Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2018 roku

Sąd Rejonowy dla W. M. w W., II W. C. w składzie:

Przewodniczący: SSR Tomasz Niewiadomski

Protokolant: Klaudia Majsterek

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2018 roku w W.

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko V. L. T. Ż. spółce akcyjnej V. (...) z siedzibą w W. (KRS (...))

o zapłatę

I.  powództwo oddala;

II.  zasądza od powoda M. P. na rzecz pozwanego V. L. T. Ż. spółki akcyjnej V. (...) z siedzibą w W. kwotę 917 (dziewięćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt II C 885/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 28 lutego 2017 roku ( data prezentaty Sądu k. 1) powód M. P. wniósł o zasądzenie od pozwanego V. L. T. Ż. S.A. V. (...) z siedzibą w W. (poprzednio: S. U.S.A. z siedzibą w W.) kwoty 1.752,18 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 października 2016 roku do dnia zapłaty. Powód wniósł również o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że w maju 2015 roku zawarł z pozwanym umowę (...) z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną db Inwestuj w Przyszłość - Nawigator potwierdzoną polisą nr (...). Zgodnie z umową powód zobowiązał się do opłacania składki regularnej w wysokości 6000 złotych rocznie, a okres ubezpieczenia został określony na aż 57 lat. W trakcie trwania umowy pozwany pobierał na swoją rzecz, zgodnie z warunkami OWU, szereg opłat obciążających powoda, w tym między innymi: opłatę za ryzyko, opłatę administracyjną, opłatę za zarządzanie aktywami Rachunku Jednostek Funduszy czy opłatę za zarządzanie aktywami Portfeli Modelowych. Umowa została rozwiązana przed upływem okresu, na jaki została zawarta tj. w dniu 4 lipca 2016 roku. Na dzień rozwiązania umowy powód zgromadził na rachunku kwotę w wysokości 7.089,57 złotych. W związku z rozwiązaniem umowy pozwany dokonał na rzecz powoda wypłaty świadczenia wykupu w kwocie: 4.737,39 złotych, zatrzymując kwotę: 1.752,18 złotych. Podstawą obliczenia wartości świadczenia wykupu były postanowienia Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną „db Inwestuj w Przyszłość – Nawigator” oraz Aneks do umowy potwierdzonej polisą (...).

Powód wskazał, iż postanowienia umowne regulujące kwestię wysokości świadczenia wykupu, tj. § 24 ust. 1 i 4 OWU w zw. z punktem 11 załącznika nr 1 do OWU stanowią jego zdaniem niedozwolone postanowienia umowne. Powód podniósł, że umowa będąca przedmiotem niniejszego postępowania została zawarta przez niego – konsumenta – z pozwanym w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Postanowienia umowne nie zostały uzgodnione z powodem indywidualnie i nie miał on rzeczywistego wpływu na ich treść. W ocenie powoda kwestionowane postanowienia OWU nie dotyczą głównych świadczeń stron, kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy jako konsumenta.

Powód zwrócił również uwagę, że postanowienia OWU nie posługują się wprost określeniem ,,opłata likwidacyjna”, nie zmienia to jednak faktu, że zastosowana przez pozwanego konstrukcja jest analogiczna jak w przypadku OWU przewidujących opłatę likwidacyjną i zdaniem powoda w realiach niniejszej sprawy mamy do czynienia z ukrytą opłatą likwidacyjną. W ocenie powoda pozwany przenosi na niego koszty prowadzenia własnej działalności gospodarczej i obciąża go ryzykiem jej prowadzenia, co należy uznać za nieuzasadnione. Dodatkowo powód podniósł, że postanowienia dotyczące wysokości świadczenia wykupu stanowią nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu ustawy z dnia 23 sierpnia 2017 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Na potwierdzenie swoich twierdzeń powód przedstawił obszerne orzecznictwo różnych sądów dotyczące analogicznych spraw.

Powód wskazał, że dochodzi zasądzenia odsetek w wysokości ustawowej, liczonych od dnia 21 października 2016 roku, tj. od dnia następnego wyznaczonego w wezwaniu do zapłaty skierowanym do pozwanej ( pozew k. 1-10).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwany zaprzeczył roszczeniu powoda co do wysokości, jak i co do zasady oraz podniósł, że powód nie udowodnił swojego roszczenia oraz rażącego naruszenia interesów konsumenta.

Pozwany wskazał, że sporne postanowienie nie może być uznane za niedozwolone, ponieważ określa jedno z trzech świadczeń głównych z umowy ubezpieczenia zawartej między stronami, stanowi podstawę umowną zobowiązania pozwanego do wypłaty i zdaniem pozwanego, nie można na podstawie art. 385 ¹ kc zwolnić z obowiązku świadczenia przedsiębiorcy, ponieważ na tej podstawie można jedynie uznać daną klauzulę za bezskuteczną wobec konsumenta. Ponadto pozwany wskazał, że strony zmieniły postanowienia umowy określające świadczenie wykupu na podstawie aneksu do umowy, na podstawie którego pozwana wypłaciła powodowi świadczenie wykupu w wysokości znacznie wyższej niż określone zgodnie z postanowieniami OWU.

Pozwany podkreślił, że treść spornej umowy różni się od treści umów ubezpieczenia oferowanych przez pozwanego we wcześniejszych latach. W OWU będącym przedmiotem kontroli Sądu w niniejszym postępowaniu zawarto dodatkowe objaśnienia i przykłady, w celu ułatwienia konsumentowi zrozumienia warunków zawieranej umowy. Pozwany wskazał, że już we wniosku o zawarcie umowy znalazła się informacja o sposobie określenia świadczenia wykupu wraz ze wskazaniem procentowych wartości świadczenia w każdym roku umowy. Ponadto pozwany podniósł, że powód zapoznał się z dodatkowym dokumentem o charakterze informacyjnym, tj. Kartą Produktu, w którym przedstawiono w prosty sposób zasady funkcjonowania proponowanej umowy ubezpieczenia, w tym zasady określania świadczenia wykupu.

Ponadto pozwany podniósł, że wypłacił powodowi świadczenie wykupu w wysokości wynikającej z decyzji UOKiK na podstawie zawartego przez strony Aneksu do umowy i w związku z powyższym nie zostały w sposób rażący naruszone interesy powoda. Poza tym podkreślił, że powód zawierając umowę zapoznał się z dodatkowymi informacjami i objaśnieniami sformułowanymi prostym językiem i zobrazowanymi na podstawie przykładów, jakie pozwany zawarł w OWU, także na podstawie tak rozbudowanych informacji mógł ocenić skutki wcześniejszej rezygnacji z umowy, a tym samym sporne postanowienia nie doprowadziły do naruszenia dobrych obyczajów i słusznego interesu powoda.

Zdaniem pozwanego powództwo złożone przez powoda ma na celu przerzucenie na pozwanego ryzyka, jakiego podjął się powód zawierając umowę ubezpieczenia. Pozwany wskazał także, że roszczenie powoda jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a w szczególności z zasadą pacta sunt servanda i dlatego na podstawie art. 5 kc nie powinno być uwzględnione.

Pozwany podniósł też, że powód nie wykazał materialnoprawnych podstaw roszczenia, w szczególności nie wykazał on, że kwestionowane przez niego postanowienie OWU nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron. Ponadto powód nie udowodnił naruszenia dobrych obyczajów przez pozwaną, w szczególności, że pozostawał on niedoinformowany, czy miała miejsce w stosunku do niego dezinformacja. W ocenie pozwanego kwestionowane postanowienia OWU określają główne świadczenie stron, nie miała również miejsca wobec powoda dezinformacja czy niedoinformowanie w zakresie warunków wcześniejszej rezygnacji z ubezpieczenia.

Pozwany wskazał również, że poniósł koszty w związku z zawarciem umowy ubezpieczenia, które w przypadku, gdyby umowa nie została rozwiązana przed czasem, byłyby rozłożone w czasie i pokryte proporcjonalnie ze środków pochodzących z przyszłych składek wpłaconych przez ubezpieczonego. W związku z powyższym, gdyby pozwany wypłacił powodowi świadczenie w wysokości wszystkich zgromadzonych wydatków, poniósłby stratę finansową ( odpowiedź na pozew: k. 74-102).

W toku postępowania strony konsekwentnie podtrzymały swoje stanowiska ( protokół k. 113, 118).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 7 maja 2015 roku M. P. złożył wniosek o zawarcie ze S. U. S.A. z siedzibą w W. Umowy (...) z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką Regularną „db Inwestuj w Przyszłość – Nawigator”. Zawarcie w/w umowy między stronami zostało potwierdzone polisą o numerze (...). Umowa została zawarta na okres 57 lat, z okresem ubezpieczeniowym od dnia 8 maja 2015 roku do dnia 7 maja 2072 roku. Składka regularna została ustalona na kwotę 6000 złotych rocznie. Składając wniosek, powód otrzymał, stanowiące integralną część umowy Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką Regularną „db Inwestuj w Przyszłość – Nawigator” o indeksie OW-R-NAW- (...), Regulamin Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych o indeksie (...)-DB oraz Wykaz Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych oraz innych Pozycji (...) oferowanych przez pozwaną o indeksie (...)-DB ( bezsporne; wniosek o zawarcie umowy k. 107-109; polisa k. 25).

M. P. jest z zawodu pracownikiem biurowym. W dacie zawarcia przedmiotowej umowy miał 29 lat. Głównym celem zawarcia umowy przez niego było zebranie pieniędzy na wcześniejszą spłatę kredytu hipotecznego, ewentualnie miały one stanowić zabezpieczenie finansowe na przyszłość. Przy zawarciu umowy M. P. zapoznał się z pobieżnie z OWU. W momencie zawierania umowy nie myślał o wcześniejszym zakończeniu umowy. M. P. dowiedział się o zatrzymaniu przez ubezpieczyciela części świadczenia przy rozwiązaniu umowy. M. P. podpisał aneks do umowy, który modyfikował wysokość świadczenia wykupu, mimo to powód zakładał, że będzie dochodził zatrzymanej przez pozwaną kwoty ( w zakresie wieku powoda i wykonywanego zawodu – okoliczność bezsporna; zeznania powoda k. 118-118v).

Ogólne warunki ubezpieczenia wraz z załącznikiem nr 1 stanowiły integralną część umowy. Zgodnie z § 2 ust. 16 OWU świadczenie wykupu to kwota świadczenia z umowy wpłacana przez ubezpieczyciela w przypadkach określonych w OWU, z przyczyn innych niż dożycie przez ubezpieczonego daty dożycia, śmierć ubezpieczonego lub odstąpienie przez ubezpieczonego od umowy. W myśl § 3 ust. 2 OWU zakres ubezpieczenia obejmuje następujące zdarzenia ubezpieczeniowe: dożycie przez ubezpieczonego daty dożycia i śmierć ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia.

W przypadku dożycia przez ubezpieczonego daty dożycia ubezpieczyciel wypłacał ubezpieczonemu świadczenie z tytułu dożycia w wysokość kwoty równej wysokości rachunku (§ 3 ust. 1 pkt 2 OWU). W przypadku śmierci ubezpieczonego ubezpieczyciel wypłacał uposażonemu lub innej osobie uprawnionej świadczenie z tytułu śmierci. (§ 3 ust. 1 pkt 3 OWU).

Zgodnie z § 10 ust. 1 OWU umowa ulegała rozwiązaniu m.in.:

-

wskutek jej rozwiązania przez ubezpieczającego – z dniem doręczenia do siedziby ubezpieczyciela pisemnego oświadczenia ubezpieczającego o rozwiązaniu (pkt 1);

-

niezapłacenia składki regularnej – z upływem ostatniego dnia 45-dniowego okresu, za który składka była należna (pkt 2);

-

wypłaty świadczenia wykupu – z dniem złożenia wniosku o całkowitą wypłatę świadczenia wykupu (pkt 5).

Jak stanowił ust. 3 w/w paragrafu, w przypadkach rozwiązania umowy, o których mowa w § 10 ust. 1 pkt 1-2 ubezpieczyciel dokona wypłaty kwoty w wysokości świadczenia wykupu zgodnie z zasadami wypłaty tego świadczenia określonymi w § 24 OWU.

Z kolei ust. 6 w/w paragrafu stanowił, iż w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy z przyczyn wskazanych powyżej wypłacana wartość świadczenia wykupu w zakresie wartości tzw. części bazowej rachunku uwzględnia jej poniesione przez ubezpieczyciela koszty związane z rozwiązaniem umowy, z dystrybucją i zawarciem umowy jak również o koszty związane z prowadzoną przez ubezpieczyciela działalnością gospodarczą, które w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy nie mogłyby zostać pokryte z opłat, określonych w § 25 OWU, jakie byłyby pobierane przez ubezpieczyciela w trakcie trwania całego okresu, na jaki umowa została zawarta oraz marżę zysku.

Zgodnie z § 24 ust. 4 OWU wysokość świadczenia wykupu na dany dzień była równa wartości tzw. części wolnej rachunku oraz określonego procentu tzw. części bazowej rachunku, wskazanego w ust. 11 załącznika nr 1 do OWU. Tabela z ust. 11 załącznika nr 1 do OWU określała procent tzw. części bazowej rachunku wypłacany ubezpieczającemu w przypadku odpisania jednostek funduszy z części bazowej rachunku w związku z całkowitą wypłatą Świadczenia Wykupu na 50% - gdy wypłata miała nastąpić w 1., 2. lub 3. roku trwania umowy.

W treści OWU zawarte były również liczne dodatkowe objaśnienia, które zostały ujęte w wyodrębnionych tabelach dla zwrócenia uwagi czytającego oraz przykładowe omówienia postanowień OWU. W części OWU, w których zawarte były kwestie dotyczące świadczenia wykupu, w przykładzie nr 1, została omówiona sytuacja, gdy ubezpieczający rezygnuje z umowy w 2 roku polisy. Wskazano w tym przykładzie, że w przypadku opłacenia składki regularnej za pełen pierwszy rok polisy i braku opłacenia składek dodatkowych, to w sytuacji, gdy wartość rachunku wynosi 10 000 złotych, ubezpieczający otrzyma 50% środków zgromadzonych na części bazowej rachunku, czyli 5000 złotych. Podano również przykład, gdy ubezpieczający rezygnuje z umowy w szóstym roku polisy w sytuacji gdy opłacono wszystkie należne składki, nie skorzystano z zawieszenia opłacania składek i wpłacono składki dodatkowe oraz na wartość rachunku składają się: część bazowa rachunku wynosząca 30 000 zł oraz część wolna rachunku równa 20 000 zł – wówczas wskazano, że ubezpieczający otrzyma 70% części bazowej rachunku oraz 100% części wolnej rachunku tj. łącznie 41 000 złotych ( OWU k. 16-30).

Ponadto do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia została dołączona karta produktu ,,db Inwestuj w Przyszłość – Nawigator”, w której zawarto dodatkowe informacje i objaśnienia dotyczące umowy, w szczególności w przystępny sposób opisano ryzyka związane z umową oraz dodatkowo opisano mechanizm wyliczenia świadczenia wykupu ( Karta Produktu k. 31-34v).

Umowa uległa rozwiązaniu z dniem 4 lipca 2016 roku na skutek złożenia przez powoda wniosku o całkowitą wypłatę świadczenia wykupu ( wniosek k. 35). Mimo tego w dniu 6 lipca 2016 roku M. P. podpisał aneks do umowy potwierdzonej polisą nr (...), zgodnie z którym ubezpieczyciel dokonał ponownego naliczenia kwoty świadczenia wykupu, tj. równej 100% wartości części wolnej rachunku i 73% wartości części bazowej rachunku i wówczas do kwoty świadczenia wykupu naliczonej zgodnie z postanowieniami decyzji UOKiK dopłacono powodowi kwotę 1.492,61 złotych, co łącznie stanowił świadczenie wykupu w wysokości 4.737,39 złotych ( aneks k. 15v, pismo pozwanej k. 37v).

Pismem z dnia 11 października 2016 roku M. P. wezwał ubezpieczyciela do zwrotu całej wartości polisy w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania (pismo powoda k. 36). W dniu 21 października 2016 roku w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, ujawniono zmianę firmy „S. U. Spółka Akcyjna” na „V. L. T. U. Ż. Spółka Akcyjna V.” ( odpis pełny z rejestru przedsiębiorców k. 59 - 64; okoliczność bezsporna).

Pismem z dnia 7 listopada 2016 roku V. L. T. Z. spółka akcyjna V. (...) odmówiła wypłaty całości wartości polis na rzecz i poinformowała o przeliczeniu kwoty świadczenia wykupu i tym samym zmianie wysokości wypłaconego świadczenia, zgodnie z aneksem z dnia 6 lipca 2016 roku ( pismo pozwanej k. 37v).

Na dzień rozwiązania umowy wartość wpłaconych przez M. P. składek regularnych wyniosła 7000 złotych, a wartość środków zgromadzonych na rachunku jednostek funduszy wyniosła 7.089,57 złotych. Ubezpieczyciel wypłacił mu tytułem świadczenia wykupu kwotę 4.737,39 złotych (bezsporne; rozliczenie polisy k. 35).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, których treść nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Sąd dał wiarę zeznaniom powoda w zakresie w jakim powód zeznał, że pobieżnie zapoznał się z treścią OWU, który został mu przedstawiony przed zawarciem umowy i nie miał w planach wcześniejszego zakończenia umowy.

Sąd oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego aktuariusza uznając, że okoliczności, których stwierdzeniu wniosek dowodowy miał służyć, są irrelewantne dla wyniku postępowania. Sąd miał przy tym na uwadze, że na kanwie niniejszej sprawy zasadniczy spór pomiędzy stronami dotyczył wyłącznie kwestii materialnoprawnych i koncentrował się na ocenie postanowień OWU stosowanych przez pozwanego, na podstawie których ten zatrzymał dochodzoną pozwem kwotę, przez pryzmat przepisów chroniących konsumentów a zakazujących stosowania klauzul abuzywnych we wzorcach umownych przez przedsiębiorców, tj. art. 385 ¹ § 1 kc – art. 385 ³ kc. Strona pozwana nie podała nawet w przybliżony sposób kosztów rozwiązania przez niej umowy. Dopuszczenie tego dowodu wobec braków w materiale dowodowym prowadziłoby w istocie do sytuacji, w której opinia biegłego sądowego z zakresu ubezpieczeń na życie zastępuje ocenę Sądu, co pozostawałoby w sprzeczności z zasadą bezpośredniej oceny dowodów przez Sąd orzekający w sprawie.

Pamiętać przy tym trzeba, że opi­nia biegłego nie może być źródłem materiału faktycznego sprawy, albowiem rolą biegłego nie jest dokonywanie samodzielnych ustaleń faktycznych istotnych dla zastosowania określonej normy prawnej, gdyż to strony winny wykazywać fakty, z których wywodzą skut­ki prawne, zaś zadaniem biegłego jest jedynie naświetlenie wyjaśnianych okoliczności z punktu widzenia wiadomości specjalnych, przy uwzględnieniu zebranego w toku pro­cesu i udostępnionego mu materiału sprawy. Poddanie badania wysokości poniesionych przez stronę pozwaną kosztów ocenie biegłego oznaczałoby ograniczenie roli organu wymiaru sprawiedliwości do formalnej decyzji o zatwierdzeniu tejże oceny w formie orzeczenia sądowego, co w połączeniu z argumentacją przedstawioną w dalszej części uzasadnienia należało uznać za niedopuszczalne ( postanowienie k. 113).

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo nie jest zasadne i nie zasługuje na uwzględnienie. Nie ulega wątpliwości, iż podstawę merytorycznego rozstrzygnięcia każdej sprawy cywilnej stanowi materiał procesowy (tzn. fakty i dowody) zebrane w toku postępowania, o czym przesądza treść art. 316 § 1 i art. 328 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku - Kodeks postępowania cywilnego (tj. Dz. U. z 2018 roku, poz. 155 ze zm., powoływany dalej w skrócie jako kpc). Jednak zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 1964 roku – Kodeks cywilny (tj. Dz. U. z 2017 roku, poz. 459, powoływany dalej w skrócie jako kc) oraz art. 232 kpc to strony obowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne.

Powyższe przepisy stanowią normatywną podstawę zasady kontradyktoryjności, zgodnie z którą ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To one są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania, do nich należy gromadzenie materiału i wreszcie to one ponoszą odpowiedzialność za jego wynik ( vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1996 roku, I CKU 45/96, OSNC 1997, nr 6–7, poz. 76, z glosą A. Zielińskiego, Palestra 1998, nr 1–2, s. 204; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 roku, II CKN 70/96, OSNC 1997, nr 8, poz. 113).

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną między stronami był fakt zawarcia i rozwiązania łączącej strony umowy ubezpieczenia na życie, jak również fakt wypłaty powodowi świadczenia wykupu w wysokości 4.737,39 złotych wartości części bazowej rachunku. Istota sporu sprowadzała się natomiast do zatrzymania przez pozwanego pozostałej części środków, tj. kwoty 1.752,18 złotych.

Wskazać należy, że analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną, z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Nie ulega wątpliwości, że dominuje w niej aspekt kapitałowy polegający na alokowaniu składek wpłacanych przez ubezpieczonego na ubezpieczeniowe fundusze. Celem umowy było więc istnienie długotrwałego i stabilnego stosunku prawnego łączącego strony w celu zgromadzenia jak najwyższego kapitału i wygenerowanie możliwie najlepszego wyniku ekonomicznego, co zapewniało również wymierne korzyści ubezpieczycielowi, który w związku z tym pozostawał zainteresowany jak najdłuższym uiszczaniem przez ubezpieczonego składek w celu ich dalszego inwestowania.

Integralną część wskazanej umowy stanowiły ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną S. db Inwestuj w Przyszłość - Nawigator - wzorzec umowny ustalony przez ubezpieczyciela, który w świetle art. 384 § 1 kc winien być doręczony powodowi przed zawarciem umowy, by go wiązał. Dodatkowo powód otrzymał kartę produktu ,,db Inwestuj w Przyszłość – Nawigator”. W niniejszej sprawie otrzymanie przez powoda OWU oraz karty produktu przed zawarciem umowy zostało przez niego potwierdzone własnoręcznym podpisem pod wnioskiem o zawarcie umowy. Sąd ustalił, że powód przed zawarciem umowy otrzymał OWU oraz kartę produktu.

Zgodnie z art. 385 ¹ kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione, nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ustalenie, że poszczególne postanowienia OWU są postanowieniami niedozwolonymi, ma znaczenie ze względu na skutki prawne, jakie rodzi uznanie postanowienia umowy za abuzywne. Wówczas, zgodnie z art. 385 ¹ § 2 kc, zamieszczona w umowie klauzula abuzywna, nie wiąże konsumenta, a strony są związane umową w pozostałym zakresie.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że powód zawierając przedmiotową umowę działał jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ kc, a zatem, że nie była ona związana z jego działalnością gospodarczą lub zawodową; przedmiotem umowy było bowiem, zgodnie z § 3 OWU, m.in. życie ubezpieczonego.

Zgodnie z art. 22 ¹ kc za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W doktrynie wskazuje się, że brak bezpośredniego związku czynności prawnych konsumenta z działalnością gospodarczą lub zawodową występuje zwłaszcza wtedy, gdy czynność prawna ma zmierzać do zaspokajania potrzeb własnych, osobistych podmiotu, jego rodziny, domowników. Natomiast pośredni związek pomiędzy czynnością prawną a działalnością gospodarczą osoby fizycznej nie pozbawia tej osoby przymiotu konsumenta. Analiza zapisów OWU oraz pozostałych dokumentów nie pozwoliła Sądowi na przyjęcie, iż powód zawierając umowę działał jako przedsiębiorca.

Z art. 385 ¹ kc wynika, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z umowy zależy od spełnienia następujących przesłanek: postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumenta, nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia. Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie.

W okolicznościach niniejszej sprawy, o czym była mowa powyżej, powód zawarł umowę jako konsument. Kwestionowane postanowienia OWU nie zostały z powodem uzgodnione indywidualnie. Zostały one bowiem zawarte we wzorcu umownym jakim były ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną „db Inwestuj w Przyszłość - Nawigator”. W konsekwencji, ponieważ postanowienia umowne będące przedmiotem analizy na gruncie rozpoznawanej sprawy stanowią postanowienia wzorca umownego, to obejmuje je domniemanie, że nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwana nie wzruszyła.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie budzi też wątpliwości, że świadczenie wykupu nie jest świadczeniem głównym. Wprawdzie ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie główne świadczenia stron ale należy przyjąć, że są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Innymi słowy chodzi o klauzule regulujące świadczenia typowe dla danego stosunku prawnego, stanowiące te jego elementy, które konstytuują istotę danego porozumienia. Sąd orzekający w pełni zgadza się z argumentacją zawartą w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 roku, że brzmienie art. 385 ¹ kc nie pozwala na szeroką interpretację formuły postanowień określających główne świadczenia stron i z tego powodu postuluje się, aby sformułowanie to rozumieć wąsko i wszelkie wątpliwości rozstrzygać na rzecz objęcia klauzuli kontrolą merytoryczną, z uwagi na to, że przyporządkowanie danego świadczenia jako świadczenia głównego, skutkuje wyłączeniem zapisów dotyczących tego świadczenia spod mechanizmu kontroli ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 roku, III CZP 62/07, OSNC 2008/7-8/87, a także wyrok (...) C-143/13, wyrok (...) C-96/14).

Analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Niezależnie od tego, który komponent umowy uznać za przeważający, stwierdzić należy, że wypłata świadczenia wykupu w razie zakończenia stosunku prawnego nie stanowi elementu, bez którego stosunek ten nie mógłby zaistnieć, bez względu na systematykę OWU. Na tle przedstawionego do oceny stosunku prawnego takimi postanowieniami są: ze strony pozwanej - świadczenie ochrony ubezpieczeniowej i spełnienie świadczenia w określonej wysokości w razie zajścia określonego w umowie zdarzenia zgodnie z § 3 OWU oraz inwestowanie zgromadzonych środków w jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy inwestycyjnych, a także – ze strony powoda – zapłata ekwiwalentu za świadczone przez pozwaną usługi, tj. składki w wysokości 6000 złotych rocznie.

Świadczenie wykupu ma charakter świadczenia ubocznego. Jego celem jest zabezpieczenie interesów ubezpieczyciela, gdyby doszło do przedwczesnego, z jego punktu widzenia, zakończenia stosunku prawnego. Obowiązek wypłaty tego świadczenia aktualizuje się w razie wygaśnięcia umowy z innych przyczyn niż zajście zdarzenia ubezpieczeniowego, a mianowicie w przypadku jej rozwiązania. Związane jest ono bowiem ze zwrotnym przeniesieniem na ubezpieczającego własności środków pieniężnych ubezpieczyciela w kwocie odpowiadającej wycenie aktywów ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego.

Przyjęcie, że w niniejszej sprawie świadczenie wykupu stanowi główne świadczenie stron, oznaczałoby, że celem umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym byłoby to, aby konsument mógł ją rozwiązać przed terminem i skorzystać z wypłaty świadczenia wykupu. Takie podejście jest irracjonalne, gdyż konsument w momencie zawierania umowy na czas określony, umowy długoterminowej, nie ma na celu jej wcześniejszego rozwiązania. Taki zamiar pojawia się dopiero w późniejszym etapie wykonania umowy, np. w momencie, w którym zgromadzony kapitał nie przynosi zysku, a bieżące opłaty pobierane przez ubezpieczyciela powodują dodatkowe straty. Świadczenie wykupu nie może być również świadczeniem głównym, gdyż nie da się go ustalić w chwili zawarcia umowy (podobnie uznał Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawach o sygn. akt V Ca 172/16, V Ca 434/16). Mając zatem na uwadze powyższe ustalenia, kwestionowane postanowienia OWU podlegały kontroli pod kątem ich abuzywności z uwagi na to, że nie dotyczą one świadczenia głównego.

W dalszej kolejności rozważyć należało, czy postanowienia OWU dotyczące świadczenia wykupu kształtują obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Podkreślenia wymaga, iż z dobrymi obyczajami w rozumieniu wyżej powołanego art. 385 ¹ § 1 kc kłóci się postępowanie, którego celem jest zdezorientowanie konsumenta, wykorzystanie jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowanie stosunku prawnego z naruszeniem równości stron. Chodzi zatem o takie postępowanie, które jest nieuczciwe, nierzetelne, sprzeczne z akceptowanymi standardami działania. Interes konsumenta należy zaś rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale też jako każdy inny (nawet niewymierny) interes. Naruszenie interesów konsumenta wynikające z niedozwolonego postanowienia musi być rażące, szczególnie doniosłe.

Dokonując oceny, czy dany warunek umowy posiada nieuczciwy charakter, uwzględnić należy wszelkie okoliczności związane z jej zawarciem, w tym także wiedzę i świadomość konsumenta co do przysługujących mu praw, jak również ciążących na nim obowiązków. Konsument zawierając z przedsiębiorcą umowę musi mieć bowiem pewność łączących strony postanowień umowy oraz jasność i świadomość płynących z tego konsekwencji.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, iż w ocenie Sądu w OWU w niniejszej sprawie pozwany w sposób jasny i przystępny przedstawił konsekwencje rozwiązania umowy wcześniej niż założony (w sprawie niniejszej aż 57-letni!!! ) okres jej obowiązywania. Każdy z paragrafów OWU zawiera bowiem krótkie, wyróżnione graficznie wprowadzenie, w którym przedstawione zostały najważniejsze informacje dotyczące zawartych w nim zapisów. Informacje te w ocenie Sądu napisane są prostym, zrozumiałym językiem i w odniesieniu do wysokości wypłacanych świadczeń zawierają również przykłady wyliczenia świadczenia wykupu w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy.

W § 10 OWU określone są warunki rozwiązania umowy, gdzie znajduje się wyróżnione graficznie wyjaśnienie wstępne dotyczące wcześniejszego rozwiązania umowy ( OWU k. 19v). Bezpośrednio w treści § 24 OWU dotyczącego świadczenia wykupu pozwana informuje, co to jest świadczenie wykupu i kiedy jest wypłacane ( OWU k. 25).

Wyjaśnienia te zawierały również przykłady wypłaty świadczenia wykupu w przypadku wcześniejszej rezygnacji z umowy:

Przykład 1

W przypadku, gdy zrezygnujesz z umowy w 2. roku polisy, otrzymasz 50% środków zgromadzonych na Części Bazowej Rachunku, czyli 5000 zł (10 000 zł x 50%= 5000 zł) Zakładając, że opłaciłeś składki regularne za pełen pierwszy rok polisy, nie wypłacałeś żadnych składek dodatkowych oraz wartość rachunku wynosi 10 000 zł.

Przykład 2

W przypadku, gdy zrezygnujesz z umowy w 6. roku polisy, przy założeniu, że opłaciłeś wszystkie należne składki regularne za pełne 5 lat polisy, nie skorzystałeś z zawieszenia opłacania składek i wpłacałeś składki dodatkowe, na wartość rachunku składają się: część bazowa rachunku równa 30 000zł i część wolna rachunku równa 20 000zł – wówczas otrzymasz: 70% części bazowej rachunku oraz 100% części wolnej rachunku, czyli (30 000 zł x 70%) + 20 000 = 41 000zł. (Karta Produktu k. 25)

Dodatkowo w karcie produktu prostym językiem, w przejrzystej formie graficznej omawia się podstawowe cechy umowy, a ponadto w dokumencie zamieszczono informacje o opłatach, informacje dotyczące rezygnacji z umowy oraz wyliczenie ryzyka związanego z umową wraz z graficznym przedstawieniem symulacji ilustrujących wzrost wartości środków zgromadzonych w ramach umowy w przypadku scenariusza korzystnego i niekorzystnego.

Zdaniem Sądu powyższy opis jest jednoznaczny w swojej wymowie i precyzyjnie wskazuje na skutki wcześniejszego rozwiązania umowy dla ubezpieczonego. Wystarczy kilka minut uważnej analizy w/w symulacji by w sposób jasny obliczyć, jaka będzie wysokość opłaty potrąconej w danym roku. Nie można tym samym zarzucić ubezpieczycielowi świadomego wprowadzenia konsumenta w błąd, co do wysokości środków, jakie zostaną mu wypłacone, tym bardziej, iż w § 24 OWU, odnoszącym się do świadczenia wykupu widnieje wyróżniona informacja: „ Jeżeli chciałbyś wypłacić całość środków w pierwszych latach trwania umowy, nie otrzymasz pełnej zgromadzonej kwoty w ramach części bazowej rachunku. Do 10. rocznicy polisy wypłacimy Ci określony procent jej wartości wskazany w załączniku nr 1 do OWU, który znajdziesz na końcu dokumentu” ( OWU k. 25) .

W świetle powyższych ustaleń należy stwierdzić, iż zawierając umowę powód dostał więc pełną informację, iż w przypadku jej rozwiązania przed upływem czasu, na jaki została zawarta, nie otrzyma całości środków przez siebie zgromadzonych . Tym samym wskazać należy, że już na etapie zawierania umowy powód miał świadomość co do tego, jakie środki i w jakiej wysokości zostaną zatrzymane przez pozwanego ubezpieczyciela w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy. Wysokość tych kwot i sposób ich wyliczenia zostały czytelnie przedstawione powodowi, który przed podjęciem decyzji co do zawarcia umowy miał możliwość świadomego rozważenia skutków wcześniejszego jej rozwiązania. Mimo tego powód zdecydował się na zawarcie umowy na nadzwyczaj długi, gdyż aż 57 letni okres trwania umowy. Mimo tego powód, po bardzo krótkim czasie obowiązywania umowy z niej zrezygnował, zaprzestając dalszego opłacania składek, a następnie próbując konsekwencję swojej pochopnej decyzji o zawarciu umowy przerzucić na stronę pozwanego.

Nie uszedł uwadze Sądu niezwykle istotny fakt, iż przedmiotowa umowa została zawarta w marcu 2015 roku, a zatem w okresie kiedy wiedza na temat tzw. „polisolokat” i skutków prawnych rozwiązania takich umów była bardzo powszechna i z pewnością świadomy konsument mógł z łatwością znaleźć informację na ich temat ( vide: uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie, V Ca 1968/16; uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie XXVII Ca 1078/17). Nie ulega wątpliwości, iż wiedzę taką musiał posiadać powód przy przyjęciu jego choćby minimalnego zainteresowania tego rodzaju produktami finansowymi.

Ponadto kwestionowane postanowienia umowne nie są tożsame ani zbliżone do klauzul wpisanych do rejestru klauzul niedozwolonych. Postanowienia OWU zostały sformułowane w sposób jasny i przystępny, z podaniem praktycznych przykładów. Powód zatem, zawierając umowę, po zapoznaniu się choćby tylko z wyróżnionymi komentarzami mógł zyskać wiedzę dotyczącą mechanizmów wypłaty świadczenia wykupu oraz ryzyka związanego z gromadzeniem środków. Warto podkreślić, iż postanowienia OWU obowiązujące strony w niniejszej są znacząco inne nie postanowienia OWU stosowane przez pozwanego w przeszłości w innych umowach, które przez tut. Sąd były uznawane za abuzywne.

Wobec powyższego podkreślić należy, iż choć w niniejszej sprawie wysokość potrącanej przez pozwaną kwoty w przypadku rozwiązania umowy w dwóch pierwszych latach jej trwania, nawet z uwzględnieniem przeliczenia zgodnie z zawartym aneksem do umowy, jest w ocenie Sądu dosyć wysoka, to przy zawieraniu przedmiotowej umowy nie doszło do naruszenia dobrych obyczajów. Powód bowiem otrzymał stosowną informację co do możliwości utraty części zgromadzonych środków na rzecz pozwanej. Ponadto powód złożył oświadczenie, że został poinformowany i akceptuje, iż przedmiotowa umowa nie jest lokatą bankową, a długoterminowym produktem o charakterze inwestycyjno-oszczędnościowym w formie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym i w związku z tym nie zawiera gwarancji zwrotu całości lub określonej części wpłaconych składek. Powód miał świadomość, iż produkt nie gwarantuje osiągnięcia przez ubezpieczonego zysku, wymaga regularnych wpłat w wysokości określonej we wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia, a brak regularnych wpłat lub wcześniejsza wypłata wiąże się z ewentualną stratą i wypłatą świadczenia wykupu zgodnie z OWU oraz załącznikiem do OWU, którego wysokość może być niższa od sumy wpłaconych składek oraz że korzystanie z produktu wiąże się z opłatami, których wysokość i sposób pobierania zostały określone w OWU i załączniku do OWU. Tym samy brak jest podstaw do uznania kwestionowanych przez powoda postanowień OWU za abuzywne z uwagi na brak kumulatywnie spełnionych przesłanek wynikających z art. 385 ¹ kc.

Należy podkreślić, że istnieją dwie drogi umożliwiające Sądowi stwierdzenie, iż zamieszczona w umowie klauzula stanowi niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ¹ kc, tj. kontrola incydentalna dokonywana przez sąd rozpoznający konkretną sprawę oraz kontrola abstrakcyjna. W niniejszej sprawie Sąd rozpatrując indywidualną sprawę musiał zatem ustalić, czy zamieszczona w umowie ubezpieczenia, zawartej między stronami, klauzula stanowi niedozwolone postanowienie umowne, co umożliwia Sądowi ustalenie treści wiążącego strony stosunku prawnego, a tym samym pozwala na rozstrzygnięcie sporu o zapłatę. Dokonując tej kontroli Sąd uznał, że w niniejszej sprawie postanowienia łączącej strony umowy umożliwiające pozwanemu zatrzymanie części wpłaconych przez powoda środków nie są abuzywne, a zatem wiążą strony. Mając powyższe na względzie, Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku podejmując merytoryczną decyzję o oddaleniu powództwa.

Powód twierdził, że postanowienia dotyczące wysokości świadczenia wykupu analizowane w niniejszej sprawie stanowią nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu ustawy z dnia 23 sierpnia 2017 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. poz. 2070 ze zm.). Zgodnie z art. 4 w/w ustawy praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk. Mając na uwadze powyższe rozważania i stosunkowo szeroki zakres informacji przedstawionych powodowi przez zawarciem umowy w niniejszej sprawie w/w zarzut należy uznać za oczywiście bezzasadny. Powód przy przyjęciu minimalnego zaangażowania mógł bez problemu zrozumieć postanowienia umowy którą zawierał. Tymczasem powód wykazał się dużą dozą niefrasobliwości o czym świadczy fakt, iż nie przeanalizował dobrze wniosku, OWU czy karty produktu i nie podjął próby ich zrozumienia, nie przygotował się do zawarcia umowy – choćby śledząc publikacje prasowe czy w internecie, a finalnie podpisał umowę na nadzwyczaj długi okres, liczący aż 57 lat w sytuacji gdy miał zaledwie 29 lat. Następnie po zaledwie roku obowiązywania zrezygnował z umowy. Wszystkie w/w okoliczności świadczą w ocenie Sądu o tym, iż to powód w swoim postępowaniu nie zachował elementarnej ostrożności zaciągając zobowiązanie wobec pozwanego. Dlatego to powoda muszą obciążać cywilnoprawne konsekwencje jego zachowania. W świetle ugruntowanego w orzecznictwie stanowiska, które Sąd w niniejszym składzie podziela i przyjmuje za swoje, konsumenta należy traktować jako osobę rozważną, świadomą i krytyczną, który jest w stanie prawidłowo rozumieć kierowane do niego informacje ( vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2003 roku, I CK 358/02, z dnia 8 czerwca 2004 roku, I CK 635/03, z dnia 13 czerwca 2012 roku, II CSK 515/11 oraz z dnia 29 listopada 2013 roku, I CSK 87/13, M. Praw. Bank. 2014, nr 5, str. 30). Przyjęcie tych kryteriów w stosunku do powoda potwierdza, iż powództwo jest bezzasadne, a wobec powoda nie stosowano żadnych nieuczciwych praktyk rynkowych.

Powództwo podlegało oddaleniu z w/w względów, dlatego bez żadnego znaczenia dla finalnego pozostały twierdzenia pozwanego co do podpisania przez powoda aneksu do umowy. Dlatego jedynie ubocznie należy wskazać, iż zgodnie z art. 4 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz.UE.L Nr 95, str. 29) nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy . Oznacza to w sposób oczywisty, iż kwestia abuzywności musi być oceniana na moment zawarcia umowy . Późniejsze zmiany umowy (tj. aneksy) nie mają więc żadnego prawnego znaczenia.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 kpc zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Biorąc pod uwagę, że pozwany wygrał proces w całości, Sąd zasądził od powoda na jego rzecz kwotę 917złotych, na którą złożyły się: wynagrodzenie pełnomocnika w osobie radcy prawnego w w wysokości 900 złotych, ustalonej zgodnie z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 ze zm.) oraz 17 złotych z tytułu równowartości uiszczonej opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.