Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa R. M. , Z. M. , K. M. i M. K. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę

na skutek apelacji powodów R. M. i Z. M. i pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 24 lipca 2013 roku, sygn. akt I C 486/12

I. z apelacji powodów zmienia zaskarżony wyrok:

1. w punkcie pierwszym i drugim sentencji w ten sposób, że zasądzone od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów zadośćuczynienie podwyższa:

a/ dla R. M. z kwoty 18.000 złotych do kwoty 30.000 ( trzydziestu tysięcy) złotych

b/ dla Z. M. z kwoty 15.000 złotych do kwoty 30.000 (trzydziestu tysięcy) złotych;

2. w punkcie szóstym i siódmym sentencji w ten sposób, że koszty procesu między stronami wzajemnie znosi,

II. oddala apelację R. M. w pozostałej części;

III. oddala apelację pozwanego;

I V. zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów za instancję odwoławczą koszty procesu w wysokości:

a/ dla Z. M. kwotę 1.950 ( jeden tysiąc dziewięćset pięćdziesiąt) złotych,

b/ dla R. M. kwotę 1.400 ( jeden tysiąc czterysta) złotych,

c/ dla K. M. kwotę 1.200 ( jeden tysiąc dwieście) złotych,

d/ dla M. M. (1) kwotę 600 ( sześćset) złotych.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 656/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu sprawy z powództwa R. M., Z. M., K. M. i M. K. (1) przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. o zapłatę

1. zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki R. M. kwotę 18.000,- zł wraz z odsetkami w wysokości określonej w ustawie dla poszczególnych okresów opóźnienia od dnia 4 marca 2011 roku do dnia zapłaty:

2. zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powoda Z. M. kwotę 15.000,- zł wraz z odsetkami w wysokości określonej w ustawie dla poszczególnych okresów opóźnienia od dnia 4 marca 2011 roku do dnia zapłaty:

3. zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki K. M. kwotę 10.000,- zł wraz z odsetkami w wysokości określonej w ustawie dla poszczególnych okresów opóźnienia od dnia 4 marca 2011 roku do dnia zapłaty:

4. zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki M. K. (1) kwotę 10.000,- wraz z odsetkami w wysokości określonej w ustawie dla poszczególnych okresów opóźnienia od dnia 4 marca 2011 roku do dnia zapłaty:

5. oddalił powództwa w pozostałej części;

6. zasądził od powódki R. M. na rzecz pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 1.048,- zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

7. zasądził od powoda Z. M. na rzecz pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 1.476,- zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

8. zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki K. M. kwotę 2.114,20 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

9. zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki M. K. (1) kwotę 2.167,- zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

10. zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 1.200,- zł (jeden tysiąc dwieście złotych) tytułem nieuiszczonej przez powodów opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa;

11. nie obciążył powodów nieuiszczoną opłatą sądową od oddalonej części powództwa.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

W dniu 3 lipca 2005 roku w miejscowości D. kierujący samochodem osobowym marki M. o nr rej. (...) R. C. stracił panowanie nad pojazdem zjechał samochodem na pobocze a następnie uderzył w drzewo, na skutek czego kierujący pojazdem i dwaj pasażerowie, w tym M. M. (2), ponieśli śmierć.

Kierujący pojazdemM.w chwili wypadku znajdował się w stanie nietrzeźwości.

M. M. (2) był synem R. M. i Z. M. i bratem K. M. i M. K. (1). W chwili śmierci miał 18 lat, był kawalerem, mieszkał z rodzicami. W chwili śmierci skończył już szkołę, pobierał praktyczną naukę zawodu jako mechanik.

Matka zmarłego R. M. z powodu szoku wywołanego śmiercią syna nie mogła pracować, przebywała na zwolnieniu lekarskim przez pól roku. Korzystała z porad psychiatry i psychologa. Zdiagnozowano u niej depresję. Zażywała leki psychotropowe na uspokojenie i leki nasenne. Miała zaburzenia łaknienia. Po śmierci syna zamknęła się w sobie. Powódka do dnia dzisiejszego nie pogodziła się ze stratą syna. Do chwili obecnej pozostawiła wszystkie ubrania i rzeczy syna, a jego pokój pozostał w stanie z chwili jego śmierci.

Z. M. również do chwili obecnej nie pogodził się ze śmiercią M. M. (2), który był jego jedynym synem. Nie korzystał jednak z pomocy lekarskiej, był tylko na jednej wizycie u lekarza psychiatry, zażywał leki na uspokojenie dostępne w aptece. Miał z synem wspólne pasje i plany zawodowe na przyszłość. Od śmierci syna odwiedza jego grób 2-3 razy w tygodniu.

Siostra zmarłego M. K. (2) M. po śmierci brata nie mogła skupić się na nauce, ciągle o nim myślała. Do chwili obecnej bierze leki nasenne z powodu zaburzeń snu. Mieli wspólnych znajomych, wspólne zainteresowania, wspólnie spędzali czas. Nie korzystała z pomocy specjalisty.

M. K. (1) w chwili śmierci brata pracowała i studiowała zaocznie lecz nie była w stanie skupić się na nauce. Od śmierci brata musiała korzystać z pomocy lekarza neurologa, przebywała na zwolnieniu lekarskim, nie była w stanie chodzić do pracy. Zażywała leki uspokajające. Z pomocy lekarza psychiatry ani psychologa nie korzystała. Po zwolnieniu nie wróciła już do swojej poprzedniej pracy, dopiero po dwóch latach podjęła prace dorywcze. Od chwili pogrzebu przez kilka miesięcy dużo czasu spędzała przy grobie brata.

W dniu 25.02.2011 r. powodowie reprezentowani przez (...) Centrum (...) w L. zgłosili do (...) SA w W. swoje roszczenia z tytułu zadośćuczynienia za śmierć M. R. M. i Z. M. w wysokości po 20.000 zł zaś K. M. i M. K. (1) - w wysokości po 12.500 zł, przy czym powyższe kwoty uwzględniały przyczynienie się zmarłego do powstania szkody w wysokości 50%.

W odpowiedzi (...) SA w W. decyzją z dnia 03.03.2011 r. odmówił powodom wypłaty świadczenia.

Powołana w toku procesu biegła psycholog stwierdziła, że śmierć syna M. M. (2) wywołała u powódki R. M. zaburzenia emocjonalne zdiagnozowane przez lekarza rodzinnego jako „żałoba po stracie syna, depresja - F 32(2). Stan ten trwał 6 miesięcy, nie przekroczył g kryterium czasowego reakcji żałoby. Wg kryterium klinicznego nasilenie objawów w postaci rozpaczy, zaburzeń snu, łaknienia, dolegliwości bólowych wymagało wsparcia farmakologicznego i spowodowało czasową niezdolność do pracy zawodowej przez w/w okres. Po tym czasie powódka wróciła do pracy zawodowej, co wskazuje na brak podstaw do orzekania o uszczerbku na zdrowiu definiowanym jako takim naruszeniu sprawności organizmu, które ogranicza sprawne wykonywanie codziennych obowiązków. Powódka była na kilku wizytach u psychiatry i psychologa, nie wyraziła jednak zgody na hospitalizację którą zalecał jej lekarz psychiatra zaś kontakt z psychologiem nie spełnił jej oczekiwań. W chwili obecnej nie odczuwa potrzeby szukania pomocy terapeutycznej.

Biegła psycholog stwierdziła, że w związku ze śmiercią syna wystąpiły u powoda Z. M. emocje, uczucia i objawy somatyczne charakterystyczne dla stanu żałoby, przeżywanej przez człowieka doświadczającego straty bliskiej osoby - rozpacz, smutek, zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia. Używał dostępnych bez recepty środków uspokajających. Nie odczuwał potrzeby psychiatry (był na jednej wizycie ale zrezygnował), ani psychologa (mając poczucie, że mu to nie pomoże). Stan żałoby trwał około pół roku i brak podstaw do twierdzenia aby jej przebieg miał charakter powikłany. Biegła nie stwierdziła u powoda obecnie zaburzeń sfery afektywnej ani zaburzeń aktywności złożonej.

W ocenie biegłej psycholog śmierć brata M. M. (2) wywołała u powódki M. K. (1) zaburzenia emocjonalne pod postacią reakcji żałoby charakteryzującej się doświadczaniem rozpaczy, trudnościami akceptacją straty, zaburzeniami łaknienia i snu. Ich nasilenie uniemożliwiało wypełnianie obowiązków zawodowych. Powódka nie odczuwała potrzeby pomocy psychiatrycznej i psychologicznej po śmierci brata ani obecnie, wsparcie stanowiły rozmowy z najbliższą rodziną, przyjaciółką i chłopakiem. Ukończenie po śmierci brata studiów, dorywcza praca, wyjście za mąż, urodzenie dziecka świadczy o braku przewlekłych zaburzeń funkcjonowania psychospołecznego w postaci powikłanego przebiegu żałoby ani podstaw do stwierdzenia uszczerbku na zdrowiu.

Reakcja powódki K. M. na śmierć brata M. M. (2) była w ocenie bieglej psycholog charakterystyczna dla fizjologicznej reakcji żałoby, która charakteryzuje się znacznym nasileniem negatywnych emocji, uczuć odczuwanych w związku z doznaniem nieodwracalnej straty bliskiej osoby, takich jak niedowierzanie, rozpacz, przygnębienie, zaburzenia snu i łaknienia. Stan żałoby trwał około pół roku. Funkcjonowanie powódki w następstwie śmierci brata nie przekraczało pod względem formy i treści normalnej, fizjologicznej reakcji żałoby, która nie jest uważana za rozstrój zdrowia rozumiany jako choroba psychiczna. Powódka od śmierci brata nie korzystała z opieki psychologicznej, nie miała rozpoznanej żadnej jednostki nozologicznej z kręgu zaburzeń psychicznych. Powódka nie odczuwał potrzeby pomocy psychiatrycznej ani psychologicznej po śmierci brata, wsparciem były dla niej rozmowy z najbliższymi. Po śmierci brata kontynuowała naukę, skończyła studium, jest czynna zawodowo, pozostaje w związku narzeczeńskim, planuje założenie rodziny, co w wymiarze psychospołecznym oznacza adaptację do nowej sytuacji.

W chwili zdarzenia pojazd M. nr rej. (...) był ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej w pozwanym zakładzie ubezpieczeń.

Stan faktyczny niniejszej sprawy był niekwestionowany przez strony postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwa zasługują częściowo na uwzględnienie na podstawie art. 822 KC, art. 436 § 2 KC i art. 448 KC w związku z art. 24 § 1 KC.

Podstawę prawną żądania pozwu w zakresie żądania zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią M. M. (2) stanowi art. 448 KC w związku z art. 24 § 1 KC.

Katalog dóbr osobistych określony w art. 23 KC ma charakter otwarty. W orzecznictwie i w piśmiennictwie przyjmuje się zgodnie, że ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 KC objęte są wszelkie dobra osobiste rozumiane jako pewne wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym są uznawane za doniosłe i zasługujące z tego względu na ochronę. W judykaturze uznano, że do katalogu dóbr osobistych należy np. prawo do intymności i prywatności, płeć człowieka, prawo do planowania rodziny, tradycja rodzinna, pamięć o osobie zmarłej. Nie ma przeszkód do uznania, że szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny również pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 KC (por. wyrok SA w Gdańsku w z dnia 23 września 2005 r., I ACa 554/05, wyrok SN z dnia z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CK 307/09).

Przepis art. 448 KC uprawnia tego, czyje dobro osobiste zostało naruszone, do domagania się odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub do żądania zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez niego cel społeczny.

Zdarzenie, z którego powodowie wywodzą swoje roszczenie, miało miejsce w dniu 3 lipca 2005 r., a zatem przed wejściem w życie art. 446 § 4 KC, który przewiduje możliwość przyznania najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Powołany przepis art. 446 § 4 KC obowiązuje od 3 sierpnia 2008 r. i wobec powyższego nie może on być podstawą rekompensowania krzywdy doznanej przez bliskich zmarłego M. M. (2).

W analizowanej sprawie, pomiędzy zmarłym a jej rodzicami i rodzeństwem była silna więź emocjonalna. M. M. (2) zamieszkiwał wraz z rodzicami, prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, byli zgodną kochającą się rodziną. Śmierć syna i brata była dla powodów źródłem cierpień psychicznych i wywołuje takie cierpienia do chwili obecnej, choć zapewne w mniejszym wymiarze. Powodowie odczuwali żal, poczucie osamotnienia po stracie syna i brata. Poczucia osamotnienia nie może w pełni zrekompensować wsparcie pozostałych członków rodziny.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności Sąd Rejonowy uznał za zasadne przyznanie powodom zadośćuczynienia w kwocie 18.000 zł dla R. M., 15.000 zł dla Z. M. i po 10.000 zł dla K. M. i M. K. (1). Kwoty te w ocenie Sądu Rejonowego rekompensują w pełni poniesioną przez nich krzywdę w następstwie śmierci syna i brata.

Wysokość przyznanego zadośćuczynienia uwzględnia nadto przyczynienie się zmarłego do powstania szkody z uwagi na fakt, iż zmarły zdecydował się na jazdę z kierującym znajdującym się w stanie nietrzeźwości, na niekwestionowanym przez strony poziomie 50%. Dalej idące żądanie Sąd Rejonowy oddalił.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 KC.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 KPC w stosunku do M. K. (1) i art. 100 KPC w stosunku do pozostałych powodów.

Powodowie R. M. i Z. M. dochodził kwot po 60.000,- zł a otrzymali odpowiednio 18.000 zł i 15.000 zł wygrywając tym samym proces odpowiednio w 30% i 25% a przegrywając go odpowiednio w 70% i 75%. Powódka K. M. dochodziła kwoty 12.500,- zł a otrzymała 10.000 zł wygrywając tym samym proces odpowiednio w 80% przegrywając go 20%. Powódka M. K. (1) wygrała proces w całości.

Powódka R. M. poniosła koszty w łącznej wysokości 4.947 zł na które złożyły się kwota 1.000,- złotych tytułem opłaty sądowej od pozwu, kwota 3.600,- zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, określona w oparciu o przepis podstawie § 6 pkt 6 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), 17,- zł - opłata od pełnomocnictwa, 330,- zł - koszty opinii biegłego.

Na koszty pozwanego w wysokości 3.617 zł złożyły się: 3.600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, określona w oparciu o przepis podstawie § 6 pkt 6 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), 17,- zł - oplata od pełnomocnictwa.

Łączne koszty procesu w odniesieniu do powódki R. M. wyniosły więc 8.564 zł. Skoro powódka przegrała sprawę w 70 % to powinna ponieść koszty w wysokości 5-995 zł więc do zasądzenia na rzecz pozwanego pozostaje kwota 1.048 zł.

Powód Z. M. poniósł koszty w łącznej wysokości 4.947 zł na które złożyły się kwota 1.000,- złotych tytułem opłaty sądowej od pozwu, kwota 3.600,- zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, określona w oparciu o przepis podstawie § 6 pkt 6 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), 17,- zł - opłata od pełnomocnictwa, 330,- zł - koszty opinii biegłego.

Na koszty pozwanego w wysokości 3.617 zł złożyły się: 3.600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, określona w oparciu o przepis podstawie § 6 pkt 6 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), 17,- zł - opłata od pełnomocnictwa.

Łączne koszty procesu w odniesieniu do powoda Z. M. wyniosły więc 8.564 zł. Skoro powód przegrał sprawę w 75 % to powinien ponieść koszty w wysokości 6.423 zl więc do zasądzenia na rzecz pozwanego pozostaje kwota 1.476 zł.

Powódka K. M. poniosła koszty w łącznej wysokości 3.247 zł na które złożyły się: kwota 500,- złotych tytułem opłaty sądowej od pozwu, kwota 2.400,- zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, określona w oparciu o przepis podstawie § 6 pkt 5 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), 17,- zł - opłata od pełnomocnictwa, 330,- zł - koszty opinii biegłego.

Na koszty pozwanego w wysokości 2.417 zł złożyły się: 2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, określona w oparciu o przepis podstawie § 6 pkt 5 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), 17,- zł - opłata od pełnomocnictwa.

Łączne koszty procesu w odniesieniu do powódki K. M. wyniosły więc 5.664 zł. Skoro powódka wygrał sprawę w 80 % to powinien ponieść 20 % kosztów tj. 1.132,80 zł więc do zasądzenia na jej rzecz pozostaje kwota 2.114,20 zł.

Powódka M. K. (1) poniosła koszty procesu w łącznej wysokości 2.167 zł na które złożyły się: kwota 625,- złotych tytułem opłaty sądowej od pozwu, kwota 2.400,- zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, określona w oparciu o przepis podstawie § 6 pkt 5 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), 17,- zł - opłata od pełnomocnictwa, 330,- zł - koszty opinii biegłego

Na koszty pozwanego w wysokości 2.417 zł złożyły się: 2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, określona w oparciu o przepis podstawie § 6 pkt 5 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), 17,- zł - opłata od pełnomocnictwa.

Na podstawie art. 113 ust 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) Sąd zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1200zł tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu od uwzględnionej części powództwa zaś na podstawie art. 113 pkt 4 w/w ustawy odstąpił od obciążenia powodów nieuiszczoną opłatą od oddalonej części powództwa.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie wydanego dnia 24.07.2013 r. w sprawie sygn. akt I C 486//12 złożył pełnomocnik powodów zaskarżając wyżej wskazany wyrok w części oddalającej powództwo:

- co do kwoty 18.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 04 marca 2011 r. do dnia zapłaty na rzecz R. M. (pkt 5 sentencji wyroku) oraz w części orzekającej o kosztach postępowania (pkt 6 sentencji wyroku),

- co do kwoty 15.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 04 marca 2011 r. do dnia zapłaty na rzecz Z. M. (pkt 5 sentencji wyroku) oraz w części orzekającej o kosztach postępowania (pkt 7 sentencji wyroku),

zarzucając mu naruszenie prawa materialnego:

1. przez błędną wykładnię tj. art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c, polegającą na przyjęciu, że przyznane na rzecz:

- powódki R. M. zadośćuczynienie w kwocie 18.000 zł jest w okolicznościach faktycznych adekwatne do krzywdy powódki jaką wywołała śmierć syna M. M. (2),

- powoda Z. M. zadośćuczynienie w kwocie 15.000 zł jest w okolicznościach faktycznych adekwatne do krzywdy powoda jaką wywołała śmierć syna M. M. (2) i wnosił o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów:

a) R. M.:

- dalszej kwoty 18.000 zł (osiemnaście tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 4 marca 2011 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia zgodnie z art. 448 § k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

b) Z. M.:

- dalszej kwoty 15.000 zł (piętnaście tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 4 marca 2011 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia zgodnie z art. 448 § k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

2. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję według norm przepisanych.

Apelację od wyroku Rejonowego w Bełchatowie I Wydział Cywilny z dnia 24.07.2013 sygn. I.C. 486/12 złożył również pełnomocnik pozwanego zaskarżając powyższy wyrok w zakresie pkt. 1,2,3,4 wyroku - w całości. Pozwany zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego, a konkretnie: przepisu art.448 k.c. w związku z art. 24 k.c. poprzez przyjęcie, że powodom przysługuje zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych tj. więzi rodzinnych między członkami rodziny, przepisu art.34 ust.l ustawy z dnia 22.05.2003 o ubezpieczeniach obowiązkowych., poprzez przyjęcie, że umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje odpowiedzialność odszkodowawczą za naruszenie dóbr osobistych innych niż życie i zdrowie i wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w części zaskarżonej poprzez oddalenie roszczeń powodów o zadośćuczynienie w całości, skorygowanie kosztów procesu, zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację pozwanego pełnomocnik powodów wnosił o oddalenie apelacji pozwanego w całości i zasądzenie na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego.

Skarżący oparli swoje apelacje na zarzutach dotyczących naruszenia prawa materialnego. W tej sytuacji Sąd Okręgowy podziela w pełni ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy i stan faktyczny przyjmuje za własny.

Ponieważ apelacja pozwanego jest dalej idąca, bowiem kwestionuje roszczenie co do zasady należy w pierwszej kolejności przeanalizować zarzuty apelacji pozwanego.

Zarzuty pozwanego naruszenia prawa materialnego, tj. przepisu art.448 k.c. w związku z art. 24 k.c. poprzez przyjęcie, że powodom przysługuje zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych tj. więzi rodzinnych między członkami rodziny, przepisu art. 34 ust. l ustawy z dnia 22.05.2003 o ubezpieczeniach obowiązkowych., poprzez przyjęcie, że umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje odpowiedzialność odszkodowawczą za naruszenie dóbr osobistych innych niż życie i zdrowie są chybione.

Odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej reguluje ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, póz. 1152). Zgodnie z art. 34 ust. 1 tej ustawy z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

Wbrew zarzutom apelacji roszczenie dochodzone pozwem to roszczenie odszkodowawcze za szkodę, której następstwem jest śmierć.

To spowodowanie śmierci przez posiadacza pojazdu ubezpieczonego u strony pozwanej w zakresie OC rodzi odpowiedzialność strony pozwanej na gruncie powołanego art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych. Śmierć jest szkodą, o której mowa w omawianym przepisie i która rodzi odpowiedzialność strony pozwanej.

Powodowie domagali się zadośćuczynienia w oparciu o art. 448 w związku z art. 24 § 1 k..c., które to przepisy stanowią podstawę dochodzenia roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę doznaną wskutek śmierci osoby najbliższej na gruncie stanu prawnego obowiązującego przed nowelizacją art. 446 k.c., dokonaną ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731).

Nie kwestionując twierdzenia apelacji, że Wyroki Sądu Najwyższego, na które powołuje się Sąd Rejonowy nie wiążą Sądów w innych sprawach, że są orzeczenia niższych instancji odmiennie interpretujące ocenę stanu prawnego zdarzeń zaistniałych przed zmianą art. 446 k.c., to jednak stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy bardzo szczegółowo, wnikliwie i przekonywująco uzasadnił swoje stanowisko.

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 22 października 2010 r., III CZP 76/10 (opubl: www.sn.pl), na które powołuje się Sąd Rejonowy. W świetle powołanej uchwały do otwartego katalogu dóbr osobistych określonego w art. 23 k.c. należą także więzi rodzinne. Więzi te stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej (art. 18 i 71 Konstytucji RP, art. 23 k.r.o.). Skoro dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 k.c. jest kult pamięci osoby zmarłej, to może nim być także więź miedzy osobami żyjącymi. Nie ma zatem przeszkód do uznania, że szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. Prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i 24 k.c. (por. wyrok SA w Gdańsku w z dnia 23 września 2005 r., I ACa 554/05, wyrok SN z dnia z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CK 307/09).

Także w uzasadnieniu wyroku z dnia z dnia 14 stycznia 2010 r., (IV CK 307/09, OSNC –ZD 2010/3/91) Sąd Najwyższy uznał, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

Ta linia orzecznictwa Sądu Najwyższego zostało podtrzymana w uchwale z dnia 13 lipca 2011 roku III CZP 32/11 (Biul. SN 2011/7/9). W uzasadnieniu do tejże uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym, choć nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy.

Należy zgodzić się w całości z powyższymi argumentacjami. Wprowadzenie art. 446 § 4 k.c. nie powinno być rozumiane w ten sposób, że w dotychczasowym stanie prawnym art. 448 k.c. nie mógł stanowić podstawy przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. Takie stwierdzenie oznaczałoby, że chwila, w której zaszło zdarzenie będące źródłem szkody, decydująca - zgodnie z wyborem ustawodawcy - o możliwości zastosowania art. 446 § 4 k.c., rozstrzygałaby definitywnie o istnieniu lub braku istnienia uprawnienia do uzyskania zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby bliskiej, bez względu na rodzaj tej krzywdy. Prowadziłoby to do radykalnego zróżnicowania sytuacji osób, które doznały krzywdy o podobnym charakterze, nawet w krótkich odstępach czasu, co jest trudne do zaakceptowania.

Co prawda w judykaturze pojawiały się odmienne stanowiska (np. wyrok SA w Poznaniu z dnia 15.04.2010r. I ACa 207/10), to jednak trudno nie przyznać racji Sądowi Najwyższemu, który twierdzi, iż szczególna więź emocjonalna w prawidłowo funkcjonującej rodzinie zasługuje na status dobra osobistego podlegającego ochronie przewidzianej w art. 24 § 1 kc (tak też SA w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 23.09.2005 r. I ACa 554/05).

Obecnie Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 kc (stosuje się w sytuacjach, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce po dniu 2.08.2008 r.). Gdyby nie wprowadzono tego przepisu, roszczenia tego mógłby dochodzić każdy w trybie art. 448 kc, nie tylko najbliższy członek rodziny. Przepis ten ułatwia poza tym dochodzenie zadośćuczynienia – umożliwia jego uzyskanie bez potrzeby wykazywania jakichkolwiek innych – poza w nim wymienionymi – przesłanek. Niewątpliwie także wzmacnia wykładnię art. 446 § 3 kc wiążącą funkcję tego przepisu wyłącznie z ochroną majątkową.

Mając powyższe rozważania na uwadze Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego na podstawie art. 385 kpc jako niezasadną.

Zarzuty apelacji powoda Z. M. są zasadne w całości, a zarzuty apelacji powódki R. M. są zasadne częściowo.

Z niekwestionowanych ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika, że syn stron w chwili śmierci miał 18 lat, był kawalerem, mieszkał z nimi. Matka zmarłego R. M. z powodu szoku wywołanego śmiercią syna nie mogła pracować, przebywała na zwolnieniu lekarskim przez pól roku. Korzystała z porad psychiatry i psychologa. Zdiagnozowano u niej depresję. Zażywała leki psychotropowe na uspokojenie i leki nasenne. Miała zaburzenia łaknienia. Po śmierci syna zamknęła się w sobie. Powódka do dnia dzisiejszego nie pogodziła się ze stratą syna. Do chwili obecnej pozostawiła wszystkie ubrania i rzeczy syna, a jego pokój pozostał w stanie z chwili jego śmierci.

Z. M. również do chwili obecnej nie pogodził się ze śmiercią syna M. M. (2), który był jego jedynym synem. Miał z synem wspólne pasje i plany zawodowe na przyszłość. W chwili śmierci syn skończył już szkołę, pobierał praktyczną naukę zawodu jako mechanik. Od śmierci syna odwiedza jego grób 2-3 razy w tygodniu.

W świetle przytoczonych okoliczności sprawy Sąd Rejonowy zasądzając na rzecz powoda Z. M. tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę kwotę 15.000zł, a na rzecz powódki R. M. tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę kwotę 18.000zł. naruszył przepis art. art. 448 k.c.

Rekompensacie podlega doznana krzywda, a więc w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny. Śmierć osoby bliskiej stanowi zwykle wielki wstrząs dla rodziny, a cierpienia psychiczne, jakie się z tym wiążą, mogą przybierać ogromny wymiar, tym większy, im mocniejsza była więź emocjonalna łącząca zmarłego z jego najbliższymi.

Ustalenie wysokości zadośćuczynienia powinno zostać dokonane z uwzględnieniem wszelkich okoliczności mających wpływ na rozmiar naruszenia dóbr osobistych oraz to, że zadośćuczynienie ma przede wszystkim charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość winna przedstawiać jakąś odczuwalną wartość (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1972 roku II CR 57/72, opubl. OSNCP 1972, z. 10, poz. 183 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1965 roku w sprawie I PR 203/65, opubl. OSPIKA 1966, poz. 92).

O wysokości należnego zadośćuczynienia pieniężnego decyduje w zasadzie rozmiar doznanej krzywdy. Jednakże niewymierny w pełni charakter krzywdy sprawia, że ustalenie jej rozmiaru, a tym samym i wysokość zadośćuczynienia, zależy od oceny sądu. Sąd przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia dysponuje pewnym luzem decyzyjnym. Oznacza to względną swobodę przy ustalaniu kwoty zadośćuczynienia. Ocena sądu nie może jednak nosić cech dowolności. W razie wyraźnych dysproporcji pomiędzy rozmiarem krzywdy, a wielkością rekompensaty majątkowej, występuje możliwość kwestionowania uznania sądowego w postępowaniu odwoławczym .

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22.05.2012 r. w sprawie IACa 1468/2012 Lex Polonica nr 679353 korygowanie przez Sąd II instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy mających wpływ na jego wysokość jest niewspółmiernie odpowiednie tj. albo rażąco wygórowane albo rażąco niskie.

Podwyższając kwotę zadośćuczynienia przyznaną na rzecz skarżących powodów, Sąd Okręgowy uwzględnił również, że zadośćuczynienie stanowi rekompensatę za krzywdę rozumianą jako cierpienia przede wszystkim psychiczne i ma na celu ich złagodzenie. Oceniając indywidualne okoliczności istniejące w sprawie uznać należy, że kwota zasądzona w zaskarżonym wyroku jest rażąco niska i wymaga korekty. Słusznie skarżący bowiem wskazuje, iż siła więzi jakie łączyła skarżących ze zmarłym była ogromna, że zmarły syn stron wspólnie z nimi zamieszkiwał, że miał dopiero 18 lat i oboje rodzice liczyli na jego wsparcie, wiązali z nim plany na przyszłość, co uzasadnia wyższą kwotę zadośćuczynienia niż to ocenił Sąd Rejonowy.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy uznał, że adekwatną do rodzaju doznanych przez skarżących powodów cierpień w związku z naruszeniem ich dóbr osobistych oraz odpowiadającą aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa sumy zadośćuczynienia dla powoda Z. M. – 30.000zł , dla powódki R. M. – 30.000zł (po uwzględnieniu 50% przyczynienia się).

Zasądzenie na rzecz powódki R. M. kwoty 30.000zł i na rzecz powoda Z. M. kwoty 30.000zł spowoduje „wyrównanie” powstałych u powodów negatywnych przeżyć emocjonalnych. Uznanie, że właściwą tytułem zadośćuczynienia kwotą jest kwota po 30.000zł (po uwzględnieniu 50% przyczynienia się) wynika również z założenia, że wysokość zasądzanego zadośćuczynienia nie może stanowić kwoty symbolicznej, lecz musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość.

Nie zrozumiałym też jest zróżnicowanie bólu, cierpienia, osamotnienia matki i ojca.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł o zmianie zaskarżonego wyroku w pkt 1 i 2 sentencji na podstawie art. art. 386 § 1 kpc.

Powyższa zmiana skutkowała koniecznością zmiany zawartego w wyroku rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Sąd Okręgowy zmienił pkt 6 i 7 wyroku w ten sposób, że zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami mając na uwadze względy słuszności oraz okoliczność, że strony niemal w równym stopniu wygrały i przegrały proces na podstawie art. 100 kpc zgodnie z treścią, którego w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

O kosztach postępowania za instancję odwoławczą Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 6 i § 12 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).