Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący SSA Dariusz Limiera

Sędziowie SA Krystyna Golinowska (spr.)

del. SO Paweł Hochman

Protokolant sekretarz sądowy Lidia Milczarek

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2017 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa P. U. i A. U.

przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 1 lutego 2017 r. sygn. akt II C 121/16

oddala apelację.

Sygn. akt I ACa 560/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 1 lutego 2017 r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił powództwo P. U. i A. U. skierowane przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o pozbawienie wykonalności tytułów wykonawczych w postaci:

1.  bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 26 sierpnia 2015 r., o nr (...), wystawionego przeciwko A. U. i P. U., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 10 września 2015 r., w sprawie o sygn. akt II Co 7162/15 oraz

2.  bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 26 sierpnia 2015 r., o nr (...), wystawionego przeciwko B. U., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 10 września 2015 r., w sprawie o sygn. II Co 7182/15.

Powyższe orzeczenie zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne.

W dniu 14 sierpnia 2006 r. powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. umowę kredytu hipotecznego nr (...), indeksowanego do (...). Na zabezpieczenie spłaty zobowiązania z tytułu tej umowy zostały ustanowione hipoteki umowne łączne kaucyjne na nieruchomościach, współwłaścicielami których był powód oraz jego matka B. U..

Powodowie nie dokonali spłaty zobowiązania z powyższej umowy. W efekcie, w dniu 26 sierpnia 2015 r. strona pozwana wystawiła bankowe tytuły egzekucyjne o nr (...) zarówno przeciwko kredytobiorcom A. U. i P. U., jak i przeciwko B. U. jako dłużnikowi rzeczowemu. Tytuły te zostały następnie zaopatrzone w klauzule wykonalności na mocy postanowień Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 10 września 2015 r., w sprawach o sygn. II Co 7162/15 i II Co 7182/15. Na ich podstawie, na wniosek strony pozwanej, Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi A. K. wszczął egzekucję przeciwko powodom i B. U., przy czym została ona skierowana do wynoszącego ½ udziału w prawie własności nieruchomości, stanowiącej odrębny lokal mieszkalny, o powierzchni 80,14 m ^2., położonej w Ł. przy ul. (...)/ B. 50, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

B. U. zmarła w dniu 1 stycznia 2014 r. Jej syn, powód P. U., w dniu 25 kwietnia 2014 r., złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po B. U..

Na podstawie powyższych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy uznał zgłoszone powództwo opozycyjne, oparte na podstawie art. 840 § 1 k.p.c. za bezzasadne. Stwierdził, że zarzuty przytoczone w pozwie sprowadzają się do podważania ważności tytułu wykonawczego wydanego wobec B. U. już po jej śmierci, która nastąpiła w dniu 1 stycznia 2014 r. oraz bezskuteczności obu tytułów wymienionych objętych pozwem ze względu na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2014 r., wydany w sprawie P 45/12, uznający art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, ze zm.) za niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Sąd meriti podniósł, że powodowie nie kwestionowali faktu zawarcia umowy ze stroną pozwaną, braku spełnienia zobowiązania, jak również jego wysokości. Nie ulega także wątpliwości, że żadne ze zdarzeń przywołanych w pozwie nie nastąpiło po powstaniu tytułu egzekucyjnego.

W odniesieniu do pierwszego z wymienionych zarzutów dotyczącego tytułu wydanego przeciwko B. U. Sąd I instancji uznał, że powodowie nie są legitymowani do jego wytoczenia, bowiem legitymacja procesowa czynna przysługuje wyłącznie dłużnikowi. Zauważył, że bankowy tytuł egzekucyjny z dnia 26 sierpnia 2015 r., o nr (...), zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 10 września 2015 r., w sprawie II Co 7182/15 wystawiony został wyłącznie przeciwko B. U., zaś powodowie nie są jej spadkobiercami.

Za nieskuteczny do uwzględnienia powództwa Sąd Okręgowy uznał także drugi z podniesionych w pozwie zarzutów. Zaznaczył, że przed wystawieniem przez stronę pozwaną przedmiotowego tytułu przeciwko powodom zapadł wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2015 r., w sprawie P 45/12, w treści którego stwierdzono, iż art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 Prawa bankowego (stanowiące podstawę wydania tytułu egzekucyjnego przez pozwany bank) są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie Trybunał orzekł, że powyższe przepisy tracą moc obowiązującą z dniem 1 sierpnia 2016 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 559).

Dalej Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 190 ust. 3 Konstytucji RP w sytuacji, gdy Trybunał odracza termin utraty mocy obowiązującej przez wadliwą normę, to ustawa zachowuje moc przez wskazany w orzeczeniu okres, co oznacza, że Sądy i inne organy państwowe powinny tę normę stosować z wyjątkiem sprawy, która była przyczyną wszczęcia postępowania przed Trybunałem. Możliwość pominięcia w tym okresie wadliwej normy przez sądy i inne organy w procesie stosowania prawa oznaczałaby w istocie przekreślenie sensu odroczenia, a więc i sensu art. 190 ust. 3 Konstytucji. Tym samym bankowy tytuł egzekucyjny wystawiony przed 1 sierpnia 2016 r., w stosunku do których przed tą datą wystąpiono o nadanie klauzuli wykonalności, zachowuje skuteczność także po tej dacie, a zatem po opatrzeniu klauzulą wykonalności może stanowić podstawę egzekucji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 28/06, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 stycznia 2016 r., w sprawie I ACa 736/15, choć zajmowano w tym zakresie również odmienne stanowisko, np. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2007 r., III PK 96/06).

Konkludując Sąd meriti stwierdził, że wydany przeciwko powodom tytuł wykonawczy, wbrew ich zapatrywaniu, zachował skuteczność, pomimo treści przywołanego wyżej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Skoro ponadto powodowie nie podnieśli żadnych zarzutów materialnoprawnych dotyczących wierzytelności banku stwierdzonej tym tytułem, powództwo opozycyjne podlegało oddaleniu.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli powodowie, wnosząc o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa o pozbawienie obu tytułów wykonawczych objętych pozwem w całości oraz o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz skarżących kosztów postępowania apelacyjnego.

Apelujący zarzucili naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że pozwany może prowadzić egzekucję na podstawie tytułu wykonawczego wydanego przeciwko osobie nieżyjącej oraz pomimo stwierdzenia przez Trybunał Konstytucyjny nieważności bankowych tytułów egzekucyjnych. Nadto, wnieśli o dopuszczenie dowodów z dokumentów w celu wykazania, że po śmierci B. U. wszczęta została egzekucja z nieruchomości skierowana do majątku powodów oraz zmarłej matki P. U., mimo że wobec odrzucenia spadku przez syna krąg jej następców prawnych formalnie nie został ustalony.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podnieśli również, że Sąd I instancji wadliwie uznał za prawidłowy tytuł egzekucyjny wystawiony w sytuacji, gdy bank nie doręczył dłużnikom prawidłowego oświadczenia o rozwiązaniu lub wypowiedzeniu umowy kredytu. Ponadto podtrzymali twierdzenie, że po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 14 kwietnia 2015 r., w sprawie P 45/12 uznającego regulację dotyczącą bankowych tytułów egzekucyjnych za niezgodną z Konstytucją takim tytułom nie powinny być nadawane klauzule wykonalności, mimo odroczenia skutków prawnych tego orzeczenia do 1 sierpnia 2016 r., ponieważ nie może to oznaczać, że do tej daty przepisy zakwestionowane przez Trybunał nie naruszają ustawy zasadniczej.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik powodów złożył pismo procesowe stanowiące uzupełnienie apelacji, w treści którego podniesiono zarzuty abuzywności postanowień umowy kredytowej oraz zakwestionowano skuteczność wypowiedzenia, jak i skuteczność zawarcia tej umowy przez strony.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Na wstępie wskazać należy, że żaden z zarzutów podniesionych w przedmiotowym pozwie nie stanowił podstawy do pozbawienia wykonalności tytułów nim objętych.

W odniesieniu do tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko B. U., należy podzielić stanowisko Sądu Okręgowego, że powodowie nie są legitymowani do wniesienia powództwa opozycyjnego, które może skutecznie zgłosić wyłącznie dłużnik, a nie osoba trzecia, nawet jeśli prowadzenie egzekucji na podstawie danego tytułu wykonawczego ma wpływ na jej sferę prawną. Nie budzi przy tym wątpliwości, że powodowie nie są spadkobiercami dłużniczki, a przede wszystkim nie została przeciwko nim nadana klauzula wykonalności jako jej następcom prawnym. Wprawdzie P. U. należy do kręgu spadkobierców ustawowych B. U., jednak - jak wykazał już przed Sądem I instancji - odrzucił spadek po swojej matce. W tych warunkach brak legitymacji procesowej czynnej jest oczywisty.

Niezależnie od powyższego stwierdzić również należy, że w sprawie niesporna jest okoliczność, iż zarówno bankowy tytuł egzekucyjny, jak i klauzula wykonalności przeciwko B. U. powstały już po jej śmierci. Rację mają skarżący, że jest to wadliwość, powstała zapewne wskutek braku wiedzy wierzyciela i sądu w postępowaniu klauzulowym o śmierci dłużniczki, jednakże jej korekta winna nastąpić we właściwym postępowaniu egzekucyjnym, poprzez umorzenie tego postępowania z urzędu, w trybie art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c.

W odniesieniu do tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko powodom, wskazać należy, że drugi z zarzutów podniesionych przez apelujących sprowadza się do polemiki z obowiązującym stanem prawnym. Rzecz w tym, że pomijając wynikające z art. 190 ust. 3 Konstytucji RP uprawnienie Trybunału Konstytucyjnego do odroczenia terminu utraty mocy obowiązującej przez kontrolowaną normę prawną, która okazała się niezgodna z Konstytucją RP, do czego trafnie odniósł się Sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, ocena tego zarzutu nie może pomijać treści regulacji wprowadzonej ustawą z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1854), która weszła w życie w dniu 27 listopada 2015 r. Mocą powołanej nowelizacji, która została uchwalona w następstwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2015 r., P 45/12 (OTK-A 2015, nr 4, poz. 46) uchylone zostały przepisy art. 96 – 98 Prawa bankowego umożliwiające wystawianie bankowych tytułów egzekucyjnych. Oznacza to, że ustawodawca przesądził dopuszczalność wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych do dnia 27 listopada 2015 r. Ponadto w art. 11 ust. 3 powyższej ustawy wprowadzona została zasada, zgodnie z którą bankowy tytuł egzekucyjny, któremu nadano klauzulę wykonalności na podstawie przepisów dotychczasowych, zachowuje moc tytułu wykonawczego także po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. Mając powyższe na uwadze okoliczność utraty mocy obowiązującej przepisów o bankowym tytule egzekucyjnym nie stanowi podstawy pozbawienia wykonalności tego rodzaju tytułu zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności.

Zamierzonego skutku nie mogą wywołać również dalsze zarzuty, które zostały zgłoszone na etapie postępowania apelacyjnego. W apelacji powodowie podnieśli bez jakiegokolwiek uzasadnienia, że bank nie doręczył im prawidłowego oświadczenia o rozwiązaniu lub wypowiedzeniu umowy kredytowej. Ponadto, w złożonym na rozprawie apelacyjnej piśmie procesowym nazwanym uzupełnieniem apelacji przedstawili obszerną argumentację wskazującą na zastosowanie w zawartej przez strony umowie kredytowej niedozwolonych klauzul umownych (art. 385 ¹ § 1 k.c.), jak również jej nieważność (art. 58 § 1 k.c.).

Zgodzić się należy, ze stanowiskiem apelujących, że co do zasady Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego. Związanie dotyczy wyłącznie granic zaskarżenia. Argumentacja powyższa pomija jednak, że rozpoznawane powództwo ma charakter przeciwegzekucyjny. Zgodnie zaś z art. 843 § 3 k.p.c. podstawę do uwzględnienia powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego mogły stanowić jedynie zarzuty wskazane w pozwie. Jak stanowi powyższy przepis w pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. Nałożony obowiązek wyczerpującego przytoczenia w pozwie zarzutów ma charakter bezwzględny. Uchybienie temu obowiązkowi powoduje pozbawienie prawa zgłaszania tych zarzutów w dalszym toku postępowania. Po stronie zaś sądu rozpoznającego sprawę rodzi obowiązek pominięcia spóźnionych zarzutów jako sprekludowanych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2013 r., sygn. akt V CSK 271/12).

Jak wskazano w wcześniejszych rozważaniach Sąd Okręgowy prawidłowo odniósł się do obu zarzutów podniesionych w pozwie. W stanie faktycznym sprawy nie budzi wątpliwości, że skarżący już w pozwie mogli zgłosić zarówno zarzuty dotyczące ewentualnych wadliwości dotyczących wypowiedzenia umowy kredytu, jak również dotyczących jej zawarcia i charakteru postanowień kontraktowych oraz skutków tych wadliwości, zwłaszcza że pozew został sporządzony przez profesjonalnego pełnomocnika.

Mając powyższe na uwadze brak było podstaw do oceny przywołanych wyżej zarzutów zgłoszonych dopiero w postępowaniu apelacyjnym. Ze względu na ich sprekludowanie należy bowiem je potraktować, jakby w ogóle nie zostały zgłoszone.

Mając powyższe na uwadze żądanie uwzględnienia apelacji okazało się niezasadne.

Rozstrzygając o oddaleniu apelacji powodów brak było podstaw do zasądzenia na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, bowiem mimo zgłoszenia takiego wniosku nie wykazał on poniesienia jakichkolwiek kosztów w rozumieniu art. 98 § 2 k.p.c.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji wyroku.