Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Bogdan Świerczakowski (spr.)

Sędziowie: SA Ewa Klimowicz-Przygódzka

SA Marta Szerel

Protokolant: sekr. sądowy Anna Łachacz

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K. (1) i T. K. (1)

przeciwko S. J. i M. S. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 17 czerwca 2016 r., sygn. akt IV C 1230/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od J. K. (1) i T. K. (1) na rzecz S. J. i M. S. (1) kwotę 3600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Marta Szerel Bogdan Świerczakowski Ewa Klimowicz-Przygódzka

Sygn. akt V ACa 1031/17

UZASADNIENIE

J. K. (1) i T. K. (2) wnieśli o pozew zasądzenie od S. J. i M. S. (2) odszkodowania w wysokości 223.090,02 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 7 lipca 2015 r. Podali, że na kwotę tę składają się: 21.471,79 zł – świadczenia poniesione na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej (...) Parku (...) w okresie od grudnia 2012 r. do chwili wniesienia pozwu; 64.963,23 zł – odsetki jakie powodowie zapłacili od kredytu zaciągniętego na zakup innego lokalu; 108.000 zł – utracone przychody z najmu lokalu.

Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i zasądził solidarnie od powodów na rzecz pozwanych kwotę 7 217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawa faktyczna i prawna wyroku jest następująca.

W dniu 9 maja 2003 r. zawarta została pomiędzy powodami a (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w S. umowa przeniesienia na rzecz powodów odrębnej własności lokalu numer (...), położonego na 5 piętrze budynku (...) przy ul. (...) w W., o powierzchni 118,9 m.kw. wraz z udziałem we współwłasności części wspólnych budynku i gruntu. Zgodnie z paragrafem 4 ust. 2 tej umowy nabywcy oświadczyli, że zapoznali się ze stanem technicznym przedmiotowego lokalu i nie zgłaszają w tym zakresie żadnych roszczeń. T. K. (1) i J. K. (2) (obecnie K.) oświadczyli przy tym, że wiadomo, iż lokal posiada wadę w postaci nieszczelnej izolacji wodnej tarasu znajdującego się nad nimi, na skutek czego nastąpiło zawilgocenie i odpadnięcie fragmentu tynku sufitu w lokalu. Nabywcy zobowiązali się usunąć wszelkie wady na własny koszt i we własnym zakresie.

W dniu 24 lipca 2003 r. powodowie wystosowali pismo do S. J. (przesłane do wiadomości zarządu Wspólnoty), w którym to stwierdzili, że po raz drugi zwracają się o udostępnienie tarasu należącego do mieszkania pozwanego w celu dokonania naprawy. Pozwany odpowiedział pismem z 8 sierpnia 2003 r., w którym stwierdził m.in.: „Uprzejmie informuję, że ja nie stanowię przeszkody w udostępnieniu tarasu przynależnego do mojego mieszkania, kwestię tę podniosłem wobec firmy (...), w której domagałem się spełnienia naprawy tarasu, określonych w gwarancji. I na moje żądanie przesłano mi pismo proponujące określony wycinkowo zakres robót na tarasie. Tymczasem wspomniany taras wymaga całkowitego remontu (…) w takiej sytuacji tylko wspólne działanie i podjęcie czynności wobec firmy (...) odniesie ten skutek”.

Z kolei w piśmie z 14 sierpnia 2003 r. skierowanym do S. J. przez powódkę stwierdzono m.in.: „Miałam pełną świadomość wadliwości wykonanej izolacji tarasu (…) w porozumieniu z firmą (...) zrzekłam się wszelkich praw wynikających z gwarancji i rękojmi, tym samym zobowiązałam się do naprawy izolacji we własnym zakresie. W grę wchodzi tylko całkowita wymiana tej izolacji. W związku z powyższym liczę, iż będę mogła dokonać wyżej wymienionej izolacji za państwa zgodą i przyzwoleniem”. Od tamtej pory wymiana korespondencji między stronami ustała, aż do roku 2012, kiedy to powód napisał do pozwanego m.in.: „Wyrażam gotowość do niezwłocznej naprawy hydroizolacji oraz wymiany pokrycia pańskiego tarasu należącego do lokalu pana (...), oraz pokrycia tarasu odpowiednim materiałem o tych samych parametrach jakościowych i cenowych, co zastosowane obecnie. Podjąłem porozumienie z panem R. P., najemcą mieszkania w ramach którego udostępniłem mu nieodpłatnie miejsce garażowe na okres 12 miesięcy licząc od dnia 1 listopada 2011 roku, w zamian za udostępnienie tarasu na naprawę, oraz udostępnienie od wszelkich roszczeń wobec pana w związku z powołaną niedogodnością. Z przyczyn obiektywnych proszę pana o wystąpienie w charakterze inwestora, ponieważ naprawie podlega taras przynależny do pana lokalu. W innym przypadku proszę materialne upoważnienie i zgodę na zastępstwo w roli inwestora”. W kolejnym piśmie – z 27 kwietnia 2012 r., powód stwierdził: „W załączeniu przesyłam zgodę państwa (...) na naprawę tarasu, bardzo proszę o pisemną akceptację wzorów kamienia. Ustalony z państwem (...) termin rozpoczęcia naprawy, to druga połowa sierpnia, początek września”.

W dniu 4 grudnia 2012 r. powodowie wystąpili przeciwko pozwanym z pozwem o zobowiązanie pozwanych do upoważnienia powodów do wykonania zastępczego za pozwanych czynności polegających na naprawie tarasu, będącego częścią lokalu nr (...), czyli lokalu stanowiącego własność pozwanych, na ich koszt i o zasądzenie kwoty 38.323 zł. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 24 lutego 2014 r., sygn. akt IV C 686/13, oddalił to powództwo, jak również powództwo wzajemne, w którym zostało sformułowane podobnie brzmiące roszczenie, z tym jednak, że czyniącymi mieliby być pozwani wzajemni, na swój koszt. Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 17 marca 2015 r., sygn. akt VI ACa 743/14, oddalił apelacje obu stron od tego wyroku (jedyna zmiana dotyczyła kosztów sądowych).

Pośród ustaleń Sądu Okręgowego w tamtej sprawie znalazło się ustalenie, że 28 marca 2012 r. na zapytanie strony powodowej została złożona oferta na wykonanie remontu tarasu przez firmę (...) sp. z o.o., poprzedzona przedstawieniem koncepcji technologicznej prac. Koncepcja zaproponowana przez potencjalnego wykonawcę została zaakceptowana przez stronę powodową, jak i pozwaną. Od akceptacji rozważań technologicznych zaproponowanych przez wykonawcę, oraz od momentu złożenia oferty, uzgodniono tygodniowy termin na podjęcie prac. Po dłuższej przerwie od chwili złożenia oferty strona powodowa wniosła o przesunięcie terminu rozpoczęcia remontu tarasu o kilka miesięcy. W odpowiedzi wykonawca informował, że jest gotowy podjęcia robót, jednakże złożona oferta jest nieaktualna i podlega ponownej kalkulacji. Wszystkie negocjacje prowadzone były przez wykonawcę oraz stronę powodową. Wykonawca miał podpisać stosowną umowę z T. K. (1). Do jej zawarcia nie doszło a powodowie nie zamieszkali w lokalu. Oddalając powództwo wzajemne Sąd zauważył, że umowa, którą zawarli powodowie z deweloperem, nie jest umową o świadczenie na rzecz osoby trzeciej w trybie artykułu 393 k.c. „Z treści umowy sprzedaży pomiędzy powodami a deweloperem w żaden sposób nie wynika, aby powodowie zobowiązali się do naprawienia tarasu pozwanych mając na celu ich interes, czy to prawny, czy faktyczny. Powodowie zobowiązali się do naprawy usterek, ale swojego lokalu i w swoim interesie. Na podstawie tej umowy nie pozostało żadne uprawnienie dla pozwanych.” Dalej Sąd stwierdził, m.in.: „Niniejszym postępowaniem pozwani nie wykazali, że strona powodowa uchyla się od wykonania świadczenia, jakim było przeprowadzenie remontu tarasu (…) Natomiast, aby uczynić zadość ciążących na nich obowiązkom wymagali od właściciela tarasu zgody notarialnej na zajęcie jego własności na czas prac remontowych. Jak wynika z przeprowadzonych materiału dowodowego pozwany nie był w stanie wykazać racjonalnych powodów nieudzielenia zgody.” W ocenie Sądu wyrokującego w sprawie IV C 686/13, pozwany nie dołożył należnych starań zmierzających do udostępnienia tarasu, przez co powodowie nie byli w stanie wykonać tego remontu.

2 kwietnia 2014 r., a więc jeszcze przed rozpoznaniem apelacji od wyroku, pełnomocnik pozwanych złożył propozycję ugodową, w której stwierdził: „Po raz kolejny deklaruję możliwość udostępnienie państwu tarasu stanowiącego część lokalu mieszkalnego należącego do moich mocodawców położonych w W. przy ulicy (...) w celu wykonania naprawy wady należącego do państwa lokalu.” Do propozycji został dołączony projekt ugody (k.245-247) oraz projekt zgody na udostępnienie tarasu na czas trwania prac remontowych (k. 248). Do zawarcia ugody nie doszło.

W motywach wyroku wydanego przez Sąd Apelacyjny stwierdzono m.in., że powództwo główne pozbawione jest podstaw prawnych. Jeżeli chodzi o apelację dotyczącą powództwa wzajemnego, to Sąd Apelacyjny stwierdził, że umowa na rzecz osoby trzeciej wymaga jednak wyraźnego zastrzeżenia, a nie domniemanie. Czyli tutaj Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia Sądu Okręgowego i również tutaj fragment: „jak wyżej ustalono, zdaniem Sądu Apelacyjnego wada dotyczy w istocie stropu stanowiącego część nieruchomości wspólnej, który to strop służy nie tylko właścicielowi lokalu na górze, do którego przylega taras, ale także właścicielowi lokalu na dole, dla którego stanowi sufit. Odpowiedzialność za strop, jako część wspólna, co do zasady obciążają wspólnotę mieszkaniową, która miała roszczenie do dewelopera z tytułu wad nieruchomości wspólnej. Przy czym powodowie przejęli na siebie w umowie z deweloperem obowiązek naprawy tego stropu nie czyniąc jednak ani powodów wzajemnych, ani wspólnoty wierzycielami”.

Sprawa IV C 686/13 trwała od 4 grudnia 2012 r. do 17 marca 2015 r. i w tym czasie nie były podejmowane żadne prace na tarasie. Po prawomocnym zakończeniu sprawy strony wznowiły korespondencję. W piśmie z 1 listopada 2015 r. pełnomocnik powodów zwrócił się do pozwanych z propozycją, która miałaby doprowadzić do remontu tarasu, przy czym powodowie pokryliby koszty wykonania remontu wraz z nawierzchnią z kamienia naturalnego. W odpowiedzi pozwani stwierdzili m.in.: „Raz jeszcze oświadczymy, że zawsze byliśmy za wyremontowaniem tarasu przez państwa.”

Kolejne pismo datowane jest na 28 września 2015 r. Powodowie poinformowali w mim pozwanych, że zdeponowali środki na poczet naprawy tarasu na koncie Wspólnoty Mieszkaniowej. Wspólnota nie zgodziła się na wykonywanie tego remontu we własnym zakresie. Pozwani odpowiedzieli w dniu następnym, podając szczegóły dotyczące ewentualnej naprawy. Z kolei w piśmie z 1 października 2015 r. powodowie napisali: „W odpowiedzi na pismo z 29 września 2015 r. oczekujemy udostępnienia tarasu.” Kolejne pisma: z 6 i 9 października 2015 r. to prośba o udostępnienie tarasu.

Niejako podsumowując ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy stwierdził, że nie ma w aktach sprawy dowodów na to, by pozwani stanowczo odmówili wykonania remontu. Zaznaczył nadto, że taka konkluzja wynika również ze sprawy IV C 686/13. Sąd podzielił ustalenia poczynione w tamtej sprawie i je przyjął za własne.

Sąd oddalił powództwo ponieważ nie dopatrzył się istnienia podstawy prawnej jego dochodzenia. W szczególności zauważył, że nie stanowi takiej podstawy art. 140 k.c. w zw. z art. 13 ust. 2 ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz.U.2015.1892 j.t.), ani art. 415 k.c. Poza tym Sąd stwierdził, że tylko roszczenie o zapłatę kwoty 21. 471,79 zł „miałoby swoją podstawę faktyczną i prawną co do wysokości” gdyby roszczenie było usprawiedliwione co do zasady. O kosztach Sąd orzekł na podstawie odpowiedzialności za wynik procesu.

Powodowie wnieśli apelację, skarżąc wyrok w części oddalającej powództwo o zapłatę kwoty 21.471,79 zł wraz z odsetkami za opóźnienie. Zarzucili naruszenie art. 365 § 1 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 229 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c., art. 6 k.c. w zw. z art. 227 k.p.c., art. 393 k.c., art. 140 k.c., art. 5 k.c. i art. 415 k.c. Wnieśli o zmianę wyroku i zasądzenie kwoty 21.471,79 zł z odsetkami ustawowymi od 7 lipca 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie i wzajemne zniesienie kosztów procesu. Wnieśli nadto o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji o zasądzenie od powodów kosztów za drugą instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Skarżący zarzucają naruszenie art. 365 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. poprzez posłużenie się przez Sąd ustaleniami faktycznymi z innej sprawy. Zarzuty te nie uwzględniają jednak tego fragmentu motywów zaskarżonego orzeczenia, gdzie Sąd stwierdził, że materiał zgromadzony w tej sprawie „nie daje najmniejszego dowodu na to, że była stanowcza odmowa pozwanych na wykonanie tego remontu” (str. 5 transkrypcji ustnego uzasadnienia wyroku – k.286). Sąd więc w istocie odwołał się do ustaleń w sprawie IV C 686/13 jedynie uzupełniająco. Przede wszystkim zaś opisał korespondencję stron znajdującą się w aktach tej sprawy, pośród której rzeczywiście nie ma pisma zawierającego odmowę udostępnienia tarasu w celu naprawy. Istotne jest również, że przez wiele lat powodowie nie domagali się udostępnienia tarasu, a proces jaki wytoczyli pozwanym nie zawierał tylko żądania umożliwienia wykonania remontu, ale chodziło powodom jeszcze o to, by pozwani pokryli jego koszty. Taki zakres roszczenia, dochodzonego także okresie za który dochodzone jest odszkodowanie w tej sprawie, przemawia dodatkowo za trafnością kwestionowanego ustalenia. Skoro powodowie nawet na drodze sądowej dochodzili upoważnienia do wykonania czynności na koszt pozwanych, to nie można uznać za przekonujące twierdzenia, że jednocześnie chcieli wykonać remont za własne środki.

Ustalenia faktyczne, jakie legły u podstaw oddalenia powództwa w sprawie IV C 686/13 nie mogły zostać pominięte. Prawomocny wyrok oddalający powództwo wiąże na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. strony, sądy i inne organy oraz ma, w myśl art. 366 k.p.c., powagę rzeczy osądzonej. Moc wiążącą ma wprawdzie jedynie treść orzeczenia, niemniej jednak ze względu na ogólność rozstrzygnięcia oddalającego powództwo, doniosłość przy ustalaniu zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, czyli granic prawomocności materialnej orzeczenia, mogą mieć także zawarte w uzasadnieniu orzeczenia motywy rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 września 2011 r., IV CSK 652/10). Uwaga ta odnosi się m.in. do niezakwestionowanego wprost ustalenia przywołanego w tej sprawie, odnośnie przyczyny dla której nie doszło do remontu tarasu w 2012 r., tj. wniosku strony powodowej o przesunięcie remontu tarasu o kilka miesięcy. Także ta okoliczność przeczy tezie o odmowie pozwanych zgody na remont.

Odmowa zgody to nie tylko bierność, ale aktywne przeciwdziałanie. Nieporozumieniem jest więc zarzucanie Sądowi naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie dowodów na jakich się oparł ustalając, że pozwani nie odmówili zgody na remont. Sąd jasno stwierdził, że dowodu na taką okoliczność po prostu nie ma w materiale zgromadzonym w sprawie. Wobec zarzutu naruszenia art. 6 k.c. w zw. z art. 227 k.p.c. trzeba dodać, że ciężar dowodu spoczywał w tym zakresie na powodach, jako twierdzących że pozwani stanowczo odmawiali zgody.

Nie można podzielić stanowiska powodów, że coś istotnego w omawianej materii mógłby wnieść dowód z przesłuchania stron (zarzut naruszenia art. 299 k.p.c.). Każdy dowód, w tym także ten, mających uzupełniający charakter, winien wykazać prawdziwość stawianych przez stronę twierdzeń o faktach. Sąd nie miał obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego w celu „wyjaśnienia przyczyn, dla których powodowie nie mogli wykonać remontu tarasu”. Już teza dowodowa powinna wskazywać te przyczyny, a wówczas samo przesłuchanie jedynie służyłoby pozyskaniu materiału dowodowego potwierdzającego stawianą tezę. Zarzut apelacyjny nie wskazuje na konkretne fakty jakie nie zostały udowodnione za pomocą dowodu z przesłuchania stron.

Niezależnie od wyżej przedstawionej argumentacji, w odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 299 k.p.c. ale i art. 227 k.p.c., należy zauważyć, że apelacja sporządzona przez radcę prawnego nie zawiera wniosku o rozpoznanie postanowień oddalających wnioski dowodowe, co jest konieczne, by mógł sąd odwoławczy postanowienia te poddać kontroli. Zgodnie z art. 380 k.p.c., sąd drugiej instancji, na wniosek strony, rozpoznaje również te postanowienia sądu pierwszej instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. W odniesieniu do pism składanych przez profesjonalnych pełnomocników nie ma podstaw do przypisania im treści w nich wprost niewyrażonych (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2009 r., IV CSK 270/09 oraz postanowienia Sądu Najwyższego: z 21 marca 2013 r., II CZ 4/13, z 8 stycznia 2014 r., II UZ 63/13 i z 15 grudnia 2016 r., II CZ 125/16).

Sąd Okręgowy zasadnie zanegował istnienie podstawy prawnej roszczenia o zapłatę kwoty 21.471,79 zł. Nie było przedmiotem tej sprawy żądanie udostępnienia tarasu w celu przeprowadzenia remontu, więc zarzut naruszenia art. 140 k.c. jest całkowicie chybiony. Art. 5 k.c. nie mógłby stanowić podstawy roszczenia o zasądzenie, gdyż służy jedynie obronie przed nadużyciem prawa. Zarzut naruszenia art. 393 k.c. jest również chybiony. Sąd w tej sprawie nie stwierdził, że powodowie nie mogą się domagać umożliwienia im przeprowadzenia remontu. Takie żądanie było przedmiotem zakończonej już prawomocnie sprawy IV C 686/13 i zostało oddalone, z tym, że trzeba przypomnieć, iż towarzyszyło mu roszczenie finansowe. Zarzut naruszenia art. 415 k.c. zakłada, że pozwani odmawiali powodom prawa do przeprowadzenia remontu, co nie zostało dowiedzione.

Niezależnie od przedstawionej argumentacji, przemawiającej jednoznacznie przeciwko uwzględnieniu apelacji, na podkreślenie zasługuje jeszcze i to, że podtrzymywane na obecnym etapie roszczenie dotyczy zwrotu opłat eksploatacyjnych (zestawienia – k.135-138v.), poniesionych przez powodów zgodnie z przepisami prawa, wymagalnych bez względu na sposób korzystania z lokalu, a nawet w przypadku niekorzystania. Ponoszenie kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej (art. 12 ust. 2 u.w.l.) jest obowiązkiem wiążącym się z tytułem własności. Także tytuł własności do lokalu obliguje do ponoszenia kosztów zarządu nieruchomością wspólną (14 u.w.l.), w formie comiesięcznych zaliczek (art. 15 ust. 1 u.w.l.). Zatem niesłuszna jest ocena Sądu I instancji, że sam fakt niekorzystania z lokalu teoretycznie mógłby czynić roszczenie o zapłatę kwoty 21.471,79 zł zasadnym. Pozwani nie mogą ponosić odpowiedzialności za realizowanie przez powodów obowiązku wynikającego z ustawy, ponieważ posiadanie przez powodów tytułu prawnego do lokalu nie ma żadnego związku z zachowaniem pozwanych. Brak jest wiec normalnego związku przyczynowego o jakim mowa w art. 361 § 1 k.c., i to bez względu na ustalenia dotyczące stosunku pozwanych do kwestii remontu tarasu.

Z przedstawionych względów, przyjmując za swoje przytoczone ustalenia Sądu I instancji, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadła na zasadzie odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 98 i 99 k.p.c.) i uwzględnia wynagrodzenie radcy prawnego reprezentującego pozwanych, w stawce minimalnej obowiązującej w chwili wniesienia apelacji.

Ewa Klimowicz-Przygódzka Bogdan Świerczakowski Marta Szerel