenie powództwa w tym zakresie. Odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa na podstawie art. 417 §1 k.c. jest wszak uwarunkowana koniecznością ustalenia nie tylko szkody ale także związku przyczynowego. Apelujący nie podważył skutecznie stanowiska Sądu w zakresie braku związku przyczynowego.

Konkludując, zaskarżony wyrok w części orzekającej o zadośćuczynieniu podlegał zmianie (art. 386 § 1 k.p.c.).

Mimo uwzględnienia apelacji tylko w małym zakresie, zdaniem Sądu Apelacyjnego zachodzą podstawy do tego, by nie stosować art. 100 k.p.c., w którym mowa o stosunkowym rozdziale kosztów i w efekcie zasądzeniu ich w odpowiednim rozmiarze na rzecz strony wygrywającej proces w przeważającej części, to jest pozwanego, a to na podstawie art. 102 k.p.c., gdyż zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek określony w tym przepisie dla nieobciążania powoda kosztami procesu, nie tylko ze względu na sytuację materialną powoda, lecz także o usprawiedliwione okolicznościami sprawy subiektywne przekonanie powoda o wpływie naruszenia prawa pacjenta na jego zdrowie.

W pozostałej części apelacja - jako bezzasadna - podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz. U. z 2002 roku, Nr 1234, poz. 1058 ze zm. ) sąd przyznał ustanowionemu pełnomocnikowi z urzędu kwotę 3321 złote wynagrodzenia za udzieloną pomoc prawną udzieloną powodowi w postępowaniu apelacyjnym obliczone według zasad przewidzianych przez § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ) w tym 621 złotych podatku VAT.

SSA Teresa Rak SSA Józef Wasik SSA Sławomir Jamróg