Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 lipca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 lipca 2017 roku

sprawy z wniosku J. P. i H. P.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 9 marca 2017 roku, sygn. akt I Ns 283/14

postanawia: oddalić apelację i ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSO Dariusz Mizera SSR Mirosława Makowska

Sygn. akt II Ca 435/17

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy H. T. i J. T. wnieśli o ustanowienie na nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) obręb (...) K.-K., gmina Z. służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego (...) SA z siedzibą w L. w związku z posadowieniem na nieruchomości obciążonej napowietrznych linii energetycznych oraz o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawców wynagrodzenia za ustanowienie służebności w kwocie 10 890 zł. Ponadto pełnomocnik wnioskodawców wniósł o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawców kosztów postępowania.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik wniósł o jego oddalenie podnosząc m. in., że prawo odpowiadające treścią służebności przesyłu uczestnik nabył w drodze zasiedzenia.

W piśmie z dnia 16-03-2016 r. pełnomocnik wnioskodawców zmodyfikował wniosek w ten sposób, że wniósł o przyznanie wnioskodawcom wynagrodzenia za ustanowienie służebności w kwocie 18 000 zł.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bełchatowie oddalił wniosek; nie obciążył wnioskodawców H. P. i J. P. nieuiszczonymi kosztami sądowymi w sprawie oraz ustalił, że każda ze stron ponosi koszty związane z swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny: H. T. i J. T. są właścicielami nieruchomości w miejscowości P., oznaczonej jako działka nr (...) obręb (...) K.-K., gmina Z.. Dla nieruchomości jest urządzona księga wieczysta nr (...)

Na działce wnioskodawców znajdują się urządzenia elektroenergetyczne:

• stacja transformatorowa(...),

• linia SN 15 kV,

• 4 odcinki linii niskiego napięcia.

Urządzenia elektroenergetyczne na działce (...), tj. jedna linia niskiego napięcia została wybudowana w latach 1960-1961 i przyjęta do eksploatacji przez (...) Ł.-Województwo w dniu 03-05-1961 r.

Decyzją z 01-06-1989 r. na podstawie art. 21 ust. 1 i 3 i art. 29 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 24 października 1974 r. Prawo budowlane, § 18 i 19 rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 20 lutego 1975 r. w sprawie nadzoru urbanistyczno-budowlanego Naczelnik Miasta i Gminy Z. zatwierdził plan realizacyjny i udzielił pozwolenia na budowę inwestycji polegającej na remoncie linii SN 15 kV i stacji trafo oraz linii NN w miejscowości K., K. gm. Z..

W 1990 r. urządzenia elektroenergetyczne w miejscowości K.-K.: linia 0,4 kV, 15 kV, stacje trafo zostały zmodernizowane. Dokonano przebudowy linii. Na działce (...) posadowiono stację trafo, z której wychodzą 4 odcinki linii nn. Przebieg istniejącej wcześniej na działce (...) linii niskiego uległ niewielkiej zmianie - przesunięcie od drogi w stronę środka działki.

Odbiór techniczny i przekazanie do eksploatacji po remoncie linii 0,4 kV, 15 kV i stacji trafo nastąpiły 18-12-1990 r.

Przejęcie środka trwałego: linii napowietrznej 15 kV i stacji trafo przez ZE (...) nastąpiło 29-12-1990 r.

Od 1990 r. usytuowanie urządzeń przesyłowych na działce (...) nie zmieniło się. Nie było przerw w eksploatacji linii. Pracownicy uczestnika systematycznie wykonują przeglądy i konserwację linii.

Urządzenia elektroenergetyczne na działce wnioskodawców po ich wybudowaniu zaczęły być eksploatowane w 1961 r. przez przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...), w skład którego wchodził Zakład (...)-Województwo w Ł.. W 1990 r. urządzenia po remoncie i przebudowie zostały przejęte do eksploatacji przez przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „ Zakład (...) w Ł.”.

W wyniku podziału przedsiębiorstwa Państwowego pod nazwą (...) Okręg (...) w W. na bazie Zakładu (...) w Ł. zarządzeniem Nr 14/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r. utworzone zostało z dniem 1 stycznia 1989 r. przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „ Zakład (...) w Ł.”.

W dniu 12 lipca 1993 r. przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w Ł. zostało przekształcone w jednoosobową Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) Spółka Akcyjna w Ł.”.

Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2008 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym zamiast nazwy firmy Zakład (...) Spółka Akcyjna w Ł.” została wpisana nowa nazwa firmy (...) Spółka Akcyjna. Z dniem 1 września 2010 r. na skutek konsolidacji przeprowadzonej w trybie art. 492 § 1 k.s.h. (...) Spółka Akcyjna zaprzestał funkcjonowania w obrocie prawnym jako spółka akcyjna i został przejęty przez (...) Spółkę Akcyjną w L..

W 2012 r. wnioskodawcy i uczestnik rozpoczęli negocjacje w sprawie odpłatnego ustanowienia służebności przesyłu. Nie doprowadziły one do zawarcia porozumienia w tym przedmiocie.

Mając tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, że zarzut zasiedzenia podniesiony przez uczestnika jest zasadny, a wniosek z uwagi na powyższe podlega oddaleniu.

W rozpoznawanej sprawie uczestnik (...) S.A. podniósł zarzut zasiedzenia służebności gruntowej w swojej treści odpowiadającej służebności przesyłu, wobec czego właściwym było rozważenie przez Sąd I instancji zasadności tego zarzutu.

W obecnym stanie prawnym termin zasiedzenia nieruchomości wynosi 30 lat przy złej wierze posiadacza i 20 lat przy dobrej wierze - zmiana Kodeksu Cywilnego dokonana ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks Cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321).

Dla uznania zarzutu zasiedzenia za skuteczny istotne było ustalenie czy posiadanie uczestnika było posiadaniem samoistnym oraz czy był on w dobrej czy złej wierze, a ponadto czy służebność polegała na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia.

Posiadanie prowadzące do zasiedzenia musi mieć charakter posiadania samoistnego.

W świetle zgromadzonych w sprawie dowodów Sąd Rejonowy przyjął, iż poprzednicy prawni uczestnika byli posiadaczem służebności. Z zeznań przesłuchanych świadków jak i zeznań samych wnioskodawców wynika bowiem w sposób nie budzący wątpliwości, iż uczestnik i jego poprzednicy prawni korzystali z nieruchomości wnioskodawców w taki sposób jakby przysługiwała im służebność przesyłu. Uczestnik i jego poprzednicy prawni eksploatowali urządzenia przesyłowe, nadzorowali ich stan, przeprowadzili naprawy, pracownicy uczestnika dokonywali oględzin urządzeń. Wszystkie te czynności świadczą o posiadaniu służebności.

W ocenie Sądu I instancji uczestnik i jego poprzednicy byli – odnośnie urządzeń wyremontowanych i dobudowanych w 1990 r. – posiadaczami w dobrej wierze, gdyż w chwili uzyskania posiadania dysponowali m. in. decyzją Naczelnika Miasta i Gminy Z. z 01-06-1989 r. wydaną na podstawie art. 21 ust. 1 i 3 i art. 29 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 24 października 1974 r. Prawo budowlane, § 18 i 19 rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 20 lutego 1975 r. w sprawie nadzoru urbanistyczno-budowlanego zatwierdzającą plan realizacyjny i udzielającą pozwolenia na budowę inwestycji polegającej na remoncie linii SN 15 kV i stacji trafo oraz linii NN w miejscowości K., K. gm. Z..

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że stosownie do art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane (Dz.U.1974.38.229), który miał zastosowanie do ww. decyzji z 01-06-1989 r., pozwolenie na budowę może być wydane wyłącznie jednostce organizacyjnej lub osobie, która wykaże prawo do dysponowania nieruchomością. Skoro urządzenia elektroenergetyczne na działkach wnioskodawców zostały wybudowane i rozpoczęto ich eksploatację, to nie ma podstaw aby zakładać, że odbyło się to niezgodnie z właściwymi przepisami budowlanymi dotyczącymi przeprowadzenia takiej inwestycji.

Skoro zatem urządzenia energetyczne zostały wybudowane zgodnie z właściwą procedurą, która wymagała uzyskania prawa do dysponowania nieruchomością w niezbędnym zakresie, to należy domniemywać, że prawo takie inwestor, będący poprzednikiem prawnym uczestnika, posiadał. Wskazuje to na dobrą wiarę przy obejmowaniu przez niego w posiadanie urządzeń elektroenergetycznych na działce wnioskodawców.

Poprzednik prawny uczestnika – Zakład (...) nabył zatem posiadanie w dobrej wierze, gdyż dysponował decyzjami administracyjnymi pozwalającymi na budowę (remont) urządzeń przesyłowych i dotyczącymi ich przebiegu. Należy przy tym wskazać, że na podstawie art. 7 kc istnienie dobrej wiary domniemywa się. W świetle powyższych ustaleń brak jest jakichkolwiek podstaw, aby istnienie dobrej wiary u poprzednika prawnego uczestnika kwestionować.

Uczestnik aby nabyć przez zasiedzenie służebność gruntową musi więc wykazać, iż był jej posiadaczem przez okres 20 lat.

Zgodnie z treścią art. 176 § 1 k.c. jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Zasadę tę stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza (§ 2).

Z materiału dowodowego wynika, że ostatnie urządzenia, w związku z którymi przez działki wnioskodawców przebiega linia elektroenergetyczna, zostały przekazane do eksploatacji w grudniu 1990 r.

Jak wynika z poczynionych ustaleń posiadaczem służebności w okresie od przekazania do eksploatacji urządzeń przesyłowych wybudowanych na nieruchomości wnioskodawcy było przedsiębiorstwo państwowe przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w Ł.”.

Uczestnik w ocenie Sądu Rejonowego wykazał nie tylko następstwo po swoich poprzednikach prawnych, ale też przeniesienie posiadania urządzeń przesyłowych. Wobec powyższego uczestnik mógł więc zgodnie z art. 176 §1 w zw. z art. 292 k.c., zaliczyć do okresu swojego posiadania służebności przesyłu, okres posiadania tej służebności przez swoich poprzedników prawnych.

W świetle wyżej wskazanych okoliczności bez wątpienia uczestnik oraz jego poprzednicy prawni faktycznie korzystali z gruntu wnioskodawców w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność gruntowa. Od czasu wybudowania napowietrznych linii energetycznych uczestnik i jego poprzednicy prawni korzystali i korzystają do chwili obecnej z tych linii. Wnioskodawca ani jego poprzednicy prawni aż do 2012 roku nie sprzeciwiali się korzystaniu przez uczestnika z nieruchomości należącej do wnioskodawcy. Nie podejmowali do 2014 r. żadnych środków prawnych zmierzających do uregulowania stanu prawnego i kwestii przebiegu linii energetycznych przez ich działki, które mogłyby spowodować przerwanie biegu zasiedzenia.

Przyjmując za początek biegu terminu zasiedzenia najpóźniej koniec 1990 roku uznać zatem należy iż zasiedzenie służebności nastąpiło po upływie 20 lat tj. najpóźniej z dniem 01-01-2011 r., zatem przed złożeniem wniosku o ustanowienie odpłatnie służebności w niniejszych sprawach.

Instytucja służebności przesyłu została wprowadzona do Kodeksu cywilnego z dniem 3 sierpnia 2008 r. Do zasiedzenia służebności, które trwało przed dniem 03.08.2008 r. należy zatem stosować przepisy dotychczasowe, natomiast o rodzaju i zakresie prawa, które nabywa się w drodze zasiedzenia (a więc czy nabywa się służebność gruntową czy służebność przesyłu) decyduje ustawa obowiązująca w momencie upływu terminu zasiedzenia.

Dlatego też mając na względzie poczynione powyżej ustalenia i rozważania Sąd Rejonowy uznał, że zarzut zasiedzenia podniesiony przez uczestnika jest skuteczny, a w konsekwencji wniosek podlega oddaleniu.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 §1 k.p.c., uznając że nie zachodzą podstawy do odstąpienia od zasady, że każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd Rejonowy odstąpił od obciążenia wnioskodawców nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

Wnioskodawcy od postanowienia wnieśli apelację.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucili:

1) naruszenie przepisów' prawa materialnego tj. art. 172 § 1 i 2 w zw. z art. 229 i w zw. z art. 305 ⁴ k.c. poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że Uczestnik posiadał służebność przesyłu w dobrej wierze co wystarczyło do jej zasiedzenia, podczas gdy posiadanie to od początku miało cechy złej wiary,

2) naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów i uznanie, że Uczestnik posiadał ostateczną decyzję administracyjną wydaną na podstawie przepisu art. 21 ustawy z dnia 24 października 1974 roku prawo budowlane wydaną po uzyskaniu zgody przez poprzednika prawnego Uczestnika na posadowienie urządzeń przesyłowych na nieruchomości Wnioskodawców, podczas gdy żaden ze znajdujących się w aktach sprawy dowodów nie wskazuje na to. a co więcej oświadczenia Uczestnika sprzed wytoczenia sprawy przed Sądem Rejonowym świadczą o posiadaniu w złej wierze.

Wskazując na powyższe wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku i ustanowienie na rzecz Uczestnika służebności przesyłu na nieruchomości Wnioskodawców oznaczonej jako działka nr (...), obręb (...) K.-K., gmina Z., dla której nie ma prowadzonej księgi wieczystej, za jednorazowym wynagrodzeniem na rzecz Wnioskodawców w kwocie 18.000 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty jak również zasądzenie od Uczestnika na rzecz Wnioskodawców kosztów postępowania przed Sądem I instancji.

Pełnomocnik uczestnika wnosił o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co nastepuje; apelacja nie jest zasadna.

Nie ma racji autor apelacji kiedy podnosi, iż Sąd I instancji błędnie przyjął, że uczestniczka (a wcześniej jej poprzednicy prawni) posiadali służebność przesyłu na nieruchomości wnioskodawców w dobrej wierze.

W ocenie Sądu II instancji wnioskodawcy w toku postepowania w sprawie nie obalili domniemania dobrej wiary, o którym stanowi przepis art. 7 k.c.

Przeprowadzone zaś w sprawie postępowanie dowodowe wskazuje, iż objęcie w posiadanie prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawców przez poprzednika prawnego uczestniczki nastąpiło w dobrej wierze.

Trafnie pełnomocnik uczestnika w odpowiedzi na apelację powołuje się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005 r. (sygn. akt IV CK 165/05, LEX nr 186901), w którym zawarto tezę, iż domniemanie prawne określone w przepisie art. 7 k.c., tj. domniemanie istnienia dobrej wiary „znajduje zastosowanie także w zakresie nabywania służebności gruntowej przez zasiedzenie (art. 292 k.c. w gw. p art. 172 k.c.).” Ustalenia zaś, czy posiadacz służebności jest w dobrej, czy też w złej wierze, ma znaczenie nie jego wiedza o tym, kto jest właścicielem obciążonej nieruchomości, ale jego przekonanie co do tego, czy przysługuje mu wykonywane prawo (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 maja 2004 r., sygn. akt III CK 496/02, LEX nr 152776).

Ponadto podnieść należy, że zgodnie z art. 172 § 1 k.c. w zw. z art. 292 k.c. I w zw. z art.. 305 ^{( 4)} k.c. oraz dotychczasowym orzecznictwem sądowym (por. np. uzasadnienie do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 września 1986 r., sygn. akt III CZP 58/86, opubl. Legalis) dla oceny dobrej łub złej wiary posiadacza powołującego się na zasiedzenie własności nieruchomości, czy też prawa (odpowiadającego treścią) służebności przesyłu decydująca jest chwila objęcia nieruchomości, czy też tego prawa w posiadanie. Późniejsze ewentualne przekształcenie się dobrej w złą wiarę nie ma znaczenia i wpływu na przedłużanie terminu warunkującego nabycie stosownego prawa w drodze zasiedzenia.

Sąd Okręgowy pragnie zauważyć, że na działce wnioskodawców została wybudowana linia energetyczna niskiego napięcia już w latach 1960- 1961, którą to oddano do eksploatacji w dniu 03 maja 1961 r. Prace natomiast podjęte przez poprzedników prawnych uczestnika w roku 1990 dotyczyły modernizacji oraz przebudowy linii energetycznej. W ramach tych prac na działce wnioskodawców posadowiono stację transformatorową, linię SN 15 kV oraz cztery odcinki linii niskiego napięcia.

Sąd I instancji słusznie zatem przyjął, że posadowienie linii energetycznej na działce wnioskodawców w latach 60 – tych ubiegłego wieku oraz przedłożona przez uczestniczkę dokumentacja dowodzi, że objęcie w posiadanie prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawców przez poprzednika prawnego uczestniczki nastąpiło w dobrej wierze. Słusznie pełnomocnik uczestniczki w swym piśmie procesowym odwołuje sie do orzecznictwa sądowego w tym zakresie tj. np. do uzasadnienia postanowienia Sadu Najwyższego z dnia 14 listopada 2012 r., sygn. akt II CSK 120/12. Legalis nr 577238. czy też wyroku Sadu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 września 2013 r., sygn. akt I ACa 425/13, Legalis nr 740731, zgodnie z którym „realizacja inwestycji przesyłowej przebiegającej przez nieruchomość stanowiącą prywatną własność, na podstawie ostatecznej decyzji administracyjnej o lokalizacji linii elektroenergetycznej oraz decyzji o pozwoleniu na budowę takiej linii, pozwala na przyjęcie po stronie inwestora dobrej wiary w zakresie objęcia w posiadanie służebności gruntowej, tzw. służebności przesyłu, prowadzące do zasiedzenie tej służebności.

Wobec powyższego zarzut apelacji naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialengo wskazanych w apelacji nie jest trafny.

Także nie zasługuje za uznanie za trafny drugi z zarzutów, a mianowicie naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art 233 § 1 k.p.c.

Zdaniem Sądu II instancji zarzut ten nie jest zasadny albowiem Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych na podstawie całego zgromadzonego materiału dowodowego, który ocenił na podstawie wszechstronnego rozważenia wszystkich dowodów, zgodnie z zasadami logicznego rozumowania i w sposób odpowiadający zasadom doświadczenia życiowego. Brak zatem podstaw do zakwestionowania ustalonego stanu faktycznego.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. aplację ajko niezasadną oddalił.

O kosztach postępowania za instancję odwoławczą orzeczono z mocy art. 520 § 1 k.p.c.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSO Dariusz Mizera SSR Mirosława Makowska