Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 11 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Henryk Brzyżkiewicz

Sędziowie: SO Leszek Dąbek

SO Marcin Rak (spr.)

Protokolant Marzena Makoś

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2018 r. na rozprawie sprawy

z wniosku A. M.

z udziałem W. K. (1) i Skarbu Państwa - Starosty (...)

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 14 czerwca 2017 r., sygn. akt I Ns 189/16

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestników postępowania:

a)  W. K. (1) 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) z tytułu zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

b)  Skarbu Państwa – Starosty (...) 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) z tytułu zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Marcin Rak SSO Henryk Brzyżkiewicz SSO Leszek Dąbek

Sygn. akt III Ca 1408/17

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni domagała się ustanowienia za wynagrodzeniem służebności drogi koniecznej na nieruchomości uczestnika postępowania W. K. (1) opisanej w księdze wieczystej (...) Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości opisanej w księdzewieczystej (...) Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim, której aktualną właścicielką jest wnioskodawczyni. W uzasadnieniu podała, że nieruchomość na rzecz której ma być ustanowiona służebność posiada dostęp do drogi publicznej jednak dostęp ten jest nieodpowiedni i uniemożliwia całoroczny swobodny wjazd do posadowionego na nieruchomości budynku. Wniosła aby droga konieczna wiodła po istniejącym pasie drogowym, z którego korzystała na podstawie umowy z uczestnikiem. Umowa ta obowiązywała jednak przez oznaczony czas, a uczestnik nie wyraził zgody na jej przedłużenie.

Uczestnik postępowania W. K. (1) wniósł o oddalenie wniosku i zasądzenie od wnioskodawczyni kosztów postępowania. Zarzucił, że nieruchomość wnioskodawczyni posiada dostęp do drogi publicznej i z tego dojazdu właściciele nieruchomości korzystali od wielu lat.

Wezwany do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania Skarb Państwa – Starosta (...) wniósł o oddalenie wniosku. Zarzucił, że nieruchomość wnioskodawczyni graniczy z drogą publiczną co gwarantuje bezpośredni dostęp do takiej drogi.

Postanowieniem z 20 lutego 2015 roku Sąd Rejonowy oddalił wniosek i zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestników postępowania zwrot kosztów postępowania.

Na skutek apelacji wnioskodawczyni Sąd Okręgowy postanowieniem z 26 listopada 2015 roku uchylił to postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy polecił Sądowi Rejonowemu przeprowadzenie postępowania dowodowego celem ustalenia jakie bezpośrednie połączenie nieruchomości wnioskodawczyni z graniczącą z tą nieruchomością drogą publiczną spełniać będzie wymogi odpowiedniego w rozumieniu art. 145 k.c. oraz celem ustalenia jakie szczegółowe rozwiązania techniczne konieczne są do zastosowania dla wykonania takiego odpowiedniego zjazdu i jaki byłby koszt niezbędnych w tym zakresie prac budowlanych. Sąd Okręgowy wskazał nadto, że w razie uznania wniosku za usprawiedliwiony co do zasady Sąd Rejonowy nie powinien pomijać, że zgodnie z art. 145§3 k.c. przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy. Klauzula umożliwia zatem odwołanie się do dotychczasowych stosunków lokalnych, utrwalonego przez wiele lat sposobu gospodarowania nieruchomością i szanowanych dotychczas zwyczajów jako przesłanek przemawiających zarówno za jak i przeciwko ustanowieniu służebności, w tym rozszerzeniu lub ograniczeniu jej zakresu

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy postanowieniem z 14 czerwca 2017 roku oddalił wniosek i obciążył wnioskodawczynię bliżej określonymi kosztami postępowania i kosztami sądowymi.

Postanowienie to zapadło po ustaleniu, że wnioskodawczyni od 6 marca 2009 roku jest właścicielką położonej w R. nieruchomości opisane w księdze wieczystej (...), obejmującej geodezyjne działki o numerach (...). Z kolei uczestnik postępowania W. K. (1) jest właścicielem nieruchomości opisanej w księdze wieczystej (...) obejmującej działkę geodezyjną o numerze (...) (podzieloną na działki (...)). Nieruchomość ta jest obciążona prawem drogi na rzecz innej nieruchomości, nie będącej własnością wnioskodawczyni. W roku 2004 działka (...) przylegająca od zachodu do nieruchomości wnioskodawczyni podzielona została na działki budowlane (...), (...), (...) oraz działkę (...) stanowiącą drogę prowadzącą od ulicy (...) do wydzielonych działek. Działka (...) położona jest przy ulicy (...).

Sąd Rejonowy ustalił też, że nieruchomości wnioskodawczyni i uczestnika sąsiadują ze sobą. Nieruchomość wnioskodawczyni położona jest bezpośrednio przy pasie drogowym wchodzącym w skład ulicy (...). Obok znajduje się nieruchomość uczestnika postępowania, która ciągnie się od granicy z ulicą (...) na północ do równoległej do niej ulicy (...), od strony której usytuowany jest budynek mieszkalny uczestnika i tam posiada wejście i wjazd do posesji. Nieruchomości te, jak również inne posesje położone przy ulicy (...) usytuowane są na stromej skarpie zwieńczonej ulicą (...). Do budynków na wszystkich praktycznie posesjach mieszkańcy posiadają wykonane z własnej inicjatywy dojazdy do ulicy (...).

Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego nieruchomość wnioskodawczyni stanowi niezbyt szeroki, lecz długi pas gruntu, węższym bokiem graniczący z ulicą (...), usytuowaniem nie odstając od większości sąsiednich i dalej położonych przy tej ulicy posesji. Bezpośrednio przy działce stanowiącej część pasa drogowego – ul. (...) położona jest działka nr (...) będąca długim, w dalszym biegu w kierunku ul. (...) i posesji uczestnika, wąskim pasem. W dolnym biegu tej działki (w kierunku ul. (...)) po stronie prawej znajduje się działka Skarbu Państwa o numerze (...) i nieregularnym kształcie. Wchodzi ona w skład nieruchomości opisanej w księdze wieczystej (...) i stanowiącej faktycznie drogę publiczną. Powyżej tej nieruchomości znajduje się posesja wnioskodawczyni obejmująca działki (...). Nadto działka (...) graniczy w dolnym biegu z częścią pasa drogowego obejmującego działki (...). Działka (...) leży w górnym biegu posesji, w granicy z nieruchomością uczestnika postępowania W. K. (1). Do budynku wnioskodawczyni wiedzie nieutwardzony szlak, biorący obecnie swój początek na działce (...) w tej części w początku swego biegu pokryty w nieznacznej części trylinką, której układania nie dokończono, następnie zakręcający w lewo na działkę (...) i dalej wiodący pod górę wzdłuż ogrodzenia i granicy z posesją uczestnika postępowania W. K. (1) obok budynku wnioskodawczyni, za ten budynek do pomieszczeń gospodarczych i stodoły.

Jak ustalił Sąd Rejonowy dojazd do posesji wnioskodawczyni na wysokości chodnika przy ul. (...) posiada szerokość 5 m; droga w kierunku posesji wnioskodawczyni zwęża się do szerokości ok. 2,5 m. Na wysokości posesji wnioskodawczyni zlokalizowany jest jednostronny ciąg pieszy o szer. 1,7m. Ulica (...) jest drogą powiatową. Charakteryzuje się średnim natężeniem ruchu w godzinach szczytu porannego popołudniowego i małym w pozostałych porach dnia.

Sąd Rejonowy ustalił też, że istnieje możliwość poprowadzenia drogi dojazdowej po działce (...) bezpośrednio do zabudowań i podwórza. Wymaga to przeprowadzenia prac porządkowych oraz częściowego utwardzenia drogi. Początkowa cześć szlaku jest zaniedbana, znajdują się tam sterty trylinki i rozłożyste krzaki. Analogicznie za stodołą, gdzie posesja jest w części zaorana, a w części porośnięta wysoką trawą pośród której porozrzucano elementy zardzewiałego sprzętu rolniczego. Z tyłu posesję od nieruchomości uczestnika oddziela płot z przęseł siatkowo – murowanych. Wnioskodawczyni posiada też pole uprawne przy ulicy (...), w odległości ok. 0.5 km od swojego domu. Faktycznie rolę uprawiając rodzice wnioskodawczyni. Zdarzyło się, że ojciec wnioskodawczyni używając sprzętu rolniczego pod wpływem alkoholu zniszczył uczestnikowi W. K. (2) 3 przęsła ogłoszenia, przez posesję uczestnika przejechał też wóz konny bez woźnicy nieomal taranując bawiące się tam dzieci.

Sąd Rejonowy ustalił dalej, że uczestnik postępowania przeprowadził podział swojej nieruchomości na mniejsze działki, a nadto przeprowadził postępowanie administracyjne w celu zapewnienia im dostępu do drogi publicznej. Dysponuje zezwoleniem na budowę zjazdu z ul. (...) w W. do działki numer (...).

Według ustaleń Sądu Rejonowego wnioskodawczyni i jej poprzednicy prawni dojeżdżali do swojej posesji od ulicy (...) do 1997 roku. Z dojazdu po nieruchomości uczestnika postępowania W. K. (1) korzystali wówczas sporadycznie. Po powodzi w 1997 roku dojazd od ul (...) uległ uszkodzeniu i – jako jeden z nielicznych sąsiedztwie – nie został odtworzony.

Nadto Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni i uczestnik postępowania W. K. (1) zawarli w dniu 2 sierpnia 2011 roku umowę, na podstawie której W. K. (1) zezwolił wnioskodawczyni tymczasowe korzystanie z przejazdu po jego działce nr (...) przez 1 rok. W tym okresie wnioskodawczyni miała urządzić dla siebie dojazd do ulicy (...), czego nie uczyniła. Pismem z 3 sierpnia 2012 roku W. K. (1) poinformował wnioskodawczynię, że umowa wygasła z dniem 2 sierpnia i wskazał, że po dniu 30 sierpnia 2012 roku przejazd przez jego działkę będzie niemożliwy.

Wnioskodawczyni nadal sporadycznie korzysta z istniejącego na jej posesji szlaku do ulicy (...) w tym przejeżdżając mniejszym sprzętem rolniczym. W końcowej fazie postępowania na tymże szlaku rodzina wnioskodawczyni rozpoczęła prace polegające na wybieraniu ziemi w celu urządzenia parkingu.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego szlak drogi z nieruchomości wnioskodawczyni do ul. (...) po istniejących śladach dojazdowych, według przebiegu określonego w opinii biegłego geodety, posiada długość 60,7 metrów, szerokość 5 metrów i nachylenie ponad 16,5%, które jest nachyleniem ponadnormatywnym. Aby uzyskać zjazd o bezpiecznym nachyleniu (do 15%) należałoby szlak drogi dojazdowej przeprowadzić jak najdłuższym odcinkiem. Istnieje możliwość przeprowadzenia bezpiecznego i normatywnego szlaku drogowego zjazdem po krawędzi skarpy drogowej do granicy z działką (...) po działkach (...) należących do pasa drogowego. Przy budowie szlak należałoby utwardzić do uzyskania sztywnej nawierzchni (z płyt betonowych, ażurowych, kostki brukowej lub asfaltu), na odcinku równoległym do osi drogi publicznej należy wykonać nasyp oraz wykop, zlikwidować studnię na działce (...), usunąć krzewy na początkowym odcinku, wykonać odwodnienie, a przy skarpie, od strony nasypu zastosować urządzenia ochronne zapobiegające wypadnięciu pojazdu na drogę publiczną. Szacunkowy koszt prac w tym zakresie to 30.212,04 zł netto.

Uwzględniając te ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy wskazał na art. 145 k.c. jako podstawę roszczenia wnioskodawczyni. Wywiódł, że wykonując zalecenia Sądu Okręgowego należało ustalić jakie bezpośrednie nieruchomości wnioskodawczyni z graniczącą z tą nieruchomością drogą publiczną spełniać będzie dojazdu odpowiedniego w rozumieniu art. 145 k.c. Wskazał dalej, że dostęp odpowiedni to taki który spełnia wymogi bezpiecznego, rzeczywistego, swobodnego, uwzględniający przeznaczenie nieruchomości, a także rozwój technologiczny. Powołał poglądy orzecznictwa wskazujące na powinność porównania w tym aspekcie kosztów dostosowania dojazdu do wymogów odpowiedniego z uszczerbkiem doznanym przez nieruchomość obciążoną oraz wzajemnych relacji użyteczności i uszczerbku tych nieruchomości. Podkreślił, że generalną zasadą jest przystosowanie istniejącego dostępu do potrzeb nieruchomości władnącej. Dopiero gdy jest to niemożliwe lub nieopłacalne, wchodzi w grę ustanowienie służebności drogi koniecznej. Służebność taka nie służy bowiem wygodzie właściciela działki.

Analizując okoliczności sprawy po uzupełnieniu postępowania dowodowego Sąd Rejonowy uznał, że istnieje możliwość odpowiedniego połączenia nieruchomości wnioskodawczyni z droga publiczną, częściowo po nieruchomości wnioskodawczyni a częściowo po działkach Skarbu Państwa przynależnych do pasa drogi publicznej. Możliwość taka istnieje według wariantu II opinii biegłego L. D.. Szlak ten jedynie nieznacznie różni się od szlaku wytyczonego przez biegłego geodetę i biegnie po tych samych nieruchomościach, a jedynie w większym odcinku przebiega po działce (...) umożliwiając uzyskanie odpowiedniego kąta nachylenia, a tym samym bezpieczeństwa ruchu kołowego, w tym maszyn rolniczych. Koszt wykonania robót adaptacyjnych wynosi około 30.000 zł netto, co oznacza, że nie jest nadmiernie wysoki lub nieopłacalny zwłaszcza, że część prac wnioskodawczyni może wykonać systemem gospodarczym, co koszt ten obniży. Wskazany szlak drogi, spełniający kryteria bezpieczeństwa, posiada zjazd w miejscu wytyczonym przez geodetę, a jego krawędź pokrywa się z krawędzią zjazdu istniejącego w terenie. Jest to przy tym zjazd bezpieczny albowiem daje możliwość podjechania do drogi publicznej, zatrzymania się, zorientowania się i włączenia do ruchu. Wnioski w tym zakresie zostały zgodnie wyprowadzone przez biegłych z zakresu ruchu drogowego i budownictwa drogowego.

Sąd Rejonowy, po ustaleniu, że działka (...) przynależy do pasa drogowego, uznał materiał dowodowy za wystarczający. Wskazał, że zainteresowani nie kwestionowali ostatecznie opinii biegłego z zakresu budownictwa drogowego, a przesłuchanie wnioskowanych świadków było zbędne. Świadkowie byli bowiem powoływani na okoliczności już ustalone, to jest fakt, że do powodzi w 1997 roku dojazd do nieruchomości wnioskodawczyni odbywał się po jej nieruchomości po nieutwardzonym szlaku istniejący w terenie. Dojazd przez nieruchomość uczestnika W. K. (1) realizowany był incydentalnie, a umowa w sprawie korzystania z tego przejazdu podpisana została tylko po to aby dać wnioskodawczyni czas na zrealizowanie własnego dojazdu.

W tych okolicznościach Sad Rejonowy uznał wniosek za niezasadny.

Jako podstawę orzeczenia o kosztach powołał art. 520§3 k.p.c.

Apelację od tego postanowienia złożyła wnioskodawczyni zarzucając naruszenie:

1.  art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność ustalenia sposobu dojazdu do nieruchomości wnioskodawczyni przez nieruchomość uczestnika W. K. (1), a tym samym naruszenie zaleceń Sądu Okręgowego zawartych w uzasadnieniu postanowienia przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania;

2.  art. 233§1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny materiału dowodowego wyrażające się w przyjęciu, że wnioskodawczyni posiada dostęp do drogi publicznej ul. (...) oraz może poprzez uzyskanie zezwolenia na korzystanie z pasa drogowego, zyskać dostęp do drogi publicznej, przy pominięciu faktu, że ustalony przez Sąd Rejonowy możliwy dostęp do drogi publicznej będzie przebiegał w pasie drogowym stanowiącym działkę (...) oraz przyjęcie, że wnioskodawczyni może uzyskać zezwolenie na uzyskanie dostępu do drogi publicznej, gdy żądanie wnioskodawczyni o wydanie decyzji administracyjnej może okazać się nieskuteczne;

3.  art. 145 k.c. przez jego błędną wykładnię i przyjecie, że graniczenie nieruchomości wnioskodawczyni z nieruchomością stanowiącą pas drogowy świadczy o dostępie do drogi publicznej, w sytuacji gdy wobec braku spełnienia warunków uzasadniających korzystanie z pasa drogowego, wnioskodawczyni nie ma możliwości uzyskania wjazdu na drogę publiczną, a w konsekwencji nie posiada dostępu o jakim mowa w art. 145 k.c.

Formułując te zarzuty domagała się zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez ustanowienie drogi koniecznej zgodnie z wnioskiem, ewentualnie uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Uczestnicy postępowania wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przesłanki ustanowienia służebności drogi koniecznej wymienione są w art. 145 k.c. Ustanowienie drogi koniecznej następuje zatem w przypadku braku odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, po nieruchomościach sąsiednich, z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości pozbawionej dostępu oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno – gospodarczy.

W tym aspekcie zasadnym jest przypomnienie poglądu uprzednio akcentowanego przez Sąd Okręgowy rozpoznający sprawę, że konsekwentna linia orzecznicza Sądu Najwyższego wskazuje, iż w warunkach gospodarki rynkowej wykładnia art. 145§1 k.c. powinna uwzględniać wpływ rozwoju techniki na ocenę „odpowiedniości” dostępu do drogi publicznej oraz możliwości przystosowania go do potrzeb właściciela nieruchomości. Instytucja drogi koniecznej nie może służyć wygodzie właścicieli działki władnącej, kosztem ograniczenia prawa właściciela działki obciążonej. Chodzi o odpowiedni, nie zaś o łatwiejszy dostęp do drogi publicznej. Pozwala to uznać, że w sytuacji, w której istniejący dostęp do drogi publicznej jest nieodpowiedni, regułą powinno być przystosowanie go do prawidłowego użytku, chyba że byłoby to niemożliwe lub wymagałoby niewspółmiernych i nieopłacalnych nakładów, co zachodzi zupełnie wyjątkowo. Z drugiej strony, konsekwentnie przyjąć jednak trzeba, że istnienie dostępu nieruchomości do drogi publicznej nie przesądza jeszcze negatywnie o dopuszczalności żądania ustanowienia służebności drogi koniecznej. Dlatego ocenę, czy jest spełniona podstawowa przesłanka ustanowienia służebności, należy opierać na ocenie okoliczności sprawy (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 18 września 1998 roku, III CKN 69/97, OSNC 1999/3/55, z 18 marca 2005 roku, III CK 447/04, Lex nr 197623, z 26 maja 2008 roku, V CSK 81/06, Lex 421045, z 21 czerwca 2011 roku, I CSK 646/10, Lex nr 898248).

Ustalenie, czy dostęp jest „odpowiedni”, jest kwestią stanu faktycznego i jego oceny przez sąd. Ocena ta zazwyczaj wymaga wiadomości specjalnych, którymi sąd nie dysponuje. Roszczenie o ustanowienie drogi koniecznej może być uzasadnione dopiero w razie ustalenia, że istniejący dostęp nie może zostać usprawniony i wykorzystany do przechodu i przejazdu albo że przystosowanie go wymagałoby znacznych nakładów finansowych czyniącym tę inwestycję nieopłacalną i z tych lub innych jeszcze przyczyn byłoby sprzeczne z interesem społeczno – gospodarczym. Obecnie wypowiadane poglądy odchodzą przy tym od wyrażanych uprzednio zasad wykładni art. 145 k.c. i wskazują, że na ocenę odpowiedniości dojazdu i możliwości jego urządzenia nie powinna wpływać relacja kosztów urządzenia drogi na nieruchomości władnącej do uszczerbku związanego z potencjalnym obciążeniem nieruchomości służebnej. Eksponowanie bowiem ścisłej zależności między kosztem urządzenia odpowiedniego dostępu na własnej nieruchomości, a rozmiarem uszczerbku nieruchomości sąsiedniej oznacza w istocie porównywanie dwóch z natury rzeczy nieporównywalnych wielkości. Co najwyżej mogą one stanowić jedną z okoliczności branych pod uwagę przy ocenie zasadności roszczenia przewidzianego w art. 145§1 k.c., ale nie może to przesłaniać zasadniczego waloru, jaki - z punktu widzenia gospodarczego - ma istnienie dostępu do drogi z własnej nieruchomości i nieobciążanie innych nieruchomości, nawet w sytuacji, w której sam tylko koszt wykonania odpowiedniego dostępu, będącego trwałą i korzystną inwestycją, może być stosunkowo wysoki. W efekcie, jeśli nieruchomość przylega do drogi publicznej, tylko w nielicznych i nadzwyczajnych przypadkach dopuszczalne będzie ustanowienie drogi koniecznej przez grunty sąsiednie. Chodzić tu może o sytuacje, gdy na przykład wyjazd z nieruchomości nie może być przystosowany przez właściciela nieruchomości w sposób zapewniający bezpieczeństwo ruchu drogowego. W orzecznictwie i piśmiennictwie wskazuje się również, że obowiązek przeprowadzenia drogi koniecznej z uwzględnieniem interesu społeczno – gospodarczego (art. 145§3 k.c.) oznacza, w miarę możliwości, powinność unikania przeprowadzenia drogi w każdy sposób, który powodowałby konflikty sąsiedzkie i stanowił szczególną uciążliwość dla właściciela nieruchomości obciążonej (por. Komentarz do Kodeksu cywilnego pod red. J. Gudowskiego, Tom II, Własność i inne prawa rzeczowe, Wydawnictwo Wolters Kluwer, 2016 roku, tezy 12 i 16 do art. 145, Komentarz do Kodeksu cywilnego pod red. K. Osajdy, Wydawnictwo CH BECK, Wydanie 17, teza 24.1 do art. 145 k.c. oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2004 r., I CK 552/03, OSNC 2005/4/70).

Biorąc pod uwagę te istotne w sprawie założenia, Sąd Okręgowy uznał, że Sąd Rejonowy prawidłowo wykonał zalecenia zawarte w orzeczeniu uchylającym poprzednie postanowienie i prawidłowo ocenił zgromadzony w sprawie materiał dowodowy.

Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy w całości podzielił uznając je za własne bez potrzeby ponownego przytaczania. Pomimo postawienia zarzutu naruszenia art. 233§1 k.p.c. wnioskodawczyni nie kwestionowała zresztą w uzasadnieniu apelacji poczynionych ustaleń, co więcej wskazywała wprost, że ustalenia faktyczne są prawidłowe, lecz wywody w zakresie dostępu do drogi publicznej są chybione i naruszają art. 145 k.p.c.

Z tychże niekwestionowanych okoliczności wynikało, że nieruchomość wnioskodawczyni obejmująca działkę (...), graniczy z działką (...) stanowiącą element pasa drogi publicznej oraz działką (...) stanowiącą drogę publiczną. Opinia biegłego z zakresu budownictwa drogowego L. D., wyjaśniła że za cenę około 30.000 zł netto, możliwe jest urządzenie drogi dojazdowej do stanowiącej drogę publiczną ulicy (...), po krawędzi działki wnioskodawczyni, przy granicy z działką sąsiednią, przez działkę (...) stanowiącą element pasa drogi publicznej. Tak urządzona droga byłaby droga bezpieczną, zarazem spełniającą normatywy określone właściwymi przepisami wykonawczymi dotyczącymi budownictwa drogowego.

To ustalenie miało zasadnicze znaczenie w sprawie, a jego poczynienie na podstawie opinii biegłego wyczerpywało obowiązki dowodowe sądu, który – co do zasady – w postępowaniu o ustanowienie drogi koniecznej zobligowany jest do przeprowadzenia - również przy wykorzystaniu uprawnienia przewidzianego w art. 232 zdanie drugie k.p.c. - wszystkich dowodów przydatnych do prawidłowego ustalenia rozmiaru tego świadczenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2012 roku, I CSK 242/12, LEX nr 1293671 i dnia 14 grudnia 2012, I CSK 242/12, LEX 1293671). Rzecz jednak w tym, że ustalenie niektórych okoliczności istotnych dla realizacji interesu uczestnika postępowania nieprocesowego w określonych sytuacjach nastąpić może tylko przy aktywności tego uczestnika.

W rozpoznawanej sprawie dotyczyło to możliwości uzyskania decyzji administracyjnych umożliwiających budowę dojazdu z nieruchomości wnioskodawczyni do drogi publicznej. Sąd powszechny nie byłby bowiem w stanie zainicjować za wnioskodawczynię postępowania w tym zakresie jak i uzyskać od właściwego organu zapewnienia, że wyda on decyzję określonej treści. Skoro natomiast wnioskodawczyni wywodziła, że nie jest możliwe uzyskanie zezwoleń, to jej rzeczą było wykazanie tej okoliczności, a więc przedłożenie decyzji administracyjnych odmawiających udzielenia zgody na lokalizację zjazdu.

Zważywszy na powinność samodzielnego urządzenia dojazdu przez właściciela nieruchomości uzyskanie zezwolenia administracyjnoprawnego jest takim samym etapem przystosowania (urządzenia) dojazdu jak same prace budowlane. W tym aspekcie, w zakresie możliwości urządzenia dojazdu do drogi publicznej nie występuje dualizm oznaczający prawo wyboru urządzenia drogi bądź w trybie postępowania administracyjnego (tj. bezpośrednio z nieruchomości właściciela do drogi publicznej) bądź w trybie postępowania sądowego (tj. na zasadzie służebności przez nieruchomości sąsiednie). Skoro natomiast z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynikało, że istnieje techniczna możliwość urządzenia zjazdu z nieruchomości wnioskodawczyni do drogi publicznej, to rzeczą wnioskodawczyni było wykazanie, że pomimo tego nie uzyska ona pozwoleń administracyjnoprawnych, co uniemożliwi rozpoczęcie prac adaptacyjnych.

Pełnomocnik wnioskodawczyni na rozprawie odwoławczej stanowczo wskazał, że wnioskodawczyni nie inicjowała i nie zamierza inicjować postępowania administracyjnego w przedmiocie urządzenia drogi według możliwego jej przebiegu wskazanego w opinii biegłego. W takiej sytuacji brak było podstaw do zakreślania wnioskodawczyni terminu na wszczęcie takiego postępowania celem wykazania, że urządzenie drogi według wariantu zaproponowanego przez biegłego z zakresu budownictwa drogowego napotka przeszkody natury prawnej.

W tym też aspekcie nie można było pomijać, że okoliczność sprawy wskazywały raczej na możliwość uzyskania stosownych zezwoleń, skoro właściciele nieruchomości sąsiednich po powodzi z 1997 roku odtworzyli zjazdy z ich nieruchomości do drogi publicznej.

Według Sądu Okręgowego obliczony przez biegłego na 30.000 zł netto koszt urządzenia dojazdu do drogi publicznej nie mógł być uznany za rażąco wygórowany, zwłaszcza gdy porównało się go z wartością nieruchomości, którą sama wnioskodawczyni w oświadczeniu o stanie rodzinnym i majątkowym (k. 640) określiła na 300.000 zł. Zakres potrzebnych do wykonania prac budowlanych jak i stopień ingerencji w substancję nieruchomości wnioskodawczyni także nie był znaczny.

Znaczenie miało i to, że niewątpliwie ustanowienie służebności drogi na nieruchomości uczestnika postępowania W. K. (1) generowałoby w takiej sytuacji konflikty.

Mając to na względzie Sąd Okręgowy uznał, że okoliczność sprawy nie wypełniały przesłanek nadzwyczajnego przypadku uzasadniającego ustanowienie drogi koniecznej przez grunty sąsiednie pomimo położenia nieruchomości wnioskodawczyni przy pasie drogi publicznej.

Zarzut naruszenia art. 145 k.c. okazał się więc niezasadny.

Nie naruszył też Sąd Rejonowy normy art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o powoływanych przez wnioskodawczynię świadków. Jak bowiem wynika z zaleceń zawartych w uzasadnieniu postanowienia uchylającego poprzednie rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego ich przesłuchanie zmierzałoby do ustalenia treści służebności, byłoby więc celowe tylko w razie uznania, że brak jest możliwości odpowiedniego bezpośredniego połączenia nieruchomości wnioskodawczyni z drogą publiczną.

Z tych też względów Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną, a to na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na zasadzie art. 520§3 k.p.c., obciążając nimi wnioskodawczynię wobec sprzeczności interesów.

Zasądzone na rzecz uczestników należności obejmowały wynagrodzenie ich pełnomocników w wysokości stawek minimalnych ustalonych na podstawie §5 pkt 3 w zw. z §10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku, w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800) oraz §5 pkt 3 w zw. z §10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

SSO Marcin Rak SSO Henryk Brzyżkiewicz SSO Leszek Dąbek