Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 grudnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Magdalena Marczyńska

Protokolant Alicja Jesion

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku T. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania T. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 17 stycznia 2012 r. sygn. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje wnioskodawcy T. S. prawo do emerytury od dnia (...);

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz wnioskodawcy T. S. kwotę 60,00 (sześćdziesiąt) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

VU 856/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawca T. S. wystąpił w dniu 13 grudnia 2011 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury przewidzianej dla pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach.

Decyzją z dnia 17 stycznia 2012 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, podnosząc, że wnioskodawca nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie zaliczył wnioskodawcy do pracy w szczególnych warunkach okresu pracy od 3 lipca 1970 r. do 11 września 1975 r. w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w T. oraz okresu od dnia 10 listopada 1975 r. do 1 marca 1978 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Ł., gdyż wnioskodawca nie przedłożył dokumentów potwierdzających, że pracował w szczególnych warunkach.

W odwołaniu wniesionym od powyższej decyzji w dniu 21 lutego 2012 r. T. S. wniósł o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Na rozprawie w dniu 24 maja 2012 r. wnioskodawca sprecyzował odwołanie w ten sposób, że wniósł o zaliczenie mu do pracy w szczególnych warunkach okresu od dnia 9 maja 1974 r. do 11 września 1975 r. w (...) Fabryce (...) ( (...)) na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego oraz okresu od 10 listopada 1975 r. do 1 marca 1978 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. także w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego.

Wyrokiem z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie VU 297/12 Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Tryb. oddalił odwołanie wnioskodawcy. Sąd ten stwierdził, że decyzja ZUS jest prawidłowa, albowiem wnioskodawca nie wykazał zatrudnienia w warunkach szczególnych w ilości co najmniej 15 lat. Sąd Okręgowy stwierdził mianowicie, że od 9 maja 1974 r. do 11 września 1975 r. w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w T. T. S. oprócz czynności kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony wykonywał także obowiązki kierowcy samochodu Ż.. Nie można zatem uznać, że wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. To samo dotyczy okresu od 10 listopada 1975 r. do 1 marca 1978 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Ł.. Wnioskodawca w okresie tym był bowiem nie tylko kierowcą samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, ale także wykonywał czynności ładowacza.

Apelację od tego wyroku złożył wnioskodawca. Wyrokiem z dnia 15 marca 2013 r. w sprawie III AUa 1169/12 Sąd Apelacyjny Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi uchylił zaskarżone orzeczenie i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny stwierdził, że Sąd I instancji dokonał nieprawidłowej oceny zeznań świadków A. K. i R. S. (1) oraz zeznań wnioskodawcy, wywodząc z ich treści, że skarżący od 9 maja 1974 r. do 11 września 1975 r. w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w T. wykonywał także obowiązki kierowcy samochodu Ż.. Zdaniem Sądu II instancji Sąd Okręgowy nie pogłębił ustaleń faktycznych, by wyjaśnić, jak często w tym spornym okresie T. S. jeździł ww. samochodem i w jakim celu, a tym samym nie wyjaśnił charakteru pracy w aspekcie pracy w warunkach szczególnych. Ponadto Sąd Apelacyjny zauważył, że ustalenie przez Sąd Okręgowy, iż w okresie od 10 listopada 1975 r. do 1 marca 1978 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. wnioskodawca był nie tylko kierowcą samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, ale także wykonywał czynności ładowacza, oznacza, że wnioskodawca wykonywał prace w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy. Prace te wymienione są bowiem w Wykazie A Dziale VIII pod pozycjami 1 i 2.

Sąd Apelacyjny zalecił, by przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy uporządkował okoliczności faktyczne sprawy, dotyczące przede wszystkim pierwszego spornego okresu i na podstawie dowodu z zeznań dotychczas wskazanych lub nowych świadków ustalił, ile było samochodów marki Ż., jak często jeździł nimi wnioskodawca i w związku z jakimi czynnościami pracowniczymi. Po dokonaniu tych ustaleń Sąd Okręgowy oceni, czy można uznać, że praca wykonywana przez wnioskodawcę w tym okresie była pracą w warunkach szczególnych, czy też nie. Pomocne w tym zakresie będzie, jak wskazał Sąd Apelacyjny, ustalenie, czy każdy z kierowców miał przypisany określony samochód i co to oznaczało w zakresie określenia charakteru pracy kierowców oraz czy kierowcy jeździli samochodem marki Ż. okazjonalnie, czy też wynikało to z zakresu powierzonych im obowiązków pracowniczych. Dopiero zgromadzenie wszystkich ww. informacji pozwoli na wszechstronną ocenę zgłoszonego roszczenia i dokonanie prawidłowej oceny charakteru zatrudnienia w obu spornych okresach.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, rozpoznając sprawę ponownie, ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca T. S., urodzony w dniu (...), na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymował się okresem ubezpieczenia w ilości 27 lat, 4 miesięcy i 18 dni. Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i nie pozostaje w zatrudnieniu. Do stażu pracy w warunkach szczególnych ZUS zaliczył wnioskodawcy okres 11 lat, 11 miesięcy i 11 dni, to jest okres zatrudnienia w (...) T.. od 6 czerwca 1978 r. do 31 grudnia 1990 r. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego ponad 3,5 tony.

(okoliczności niesporne)

Od dnia 3 lipca 1970 r. wnioskodawca podjął zatrudnienie w (...) Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w T. na stanowisku tokarza stażysty, a następnie tokarza.

(dowód: umowa o pracę k. 7, angaż k. 6, 8)

W okresie od dnia 26 kwietnia 1972 r. do 10 kwietnia 1974 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową.

(dowód: książeczka wojskowa k. 5 – w aktach rentowych)

Od dnia 9 maja 1974 r. wnioskodawca wrócił po odbyciu służby wojskowej do ww. zakładu pracy, który zmienił nazwę na (...) Fabryka (...)”. Został zatrudniony jako kierowca w transporcie i pracował na tym stanowisku do ustania zatrudnienia, to jest do dnia 11 września 1975 r. Świadectwo pracy wystawiło mu w 1981 roku Przedsiębiorstwo Produkcji (...) w T.

(dowód: angaże k. 9, 8, świadectwo pracy k. 5)

W czasie odbywania służby wojskowej wnioskodawca nabył uprawnienia do kierowania samochodami. Po powrocie ze służby wnioskodawca zatrudniony został na stanowisku kierowcy, ponieważ na stanowisku tym był wakat. W zakładzie był dział transportu i każdy z kierowców pracujących w dziale transportu miał przypisany określony samochód. W dziale tym były (...), dwa samochody marki Ż. oraz autobus. Wnioskodawca miał przypisany samochód L.. Był to samochód ciężarowy o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Dyspozycje kierowcom wydawał referent ds. transportu. Wnioskodawca jeździł samochodem marki L. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w takie trasy, które wyznaczył mu referent ds. transportu. Ż. nie jeździł, zdarzyło się to wyłącznie okazjonalnie w sytuacji nieobecności innego pracownika. Kierowcy wozili samochodami przede wszystkim wyprodukowane w zakładzie odlewy, przywodzili blachę do produkcji.

(dowód: zeznania świadków: R. S. (1) – 128 odwrót - 129, 130, A. K. k. 128 odwrót, 130, R. S. (2) k. 115, 117, częściowo S. B. k. 115, 117, zeznania wnioskodawcy k. 129, 129 odwrót, 130)

W dniu 10 listopada 1975 r. T. S. podjął pracę w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. filia w T. Pracował tam do dnia 1 marca 1978r. Początkowo pracował jako ładowacz, a od początku roku 1976 pracował jako kierowca (...), J., I.. Wnioskodawca woził samochodami ciężarowymi materiały budowlane typu: papa, cement, cegła, pustaki. Najczęściej były to trasy po byłym województwie (...) i (...). Razem z nim jeździło dwóch albo jeden ładowacz. W sytuacji, gdy w trasę jechał jeden ładowacz wnioskodawca razem z nim wykonywał czynności ładowacza.

(dowód: podanie o przyjęcie do pracy na stanowisku ładowacza – k. 27, umowa o pracę – k. 28, świadectwo pracy – k. 11, zeznania świadków: A. G. – 36 – 37 S. C. – k. 37, M. S. k. 115m 117, J. B. k. 115, 117, zeznania wnioskodawcy – 37-38 w związku z k. 34-35 akt, k. 129 odwrót, 130)

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył i ocenił, co następuje :

Odwołanie jest uzasadnione.

Stosownie do przepisu art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2 w brzmieniu do dnia 31 grudnia 2012 roku).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 25 lat, w dniu (...) ukończył 60 lat i w dniu tym nie pozostawał w stosunku pracy.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników wykonujących prace o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Z § 1 i 2 rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272). Krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2008 r., II UK 133/08)

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

W będącej przedmiotem osądu sprawie wnioskodawca nie dysponował świadectwami pracy w szczególnych warunkach w spornych okresach pracy. Wykazał jednak innymi środkami dowodowymi, że pracę taką wykonywał.

Jak zauważył Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku, którym uchylił wyrok Sądu Okręgowego z dnia 29 maja 2012 r., ustalenie, że w okresie od 10 listopada 1975 r. do 1 marca 1978 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. wnioskodawca był nie tylko kierowcą samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, ale także wykonywał czynności ładowacza, oznacza, iż wnioskodawca wykonywał prace w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony jest pracą wykonywaną w szczególnych warunkach, ponieważ została wymieniona w stanowiącym załącznik do rozporządzenia Wykazie A dziale VIII ( w transporcie i łączności) pod poz. 2. Z kolei w tym samym Wykazie A dział VIII pod poz. 1 wymieniono ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie.

Z ustaleń Sądu Okręgowego rozpoznającego sprawę po raz drugi, wywiedzionych nie tylko z zeznań świadków A. G. oraz S. C., ale także nowych świadków M. S. i J. B., wynika jasno, że wnioskodawca w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. filia w T. wykonywał takie właśnie czynności. Zeznania te są jasne, pełne i nie ma w nich sprzeczności. Choć w kopii świadectwa pracy nadesłanego przez Archiwum (k. 24) pracodawca zawarł informację, że wnioskodawca był w całym okresie zatrudnienia, to jest od 10 listopada 1975 r. do 1 marca 1978 r. wyłącznie ładowaczem, to jednak w świetle zeznań ww. świadków oraz w świetle treści świadectwa pracy, którym dysponuje wnioskodawca, a pochodzącym z tej samej daty (k. 11), należy przyjąć, że podstawowym rodzajem czynności wykonywanych przez wnioskodawcę było kierowanie samochodami ciężarowymi o ciężarze powyżej 3,5 tony. Prace ciężkie załadunkowe i wyładunkowe wnioskodawca wykonywał wówczas, gdy jechał z nim tylko jedne ładowacz. Nie ma to jednak znaczenia, skoro oba rodzaje prac, co podniesiono wyżej, to prace w warunkach szczególnych, a prac innych wnioskodawca nie wykonywał.

Także prace wykonywane przez wnioskodawcę w okresie od dnia 9 maja 1974 r. do 11 września 1975 r. na stanowisku kierowcy w transporcie to prace w warunkach szczególnych. Zgodnie z zaleceniami Sądu Apelacyjnego, rozpoznając sprawę ponownie, Sąd Okręgowy uporządkował okoliczności faktyczne sprawy i na podstawie dowodu z zeznań dotychczas wskazanych oraz nowych świadków ustalił, ile było samochodów marki Ż., oraz jak często jeździł nimi wnioskodawca i w związku z jakimi okolicznościami. Z ustaleń tych wynika, że wnioskodawca miał przypisany (...) o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony i tym samochodem przewoził produkty oraz towary. Samochodem marki Ż. nie jeździł stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ale jedynie okazjonalnie. Zdarzyło się to tylko wówczas, gdy inny kierowca przypisanych mu czynności nie mógł wykonać. Wprawdzie świadkowie A. K. oraz R. S. (1), gdy zeznawali po raz pierwszy twierdzili, że wnioskodawca jeździł Ż., przy czym świadek A. K. stwierdził, że wnioskodawca jeździł nim, gdy była potrzeba, jednakże świadkowie ci nie wskazywali wówczas, jak często takie sytuacje miały miejsce. Rozpytywani na te okoliczności powtórnie, stwierdzili, że wnioskodawcy w Ż. nie widzieli, przy czym R. S. (1) stwierdził, że mogła być taka sytuacja, że wnioskodawca wyjechał nim w trasę w razie urlopu innego kierowcy. Także świadek S. B. zeznał, że wnioskodawca nie jeździł Ż., ale S. (czego inni świadkowie nie potwierdzili) oraz L., jednak w szczegółach wszystkich okoliczności dotyczących pracy kierowców nie pamiętał. Jest to zrozumiałe, skoro od spornego zatrudnienia wnioskodawcy minęło niemalże 40 lat. W tej sytuacji szczególne znaczenie w sprawie miały zeznania świadka R. S. (2), który był referentem ds. transportu i rozdzielał pracę kierowcom. Jego zeznania są pełne i jasne. Są także szczegółowe. Świadek określił, jakie samochody były przypisane do poszczególnych kierowców, kto zajmował te stanowiska, wskazał także, jakim samochodem jeździł w trasy wnioskodawca oraz jak była pomiędzy kierowców dzielona praca.

Skoro zaś wnioskodawca wykazał, że także w tym spornym okresie wykonywał prace w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to udowodniony przez niego okres tej pracy wynosi łącznie ponad 15 lat. Na marginesie jedynie podnieść należy, że nie można zaliczyć wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych okresu zasadniczej służby wojskowej, o co wnosił pełnomocnik wnioskodawcy. Przed skierowaniem do tej służby wnioskodawca nie wykonywał bowiem prac w warunkach szczególnych. A tylko w sytuacji, gdyby prace takie wykonywał zarówno przed okresem służby oraz po powrocie do pracy po jej odbyciu, czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zaliczałby się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 roku w sprawie II UZP 6/13, Biul.SN 2013/10/24).

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w sentencji.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 kpc.