Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 stycznia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Monika Kośka (spr.)

Sędziowie: SSO Cezary Klepacz

SSO Małgorzata Klesyk

Protokolant: starszy sekretarz sadowy Justyna Bińkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 stycznia 2018 roku sprawy

z wniosku M. S. (1)

z udziałem C. S.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego w Staszowie 12 czerwca 2017 roku sygn. akt I Ns 40/15

postanawia: zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I.3 (pierwszym podpunkt trzeci) w ten sposób, że wartość przedsiębiorstwa określić na kwotę 158410 (sto pięćdziesiąt osiem tysięcy czterysta dziesięć) złotych, zamiast 224000zł, w punkcie II (drugim) w ten sposób, że wartość majątku podlegającego podziałowi określić na kwotę 967963 (dziewięćset sześćdziesiąt siedem tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt trzy) złote, zamiast 1033553zł, w punkcie IV (czwartym) w ten sposób, że zasądzić 140144,15 (sto czterdzieści tysięcy sto czterdzieści cztery 15/100) złotych dopłaty, zamiast 243975,15 zł spłaty, oddalić apelację w pozostałej części i orzec, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Monika Kośka SSO Cezary Klepacz SSO Małgorzata Klesyk

Sygn. akt: II Ca 1188/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 12 czerwca 2017 roku, sygn. akt: I Ns 40/15 Sąd Rejonowy w Staszowie ustalił, iż w skład majątku wspólnego byłych małżonków C. S. i M. S. (1) wchodzą: 1. prawo własności nieruchomości gruntowej położonej w S. przy ul. (...) o powierzchni 0,1557 ha, składającej się z działek o nr (...) dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Staszowie prowadzi księgę wieczystą (...), o wartości 308.104,00 zł; 2. prawo własności nieruchomości gruntowej położonej w S. przy ul. (...) o powierzchni 0,4323 ha, składającej się z działki o nr (...) dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Staszowie prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 485.074.00 zł; 3. przedsiębiorstwo pod nazwą Firma Usługowo Handlowa - (...) C. S. o wartości 224.000,00 zł; 4. rzeczy ruchome: zestaw sypialniany: toaletka z lustrem, szafa 3 drzwiowa z lustrem, łoże z kastlikami o wartości 1.200 zł, dywan koloru niebieskiego o wymiarach 170 x 230 o wartości 150,00 zł, żyrandol metalowy 4 – kloszowy szklany o wartości 35,00 zł, meble młodzieżowe wraz z biurkiem o wartości 370,00 zł, wersalka 2 osobowa niebieska o wartości 200,00 zł; biurko koloru szarego o wartości 40,00 zł, dywan S. o wymiarach 120x180 o wartości 55,00 zł, żyrandol drewniany 3 kloszowy o wartości 35,00 zł, meblościanka segment o wartości 220.00 zł, wersalka 2 osobowa koloru popielatego o wartości 200.00 zł, biurko z nadstawką koloru bukowego o wartości 140.00 zł, dywan szary o wymiarach 300x200 o wartości 80,00 zł, żyrandol 3 szklane kule o wartości 60,00 zł, komplet skórzany 2 fotele plus sofa 2 osobowa o wartości 2.000.00 zł, zestaw mebli salonowych: stolik pod TV, witryna, komoda o wartości 2.900,00 zł, stolnik okrągły koloru olcha o wartości 30,00 zł, żyrandol 3 szklane kielichy o wartości 30.00 zł, telewizor S. S. o wartości 150,00 zł, meble kuchenne kolor mahoń o wartości 3.500.00 zł, kuchenka M. o wartości 150,00 zł, lodówka S. o wartości 1.800.00 zł, stół szklany z krzesłami o wartości 450,00 zł, segment z witryną koloru czarnego o wartości 350.00 zł, narożnik kolor kremowy o wartości 450,00 zł, dywan o wymiarach 350x250 o wartości 130,00 zł, stół owalny z 8 krzesłami, kolor czarny o wartości 850.00 zł, żyrandol kryształki o wartości 200.00 zł, telewizor P. L. o wartości 150,00 zł, wieża S. o wartości 200,00 zł, pralka automatyczna W. o wartości 250,00 zł, - w pkt I; ustalił wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi na kwotę 1.033.553,00 zł – w pkt II; dokonał podziału majątku wspólnego o którym mowa w pkt I w ten sposób, iż nieruchomość opisaną w pkt I ppkt 1 oraz rzeczy ruchome opisane w punkcie I ppkt 4 przyznał na wyłączną własność wnioskodawczyni M. S. (1), zaś nieruchomość opisaną w pkt I ppkt 2 oraz przedsiębiorstwo opisane w punkcie I ppkt 3 przyznał na wyłączną własność uczestnikowi C. S. – w pkt III; zasądził od uczestnika C. S. na rzecz M. S. (1) tytułem spłaty kwotę 243.975,15 zł płatną jednorazowo w terminie 6 miesięcy licząc od dnia uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia – w pkt IV; nakazał ściągnąć od uczestnika C. S. na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Staszowie) kwotę 7.095,34 zł tytułem nieuiszczonych wydatków – pkt V; nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni M. S. (1) na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Staszowie) kwotę 5.805,27 zł tytułem nieuiszczonych wydatków – w pkt VI.

Powyższe postanowienie zapadło na tle następującego stanu faktycznego.

M. S. (1) oraz C. S. zawarli związek małżeński w dniu 18 lipca 1987r. w Urzędzie Stanu Cywilnego w S., który wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 04 maja 2010r. został rozwiązany przez rozwód z winy C. S.. Orzeczenie uprawomocniło się w dniu 28 października 2010 r. Prawomocnym postanowieniem wstępnym Sądu Rejonowego w Sandomierzu z dnia 18 marca 2014r. sygn. akt VI Ns 278/13, uznano co do zasady roszczenie o podział majątku wspólnego M. S. (1) i C. S. i ustalono nierówne udziały w majątku wspólnym M. S. (1) i C. S. w ten sposób, iż udział wnioskodawczyni M. S. (1) w tymże majątku określono na 55%, zaś uczestnika C. S. na 45%. Umową majątkową małżeńską sporządzoną przed notariuszem A. W. w dniu 2 kwietnia 2003r. (...) C. S. i M. S. (1) rozszerzyli wspólność ustawową małżeńską na nieruchomość położoną w S. składającą się z działki o nr (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Staszowie prowadzi księgę wieczystą (...). W skład majątku wspólnego na datę ustania małżeństwa M. S. (1) i C. S. wchodziły składniki wymienione już pkt I ppkt 4 sentencji postanowienia. Na datę ustania związku małżeńskiego nie było już środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym lub wydanych przez wnioskodawczynię. Pojazdy motorower L., R. (...), O. (...), zostały przez uczestników sprzedane, zaś kwota podzielona lub ewentualnie w przypadku motoroweru przekazana synowi. Naczepa M. M. została sprzedana przed ustaniem związku małżeńskiego C. i M. S. (1).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał, że ładowarka kołowa Z. oraz samochód ciężarowy dostawczy I. wchodzą do majątku wspólnego, bowiem za datę ustania małżeństwa należało przyjąć uprawomocnienia się orzeczenia rozwodowego, a więc w tym przypadku datę 28 października 2010r. Poza tym, uczestnik powyższe pojazdy zakupił z dochodu przedsiębiorstwa, które było majątkiem wspólnym. Sąd wskazał, iż poza sporem w przedmiotowej sprawie należało rozliczyć jako składnik całe przedsiębiorstwo a nie jego poszczególne składniki stosownie do art. 551 k.c. Ponadto Sąd podkreślił, że pojazdy A., L., i M. M. nie zostały rozliczone przez Sąd, albowiem jak wykazał dowód z przesłuchania stron rzeczy te faktycznie zostały podzielone po ustaniu małżeństwa. Strony zgodnie je sprzedały zaś kwotę albo podzielono albo, tak jak w przypadku motoroweru L., kwotę otrzymał ich syn. Kolejna istotną kwestią zdaniem Sądu, było stanowisko uczestnika, iż w skład majątku wspólnego wchodzi kwota 150.000,00 zł., która miała stanowić wspólne oszczędności stron, a która została wydana przez wnioskodawczynię. W ocenie Sadu materiał dowodowy nie wykazał, aby na datę ustania małżeństwa czyli datę 28 października 2010r. strony posiadały takie środki finansowe. Ciężar dowodowy w tym zakresie spoczywał na uczestniku C. S., który w żaden sposób nie wykazał, aby takie środki strony na tą datę posiadały. Zwrócić należy uwagę, iż to wnioskodawczyni przedstawiła potwierdzenie otwarcia lokaty terminowej na kwotę 150.000,00 zł. ale na okres 01 stycznia 2005 roku do dnia 30 listopada 2006r. przy czym wskazać należy, iż lokata była otwarta dla posiadacza rachunku M. S. (2) oraz M. S. (1), a następnie w dniu 16 stycznia 2007r. M. S. (2) zakupiła mieszkanie w K.. Sąd wskazał, że jeżeli nawet przyjąć, iż środki pochodziły z darowizny od babć M. S. (2) to po tym okresie nie ma żadnego dowodu, iż strony posiadały jakiekolwiek majątek o wartości 150.000,00 zł i dlatego też składnik tego majątku nie mógł zostać zaliczony do majątku wspólnego. Sąd nie uwzględnił nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię na nieruchomość położoną w S. przy ul. (...) o powierzchni 0,1557 ha, składającej się z działek o nr (...), albowiem po pierwsze roszczenie to nie było w sposób prawidłowy sprecyzowane, a jeżeli nawet przyjąć, iż powództwo w tym zakresie było sformułowane w sposób prawidłowy, to po drugie nieruchomość tą otrzymała właśnie M. S. (1), więc brak było podstaw do uznania, iż C. S. powinien zwrócić jakiekolwiek nakłady powstałe po ustaniu związku małżeńskiego, zaś po trzecie wydatki związane z użytkowaniem domu jak energia elektryczna, zużycie gazu wynikały z użytkowania domu, który zajmowała jedynie wnioskodawczyni. Tym samym należało przyjąć wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi na kwotę 1.033.553,00 zł, o czym orzekł Sąd w pkt II postanowienia. Z kolei, podziału majątku wspólnego Sąd dokonał w sposób wskazany w pkt III postanowienia, uwzględniając przy tym treść art. 211 § 1 k.c. oraz fakt, iż udział wnioskodawczyni M. S. (1) w tymże majątku określono na 55%, zaś uczestnika C. S. na 45%, wobec powyższego należało wyrównać wartość udziału M. S. (1) o spłatę w kwocie 243.975,15 zł. Wnioskodawczyni otrzymała bowiem majątek o wartości 324.479,00 zł, podczas gdy powinna otrzymać kwotę 568.454,14 zł. (tj. 55% z kwoty 1.033.553,00 zł). W przedmiotowej sprawie Sąd oznaczył termin spłaty na okres 6 miesięcy. Z jednej strony wziął pod uwagę, iż jest kwota stosunkowa wysoka i nie można wykluczyć, iż uczestnik będzie musiał uzyskać pomoc finansową w postaci kredytu, ale z drugiej strony zwrócić należy uwagę, iż sprawa przed tut. Sądem toczyła się ponad 4 lata gdzie w zasadzie sposób podziału był bezsporny. C. S. przejął przedsiębiorstwo, którego czerpał dochód, nic dopuszczając do niego wnioskodawczyni, musiał mieć świadomość konieczności spłaty M. S. (1), której dochód znacznie się obniżył, a rozwód nastąpił z jego winy. Co do nieuiszczonych kosztów sądowych orzeczono na podstawie przepisu art. 113 § 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, przy czym Sąd wziął pod uwagę stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł uczestnik C. S.. Zaskarżył niniejsze orzeczenie w całości, zarzucając:

- naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego, sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, przez:

1) niezaliczenie w skład majątku podlegającego podziałowi kwoty 570 zł – jako odsetki należne po okresie umownym lokaty terminowej i 150.000,00 zł pochodzącej ze sprzedaży nieruchomości położonej w S. ul. (...), a którymi jedynie dysponowała wnioskodawczyni i nie mogła nimi rozporządzić bez zgody i wiedzy uczestnika;

2) ustalenie, iż w skład majątku wchodzą ładowarka typ (...) Z., samochód I. (...), ciągnik siodłowy D. (...), wagoworkownica, które zostały zakupione przez uczestnika wówczas, gdy strony od dłuższego czasu pozostawały w separacji, a nie jak wskazał Sąd iż zakup w/w nastąpił po orzeczeniu rozwodu, ale przed jego uprawomocnieniem i jak dalej argumentuje sąd „ uczestnik jakby zapomniał, iż powyższe pojazdy zakupił przecież z dochodów przedsiębiorstwa, które było majątkiem wspólnym”, ale już tej samej zasady sąd nie odnosi do wnioskodawczyni;

3) poza ustaleniami sądu pozostało to, skąd wnioskodawczyni miała pieniądze, aby po rozwodzie w roku 2011 kupić samochód F. (...) rok produkcji 2007 za kwotę 27.300zł, jak również kwestia nabycia 01.10.2010 r przez córkę stron nieruchomości położonej w S. nr działki (...) o pow. 0.3740 ha za kwotę 30.805 zł, którą następnie w lutym 2011 r , 23- letnia niepracująca córka M. S. (2) darowała wnioskodawczyni i dalej wnioskodawczyni ogrodziła w/w nieruchomość betonowym płotem, zamontowała bramę , posadowiła na nieruchomości budynek handlowy o wartości około 25000 zł. Ponadto wnioskodawczyni w dniu 21 września 2011 r wydzierżawiła grunt o pow. 1,34 ha. Wszystkie te przedsięwzięcia finansowe podjęte zostały zaledwie w kilka miesięcy po rozwodzie, przez osobę, która nie pracuje i nie ma majątku osobistego;

4) ustalenie wartości majątku dorobkowego stron na podstawie opinii biegłego R. R., które opracowane były w grudniu 2015 r. i których aktualizacja nie została przedstawiona stronom, a nadto, które w zakresie przyjętej metody wyceny opracowane były dwiema różnymi metodami co doprowadziło do nieuzasadnionego zróżnicowania przedmiotu wyceny, oraz dwukrotnego liczenia tego samego składnika majątku, a co mimo zastrzeżeń uczestnika nie zostało przez sąd poddane kontroli pod kątem zweryfikowania co do prawidłowości ustalenia wartości;

Biorąc pod uwagę powyższe zarzuty uczestnik, wniósł o:

- zmianę zaskarżonego postanowienia w ten sposób, aby pozostawiając sposób podziału co do zasady opisany w pkt III postanowienia, uchylić pkt IV w części zasądzającej od uczestnika na rzecz wnioskodawczym 243975,15 zł tytułem „spłaty” wobec braku podstaw do zasadzenia dopłat czy spłaty, natomiast zasądzić na rzecz uczestnika od wnioskodawczyni z tytułu środków zgromadzonych na kontach wnioskodawczyni w wysokości 150.000 zł, kwotę 75.000 zł i 285 zł wraz z odsetkami za opóźnienie do dnia zapłaty, z tytułu środków przeznaczonych na zakup samochodu przez wnioskodawczynię, kwotę 13.650 zł wraz z odsetkami za opóźnienie do dnia zapłaty, oraz z tytułu nabycia nieruchomości-działka (...) za cenę 30.805 zł kwotę 209.832,70 zł wraz z odsetkami za opóźnienie do dnia zapłaty, uznając, iż w/w zostały zakupione za środki pochodzące z majątku wspólnego stron i weszły do majątku osobistego wnioskodawczyni;

- zmianę pkt I postanowienia poprzez ustalenie, że w skład majątku dorobkowego stron oprócz wskazanych w pkt 1 postanowienia wchodzą środki: 150.000 zł- pochodzące ze sprzedaży nieruchomości położonej przy ul (...), będące w posiadaniu wnioskodawczyni, 27.300 zł przeznaczone przez wnioskodawczynie na zakup samochodu i 30.805 zł na zakup nieruchomości działki nr (...) o aktualnej wartości 419.665,40 zł;

- o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika zasługuje na uwzględnienie w części.

Sąd Okręgowy nie podziela ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy w Staszowie dotyczących wartości majątku wspólnego, podlegającego podziałowi, a także nie zgadza się z oceną prawną poszczególnych dowodów przeprowadzonych przez Sąd pierwszej instancji, mianowicie w zakresie w jakim Sąd dał w pełni wiarę zeznaniom wnioskodawczyni oraz w zakresie w jakim oparł się na opinii biegłego sądowego R. R. (2) oraz opinii biegłego sądowego Z. K. ustalając wartość przedsiębiorstwa. W pozostałej części Sąd Okręgowy podziela stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy oraz przedstawione w uzasadnieniu rozważania prawne.

Zdaniem Sądu Okręgowego zasadnym okazał się zarzut uczestnika, dotyczący poczynienia przez Sąd pierwszej instancji błędnych ustaleń w zakresie wartości rynkowej nieruchomości gruntowej zabudowanej, położonej w S. przy ul. (...), o nr ewidencyjnym (...) w oparciu o opinię biegłego sądowego R. R. (2) (k. 409) oraz bezkrytycznego przyjęcia przez Sąd wartości przedsiębiorstwa (...) oszacowanej przez biegłego sądowego Z. K. (k.492), co w konsekwencji doprowadziło do nieuzasadnionego dwukrotnego naliczenia tego samego składnika majątku. Wycena wartości nieruchomości, położonej w S., przy ul. (...), sporządzona przez biegłego R. R. (2) opiewała na kwotę 485.074 zł (k.409), obejmowała również określenie wartości budynku mieszkalnego oraz budynku biurowo – socjalno – magazynowego. W opinii został ujęty również roczny dochód generowany na przedmiotowej nieruchomości (dochód operacyjny netto k.420) z uwzględnieniem usytuowanej na tej działce stacji (...). Podobnie, biegły Z. K., dokonując szacowania wartości przedsiębiorstwa dokonał również wyceny wartości rynkowej obiektu stacji (...) na kwotę 31.890,00 zł, z tym jednak zastrzeżeniem, iż wartość stacji powinna być uwzględniona w wartości rynkowej nieruchomości zabudowanej, stanowiącej współwłasność ustawową stron przedmiotowego postępowania sądowego (k.494). Ponadto, na rozprawie apelacyjnej w dniu 22 stycznia 2018 roku, biegły sądowy R. R. (2) dodatkowo wyjaśnił, iż przyjęta przez niego metoda dochodowa odzwierciedla wartość nieruchomości w jej całkowitym stanie zagospodarowania: „Co do działki (...) znajdują się na niej urządzenia stacji (...). Istnienie tych urządzeń podnosi wartość nieruchomości. Jeżeli biegły opiniujący w zakresie wyceny przedsiębiorstwa wycenił te urządzenia, to w tym układzie doszło do podwójnej wyceny. Uważam, że wartość tych urządzeń wskazana w opinii biegłego wyceniającego przedsiębiorstwo powinna być „wyjęta z tamtej opinii”, gdyż jest ona już uwzględniona w mojej opinii” (k.794 v.). Wobec powyższego, zdaniem Sądu Okręgowego słusznie podnosił apelujący, że doszło do dwukrotnego naliczenia tego samego składnika majątku, dlatego wartość przedsiębiorstwa – 224.000,00 zł ustalona przez Sąd pierwszej instancji w oparciu o opinię Z. K. powinna ulec pomniejszeniu o kwotę 31.890,00 zł, stanowiącej równowartość obiektu stacji (...), która to została już uwzględniona w wycenie nieruchomości przez biegłego R. R. (2). Bezzasadny jest z kolei zarzut dotyczący aktualności opinii biegłego R. R. (2), bowiem w marcu 2017 roku do akt została złożona klauzula aktualizacyjna przedstawionego już operatu szacunkowego wartości nieruchomości położonej w S., przy ul. (...) (k.714, 715). Pomimo, ponownej analizy rynku przez biegłego wartość szacowanej nieruchomości nie uległa zmianie.

Warto również zwrócić uwagę, iż przedsiębiorstwem zgodnie z art. 551 k.c. jest zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych, przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Biegły Z. K. określając wartość przedsiębiorstwa, wyodrębnił również wartość składników niematerialnych na kwotę 33.700,00 zł. Biegły podkreślił, iż składniki niematerialne przedsiębiorstwa są silnie związane z osobą właściciela i mają charakter osobisty. Zważywszy na formę prawną działalności przedsiębiorstwa (jednoosobowa działalność gospodarcza), warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, dużą konkurencję na rynku lokalnym i regionalnym w zakresie prowadzonej działalności handlowej – sprzedaż paliw stałych i płynnych, materiałów budowlanych i nawozów sztucznych oraz sezonowość sprzedaży sprawia, że składniki niematerialne w zdecydowanej części mają charakter niezbywalny (nieprzenaszalny). Zdaniem Sądu Okręgowego należy uznać za trafną uwagę biegłego sądowego Z. K., bowiem bez odpowiedniego potencjału uczestnika, jego wiedzy, doświadczenia i umiejętności, przedmiotowe przedsiębiorstwo byłoby jedynie zbiorem zasobów materialnych, przedstawiających obiektywną wartość, wyrażoną w pieniądzu i dlatego nie jest zasadnym zaliczenie wartości składników niematerialnych do majątku wspólnego stron postępowania. Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił wartość przedsiębiorstwa, określoną w pkt I ppkt 3 postanowienia Sądu Rejonowego w Staszowie z dnia 12 czerwca 2017r., w ten sposób, iż ustalił ją na kwotę 158.410,00 zł (224.000 zł – 31.890 zł (wartość stacji (...)) – 33.700 zł (wartość składników niematerialnych) = 158.410 zł). Powyższa zmiana, co do meritum rozstrzygnięcia, skutkowała również modyfikacją pkt II zaskarżonego postanowienia, przez co kwota wartości majątku wspólnego, podlegającego podziałowi została określona na kwotę 967.963,00 zł (1.033.553 zł – 31.890 zł – 33.700 zł = 967.963 zł).

Kolejną kwestią podnoszoną przez uczestnika C. S. było niezaliczenie przez Sąd pierwszej instancji w skład majątku wspólnego stron kwoty 150.000 zł zdeponowanej na lokacie terminowej, a pochodzącej ze sprzedaży nieruchomości położonej w S. przy ul. (...) wraz z odsetkami. Z materiału dowodowego, zgromadzonego w niniejszej sprawie bezspornie wynika, że wnioskodawczyni M. S. (1) wraz z córką M. S. (2) były posiadaczkami lokaty terminowej w Banku (...) S.A. w okresie od 1 grudnia 2005 roku do dnia 30 listopada 2006 roku (k.320). Wnioskodawczyni stoi na stanowisku, iż zgromadzone na lokacie pieniądze za obopólną zgodą stron zostały przekazane córce w całości. M. S. (2) przeznaczyła tę kwotę na zakup mieszkania w K. oraz część z tych pieniędzy (24.000 zł) pożyczyła uczestnikowi na wydatki związane z działalnością gospodarczą (k.795), natomiast darowizny od babć były fikcyjne, miały na celu jedynie ukryć rzeczywiste dochody stron niniejszego postepowania. Zaś uczestnik C. S. konsekwentnie twierdzi, iż mieszkanie w K. córka zakupiła za darowiznę od babki B. D. z dnia 3 stycznia 2007 roku w wysokości 50.000 zł (k.335) oraz za darowiznę od babki J. S. również z dnia 3 stycznia 2007 roku w wysokości 50.000 zł (k.336). Obie babcie w ocenie apelującego miały oszczędności pozwalające na przekazanie wyżej wspomnianych środków pieniężnych. Ponadto, C. S. deklarował, iż nie wyrażał zgody na darowanie pieniędzy z tej lokaty córce (k.795). Uczestnik wielokrotnie w toku niniejszego postepowania prezentował takie samo stanowisko, mianowicie w piśmie procesowym z dnia 6 czerwca 2013 roku (k. 108), w piśmie z dnia 10 września 2014 roku (k.276), w piśmie z dnia 29 stycznia 2015 roku (k.331), w piśmie z dnia 29 września 2016 roku (k.630), 27 marca 2017 roku (k.721) oraz podtrzymane w apelacji z dnia 16 sierpnia 2017 roku (k.755). Zdaniem Sądu Okręgowego wyjaśnienia wnioskodawczyni, wbrew ocenie Sądu Rejonowego nie są spójne i wiarygodne. W pierwszej kolejności należy wskazać, iż wątpliwości budzi twierdzenie, jakoby darowizny od babć były fikcyjne i w rzeczywistości miały ukryć dochody stron, bowiem lokata została założona w dniu 1 grudnia 2005 roku na okres jednego roku, zaś darowizny zostały dokonane w dniu 3 stycznia 2007 roku. Bardziej przekonujące w tym względzie jest stanowisko uczestnika, bowiem M. S. (2) kupiła mieszkanie w dniu 16 stycznia 2007 roku (k.337), a więc zaledwie dwa tygodnie po dokonaniu darowizn. Ponadto, wnioskodawczyni dostatecznie nie wykazała, aby pieniądze przeznaczone na zakup samochodu marki F. (...), a także wydatkowane na nowe ogrodzenie, dzierżawę dodatkowego gruntu czy budynek handlowy, pochodziły z pożyczek od brata, matki i siostry. Wątpliwości również budzi, w jaki sposób córka stron M. S. (2) była w posiadaniu dostatecznej kwoty na zakup działki nr (...) o pow. 0,3740 ha, którą to następnie darowizną przekazała na rzecz matki. Niemniej jednak, przyjmując nawet, że wnioskodawczyni darowała kwotę 150.000 zł córce, to i tak należy wskazać, iż dokonała ona rozporządzenia majątkiem wspólnym bez zgody uczestnika, naruszając tym samym art. 35 kro. Zatem w ocenie Sądu Okręgowego, rację ma apelujący, iż kwota 150.000 zł wchodziła do wspólnego majątku stron, podlegającego podziałowi. Niemniej jednak, Sąd Okręgowy nie doliczył środków pieniężnych zdeponowanych na lokacie terminowej w wysokości 150.000 zł wraz z odsetkami do wartości majątku wspólnego tylko rozliczył przy ustalaniu wysokości dopłaty. Zauważyć przy tym należy, że skarżący domagał się doliczenia do kwoty lokaty odsetek w kwocie 570zł. Faktycznie roczne oprocentowanie tej lokaty dawało sumę 5700zł, jednak w tym zakresie sąd był związany wysokością żądania (art. 321kpc w zw. z art. 13§2kpc).

W skład wspólnego majątku stron weszły: prawo własności nieruchomości gruntowej położonej w S. przy ul. (...) o powierzchni 0,1557 ha, składającej się z działek o nr (...). (...) o wartości 308.104,00 zł; prawo własności nieruchomości gruntowej położonej w S. przy ul. (...) o powierzchni 0,4323 ha, składającej się z działki o nr (...) o wartości 485.074.00 zł; przedsiębiorstwo pod nazwą Firma Usługowo Handlowa - (...) C. S. o wartości 158.000,00 zł oraz rzeczy ruchome o łącznej wartości 16.375 zł, dając łącznie sumę 967.963 zł. Prawomocnym postanowieniem wstępnym Sądu Rejonowego w Sandomierzu z dnia 18 marca 2014 roku, udział wnioskodawczyni M. S. (1) w majątku wspólnym został określony na 55% (zatem 967.963 zł x 55% = 532.379,65 zł), zaś udział uczestnika C. S. na 45% (a zatem 967.963 zł x 45% = 435.583,35 zł). Wnioskodawczyni otrzymała na wyłączną własność nieruchomość położoną w S. przy ul. (...) o wartości 308.104 zł oraz ruchomości znajdujące się w budynku mieszkalnym usytuowanym na tej nieruchomości o wartości 16.375 zł. Oznacza to zatem, iż wnioskodawczyni otrzymała składniki majątku wspólnego o wartości mniejszej o 207.900,65 zł, niż przysługujące jej udziały we wspólności majątkowej (532.379,65 zł – 308. 104 zł – 16.375 zł = 207.900,65 zł). Natomiast, uczestnik dostał na wyłączną własność nieruchomość gruntową położoną w S. przy ul. (...) o wartości 485.074.00 zł oraz przedsiębiorstwo pod nazwą Firma Usługowo Handlowa - (...) C. S. o wartości 158.000,00 zł, a więc otrzymał składniki majątku wspólnego o wartości 207.900,65 zł ponad swój udział (435.583,35 zł – 485.074.00 zł – 158.000,00 zł = - 207.900,65 zł). Wobec powyższego, C. S. powinien wyrównać M. S. (1) jej udział, dopłacając kwotę 207.900,65 zł. Niemniej jednak, z uwagi na fakt, iż wnioskodawczyni dokonała rozporządzenia kwotą 150.000 zł wraz z odsetkami bez zgody uczestnika, dopłata ta uległa zatem odpowiedniemu zmniejszeniu proporcjonalnie do udziału uczestnika i wyniesie łącznie 140.144,15 zł (207.900,65 zł – 45% x 150.570 zł = 207.900,65 zł – 67.756,50 zł = 140.144,15 zł). Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w pkt IV w ten sposób, że zasądził kwotę 140.144,15 zł dopłaty, zamiast 243.975,15 zł spłaty.

Natomiast, nie zasługuje na uwzględnienie zarzut uczestnika zawarty w apelacji, a dotyczący zaliczenia przez Sąd pierwszej instancji do majątku wspólnego Ładowarki typ (...) Z., samochodu I. (...), ciągnika (...), wagoworkownicy, które to C. S. zakupił w okresie separacji stron. Jak wynika z dołączonej do materiału dowodowego faktury wagoworkownica została zakupiona w dniu 15 marca 2011 roku (k.111) i jej wartość nie została wliczona do wartości przedsiębiorstwa przyznanego na rzecz uczestnika, co oznacza, że Sąd Rejonowy nie orzekał o tym przedmiocie (nie wszedł on w skład dzielonego majątku, jako nabyty po ustaniu wspólności). Ładowarka Z. została nabyta w dniu 27 lipca 2010 roku (k.112), samochód marki I. (...) został zakupiony w dniu 25 października 2010 roku, zaś ciągnik (...) 19 grudnia 2008 roku (informacja ze Starostwa Powiatowego w S., Wydziału Komunikacji i Transportu -k.295). Słusznie zatem wskazał Sąd Rejonowy, iż te ruchomości zostały nabyte jeszcze w trakcie trwania związku małżeńskiego, bowiem wyrok rozwodowy uprawomocnił się dopiero w dniu 28 października 2010 roku. Wbrew twierdzeniom C. S., fakt, iż małżonkowie pozostawali wówczas w separacji faktycznej nie ma wpływu na ustrój majątkowy między małżonkami. W ocenie Sądu Okręgowego uczestnik, powołując się na istnienie separacji pomiędzy małżonkami myli skutki prawne separacji faktycznej i prawnej uregulowanej w art. 54 § 1 kro. Orzeczenie separacji prawnej prowadzi do powstania przymusowego ustroju rozdzielności majątkowej (art. 54 § 1 kro). W konsekwencji oznacza to, że w stosunkach majątkowych małżonków występują zatem dwa majątki osobiste oraz majątek wspólny objęty wspólnością ułamkową, jeżeli wcześniej małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej. Niemniej jednak, o separacji prawnej orzeka sąd. Natomiast, separacja faktyczna nie niesie za sobą żadnych skutków prawnych, wbrew zarzutom uczestnika.

Nie ma też racji uczestnik kwestionując wycenę nieruchomości dokonaną przez biegłego R. R. (2) przy użyciu różnych metod. Zgodnie z przepisem art. 152 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami sposoby określania wartości nieruchomości, stanowiące podejścia do ich wyceny, są uzależnione od przyjętych rodzajów czynników wpływających na wartość nieruchomości. Wyceny nieruchomości dokonuje się przy zastosowaniu podejść: porównawczego, dochodowego lub kosztowego, albo mieszanego, zawierającego elementy podejść poprzednich. Przy zastosowaniu podejścia porównawczego lub dochodowego określa się wartość rynkową nieruchomości. Przepis art. 153 ustawy w ustępie 1. stanowi, że podejście porównawcze polega na określeniu wartości nieruchomości przy założeniu, że wartość ta odpowiada cenom, jakie uzyskano za nieruchomości podobne, które były przedmiotem obrotu rynkowego. Ceny te koryguje się ze względu na cechy różniące nieruchomości podobne od nieruchomości wycenianej oraz uwzględnia się zmiany poziomu cen wskutek upływu czasu. Podejście porównawcze stosuje się, jeżeli są znane ceny i cechy nieruchomości podobnych do nieruchomości wycenianej. W ustępie 2 zaś, że podejście dochodowe polega na określaniu wartości nieruchomości przy założeniu, że jej nabywca zapłaci za nią cenę, której wysokość uzależni od przewidywanego dochodu, jaki uzyska z nieruchomości. Stosuje się je przy wycenie nieruchomości przynoszących lub mogących przynosić dochód. Z kolei art. 154 cyt. ustawy wybór właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania nieruchomości pozostawia rzeczoznawcy majątkowemu, nakazując uwzględnienie w szczególności celu wyceny, rodzaju i położenia nieruchomości, przeznaczenia w planie miejscowym, stanu nieruchomości oraz dostępnych danych o cenach, dochodach i cechach nieruchomości podobnych. Biegły R. R. wyjaśnił, że nieruchomość przyznana wnioskodawczyni ma charakter mieszkalny, nie generuje dochodu, a na lokalnym rynku występuje obrót nieruchomościami podobnymi, co pozwala na przyjęcie porównawczej metody wyceny. Z kolei nieruchomości przyznana uczestnikowi jest obecnie przeznaczona do prowadzenia działalności gospodarczej i tak jest od szeregu lat wykorzystywana, o czym świadczy stan jej zagospodarowania, a na lokalnym rynku nie występuje obrót nieruchomościami podobnymi, co z kolei uzasadnia przyjęcie metody dochodowej. Wyjaśnienia te nie budzą wątpliwości, znajdują oparcie w materiale dowodowym sprawy, a sposób wykorzystywania obu nieruchomości, a co za tym, idzie ich zdolność do generowania dochodu usprawiedliwia przyjęcie różnych metod szacowania.

Chybione także są wnioski uczestnika o rozliczenie jako składniki majątku wspólnego nieruchomości i samochodu nabytych przez wnioskodawczynię po ustaniu wspólności (art. 31 §1 krio a contrario).

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił w tej części apelację C. S..

O kosztach postepowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

SSO Monika Kośka SSO Cezary Klepacz SSO Małgorzata Klesyk