Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 lutego 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 lutego 2017 roku

sprawy z wniosku (...) S.A. Oddział (...)

z udziałem Miasta P.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy (...) S.A. Oddział w Ł.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 11 kwietnia 2016 roku, sygn. akt I Ns 234/16

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie pierwszym w ten sposób, że ustanowić na rzecz wnioskodawcy (...) Spółki Akcyjnej Oddział w (...) na nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...) i ulicy (...) stanowiącej działkę nr (...) dla której to nieruchomości prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim księga wieczysta numer (...) służebność przesyłu polegającą na prawie korzystania z części tejże działki oznaczonej na mapie biegłego G. K. zaewidencjonowanej w Miejskim Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w P. dnia 22 grudnia 2009 roku za numerem (...) kolorem czerwonym, w celu dojścia i dojazdu odpowiednim sprzętem przez pracowników wnioskodawcy oraz inne podmioty, którymi wnioskodawca posługuje się w związku z prowadzoną działalnością do stacji transformatorowej posadowionej na działce nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim prowadzi księgę wieczystą numer (...);

2.  zasądzić od wnioskodawcy (...) Spółki Akcyjnej Oddział w (...) na rzecz uczestnika Gminy Miasta P. kwotę 6836,34 (sześć tysięcy osiemset trzydzieści sześć 34/100) złotych obejmującą podatek VAT tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności opisanej w punkcie pierwszym;

3.  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSO Dariusz Mizera SSA w SO Stanisław Łęgosz

Sygn. akt II Ca 421/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 7 października 2015 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu sprawy z wniosku (...) S.A. Oddział (...) w Ł. z udziałem Miasto P. o ustanowienie służebności przesyłu oddalił wniosek oraz ustalił, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

Postanowieniem z dnia 10 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny ustanowił na rzecz (...) S.A.” w L. służebność przesyłu polegającą na prawie korzystania z części nieruchomości położonej w P., oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim jest urządzona księga wieczysta (...), opisanej kolorem niebieskim na mapie sporządzonej w grudniu 2009 r. przez geodetę uprawnionego G. K., przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w dniu 22 grudnia 2009 r. za numerem (...)- (...) o powierzchni 0,0293 ha, która to mapa stanowi integralną część przedmiotowego orzeczenia, w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, przebudowy urządzeń i instalacji elektroenergetycznych w postaci budynku stacji transformatorowej, linii kablowych średniego i niskiego napięcia, wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem przez pracowników (...) S.A.” w L. oraz przez wszystkie podmioty i osoby, którymi (...) S.A.” w L. posługuje się w związku z prowadzoną działalnością.

Właścicielem nieruchomości oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...), położonej w P. przy ulicy (...). (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), jest uczestnik postępowania - Miasto P.. Nieruchomość ta została oddana w trwały zarząd(...)Liceum Ogólnokształcącemu im. (...) w P..

Właścicielem nieruchomości oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...), położonej w P. przy ulicy (...). (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), jest Skarb Państwa.

Na nieruchomości oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...) znajduje się budynek stacji transformatorowej oraz energetyczna linia kablowa średniego i niskiego napięcia służące do przesyłu energii elektrycznej. Właścicielem urządzeń przesyłowych jest wnioskodawca (...) S.A. Oddział (...).

Na nieruchomości oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...) nie znajdują się urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne, które stanowiłyby własność wnioskodawcy.

Od czasu ustanowienia postanowieniem z dnia 10 lipca 2012 r. przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny na rzecz wnioskodawcy służebności przesyłu polegającej na prawie korzystania z części nieruchomości położonej w P., oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...), nie zmienił się sposób korzystania z przedmiotowej służebności.

Możliwość wejścia do stacji transformatorowej znajdującej się na nieruchomości oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...) potrzebna jest w celu dokonywania oględzin, napraw doraźnych, przeglądów.

Sąd Rejonowy zważył, iż wniosek jako bezzasadny, należało oddalić.

W niniejszej sprawie (...) S.A. Oddział (...)” w Ł. - reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika - wniósł o ustanowienie na swoją rzecz na nieruchomości znajdującej się w P. przy ul. (...), działka nr (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim prowadzi księgę wieczystą KW (...), służebności przesyłu polegającej na prawie korzystania z części w/w działki w celu dojścia i dojazdu odpowiednim sprzętem przez pracowników (...) S.A.” oraz inne podmioty oraz inne podmioty, którymi (...) S.A.” posługuje się w związku z prowadzoną działalnością dla stacji transformatorowej posadowionej na działce nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim prowadzi księgę wieczystą (...).

Zgodnie z treścią art. 3051 k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

W treści art. 49 § 1 k.c. ustawodawca wskazał urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne.

Rozważając zasadność roszczenia wnioskodawcy w pierwszej kolejności należy zauważyć, że kwestia ustanowienia służebności przesyłu polegającej na prawie korzystania z części nieruchomości położonej w P., oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim jest urządzona księga wieczysta (...) była już rozpoznawana przez tutejszy Sąd w sprawie o sygn. akt I Ns 128/12, bowiem postanowieniem z dnia 10 lipca 2012 r. ustanowił on na rzecz wnioskodawcy służebność przesyłu na części nieruchomości położonej w P., oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...), której treścią jest prawo korzystania przez wnioskodawcę z części w/w nieruchomości w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, przebudowy urządzeń i instalacji elektroenergetycznych w postaci budynku stacji transformatorowej, linii kablowych średniego i niskiego napięcia, wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem przez pracowników wnioskodawcy oraz przez wszystkie podmioty i osoby, którymi wnioskodawca posługuje się w związku z prowadzoną działalnością. Wnioskodawca ( a uczestnik w poprzednim postępowaniu) nie kwestionował wówczas zakresu ustanowionej służebności.

Nie jest więc prawdą, że wnioskodawca nie ma dostępu do w/w urządzeń przesyłowych, tym bardziej, iż w niniejszym postępowaniu bezsporne było, że od czasu rozstrzygnięcia sprawy o sygn. akt I Ns 128/12, nie zmienił się sposób korzystania przez wnioskodawcę z części nieruchomości położonej w P., oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...). Jak zeznał bowiem na terminie rozprawy w dniu 23 września 2015 r. K. O. - pracownik wnioskodawcy - „My chcemy żeby był wjazd przez bramę samochodem pogotowia energetycznego. Raz na 10-15 lat musimy wjechać sprzętem ciężkim z transformatorem, żeby ten samochód mógł wykręcić i wyjechać. Ta stacja wymaga dostępu z 3 stron. Wejścia są w celu dokonywania oględzin, napraw doraźnych, przeglądów” (k. 63), a przecież należy zwrócić uwagę na to, że pracownicy wnioskodawcy oraz wszystkie podmioty i osoby, którymi wnioskodawca posługuje się w związku z prowadzoną działalnością - stosownie do treści cytowanego wyżej orzeczenia - mają prawo wejścia i wjazdu na przedmiotowy teren odpowiednim sprzętem. W ocenie Sądu, nie zmieniły się więc okoliczności faktyczne, które uzasadniałyby zmianę treści lub sposobu wykonywania ustanowionej wcześniej służebności.

W postanowieniu z dnia 18 czerwca 2015 r. (sygn. akt III CSK 401/14) Sąd Najwyższy - Izba Cywilna stwierdził, że służebność przesyłu jest ustanawiana na rzecz każdoczesnego przedsiębiorstwa przesyłowego, a obciąża nieruchomość przez którą przebiega linia przesyłowa (nieruchomość obciążona według art. 285 k.c.).

Jedną z przesłanek koniecznych do ustanowienia służebności przesyłu jest więc, co zrozumiałe, istnienie (lub w sytuacji, gdy ich nie ma - zamiar wybudowania) linii, urządzeń przesyłowych w rozumieniu art. 49 § 1 k.c. na danej nieruchomości.

W niniejszej sprawie bezsporne było, że na nieruchomości oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...), położonej w P. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), co do której wnioskodawca wnosił o obciążenie jej służebnością przesyłu, nie ma urządzeń przesyłowych będących jego własnością. Ze zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego nie wynika również, jakoby wnioskodawca miał zamiar ich wybudowania na tejże nieruchomości.

Na marginesie wskazać również należy, że wniosek (...) S.A. Oddział (...)” w Ł. - zdaniem Sądu - zmierzał w istocie do żądania ustanowienia na nieruchomości oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...) służebności drogi koniecznej.

Artykuł 145 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).

W nauce prawa podkreśla się, że podmiotem legitymowanym czynnie do wystąpienia z roszczeniem z art. 145 k.c. jest właściciel nieruchomości gruntowej. Dopuszcza się również przyznanie wspomnianego roszczenia także właścicielowi nieruchomości budynkowej. Z roszczeniem z art. 145 k.c. może wystąpić także użytkownik wieczysty.

Należy zaznaczyć, iż właścicielem nieruchomości oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...), położonej w P., jest Skarb Państwa.

Wnioskodawca nie jest ani właścicielem ani użytkownikiem wieczystym tejże nieruchomości. Uznać więc należy, że nie ma on w niniejszej sprawie legitymacji czynnej do wystąpienia z roszczeniem określonym w art. 145 § 1 k.c.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, orzeczono jak w punkcie 1. sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania w przedmiotowej sprawie Sąd orzekł na podstawie art. 520

Apelację od powyższego postanowienia wniosła wnioskodawczyni zaskarżając go w całości, zarzucając mu:

I)naruszenie prawa materialnego, tj. przepisów:

1)art. 3051 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nieuprawnione przyjęcie, iż w sprawie niniejszej nie wystąpiły przesłanki ustanowienia służebności przesyłu zgodnie z wnioskiem wnioskodawczym, w szczególności — iż urządzenie przesyłowe musi istnieć (ewentualnie — zostać zbudowane) na nieruchomości obciążonej, podczas gdy z ustawowej definicji służebności przesyłu powyższe wcale nie wynika,

2)art. 3052 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i nieuprawnione przyjęcie, iż w sprawie niniejszej nie wystąpiły przesłanki ustanowienia służebności przesyłu zgodnie z wnioskiem wnioskodawczym, w szczególności - iż ustanowienie służebności przesyłu na działce o nr ewid. 305/2 nie jest konieczne dla właściwego korzystania z urządzenia przesyłowego posadowionego na działce o nr ewid. (...), podczas gdy wjazd tzw. ciężkim sprzętem na działkę o nr ewid. (...) (niezbędny dla właściwego korzystania z posadowionej tam stacji transformatorowej) możliwy jest tylko poprzez działkę o nr ewid. (...),

3)art. 291 k.c. w zw. z art. 3054 k.c. poprzez nieuprawnione przyjęcie, iż w sprawie niniejszej miałoby chodzić o zmianę treści lub sposobu wykonywania ustanowionej wcześniej służebności przesyłu obciążającej działkę o nr ewid. (...), podczas gdy wniosek o ustanowienie służebności przesyłu złożony w sprawie niniejszej dotyczy działki o nr ewid. (...), a nie działki o nr ewid. (...),

II) naruszenie prawa procesowego, tj. przepisu art. 217 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie złożonego przez wnioskodawczynię wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wskazaną we wniosku (z ostrożności, wnioskodawczym, na podstawie art. 380 k.p.c., wnosi o rozpoznanie przez Sąd II instancji postanowienia Sądu I instancji z dnia 23 września 2015 r. oddalającego wniosek o dopuszczenie tegoż dowodu).

Biorąc pod uwagę powyższe apelująca wnosiła o uchylenie postanowienia Sądu I instancji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz pozostawienie mu rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej, ewentualnie o zmianę zaskarżanego postanowienia i uwzględnienie wniosku w całości oraz zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczym zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest uzasadniona.

Rozstrzygnięcie Sądu rejonowego wydane na skutek ponownego rozpoznania sprawy jest wadliwe i nie znajduje zarówno podstaw faktycznych jak i prawnych.

Po raz pierwszy rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 18 stycznia 2016 r. wydanym w sprawie II Ca 840/15 rozstrzygnął kwestie prawne, które wyłoniły na tle art. 305 ¹ kc. Pogląd sądu wówczas zaprezentowany jest nadal aktualny. Przy kolejnym rozpoznaniu niniejszej sprawy omawiany w sprawie przypadek dotyczący możliwości ustanowienia służebności przesyłu na rzecz osoby trzeciej, w sytuacji gdy na tymże gruncie brak jest linii i innych urządzeń przesyłowych, należy oceniać jak dotychczas.

W przypadku, gdy podmiotem żądającym ustanowienia służebności przesyłu jest przedsiębiorstwo, w zakresie którego działania jest eksploatacja urządzeń przesyłowych nie zachodzi konieczność wykazywania, że na gruncie, który ma być obciążony brak jest urządzeń przesyłowych. Dyspozycja art. 305 ¹ kc i następnych oraz art. 49 kc nie uzależnia bowiem ustanowienia służebności przesyłu od tego czy urządzenia przesyłowe są lub mają być wybudowane na gruncie mającym mieć przymiot nieruchomości obciążonej ( por. wyżej wymienione postanowienie SO w Piotrkowie Tryb. z dnia 18 stycznia 2016r. oraz uzasadnienie k. 98 i k. 99 i przywołane tamże stanowisko nauki prawa).

Kwestią natomiast następną jest, czy zgłoszone we wniosku żądanie wskazujące na treść służebności przesyłu jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa przesyłowego dla wykonywania powierzonych mu zadań ustawowych i statutowych. Kwestia ta miała być przedmiotem rozstrzygnięta przez Sąd rejonowy.

Brak ustaleń Sądu w tym zakresie czynił konieczność uzupełnienia materiału dowodowego w toku postępowania apelacyjnego.

Ma zasadniczo rację Sąd I instancji, iż w obecnym modelu postępowania cywilnego główny ciężar dowodzenia a więc gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach, które zgodnie z dyrektywą zawartą w przepisie art. 6 kc winny wskazać fakty i dowody na poparcie swoich twierdzeń, z których wywodzą skutki prawne. Reguła ta jednak doznaje ograniczeń.

Z treści art. 232 kpc zd. 2-gie wynika bowiem, że Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę.

Skorzystanie przez Sąd z uprawnienia do dopuszczenia dowodu niewskazanego przez stronę należy do jego dyskrecjonalnej władzy ( por., np. wyrok SN z 17.04.2008r., I CSK 79/08, Legalis, wyrok SN z 6.05.2010r., IICSK 602/09, Legalis, wyrok SN z 5.11.2008r., I CSK 138/08, nie publik..

Sąd podejmując z urzędu inicjatywę dowodową powinien kierować się przede wszystkim rodzajem żądania i charakterem postępowania oraz okolicznościami sprawy.

Zasada wyrażona w powołanym przepisie w zdaniu drugim znajduje zastosowanie zwłaszcza w postępowaniu nieprocesowym. Przepisy dotyczące procesu w postępowaniu nieprocesowym - zgodnie z treścią art. 13 § 2 kpc - mają zastosowanie odpowiednie, tzn. przy uwzględnieniu istoty postępowania nieprocesowego i różnic jakie zachodzą pomiędzy tymi postępowaniami.

Różnica obu postępowań dotyczy min. aktywności procesowej stron. Przyjmuje się ( por. Władysław Siedlecki. Postępowanie nieprocesowe, PWN, W-wa 1988, str. 18,19,20), że w postępowaniu nieprocesowym bezczynność uczestników, względnie ich wola nie ma decydującego znaczenia i na przykład nie zwalnia Sądu od zastosowania prawidłowego prawa materialnego.

Nie zastosowanie tego prawa, co w niniejszej sprawie dotyczy art. art. 305 ¹ kc i następnych prowadziłoby do nierozpoznania istoty sprawy.

Na to wskazano w postanowieniu Sądu Okręgowego z dnia 18 stycznia 2016 r. w sprawie IICa 840/15. Zastosowanie właściwego prawa musi być poprzedzone prawidłowym i wszechstronnym przeprowadzeniem postępowania dowodowego.

Z tych przyczyn koniecznym było uzupełnienie postępowania dowodowego na etapie apelacyjnym.

Podkreślenia jednak wymaga, że we wniosku inicjującym niniejsze postępowanie jego autor zawarł szereg wniosków dowodowych. Wnioskodawca (por. k.3 pkt II) domagał się dopuszczenia dowodu z opinii z zakresu geodezji w celu wyznaczenia przebiegu służebności. Dowód ten został zastąpiony w postępowaniu apelacyjnym dowodem z opinii biegłego z zakresu energetyki ( por. opinię biegłego k. 150 i n.). Biegły ów potwierdził stanowisko wyrażone przez wnioskodawcę, że dla realizacji celów statutowych i ustawowych przedsiębiorstwu przysługuje uprawnienie do ustanowienia służebności przesyłu przez przedmiotową nieruchomość. Opinia ta jest obszerna i przejrzysta. Wnioski biegłego są logiczne i przekonywujące oraz i korespondują z treścią opinii, która jest wewnętrznie spójna. Załącznikiem opinii jest szkic biegłego na wydruku z mapy ewidencyjnej ( por. k.156).

W oparciu o tak sporządzony szkic naniesiony został na mapie ewidencyjnej ( por. k.157) przebieg i zakres służebności przesyłu ze wskazaniem powierzchni.

Opinia biegłego nie była przez strony kwestionowana. Na rozprawie apelacyjnej w dniu 7 listopada 2016r. biegły H. C. złożył opinię ustną uzupełniającą, w której podtrzymał swoje wnioski ( por. prot. k.167 i k. 167 verte oraz zapis dźwiękowy , płyta CD k.167).

Opinia z zakresu szacunku została przeprowadzona na wniosek uczestnika ( por. jego pisma k.176 i k. 177). W piśmie tym uczestnik zaakceptował ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem.

Wysokość wynagrodzenia została ustalona poprzez dopuszczenie dowodu z opinii biegłego Z. K. (1) ( por. k.186 i n.). Opinia ta została doręczona z ponad miesięcznym wyprzedzeniem obu stronom ( por. k. 229 i 230).

W piśmie z dnia 9 stycznia 2017r. ( k. 232) pełnomocnik uczestnika zakwestionował przyjęty przez biegłego współczynnik „k” wpływający na wysokość wynagrodzenia.

Na rozprawie w dniu 2 lutego 2014 r. ( por. k.238 - protokół i zapis dźwięku, płyta CD k. 240) został przesłuchany biegły Z. K. (1).

Składając opinię ustną potwierdził swoją opinię wcześniejszą wyjaśniając przyjęty współczynnik „k”. Wziął on pod uwagę , że właściciel sieci w minimalnym stopniu korzystać będzie z pasa służebności. Wjazd ciężkim sprzętem na grunt uczestnika będzie sporadyczny i tylko wówczas gdy zajdzie konieczność usunięcia awarii stacji trafo i wymiany transformatora. Podniósł, że uciążliwość z tytułu służebności będzie minimalna. Intensywność korzystania przez przedsiębiorstwo będzie istotnie niewielka, a pas wyznaczony i tak jest obecnie wykorzystywany jako droga. Obecni przedstawiciele obu stron opinii tej nie kwestionowali.

Zgodnie z żądaniem uczestnika, przy braku sprzeciwu wnioskodawcy ustalono wynagrodzenie w wysokości wskazanej przez Z. K. powiększone o stawkę VAT.

Z tych przyczyn i na podstawie art. 386 § 1 kpc orzeczono jak w postanowieniu.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc stosując zasadę w nim wyrażoną, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSO Dariusz Mizera SSA w SO Stanisław Łęgosz