Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 marca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił A. W. prawa do renty rodzinnej po zmarłej matce J. S..

Podstawą wydania decyzji było orzeczenie Komisji lekarskiej ZUS, która nie stwierdziła u ubezpieczonej całkowitej niezdolności do pracy.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. W. podała, iż jest osobą niepełnosprawną od dziecka i z tego powodu nie może pojąć pracy. Nie jest również samodzielna i potrzebuje pomocy w najdrobniejszych sprawach, a ukończona szkoła zawodowa nie dała konkretnych kwalifikacji umożliwiających wykonywanie pracy.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona A. W. urodziła się (...).

W dniu 5 lutego 2015 roku ubezpieczona złożyła wniosek o rentę rodzinną po zmarłej w dniu 13 stycznia 2001 roku matce J. S..

(wniosek – k.1-7 akt ZUS, III plik)

Ubezpieczona ukończyła szkołę specjalną w dniu 10 czerwca 1981 roku.

Od 17 września 1984 roku do 30 czerwca 1993 roku ubezpieczona była zatrudniona w zakładzie pracy chronionej na stanowisku dziewiarza.

(okoliczności bezsporne)

Po raz pierwszy z wnioskiem o rentę rodzinną po zmarłej matce J. S. ubezpieczona wystąpiła w dniu 26 czerwca 2008 roku. Decyzją z dnia 16 października 2008 roku Zakład odmówił prawa do renty rodzinnej powołując się na orzeczenie komisji lekarskiej, która nie stwierdziła u ubezpieczonej całkowitej niezdolności do pracy.

(wniosek – k.1-7 akt ZUS, decyzja k.17 akt ZUS, I plik)

Kolejny wniosek o rentę rodzinną po zmarłej matce J. S. ubezpieczona złożyła w dniu 24 kwietnia 2011 roku. Decyzją z dnia 20 czerwca 2012 roku Zakład odmówił prawa do renty rodzinnej powołując się na orzeczenie lekarza orzecznika, który nie stwierdził u ubezpieczonej całkowitej niezdolności do pracy.

(wniosek – k.1-7 akt ZUS, decyzja k.23 akt ZUS, II plik)

Ubezpieczona leczy się w (...) od 22 stycznia 1998 roku. W zaświadczeniach wydanych w dniu 30 kwietnia 1998 roku i w dniu 27 kwietnia 2004 roku przez (...) Zespół (...) w Ł. stwierdzono, iż ubezpieczona jest osobą upośledzoną umysłowo w stopniu lekkim.

(zaświadczenia – k.2, k.21 akt ZUS, historia choroby – k.30 akt ZUS, dokumentacja lekarska)

Ubezpieczona pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, która była przyznana od 1 maja 1998 roku. Renta jest przyznana na stałe.

(okoliczność bezsporna)

Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2010 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie III AUa 680/09 zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2009 roku i oddalił odwołanie ubezpieczonej od decyzji odmawiającej jej prawa do renty socjalnej.

(wyrok – k.53 akt VIII U 3703/08)

Lekarz orzecznik orzeczeniem z dnia 27 lutego 2015 roku stwierdził u ubezpieczonej upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim oraz organiczne zaburzenia osobowości i nie uznał ubezpieczonej za osobę całkowicie niezdolną do pracy.

Po rozpoznaniu sprzeciwu ubezpieczonej komisja lekarska Zakładu również nie ustaliła, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy.

(opinie lekarskie – k.19, k.20 akt ZUS, dokumentacja medyczna, orzeczenie lekarza orzecznika – k.13 akt ZUS III plik, orzeczenie komisji lekarskiej – k.14 akt ZUS, III plik)

Ubezpieczona funkcjonuje na poziomie upośledzenia umysłowego w stopniu umiarkowanym, występują u niej nasilone cechy osobowości niedojrzałości emocjonalnej i społecznej, nasilone objawy obniżonego krytycyzmu wobec własnych możliwości i zachowań, znacznie ograniczające możliwość przystosowania się do zmieniających się warunków.

(opinia biegłego neuropsychologa – k.29-29 odwrót, k.120)

Ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy od 16 stycznia 2009 roku z powodu funkcjonowania na poziomie upośledzenia umysłowego umiarkowanego i organicznych zaburzeń osobowości.

(opinia biegłego psychiatry G. P. – k.101, opinia biegłego psychiatry K. K. – k.134)

Orzeczeniem z dnia 16 lipca 2007 roku ubezpieczona została zaliczona do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności na stałe z powodu schorzeń psychiatrycznych. Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Ł. ustalił, iż niepełnosprawność istnieje u ubezpieczonej od dzieciństwa, a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 7 kwietnia 1998 roku.

(orzeczenie – k.65 akt ZUS, dokumentacja medyczna)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dowodów z ww. dokumentów, opinii biegłych neuropsychologa oraz psychiatrów K. K. i G. P..

W toku postępowania ubezpieczona zakwestionowała opinie lekarza orzecznika ZUS i komisji lekarskiej ZUS, w których stwierdzono że nie jest całkowicie niezdolna do pracy.

Celem weryfikacji stanowiska ubezpieczonej Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych neuropsychologa i psychiatrów.

Biegła K. K. w opinii złożonej w dniu 17 czerwca 2016 roku stwierdziła, w oparciu o opinię biegłego neuropsychologa, iż ubezpieczona jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z uwagi na rozpoznane u niej upośledzenie umysłowe umiarkowane. W opinii uzupełniającej złożonej w dniu 4 stycznia 2017 roku biegła podała, iż upośledzenie umysłowe powstaje tylko w dzieciństwie, w późniejsze zmiany określa się jako zmiany organiczne nałożone na upośledzenie umysłowe. Rozpoznanie upośledzenia umysłowego w stopniu umiarkowanym pociąga za sobą konieczność rozpoznania całkowitej niezdolności do pracy.

Również biegły G. P. w opinii z dnia 6 lutego 2017 roku uznał ubezpieczoną za osobę całkowicie niezdolną do pracy i ustalił, iż niezdolność ta powstała przed 16 rokiem życia. Biegły wskazał, iż niezdolność ma charakter trwały.

Biegły neuropsycholog w opinii uzupełniającej wyjaśnił, iż w dokumentacji medycznej ubezpieczonej są opinie i zaświadczenia stwierdzające, że ubezpieczona miała upośledzenie w stopniu lekkim, a obecnie funkcjonuje na poziomie upośledzenia umysłowego umiarkowanego. Biegły wyjaśnił, iż stwierdzenie upośledzenia w stopniu umiarkowanym zależy od jednego czy dwóch punktów w wykonaniu testu W. i interpretacji jego wyników. Jednocześnie biegły wskazał, iż nie ma takich metod badania neuropsychologicznego czy psychologicznego, które pozwalałoby na precyzyjne określenie czy u ubezpieczonej nastąpiła progresja objawów. Objawy zaburzeń poznawczych i poczucie bezradności mogła u ubezpieczonej nasilić trauma związane z utratą rodziców.

W opinii uzupełniającej, po zapoznaniu się z opinią zawartą w aktach VIII U 3703/08 biegły G. P. zmienił swoją opinię i stwierdził, ze ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy, od 2009 roku z powodu funkcjonowania na poziomie upośledzenia umysłowego umiarkowanego i organicznych zaburzeń nastroju. Po złożeniu opinii uzupełniającej przez biegłego neuropsychologa biegły psychiatra G. P. podał, iż opinia ta nie zmienia jego oceny, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy od 16 stycznia 2009 roku.

Po złożeniu opinii uzupełniającej przez biegłego neuropsychologa biegła K. K. wskazała, iż ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy od 16 stycznia 2009 roku – od daty badania psychologicznego, w którym stwierdzono że funkcjonuje na poziomie upośledzenia umysłowego umiarkowanego.

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego psychiatry i neuropsychologa. Biegli wydając opinię po raz pierwszy nie dysponowali wszystkimi badaniami ubezpieczonej, a w szczególności opiniami psychologicznymi z dnia 10 czerwca 2008 roku i z dnia 16 stycznia 2009 roku załączonymi do akt VIII U 3703/09, zatem opinie nie zostały wydane w oparciu o pełną dokumentację medyczną ubezpieczonej. Po załączeniu akt VIII U 3703/09 biegły neuropsycholog wyjaśnił, iż stwierdzenie upośledzenia w stopniu umiarkowanym zależy od jednego czy dwóch punktów w wykonaniu testu W. i interpretacji jego wyników. Opinia ta stanowiła podstawę do wydania opinii przez biegłą K. K., która uznała iż ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy, od 16 stycznia 2009 roku, z powodu funkcjonowania na poziomie upośledzenia umysłowego umiarkowanego. Również biegły G. P., po zapoznaniu się z opiniami psychologicznymi z dnia 10 czerwca 2008 roju i z dnia 16 stycznia 2009 roku ocenił, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy od 16 stycznia 2009 roku. Dopiero zapoznanie się z pełną dokumentacją przebiegu leczenia ubezpieczonej pozwoliło biegłym na wydanie opinii w sprawie. Dwóch biegłych lekarzy psychiatrów ustaliło stopnień niezdolności ubezpieczonej do pracy i wskazało datę powstania całkowitej niezdolności do pracy. Okoliczność, iż biegli w toku postępowania zmienili swoje opinie w ocenie Sądu nie dyskwalifikuje tych opinii, bowiem jak wyżej wskazano zmiana opinii nastąpiła po przedstawieniu biegłym opinii psychologicznych dotyczących ubezpieczonej wydanych w dniu 10 czerwca 2008 roku i w dniu 16 stycznia 2009 roku.

Wobec jednoznacznych stanowisk biegłych dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego neuropsychologa i psychiatry prowadziłoby jedynie do przedłużenia postępowania i zwiększenia jego kosztów.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jest nieuzasadnione.

Stosownie do treści art.65 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2017 roku, poz.1383) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Zgodnie z art. 67 ust. 1 ww. ustawy do renty rodzinnej uprawnieni są m.in. dzieci własne spełniające warunki określone w art. 68-71 ww. ustawy. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2 (art.68 ww. ustawy).

Stosownie do treści art.12 ww. ustawy niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. 1).

Prawo do renty rodzinnej przysługuje tylko takiemu dziecku całkowicie niezdolnemu do pracy, a także niezdolnemu do samodzielnej egzystencji, które nie miało możliwości uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, a więc takiemu, które stało się niezdolne do pracy w czasie, gdy nie mogło podlegać ubezpieczeniu społecznemu z powodu wieku lub uczęszczania do szkoły

Ubezpieczona, aby uzyskać prawo do renty rodzinnej musiałby wykazać, że jest całkowicie niezdolna do pracy i samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolna do pracy przy czym niezdolność ta musiałaby powstać do ukończenia 16 roku życia – do 14 października 1982 roku (ubezpieczona ukończyła szkołę specjalną w dniu 10 czerwca 1981 roku).

Zebrany w niniejszym postępowaniu materiał dowodowy potwierdził, że ubezpieczona jest obecnie osobą całkowicie niezdolną do pracy oraz że niezdolność ta nie powstała przed ukończeniem przez nią 16 roku życia. Z ustaleń Sądu, poczynionych w oparciu o opinie biegłych psychiatrów, wynika, iż całkowita niezdolność do pracy powstała u ubezpieczonej od dnia 16 stycznia 2009 roku. W opinii psychologicznej wydanej w dniu 16 stycznia 2009 roku stwierdzono, że ówczesna sprawność intelektualna ubezpieczonej oznacza funkcjonowanie na poziomie upośledzenia umysłowego w stopniu umiarkowanym, co skutkuje całkowitą niezdolnością do pracy. Ta całkowita niezdolność do pracy została również ustalona przez biegłych psychiatrów, którzy ocenili stan zdrowia ubezpieczonej w sprawie o prawo do renty socjalnej (VIII U 3703/08).

Reasumując, w odniesieniu do ubezpieczonej nie zostały spełnione warunki do nabycia prawa do renty rodzinnej. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby całkowita niezdolność do pracy powstała u ubezpieczonej do ukończenia przez nią 16 roku życia.

Ubezpieczona jest osobą o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności z powodu schorzeń psychiatrycznych. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na stałe. W orzeczeniu stwierdzono, że niepełnosprawność istnieje od dzieciństwa. Niemniej jednak odnosząc się do powyższego orzeczenia należy wskazać, że zgodnie z treścią art.2 punkt 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jednolity Dz.U. z 2016 roku, poz.2046) niepełnosprawności - oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art.4 ust. 2 ww. ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych). Pojęcie niepełnosprawności jest pojęciem szerszym niż pojęcie niezdolności do pracy w rozumieniu ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obejmuje swym zakresem niezdolność do wykonywania zatrudnienia, co znajduje wyraz w określeniu osoby niepełnosprawnej jako tej, która uzyskała orzeczenie o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, na podstawie odrębnych przepisów. W konsekwencji więc, każda osoba niezdolna do pracy jest osobą niepełnosprawną, choć nie każda osoba niepełnosprawna jest osobą niezdolną do pracy. Na gruncie obowiązującego prawa nie ma podstaw do utożsamiania niepełnosprawności i niezdolności do pracy i negowania istniejących między nimi różnic. Różnice występują zarówno w płaszczyźnie definicyjnej, jak i w zakresie orzekania o niepełnosprawności i niezdolności do pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2003 roku, II UK 386/02, Lex 107174). W uzasadnieniu cytowanego wyroku Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż że nie w każdym przypadku niepełnosprawność w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej pokrywa się z niezdolnością do pracy w rozumieniu przepisów rentowych. Po pierwsze ustawa o rehabilitacji zawodowej (…) wiąże zaliczenie do stopnia niepełnosprawności ze zdolnością do wykonywania zatrudnienia, a nie z niezdolnością do pracy w rozumieniu przepisów rentowych. Po drugie niepełnosprawność oznacza nie tylko naruszenie sprawności organizmu, ale również utrudnienie, ograniczenie bądź niemożliwość wypełniania ról społecznych jako elementu uczestnictwa w życiu społecznym. Gdyby ustawodawca chciał utożsamiać niezdolność do pracy i niepełnosprawność to po pierwsze nie ustanowiłby dwóch odrębnych trybów ustalania tych kwestii, a w sytuacji istnienia dwóch trybów, wprowadziłby ewentualną zależność obu ustaleń. Tymczasem zależność taka wynika z art.5 ww. ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i dotyczy wyłącznie orzeczeń lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS ustalających niezdolność do pracy.

Z tych względów, na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie.

W toku postępowania ubezpieczona była reprezentowana przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, który przed zamknięciem rozprawy złożył wniosek o przyznanie koszów zastępstwa procesowego oświadczając, iż nie zostały opłacone ani w całości ani w części.

Zgodnie z treścią art.22 ³ ust.1 ustawy z 6 lipca 1982 roku radcach prawnych (teksy jednolity Dz.U. z 2014 roku, poz.637) koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu ponosi Skarb Państwa.

Od 2 listopada 2016 roku obowiązuje rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2016 roku, poz.1715). Zgodnie z treścią §22 ww. rozporządzenia do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Tym samym wysokość kosztów zastępstwa procesowego należało ustalić na podstawie §12 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz.U. z 2013 roku, poz.490 z późn. zm.). Wynagrodzenie to należy, stosownie do treści §2 ust.3 ww. rozporządzenia z dnia 28 września 2002 roku, podwyższyć o należny podatek od towarów i usług obowiązujący w dniu wydania orzeczenia. W dniu wydania orzeczenia obowiązywała stawka podatku od towarów i usług w wysokości 23% (art.146 a punkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług - Dz.U. nr 54, poz.535 ze zm.), dodany na podstawie art.19 punkt 5 ustawy z dnia 26 listopada 2010 roku o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz.U. nr 238, poz.1578, obowiązującej od 1 stycznia 2011 roku).

Z tych względów Sąd przyznał pełnomocnikowi ubezpieczonej kwotę 60 zł , którą to kwotę zwiększył o kwotę podatku VAT tj. o kwotę 13,80 zł.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ubezpieczonej.

13 lutego 2018 roku