Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Marzena Głuchowska

Protokolant prot. sądowy M. P.

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2017 r. w Kaliszu

odwołania P. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 30 kwietnia 2015 r. Nr (...) ( (...))

w sprawie P. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie podstawy wymiaru składek

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w O. z dnia 30 kwietnia 2015 r. znak (...)
( (...)) i ustala, iż podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne pracownicze odwołującej P. W. z tytułu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. za miesiąc październik 2014 r. wynosi kwotę 1580 (jeden tysiąc pięćset osiemdziesiąt) złotych brutto, za miesiąc listopad 2014 r. – 1580 (jeden tysiąc pięćset osiemdziesiąt) złotych brutto

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 30.04.2015 r. znak (...), organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. ustalił, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne P. W. podlegającej ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek (...) w październiku 2014 r. wynosiła 1500 zł, a w listopadzie 2014 r. – 0 zł oraz odmówił przyjęcia iż podstawa ta w październiku 2014 r. wynosiła 0 zł, a w listopadzie 2014 r. – 5473,68 zł.

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła P. W., domagając się jej zmiany i ustalenia, iż podstawę wymiaru składek z tytułu ubezpieczenia pracowniczego powinna stanowić dla niej w kwota wynikająca z treści umowy o pracę.

Firma (...) Sp. z o.o. w K. nie zgłosiła udziału w sprawie.

Wyrokiem z dnia 12.07.2016 r. w sprawie VU 680/15 Sąd Okręgowy w Kaliszu zmienił decyzję z dnia 30.04.2015 r. znak (...) w ten sposób, iż ustalił że podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne pracownicze odwołującej P. W. z tytułu jej zatrudnienia w (...) Spółka z o.o. za miesiąc październik 2014 r. wyniosła – kwotę 0,00 zł, za miesiąc listopad 2014 r. kwotę 5473,68 zł.

W wyniku apelacji organu rentowego powyższy wyrok został uchylony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12.09.2017 r. w sprawie III AUa 1260/16 i sprawę przekazano Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd I instancji rozstrzygając sprawę poczynił następujące ustalenia faktyczne.

P. W. liczy obecnie 36 lat. Posiada wykształcenie pedagogiczne osiągnięte w Wyższej Szkole (...) we W.. W okresie od 22.05.2012 r. do 31.03.2014 r. P. W. zgłoszona została do ubezpieczeń społecznych jako osoba bezrobotna, a w okresie od 01.04.2014 r. do 30.09.2014 r. zgłoszona była do ubezpieczeń społecznych przez Powiatowy Urząd Pracy jako osoba pobierająca stypendium w trakcie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego, na które została skierowana przez ten urząd. Staż odwołująca odbyła w firmie (...) Spółka z o.o. Firma ta połączona była z firmą (...) osobą M. K.. Powiatowy Urząd Pracy w K. nie kierował odwołującej celem podjęcia zatrudnienia w firmie (...). Pracodawca nie składał imiennego zapotrzebowania na pracownika w urzędzie pracy. W okresie przed 2012 r. odwołująca przez okres około 5 lat była zatrudniona w spółkach zajmujących się reklamą.

(dowód: częściowo zeznania odwołującej)

Firma (...) to spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Regon (...), NIP (...)) według wpisu do KRS nr (...), wydruk z dnia 07.09.2014 r., prowadzi działalność gospodarczą od dnia 25.01.2008 r. Z tegoż wpisu wynika także brak organów spółki, a jako prokurent wpisany jest M. D. spółki polegała na prowadzeniu handlu sprzętem kuchennym i chemią gospodarczą. Informacje aktualne od osób uczestniczących w sprawie wskazują, iż spółka ulegała likwidacji.

Za rok 2014 spółka nie wykazała przychodów według informacji Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. spółka posiada zadłużenie podatkowe z tytułu podatku VAT za II kwartał 2014 r.

Według wpisu do KRS spółka posiada zaległości wobec ZUS 59632,00 zł, 15083,00 zł, 420,86 zł, 26922,70 zł, 8881,20 zł,32,30 zł, zaległości podatkowe - 1671,73 zł, 21256,00 zł. Zaległości te narastały od kwietnia 2013 r. ZUS wdrożył procedurę przymusowego dochodzenia świadczeń. Łącznie zaległości za okres od kwietnia 2013 r. do lutego 2015 r. określono: na FUS- 229019,67 zł, na FUZ-59986,92 zł, na Fundusz Pracy – 4241,48 zł.Z końcem listopada 2014 r. w Spółka (...) ustało zatrudnienie większości zgłaszanych do ubezpieczeń społecznych osób. Z dniem 18.11.2014 r. Spółka zmieniła właściciela, co nie jest odzwierciedlone we wpisach w KRS.

Spółka zatrudniała około 10 osób. Pracownicy zatrudnieni byli z wynagrodzeniem najniższym. Prezes zarządu M. W. – prywatnie mąż odwołującej, miał określone wynagrodzenie 6400 zł od lipca 2013 r., a M. K. - od lipca 2013 r. – 2500 zł. Dla odwołującej wskazano wynagrodzenie w wysokości w październiku 2014 r. drugie co do wielkości po prezesie zarządu – mężu odwołującej.

(dowód: częściowo zeznania odwołującej)

W dniu 01.10.2014 r. P. W. i Spółka (...) reprezentowana przez prezesa zarządu M. W. – prywatnie męża odwołującej, sporządzili umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisko – pracownika biura obsługi klienta w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 4000 zł miesięcznie brutto. Określono zakres obowiązków: współpraca z agencją reklamową, obsługa klientów- pełna realizacja zamówień towarów. Jako materialne dowody pracy odwołującej przedstawiono maile dotyczące: zakupu dwóch sztuk mydła w piance, reklamacji co do braku kartonu papieru – 2.

Istnienie stosunku pracy między P. W. i firmą (...) Sp. z o.o. w okresie od 01.10.2014 r. do 12.11.2014 r. nie zostało przez organ rentowy zakwestionowane.

P. W. została zgłoszona do ubezpieczenia społecznego z dniem 01.10.2014 r., a z dniem 13.11.2014 r. wyrejestrowana z ubezpieczeń społecznych Płatnik składek w raportach imiennych wskazał za październik 2014 r. podstawę wymiaru składki 0,00 zł, a za listopad 2014 r. – podstawę wymiaru 5473,68 zł.

W dniu 16.10.2014 r. udokumentowano przekazanie na rachunek bankowy P. W. kwoty 1500 zł. W oświadczeniu z dnia 23.04.2015 r. P. W. wskazała, iż pozostałą część wynagrodzenia otrzymała w gotówce, a przekazana przelewem kwota stanowi zaliczkę za październik 2014 r.

W toku postępowania przed Sądem, wskazano kartę wynagrodzeń za 2014 r., gdzie za październik 2014 r. wpisano wynagrodzenie odwołującej – 0,00 zł, a za listopad 2014 r. – 4000 zł. Wskazano listę płac za listopad 2014 r., gdzie wskazano wypłatę wynagrodzenia dla odwołującej – 1473,68 zł, listę płac za październik 2014 r., gdzie wpisano kwotę 4000 zł wynagrodzenia dla odwołującej. Wskazano potwierdzenie przelewu z konta P. na konto odwołującej w dniu 28.10.2014 r. kwoty 612,00 zł opisanej jako zaliczka wynagrodzenia za listopad 2014 r., kwoty 30 zł z dnia 17.10.2014 r. opisanej jako wynagrodzenie za październik 2014 r. Następnie przedstawiono kopię dokumentu kasowego z dnia 12.11.2014 r. na kwotę – 481,18 zł opisanego jako dopłata do wynagrodzenia za listopad 2014 r., kopię dokumentu kasowego z dnia 07.11.2014 r. na kwotę 1323,96 zł opisanego jako – do wynagrodzenia za październik 2014 r.

W kwietniu 2015 r. P. 24 wystawiła odwołującej zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, wskazując przychód za 2014 r. – 4327,64 zł. Zaświadczenie podpisał mąż odwołującej. W dniu 12.11.2014 r. odwołującej wystawiono świadectwo pracy za okres od 01.10.2014 r. do 12.11.2014 r. Świadectwo podpisała specjalista ds. kadrowych. Nie ma podpisu kierownika zakładu. W zaświadczeniu płatnika składek dla potrzeb zasiłku chorobowego wskazano, iż odwołująca z dniem 13.11.2014 r. została przejęta w trybie art. 23 ¹ KP przez Sklep (...)). Jako podstawę wymiaru składek wskazano za październik i za listopad 2014 r. po 4000 zł.

W okresie od 20.11. 2014 do 24.11.2014 r. odwołująca przebywała w szpitalu z powodu zagrażającego poronienia. Wtedy, jak twierdzi odwołująca, dowiedziała się o ciąży.

Od dnia 20.11.2014 r. odwołująca korzystała ze zwolnień lekarskich w związku z przebiegiem ciąży. Dziecko urodziło się w dniu (...) w 37 tygodniu.

(dowód: częściowo zeznania odwołującej)

Spór w istocie sprowadza się do tego, jaka kwota stanowić powinna podstawę wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego dla P. W., czyli kwestionowane jest wynagrodzenie odwołującej określone w umowie o pracę.

Sąd odmówił wiary zeznaniom odwołującej w części dotyczącej wysokości ustalonego przez strony wynagrodzenia za pracę.

P. W. nie miała kwalifikacji do pracy, którą miała wykonywać. Sporządzenie umowy o pracę z wysokim wynagrodzeniem z osobą bez kwalifikacji, bez przygotowania zawodowego w danym kierunku, podpisanej przez męża odwołującej, z wynagrodzeniem wyższym niż wynagrodzenie wspólnika, wskazuje na to, iż celem tego było uzyskanie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Nic nie wskazuje na szczególne wyniki pracy odwołującej. Sytuacja firmy w spornym okresie, bardzo duże zadłużenia i składkowe i podatkowe wskazują, iż firmy nie było stać na wynagrodzenia dla pracowników. Wykształcenie odwołującej, jej dorobek zawodowy, zdaniem Sądu, nie są takiego stopnia, aby uzasadniały wysokość ustalonego wynagrodzenia. W szczególności uwzględnić należy realia gospodarcze II połowy 2014 r. Ponadto zauważyć należy, iż wynagrodzenie odwołującej zostało oderwane w całości od ewentualnych rezultatów pracy. Ewentualni kontrahenci nie zostali pozyskani do współpracy. Zauważyć należy, iż okres po zawarciu umowy o pracę z firmą gdzie prezesem zarządu był mąż odwołującej, był dla odwołującej wstępnym etapem w tego rodzaju pracy po stażu z Urzędu Pracy, poza tym zazwyczaj zatrudnienie na czas nieokreślony czy dłuższy określony poprzedzają umowy na okres próbny czy określony, w czasie których strony sprawdzają siebie wzajemnie, a dopiero po pewnym czasie współpracy ustalają wynagrodzenie na odpowiednim poziomie. Materialnymi dowodami pracy odwołującej są maile dotyczące właściwie drobnych spraw. Wskazują one w istocie, iż określenie stanowiska odwołującej oraz opis zakresu czynności było bardzo na wyrost. Inni pracownicy firmy mieli określone wynagrodzenie minimalne, pomijając prezesa zarządu M. W., którego wynagrodzenie uległo podwyższeniu, gdy zaczęło narastać zadłużenie firmy. Dokumenty, które sporządzono co do odwołującej także zawierają bardzo duże rozbieżności. W zgłoszeniu w raportach wpisano za październik 2014 r. kwotę 0, 00, za listopad 2014 r. – 5473,68 zł, w kartach wynagrodzeń wpisano za październik 2014 r. kwotę 0, za listopad 2014 r. – 4000 zł, w dokumencie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za 2014 r. wpisano przychód: 4327,64 zł. Z dokumentów kasowych wynikają wypłaty opisane jako wynagrodzenie za październik 2014 r. – 1323,96 zł i 30 zł, a za listopad 2014 r. – 612 zł i 481,18 zł. Z dokumentów o dokonaniu przelewu wynika kwota 1500 zł bez opisania jej charakteru. Nadto co do pracy odwołującej w kolejnej firmie – sklepie (...) wskazano przejście pracownika do innego zakładu na podstawie art. 23 ¹ KP, podczas gdy Sklep (...) nie jest w żaden sposób następcą pracodawcy odwołującej. Sporządzanie dokumentacji dotyczącej stosunku pracy odwołującej nie odpowiada jakimkolwiek obowiązującym zasadom. Opisane przez współpracowników czynności odwołującej przez okres około półtora miesiąca trwającego stosunku pracy, także w żaden sposób nie uzasadniają szczególnego potraktowania odwołującej pod względem płacowym.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 6 i 11 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778.) obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu podlegają pracownicy.

W myśl art. 8 ust. 1 cyt. ustawy za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy.

Zgodnie z art. 22 kodeksu pracy, aby można mówić o stosunku pracy określona osoba musi zobowiązać się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca w zamian za pracę zobowiązuje się świadczyć na rzecz pracownika wynagrodzenie.

Jak wyżej wskazano przedmiotem sporu w zaskarżonej decyzji nie jest istnienie stosunku pracy odwołującej w firmie Spółka (...) w okresie od 01.10.2014 r. do 17.10.2014 r.

ZUS ma prawo ocenić sporządzoną umowę o pracę i uznać ją za pozorną lub niezgodną z prawem w całości lub w części, co ma skutki dla ubezpieczonego w zakresie istnienia podstawy ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego, sygn. akt III UK 200/04, opublikowany w Rzeczpospolitej 2005 r., Nr 50, str. C-1). Podzielając ten pogląd dodać należy, iż rzeczą przedsiębiorcy jest zatrudnianie pracowników dla realizacji celów gospodarczych z tą działalnością związanych, lecz okoliczności te nie są obojętne dla organu rentowego, gdy ciężar utrzymania ubezpieczonego przerzucany jest na fundusze publiczne. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25.01.2005 r. II UKN 141/04 (OSNC 2005 Nr.15 /235).

W wyroku z dnia 09.08.2005 r. w sprawie III UK 89/05 Sąd Najwyższy stwierdził, iż ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę, może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiągnięciu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (art. 58 p 3 kc w związku z art. 300 KP.

W wyroku z dnia 19.05.2009 r. IIIUK 7/09 Sąd Najwyższy stwierdził, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa.

W prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania umów, lecz wolność ta realizuje się tylko w takim zakresie w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego lecz także wzgląd na interes publiczny. Najpełniej wyraża to art. 353 ¹ KC, który ma odpowiednie zastosowanie w stosunku pracy. Odpowiednie zaś stosowanie art. 58 KC pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego – nieważne bezwzględnie. Ocena wysokości wynagrodzenia umówionego przez strony powstaje także na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych, gdyż do ustalenia wysokości składek na ubezpieczenie społeczne znaczenie ma nie tylko fakt dokonania wypłaty wynagrodzenia w określonej wysokości. Umowa o pracę wywołuje skutki także pośrednie, w tym kwestii wysokości składki. W konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Są to skutki doniosłe zarówno dla ubezpieczonego jak i dla interesu publicznego. Należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonana z punkt widzenia ubezpieczeń społecznych. W związku z tym nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika w prawie ubezpieczeń społecznych – w okolicznościach każdego wypadku – można przypisać zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z ubezpieczenia. Alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca stanowiąca podstawę wymiaru składki nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27.04.2005 r. sygn. II UZP 2/05 – OSNP 2005/21/338).

W niniejszej sprawie organ rentowy stwierdził, iż strony zawarły umowę o pracę i umowa ta była realizowana. Odwołująca wykonywała obowiązki pracownicze.

Natomiast zakwestionować należy wymienioną umowę co do wysokości wskazanego wynagrodzenia za pracę. W niniejszej sprawie stwierdzić należy, iż wynagrodzenie odwołującej znacznie przewyższało rzeczywisty wkład jej pracy, a więc było ustalone ponad wkład jej pracy, stąd było ustalone ponad granice płacy słusznej i sprawiedliwej. Pozostawało w dysproporcji do realnych dochodów osoby prowadzącej działalność gospodarczą i sytuacji finansowej pracodawcy – zadłużonego co do organu rentowego i podatkowego. Zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego z określonym wynagrodzeniem dotyczyło zamierzonego krótkotrwałego wykonywania umowy za wysokim wynagrodzeniem. Stan finansowy zainteresowanego nie wskazywał na praktyczną i ekonomiczną możliwość zatrudniania pracownika z wysokim wynagrodzeniem przez dłuższy okres.

Czynność prawa dokonana przez strony, która nie może być oceniona w płaszczyźnie obejścia prawa, może być oceniana w innej płaszczyźnie. Nie może oznaczać taka sytuacja akceptacji dla nagannych i szkodliwych społecznie zachowań. Ustalenie nadmiernie wysokiego wynagrodzenia za pracę uznać należy za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i jako takie nieważne. Pozostała część umowy pozostaje jednak w mocy. Zamiast nieważnych postanowień umownych określenie wynagrodzenia odwołującego według stawki wynagrodzenia najniższego w gospodarce wydaje się zasadne.

Stąd odwołanie podlegało oddaleniu w myśl art. 477 ¹⁴ § 1 kpc co podstawy wymiaru składek z tytułu zawarcia umowy o pracę, ponad kwotę odpowiadającą najniższemu wynagrodzeniu w gospodarce w październiku i listopadzie 2014 r. O zmianie decyzji co do ustalenia wynagrodzenia za październik i listopad 2014 r. w kwocie po 1680 zł brutto orzeczono na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc.

SSO Marzena Głuchowska