Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa H. P.

przeciwko Towarzystwu (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 12 sierpnia 2016 roku, sygn. akt I C 2289/14

oddala apelację i zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) w W. na rzecz powoda H. P. kwotę 1.200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dorota Krawczyk

Sygn. akt II Ca 707/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 sierpnia 2016 roku w sprawie sygn. akt I C 2289/14 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim

1. zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) W. na rzecz powoda H. P. kwotę 45.000 (czterdzieści pięć tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi od dnia 15 grudnia 2014r. do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 kc w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016r.;

2. zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) W. na rzecz powoda H. P. kwoty:

a) 1.055 (tysiąc pięćdziesiąt pięć) złotych tytułem odszkodowania – zwrotu kosztów leczenia z odsetkami ustawowymi od kwoty 985 (dziewięćset osiemdziesiąt pięć) złotych od dnia 13 września 2013r. do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 kc w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016r., zaś od kwoty 70 (siedemdziesiąt) złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 15 grudnia 2014r. do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 kc w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016r.;

b) 2.022,64 złotych (dwa tysiące dwadzieścia dwa złote sześćdziesiąt cztery grosze) tytułem odszkodowania – zwrotu kosztów dojazdów do placówek medycznych

z odsetkami ustawowymi od dnia 15 grudnia 2014r. do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie

w rozumieniu art. 481 § 2 kc w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016r.;

c) 3.150 (trzy tysiące sto pięćdziesiąt) złotych tytułem odszkodowania – zwrotu kosztów adaptacji mieszkania do potrzeb osoby niepełnosprawnej z odsetkami ustawowymi od dnia 13 września 2013r. do dnia zapłaty, przy czym od dnia

1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie

w rozumieniu art. 481 § 2 kc w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016r.;

3. zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) W. na rzecz powoda H. P. kwotę 7.791,95 złotych (siedem tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt jeden złotych dziewięćdziesiąt pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

4. zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 325,30 złotych (trzysta dwadzieścia pięć złotych trzydzieści groszy) tytułem zwrotu poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa kosztów wynagrodzenia powołanych w sprawie biegłych.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu (...) na drodze numer (...) w pobliżu P. doszło do wypadku drogowego, w którym kierujący samochodem osobowym marki (...) o numerze rejestracyjnym (...) nie udzielił pierwszeństwa przejazdu prawidłowo poruszającemu się samochodem osobowym marki (...) o numerze rejestracyjnym (...) powodowi H. P., doprowadzając do zderzenia obu pojazdów, skutkującego doznaniem przez powoda obrażeń ciała. W dacie wypadku powód miał 72 lata.

Powód przebywał na Oddziale (...) w okresie od dnia 20 czerwca do dnia 27 czerwca 2012r. U powoda rozpoznano ogólne potłuczenie, głównie klatki piersiowej, złamanie żeber lewych seryjnie, pourazowe bóle kręgosłupa lędźwiowego, złamanie L5 z przemieszczeniem odłamów do kanału kręgowego. Zastosowano leczenie zachowawcze. Powodowi wskazano kontrolę w Poradni (...)po czterech tygodniach, chodzenie w gorsecie Jewetta, opcjonalnie wysoką sznurówkę z podpaszkami. Powód kontynuował leczenie w Poradni (...), (...), (...). W okresie od dnia 22 lipca do dnia 8 sierpnia 2012r. powód przebywał w Wojewódzkim Szpitalu (...) w Z. na Oddziale (...). W dniu 30 lipca 2012r. zastosowano leczenie operacyjne. Powód odbył rehabilitację w okresie od dnia 6 maja do dnia 17 czerwca 2013r.. W okresie od dnia 8 marca do dnia 19 lipca 2013r. powód korzystał z pomocy psychologa.

Orzeczeniem z dnia 8 sierpnia 2012r. powód został zaliczony do znacznego stopnia niepełnosprawności. Orzeczenie zostało wydane do dnia 31 sierpnia 2013r.

Orzeczeniem z dnia 20 września 2013r. powód został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności – na stałe.

Powód poniósł koszt prywatnych wizyt lekarskich, badań w łącznej wysokości 1.055 zł.

Orzeczeniem z dnia 19 sierpnia 2002r. – tj. prawie 10 lat przed datą przedmiotowego wypadku powoda - A. P. – żona powoda została uznana za całkowicie niezdolną do pracy. Na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 10 kwietnia 2012r. – tj. przed datą przedmiotowego wypadku powoda - A. P. została uznana za niezdolną do samodzielnej egzystencji do dnia 30 kwietnia 2015r.

Powód mieszka z żoną w budynku wielorodzinnym TBS w jednym z kilku mieszkań ogrzewanych indywidualnymi piecami na opał (węgiel, drzewo). Przed wypadkiem z dnia 20 czerwca 2012r. powód zajmował się obsługą pieca. Jego żona nie była zdolna do obsługi przedmiotowego pieca ze względu na swoją niepełnosprawność.

Po wypadku z dnia 20 czerwca 2012r. powodowi przy ubieraniu się, poruszaniu się pomagały jego córki: J. R., B. C., D. R., które do niego przyjeżdżały codziennie na zmianę. Córki zajmowały się również ogrzewaniem mieszkania.

Po wypadku z dnia 20 czerwca 2012r. firma (...) z siedzibą w P. wykonała w mieszkaniu powoda i jego żony instalację centralnego ogrzewania za cenę 3.150 zł.

Powód był zawożony przez córkę J. R. na wizyty lekarskie i zabiegi rehabilitacyjne jej samochodem osobowym marki (...) o numerze rejestracyjnym (...) (o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm3). W związku z powyższym J. R. przejechała trasę o łącznej długości 2420 km.

U powoda rozpoznano złamanie kompresyjne II stopnia trzonu piątego kręgu lędźwiowego /L5/ oraz złamanie górnej płytki granicznej czwartego kręgu lędźwiowego /L4/ odcinka lędźwiowego, stłuczenie barku prawego.

Na dzień badania z 1 czerwca 2015r. powód nie odzyskał pełnej wydolności dynamicznej kręgosłupa w zakresie zgięcia rotacji i nachylenia odcinka L/S, występowały bóle wysiłkowo-przeciążeniowe okolicy pleców i lędźwiowej i dysfunkcja ruchowa barku prawego. Badanie RTG wykazało zrost kostny ze sklinowaceniem umiarkowanego stopnia (drugiego stopnia) trzonu L5 i nieco L4 (pierwszego stopnia).

Powód doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu w łącznej wysokości 15 % (9 % zgodnie z pozycją 90a według Tabeli i 6 % zgodnie z pozycją 104 według Tabeli).

Przebyte obrażenia spowodowały u powoda cierpienia psychofizyczne dużego stopnia przez okres trzech miesięcy. Po upływie tego czasu stopień cierpień stał się średni i trwał przez okres trzech miesięcy. Na dzień badania z 1 czerwca 2015r. ów stopień był mierny.

Powód potrzebował pomocy osób trzecich przez okres około trzech miesięcy

w wymiarze około pięć godzin dziennie. Od czwartego do szóstego miesiąca powód potrzebował pomocy średnio około dwie godziny dziennie. Po tym okresie i na dzień badania z 01 czerwca 2015 r. powód nie potrzebował pomocy osób trzecich.

Rokowania co do stanu zdrowia powoda na przyszłość są stabilne, nie należy spodziewać się znacznego kalectwa, jednak ze względu na utrzymujące się dolegliwości utrwalonej kompresji dwóch kręgów i zaznaczonych ubytków ruchowych, rokowania nie są w pełni pomyślne. Pełny powrót powoda do sprawności jak przed wypadkiem nie jest możliwy, z uwagi na zmiany zwyrodnieniowe chorobowe i pourazowe.

Okres leczenia czynnego powoda został zakończony, jednak powód z uwagi na ograniczenia w ruchomości i ewentualne pogorszenie sprawności w przebiegu przyspieszonych zmian zwyrodnieniowych chorobowych i pourazowych będzie musiał korzystać z okresowej rehabilitacji i farmakoterapii.

Koszt serii zabiegów fizjoterapeutycznych i masaży to kwota około 300 zł (prywatnie). Koszt gorsetu Jewetta – około 120 zł.

Wypadek z dnia 20 czerwca 2012r. wywarł negatywny wpływ na funkcjonowanie psychologiczne powoda. Zaburzenia depresyjno-lękowe zostały rozpoznane przez neurologa, który zalecił przyjmowanie leku przeciwdepresyjnego.

Powód korzystał z pomocy psychologicznej w okresie od dnia 8 marca do dnia 19 lipca 2013r. – psycholog zdiagnozował problemy adaptacyjne o cechach wzmożonych reakcji depresyjno-lękowych związanych z wypadkiem samochodowym.

Powód doświadczał zaburzeń snu, stanów lękowych, poczucia beznadziejności i utraty radości życia, przygnębienia. Powód nie mógł się pogodzić z zaistniałą sytuacją, skutkami wypadku, które stały się przyczyną zmiany prowadzonego do czasu wypadku stylu życia.

U powoda rozpoznano stan po urazie kręgosłupa l-s ze złamaniem kręgu L5 z przemieszczeniem odłamów do kanału kręgowego leczonym operacyjnie, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa l-s, zespół bólowo-dysfunkcyjny kręgosłupa l-s i kończyn dolnych z obecnością obustronnych objawów korzeniowych. Powód doznał długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 10 % zgodnie z pozycją 94c według Tabeli. Przebyte obrażenia spowodowały u powoda cierpienia dużego stopnia przez okres trzech miesięcy. Następnie przez trzy miesiące stopień cierpień był średni, a na dzień badania z 1 grudnia 2015 r. – stopień lekki.

Po wypadku powód wymagał opieki innych osób w zaspokajaniu codziennych potrzeb przez okres trzech miesięcy po pięć godzin dziennie, a od czwartego do szóstego miesiąca po dwie godziny dziennie. Po wypadku powód wymagał również pomocy w zakresie dojazdu na wizyty lekarskie i na fizykoterapię.

Rokowania powoda na przyszłość co do odzyskania pełni zdrowia są wątpliwe. Zmiany pourazowe i istniejąca choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa trwale upośledzają normalne funkcjonowanie ruchowe powoda. Nie może on wykonywać czynności przeciążających kręgosłup, w tym dźwigania ciężarów, pochylania i przenoszenia rzeczy.

Zakup leków, prywatne wizyty lekarskie, rehabilitacja – miały charakter konieczny i były kosztami celowymi. Powszechnie znany jest długi (często wielomiesięczny) czas oczekiwania na specjalistyczne wizyty lekarskie i fizykoterapię.

Gdyby nie wypadek powód mógłby do dnia dzisiejszego funkcjonować tak jak przed zdarzeniem i ten zespół mógłby się nigdy nie pojawić, a jeśli nawet, to mógłby mieć zapewne mniejsze nasilenie. Wcześniejszy stan zdrowia powoda nie miał wpływu na przebieg leczenia poza odstąpieniem od stabilizacji kręgosłupa ze względu na osteopenię.

Urazy odniesione w wypadku z dnia 20 czerwca 2012r. skutkowały wystąpieniem u powoda zaburzeń adaptacyjnych (F 43.2) o typie przedłużonej reakcji depresyjnej. Przyjmuje się, że omawiane zaburzenia nie wystąpiłyby bez czynnika stresującego. Powyższe schorzenie należy do kręgu zaburzeń nerwicowych, związanych ze stresem. W wyniku urazów odniesionych w wypadku powód doznał długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 2 % zgodnie z pozycją 10a przez analogię według Tabeli.

U powoda wykazano obecność rozległych wielopoziomowych zmian zwyrodnieniowych w kręgosłupie oraz zaburzenia o charakterze osteopenii i osteoporozy. Te nieprawidłowości mają obniżający wpływ na wytrzymałość elementów kostnych, mimo że w okresie przed wypadkiem nie skutkowały dolegliwościami i obniżeniem sprawności ruchowej.

Powód doznał uszczerbku na zdrowiu w łącznej wysokości 13 % (10 % zgodnie z pozycją 94c według Tabeli i 3 % zgodnie z pozycją 94b według Tabeli).

Stopień odczuwanych przez powoda skutków wypadku był znaczny w pierwszych dwóch-trzech miesiącach po zdarzeniu, a w kolejnych dwóch-trzech miesiącach, w miarę postępującego gojenia uszkodzeń i poprawy sprawności, był umiarkowany. Noszenie gorsetu ortopedycznego miało dodatkowo istotny wpływ na sprawność i samopoczucie powoda. Na dzień badania z 12 kwietnia 2016r. aktywność powoda była obniżona.

Następstwa wypadku skutkowały z jednej strony dolegliwościami bólowymi o zmniejszającym się z biegiem czasu natężeniu, jak również znacznym ograniczeniem sprawnościowym wynikającym z samego złamania kręgosłupa, jak i sposobu terapii (konieczność noszenia gorsetu).

Potrzeba pomocy osób trzecich ograniczała się do pomocy w podstawowych czynnościach życiowych przez okres dwóch-trzech miesięcy.

Konieczność leczenia oraz poniesione z tego tytułu koszty były celowe.

Rokowania powoda na przyszłość są umiarkowanie dobre.

Istnienie zmian zwyrodnieniowych nie wpłynęło na zakres doznanych dolegliwości – powód przed wypadkiem był zdrowy, sprawny, a ocena neurologiczna po wypadku również nie wykazała odchyleń sprawności. Cechy osteopenii i osteoporozy wpłynęły na wybór sposobu zabezpieczenia złamania podczas operacji.

Powód kontynuuje leczenie ortopedyczne, neurologiczne, neurochirurgiczne.

W dacie zdarzenia z dnia 20 czerwca 2012r. sprawca wypadku komunikacyjnego miał zawartą umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych z pozwanym Towarzystwem (...) z siedzibą w W..

Powód zgłosił pozwanemu roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę i odszkodowania.

W toku postępowania likwidacyjnego pozwany przyznał powodowi kwotę 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę i kwotę 1.059,29 zł tytułem odszkodowania – zwrotu kosztów leczenia. Pozwany zajął ostateczne merytoryczne stanowisko w toku postępowania likwidacyjnego w decyzji z dnia 12 września 2013r.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Podstawą prawną żądania zadośćuczynienia przez powoda jest art. 445 § 1 k.c., stosownie do treści którego sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w wypadku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia.

Biegli ustalili u powoda na skutek urazów odniesionych w wypadku z dnia 20 czerwca 2012r. trwały uszczerbek na zdrowiu w łącznej wysokości 30% (15% - biegły ortopeda; 13% - biegły neurochirurg – przy czym uszczerbek ten kompensował 10%-owy uszczerbek ustalony przez biegłą neurolog; 2 % - biegły psychiatra) w oparciu o przepisy Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu… (Dz. U. z 2013 r., poz. 954).

Sąd miał przy tym na uwadze, iż procentowy rozmiar uszkodzeń ciała, wiek poszkodowanego, nasilenie i długotrwałość cierpień oraz następstwa zdarzenia w sferze życiowej powoda H. P., znaczne i rozłożone w czasie dolegliwości bólowe powoda, skomplikowaną, długotrwała i rozłożoną w czasie hospitalizację powoda, jak również długotrwałe rehabilitacje, które w istocie trwają do dnia dzisiejszego.

Przed wypadkiem powód był w pełni sprawny i samodzielny, opiekował się swoją niepełnosprawną małżonką i w razie potrzeby służył pomocą rodzinie, a po wypadku sam stał się osobą wymagającą znacznej pomocy, co stanowiło źródło dyskomfortu powoda, który wraz ze stanem fizycznym jego zdrowia odbił się negatywnie na psychice powoda, jak wskazali biegli psychiatra i psycholog.

Na tej podstawie Sąd ustalił, iż odpowiednią kwotą zadośćuczynienia stanowić będzie dla H. P. kwota w wysokości 45.000 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę i taką też zasądził od pozwanego na rzecz powoda. Sąd miał przy tym na względzie okoliczność przyznania powodowi przez stronę pozwaną w toku postępowania likwidacyjnego kwoty 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego, uznając łącznie kwotę 70.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za adekwatną do faktycznego poziomu doznanej przez powoda krzywdy.

Sąd zasądził odsetki ustawowe od kwoty 45.000 zł od dnia 15 grudnia 2014 r. (tj. od dnia wniesienia pozwu) do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016 r.

Obowiązek kompensaty kosztów obejmuje wszelkie koszty wywołane uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, a więc wszystkie niezbędne i celowe wydatki. Wskazane i wykazane jako poniesione koszty prywatnego leczenia powoda były według biegłych konieczne i uzasadnione, a nadto w dochodzonej pozwem kwocie nie sposób uznać ich także za wygórowane.

Zdaniem Sądu zatem wszystkie trzy roszczenia odszkodowawcze powoda są w pełni uzasadnione w myśl art. 444 § 1 kc – zostały wykazane stosownymi rachunkami, udowodnione, a między wypadkiem i szkodą powoda w tymże zakresie zachodzi adekwatny związek przyczynowo skutkowy. Podkreślić należy, że wszyscy biegli sądowi jednoznacznie podnieśli, że koszty leczenia poniesione przez powoda były celowe i konieczne (choćby ze względu na czas oczekiwania na usługi świadczone w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia).

W związku z powyższym Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.055 zł tytułem odszkodowania – zwrotu kosztów leczenia z odsetkami ustawowymi od kwoty 985 zł od dnia 13 września 2013r. (tj. dnia po wydaniu przez pozwanego decyzji, w której zajął ostateczne stanowisko w postępowaniu likwidacyjnym) do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016r., zaś od kwoty 70,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 15 grudnia 2014r. (wytoczenia powództwa) do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016r.

W przekonaniu Sądu Rejonowego w pełni uzasadnione było również roszczenie powoda o zwrot kosztów adaptacji mieszkania dla potrzeb osoby niepełnosprawnej. Z analizy materiału dowodowego wynikało jednoznacznie, że powód mieszka z żoną w budynku wielorodzinnym TBS w jednym z kilku mieszkań ogrzewanych indywidualnymi piecami na opał (węgiel, drzewo). Przed wypadkiem z dnia 20 czerwca 2012r. powód zajmował się obsługą pieca. Jego żona nie była zdolna do obsługi przedmiotowego pieca ze względu na swoją niepełnosprawność (od 2002r.). Z uwagi na urazy odniesione w wypadku w dniu 20 czerwca 2012r., pogorszenie stanu zdrowia, powód nie był w stanie ogrzewać swojego mieszkania w dotychczasowy sposób. Koszt wykonania przez firmę (...) z siedzibą w P. w mieszkaniu powoda i jego żony instalacji centralnego ogrzewania za cenę 3.150 zł był więc celowy i konieczny (powód złożył w tym zakresie stosowną fakturę). Wobec powyższego zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.150 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 13 września 2013r. do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016r.

W wyniku przedmiotowego wypadku orzeczeniem z dnia 8 sierpnia 2012r. powód został zaliczony do znacznego stopnia niepełnosprawności do dnia 31 sierpnia 2013r. (k. 125), a następnie orzeczeniem z dnia 20 września 2013r. powód został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności – na stałe (k. 126), co w ocenie Sądu, w porównaniu do stanu zdrowia powoda sprzed wypadku jako osoby zdrowej – wbrew argumentacji strony pozwanej – przesądza jednak o istnieniu adekwatnego związku przyczynowego w myśl art. 361 § 1 k.c. między przedmiotowym wypadkiem a szkodą w postaci wskazanej adaptacji mieszkania powoda do potrzeb osoby niepełnosprawnej.

Przy czym w tym kontekście należy podnieść, że dla oceny zasadności tego konkretnie roszczenia odszkodowawczego bez znaczenia pozostawała kwestia, czy powód z rodziną planował uprzednio w późniejszym czasie także instalację podobnego ogrzewania jak w kuchni i łazience, a także to dlaczego takiej inwestycji do czasu wypadku nie wykonał, do czego odnosiła się strona pozwana. Nie ulega wątpliwości – że powód dotąd sprawny istotnie mógł zakładać, że przynajmniej dotychczas – choćby ze względów ekonomicznych – będzie wykorzystywał dotychczas istniejące w pokojach ogrzewanie. Nie miał bowiem podstaw zakładać, że ulegnie przedmiotowemu wypadkowi, wskutek którego stanie się w istocie niezdolny do obsługi dotychczasowego systemu ogrzewania w swoim mieszkaniu. Ważne jest przy tym to, że poza powodem jego żona – jedyny domownik nie była zdolna, z uwagi na swój stan zdrowia i to od 10 lat przed przedmiotowym wypadkiem – obsługiwać dotychczasowego sposobu ogrzewania mieszkania. Tymczasem w sytuacji, gdy przed wypadkiem powód z żoną mieszkali samodzielnie, a jego córki mają swoje rodziny i wspólnie nie mieszkają nie sposób racjonalnie wymagać, żeby ich obowiązkiem było bądź zastąpienie teraz ojca na stałe w obsłudze dotychczasowego systemu ogrzewania pokoi w mieszkaniu powoda, bądź sfinansowanie tej inwestycji ze środków własnych powoda, czy jego rodziny bez możliwości uzyskania rekompensaty tej szkody.

Sąd Rejonowy uznał również za wiarygodne oświadczenie świadka J. R. (potwierdzone zeznaniami powoda – k. 392 – 392v i samego świadka – k. 213v) w zakresie zawożenia przez nią powoda na wizyty lekarskie i zabiegi rehabilitacyjne jej samochodem osobowym marki (...) o numerze rejestracyjnym (...) (o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm3). W związku z powyższym J. R. przejechała trasę o łącznej długości 2420 km. Zgodnie z treścią § 2 pkt 1 lit. b rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 marca 2002r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy koszty używania pojazdu o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm3 za 1 kilometr przebiegu pojazdu nie mogą być wyższe niż 0,8358 zł. Powód żądał w tym zakresie odszkodowania w kwocie 2.022,64 zł, które jest w pełni uzasadniona (2420 km x 0,8358 zł).

Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę także 2.002,64 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 15 grudnia 2014r. do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016r.

Stosownie do orzeczenia merytorycznego o kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Powód wygrał sprawę w stu procentach, a więc należy mu się od strony pozwanej zwrot całości kosztów procesu w kwocie 7.791,95 zł – zgodnie z zestawieniem złożonym przez pełnomocnika powoda – k. 383.

Na podstawie art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 325,30 zł tytułem zwrotu poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa kosztów wynagrodzenia powołanych w sprawie biegłych, które łącznie wyniosły 2.125,30 zł, zaś zaliczki uiszczone przez każdą ze stron po 900 zł to 1.800 zł, a zatem 325,30 zł to pokryta tymczasowo przez Skarb Państwa różnica.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany i zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim I Wydziału Cywilnego z dnia 12 sierpnia 2016 roku, sygn. akt I C 2289/14 w części tj. w zakresie pkt. 2 lit b) oraz pkt. 2 lit. c) co do całości zasądzonych w nich kwot oraz rozstrzygnięcie o kosztach procesu.

Apelacja zaskarżonemu orzeczeniu zarzuca:

a) obrazę przepisów prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego, co doprowadziło do przyjęcia, iż zamontowanie instalacji centralnego ogrzewania w domu powoda pozostaje w związku przyczynowym ze zdarzeniem z dnia 20 czerwca 2012 roku, w sytuacji gdy prawidłowa ocena zebranego materiału dowodowego winna doprowadzić do uznania, iż powód już przez zdarzeniem szkodzącym podjął decyzję o instalacji CO w całym mieszkaniu zajmowanym przez niego i jego żonę, a jedynie z powodu braku środków finansowych odłożył przedmiotową inwestycję na później, a zatem brak jest normalnego związku przyczynowego pomiędzy poniesionym z ww. tytułu kosztem a zdarzeniem z dnia 20 czerwca 2012 roku,

b) obrazę przepisów prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego, co doprowadziło do przyjęcia, iż obecnie powód nie może obsługiwać pieca na opał i dlatego instalacja CO w mieszkaniu powoda pozostaje w związku przyczynowym ze zdarzeniem z dnia 20 czerwca 2012 roku, w sytuacji gdy około rok po zdarzeniu powód rozpoczął wykonywanie fizycznych prac dorywczych u pracodawcy, u którego pracował przez zdarzeniem szkodzącym,

c) obrazę przepisów prawa materialnego - art. 361 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyznanie na rzecz powoda odszkodowania z tytułu kosztu instalacji centralnego ogrzewania w mieszkaniu powoda, w sytuacji, gdy koszt ten nie pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem szkodzącym z dnia 20 czerwca 2012 roku,

d) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż powód poniósł koszty dowozu do placówek medycznych, w sytuacji gdy powód nie wykazał, aby takowe koszty poniósł,

e) obrazę przepisów prawa materialnego - § 2 pkt. 1 lit. b rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 25 marca 2002 roku w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27 poz. 271, z późn. zm.) poprzez jego zastosowanie do wyliczenia świadczenia z tytułu zwrotu kosztów dojazdów do placówek medycznych w sytuacji gdy przepis ten odnosi się do rozliczeń pomiędzy pracownikiem a jego pracodawcą dot. wykorzystania do celów służbowych pojazdów mechanicznych nie będących własnością pracodawcy, nie ma zaś zastosowania do wyliczeń odszkodowań pokrywanych z ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu sprawcy zdarzenia szkodzącego,

f) obrazę przepisów prawa materialnego - art. 444 § 1 k.c. poprzez jego zastosowanie jako podstawy zasądzenia odszkodowania pomimo nie poniesienia przez powoda wydatków na dojazdy do placówek medycznych.

Biorąc pod uwagę powyższe apelujący wnosił o zmianę wyroku w pkt 2 lit b) oraz w pkt. 2 lit. c) i oddalenie powództwa o roszczenie z tytułu zwrotu kosztów dojazdów do placówek medycznych oraz powództwa o roszczenie z tytułu zwrotu kosztów adaptacji mieszkania dla potrzeb osoby niepełnosprawnej, o zmianę orzeczenia o kosztach procesu stosownie do treści wyroku oraz o zwrot kosztów postępowania za instancję odwoławczą.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację pozwanego jako niezasadną należało oddalić.

Sąd Okręgowy podziela i uznaje za swoje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, ponieważ ustalenia te znajdują oparcie w treści zebranego w sprawie materiału dowodowego, a ocena dowodów przeprowadzona przez ten Sąd nie przekracza granic swobodnej oceny zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c.

Zarzuty apelacji dotyczące naruszenia 233 § 1 k.p.c. są chybione i stanowią jedynie polemikę z prawidłowo poczynionymi przez Sąd Rejonowy ustaleniami stanu faktycznego.

Sąd odwoławczy, niezależnie od tego, czy prowadzi sam postępowanie dowodowe, czy jedynie weryfikuje ustalenia faktyczne dokonane przez sąd pierwszej instancji, ma obowiązek samodzielnej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie. Jednakże - jak wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu Najwyższego - zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. może być uznany za zasadny jedynie w wypadku wykazania, że ocena materiału dowodowego jest rażąco wadliwa czy w sposób oczywisty błędna, dokonana z przekroczeniem granic swobodnego przekonania sędziowskiego, wyznaczonych w tym przepisie. Sąd drugiej instancji ocenia bowiem legalność oceny dokonanej przez Sąd Okręgowy, czyli bada czy zostały zachowane kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. Należy zatem mieć na uwadze, że - co do zasady - Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, dokonując wyboru określonych środków dowodowych. Jeżeli z danego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko wtedy gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych (por. przykładowo postanowienie z dnia 11 stycznia 2001 r., I CKN 1072/99, Prok. i Pr. 2001 r., nr 5, poz. 33, postanowienie z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 1114/99, nie publ., wyrok z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99, OSNC 2000 r., nr 7-8, poz. 139 ).

Wbrew zarzutowi apelacji z zebranego w sprawie materiału dowodowego w szczególności ze stanowczych, pokrywających się zeznań świadków J. R., B. C., D. R., którym brak jakichkolwiek podstaw do odmowy wiarygodności, jednoznacznie wynika, że powód nie założył grzejników CO z pieca gazowego do pokoi, ponieważ w pokojach były piece kaflowe opalane węglem. Powód do czasu wypadku, będąc osobą zdrową, przynosił węgiel z piwnicy i palił w piecach kaflowych. Dopiero na skutek wypadku stan jego zdrowia na tyle się pogorszył, że nie był w stanie już przynosić opału z piwnicy i palic w piecach. Należy podkreślić, że na skutek wypadku u powoda rozpoznano stan po urazie kręgosłupa l-s ze złamaniem kręgu L5 z przemieszczeniem odłamów do kanału kręgowego leczonym operacyjnie, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa l-s, zespół bólowo-dysfunkcyjny kręgosłupa l-s i kończyn dolnych z obecnością obustronnych objawów korzeniowych.

Sąd Odwoławczy w całości podziela argumentację Sądu Rejonowego co do konieczności zamontowania w pokojach i podłączenia do istniejącego pieca CO nowych grzejników oraz istnienia związku przyczynowego pomiędzy wypadkiem a koniecznością wykonania CO również w pokojach. Rzeczywiście piec dwufazowy do centralnego ogrzewania został zainstalowany w mieszkaniu powoda jeszcze przed zdarzeniem z dnia 20 czerwca 2012 roku, z tym że rury i grzejniki zostały zamontowane jedynie w kuchni i łazience mieszkania zajmowanego przez powoda i jego niepełnosprawną żonę, co jednak nie ma znaczenia jeśli chodzi o konieczność objęcia CO również pokoi po wypadku. Zdaniem Sądu Okręgowego nie ma też znaczenia przyczyna niezamontowania tych grzejników jednocześnie z piecem CO również w pokojach. Nawet jeśli to spowodowane było możliwościami finansowymi powoda, przy czym od początku zaplanowane było objęcie całego mieszkania nowym systemem grzewczym, tak jak twierdzi w apelacji pozwany, to nie ma to żadnego znaczenia, bowiem dopóki powód był zdrowy i radził sobie z ogrzewaniem węglem to dlaczego miał tego nie robić, miał prawo wykorzystując własne siły zmniejszyć koszty instalacji centralnego ogrzewania, czy nawet później zmniejszać koszty eksploatacji.

W wyniku przedmiotowego wypadku powód wymagał długiego leczenia, orzeczeniem z dnia 8 sierpnia 2012r. powód został zaliczony do znacznego stopnia niepełnosprawności do dnia 31 sierpnia 2013r., a następnie orzeczeniem z dnia 20 września 2013r. powód został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności – na stałe, co w ocenie Sądu, w porównaniu do stanu zdrowia powoda sprzed wypadku jako osoby zdrowej – wbrew argumentacji strony pozwanej – przesądza o istnieniu adekwatnego związku przyczynowego w myśl art. 361 § 1 k.c. między przedmiotowym wypadkiem a szkodą w postaci wskazanej adaptacji mieszkania powoda do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Zgodzić się trzeba z twierdzeniami Sądu Rejonowego, że bez znaczenia pozostawała kwestia, czy powód z rodziną planował uprzednio w późniejszym czasie także instalację podobnego ogrzewania jak w kuchni i łazience, a także to dlaczego takiej inwestycji do czasu wypadku nie wykonał, co strona pozwana podnosi w apelacji. Nie ulega wątpliwości – że powód dotąd sprawny istotnie mógł zakładać, że przynajmniej dotychczas – choćby ze względów ekonomicznych – będzie wykorzystywał dotychczas istniejące w pokojach ogrzewanie. Nie miał bowiem podstaw zakładać, że ulegnie przedmiotowemu wypadkowi, wskutek którego stanie się w istocie niezdolny do obsługi dotychczasowego systemu ogrzewania w swoim mieszkaniu. Ważne jest przy tym to, że poza powodem jego żona – jedyny domownik nie była zdolna, z uwagi na swój stan zdrowia i to od 10 lat przed przedmiotowym wypadkiem – obsługiwać dotychczasowego sposobu ogrzewania mieszkania. Tymczasem w sytuacji, gdy przed wypadkiem powód z żoną mieszkali samodzielnie, a jego córki mają swoje rodziny i wspólnie nie mieszkają nie sposób racjonalnie wymagać, żeby ich obowiązkiem było bądź zastąpienie teraz ojca na stałe w obsłudze dotychczasowego systemu ogrzewania pokoi w mieszkaniu powoda, bądź sfinansowanie tej inwestycji ze środków własnych powoda, czy jego rodziny bez możliwości uzyskania rekompensaty tej szkody.

Nie ma racji apelujący co do wysokości i zasadności zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów dojazdu do lekarzy i placówek medycznych.

Z oświadczenia i zeznań świadka J. R. wynika, że zawoziła powoda na wizyty lekarskie i zabiegi rehabilitacyjne jej samochodem osobowym marki (...) o numerze rejestracyjnym (...) (o pojemności skokowej silnika powyżej (...) cm3). W związku z powyższym J. R. przejechała trasę o łącznej długości 2420 km.

W myśl art. 444 § 1 KC odszkodowanie obejmuje wszelkie wydatki pozostające w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia jeżeli są konieczne i celowe. Nie ulega wątpliwości, iż do wymienionej grupy wydatków należą wydatki związane z przewozem poszkodowanego do szpitala oraz na zabiegi, a także wydatki związane z przejazdami osób bliskich w celu odwiedzin chorego (por. wyrok Sn z dnia 4 października 1973 r., II CR 365/73).

Pozwany nie kwestionuje samego faktu konieczności dowożenia powoda w powyższym zakresie, natomiast zarzuca obrazę przepisów prawa materialnego - § 2 pkt. 1 lit. b rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 25 marca 2002 roku w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27 poz. 271, z późn. zm.) poprzez jego zastosowanie do wyliczenia świadczenia z tytułu zwrotu kosztów dojazdów do placówek medycznych w sytuacji, gdy przepis ten odnosi się do rozliczeń pomiędzy pracownikiem a jego pracodawcą dot. wykorzystania do celów służbowych pojazdów mechanicznych nie będących własnością pracodawcy, nie ma zaś zastosowania do wyliczeń odszkodowań pokrywanych z ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu sprawcy zdarzenia szkodzącego oraz obrazę przepisów prawa materialnego - art. 444 § 1 k.c. poprzez jego zastosowanie jako podstawy zasądzenia odszkodowania pomimo nie poniesienia przez powoda wydatków na dojazdy do placówek medycznych.

Nie można zgodzić się z twierdzeniami apelacji, że jedynym wydatkiem jaki mógłby ponieść powód w związku z dojazdami do placówek medycznych jest koszt paliwa, gdyż jak wynika z zeznań świadka J. R. do placówek medycznych powód był dowożony jej samochodem, a zatem odszkodowanie obejmuje koszty paliwa oraz koszty eksploatacji samochodu jak zużycie części, ubezpieczenie.

Sąd I instancji ustalając wysokość odszkodowania z tytułu kosztów dojazdów do placówek medycznych posiłkowo oparł się na przepisach Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 25 marca 2002 roku w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27 poz. 271, z późn. zm.). Z całą pewnością koszty dojazdu zasądzone zaskarżonym wyrokiem nie są wygórowane i zastosowanie tej metodyki zyskuje akceptację Sądu Okręgowego. Brak jest innych obiektywnych mierników ustalenia wysokości kosztów dojazdu do placówek medycznych, a koszty np. taksówki byłyby z całą pewnością wyższe.

Orzekając o kosztach z tytułu dojazdu powoda na leczenie, rehabilitację, konsultacje lekarskie należy wykorzystać normę art. 322 KPC, której Sąd Rejonowy nie wskazuje jako podstawy wysokości szkody w tym zakresie. Oceniając przedstawione wyżej rozstrzygnięcie, trzeba mieć na względzie, iż w sytuacji, gdy szkoda jest bezsporna, a tylko nie została w procesie wykazana jej wysokość, sąd powinien, mając do dyspozycji materiał dowodowy zgromadzony na chwilę zamknięcia rozprawy, ustalić jej ostateczną wysokość (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2006 r., II CSK 108/05, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2004 r., o sygn. akt II CK 475/03 ). Temu celowi służy art. 322 KPC, który zezwala sądowi na zasądzenie odszkodowania w wysokości ustalonej przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy. W świetle przedstawionych wyżej okoliczności, w przedmiotowej sprawie Sąd pierwszej instancji, opisanych wyżej reguł nie naruszył, podjął bowiem próbę ustalenia wysokości szkody na podstawie własnej oceny "opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy". (por. Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie - I Wydział Cywilny z dnia 18 listopada 2015 r. I C 45/15, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi - I Wydział Cywilny z dnia 29 września 2014 r. I ACa 448/14).

Powód wskazał i udowodnił, że przejazdy były realizowane, jakim samochodem były realizowane, o jakiej pojemności silnika, ile kilometrów dokładnie przejechano. Zważywszy przy tym, że powód korzystał w zakresie transportu z pomocy córki, oczywistym pozostaje, że nie jest w stanie przedstawić rachunków za przejazdy.

Mając powyższe rozważania na uwadze Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego na podstawie art. 385 KPC jako bezzasadną.

O kosztach postępowania za instancję odwoławczą Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 2 pkt 4, § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) oraz w związku z § 21, zgodnie z którym do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.

SSO Dorota Krawczyk SSA w SO Stanisław Łęgosz

SSO Paweł Hochman