Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSR del. Jacek Liszka

Protokolant: st. sekr. sądowy Małgorzata Houda

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2013 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania A. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 29 kwietnia 2013 roku nr (...)

w sprawie A. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

1.  oddala wniosek organu rentowego o odrzucenie odwołania;

2.  oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 1365/13

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 11 grudnia 2013 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. decyzją z dnia 29 kwietnia 2013 r. na podstawie art. 138 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) zobowiązał A. G. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1.04.2012 r. do 28.02.2013 r. w łącznej w kwocie 15.809,07 zł z tytułu emerytury przysługującej zmarłemu w dniu (...)r. jego ojcu – Z. G..

Odwołanie od decyzji ZUS wniósł A. G. domagając się jej uchylenia. Odwołujący podnosił, iż jego zdaniem nie doszło do bezpodstawnego pobrania świadczeń emerytalnych, a jedynie do rażącego niedbalstwa po stronie ZUS, który został poinformowany o śmierci jego ojca dnia 4.04.2012 r., kiedy to złożył w ZUS wniosek o zasiłek pogrzebowy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o odrzucenie odwołania na podstawie art. 477 ⁹ § 1 kpc z powodu przekroczenia przez odwołującego terminu do jego wniesienia, a w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku o oddalenie odwołania z przyczyn podanych w zaskarżonej decyzji. Jak podniesiono organ rentowy dowiedział się o śmierci uprawnionego do emerytury Z. G. w dniu 29.01.2013 r. kiedy to odwołujący złożył wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego. Zakład zwrócił się zatem do (...) Banku S.A. w T. o zwrot przekazanego na rzecz zmarłego świadczenia za okres od kwietnia 2012 r. do lutego 2013 r. jednak bank poinformował, że świadczenie to zostało pobrane z rachunku przez pełnomocnika tj. A. G. w dniu 13.02.2013 roku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Z. G. zmarły w dniu (...). w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i tam zamieszkujący przed śmiercią był uprawniony do świadczenia emerytalnego w ZUS.

Dowód: akta ZUS

A. G. - syn zmarłego złożył w dniu 29.01.2013 r. wniosek w ZUS o wypłatę zasiłku pogrzebowego po ojcu. Prawomocnym wyrokiem z dnia 17.06.2013 r. Sąd Rejonowy w Tarnowie przyznał córce zmarłego A. D. prawo do wypłaty zasiłku pogrzebowego w wysokości 4.000 zł.

ZUS zwrócił się do (...) Banku S.A. w T. o zwrot przekazanego świadczenia emerytalnego za miesiące od kwietnia 2012 r. do lutego 2013 r. z uwagi na ustanie prawa do emerytury za okres po śmierci świadczeniobiorcy. W dniu 13.02.2013 r. A. G. pobrał świadczenia emerytalne zmarłego ojca w łącznej kwocie 15.809,07 zł z konta bankowego rodziców, o czym Bank poinformował ZUS pismem z dnia 20.02.2013 r. Odwołujący jest pełnomocnikiem do wspólnego konta jego rodziców, tj. matki J. G. i zmarłego Z. G., które to pełnomocnictwo nie wygasło w związku ze śmiercią mocodawcy, z uwagi na wspólność konta zmarłego z żyjącą mocodawczynią.

Dowód: - akta ZUS,

- akta rentowe dotyczące wypłaty zasiłku chorobowego,

- dokumenty prywatne i urzędowe zalegające w aktach o sygn. IV U

76/13,

- dokumenty dołączone do pisma Banku (...) z dnia 9.12.2013 r. k. 36-38.

(...) Oddział w T. decyzją z dnia 29 kwietnia 2013 r. na podstawie art. 138 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zobowiązał A. G. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1.04.2012 r. do 28.02.2013 r. w łącznej w kwocie 15.809,07 zł z tytułu emerytury przysługującej zmarłemu w dniu (...) r. jego ojcu – Z. G..

Od tej decyzji ubezpieczony złożył odwołanie.

Dowód: akta ZUS

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zalegające w aktach organu rentowego i aktach sądowych.

Dokumenty dające podstawę dla poczynienia ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie Sąd uznał za autentyczne i wiarygodne. Poza tym treść i forma tych dokumentów nie budziły zastrzeżeń i wątpliwości uczestników postępowania, nie ujawniły się też takie okoliczności, które należałoby brać pod uwagę z urzędu, a które podważałyby wiarygodność tej kategorii dowodów i godziły w ich moc dowodową od strony materialnej czy formalnej. Dokumenty urzędowe stanowiły zatem dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 k.p.c.), a dokumenty prywatne, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 kpc).

Sąd rozważył co następuje:

W pierwszej kolejności odnosząc się do wniosku ZUS o odrzucenie odwołania na podstawie art. 477 ⁹ kpc z powodu przekroczenia przez odwołującego terminu do jego wniesienia należy stwierdzić, iż podlegał on oddaleniu.

Zgodnie z tym przepisem odwołania od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji (§ 1). Sąd odrzuci natomiast odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się (§ 3).

W omawianym stanie faktycznym odwołujący odebrał zaskarżoną decyzję ZUS w dniu 23.05.2013 r., natomiast odwołanie od tej decyzji wniósł w dniu 1.07.2013 r. Należy zatem stwierdzić, iż co prawda w omawianym stanie faktycznym został przekroczony termin do złożenia odwołania, jednak owo przekroczenie nie jest nadmierne (tylko kilka dni) i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się, bowiem w tym okresie przez 3 tygodnie przebywał on z synem w sanatorium w K. i złożył odwołanie po powrocie. Mając to na uwadze Sąd w pkt I wyroku na podstawie art. 477 ⁹ § 3 kpc oddalił wniosek ZUS o odrzucenie odwołania.

Oceniając merytorycznie odwołanie należy stwierdzić, że podlega ono oddaleniu. Przedmiotem postępowania było ustalenie, czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych prawidłowo zażądał od A. G. zwrotu pobranego świadczenia w postaci emerytury po zmarłym w dniu 4.03.2012 r. ojcu za okres od kwietnia 2012 r. do lutego 2013 r. w łącznej w kwocie 15.809,07 zł.

Stosownie do dyspozycji art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Z kolei w myśl art. 138 ust. 2 cytowanej ustawy za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu (ust. 3 art. 138 ustawy).

Odnosząc powyższe do omawianego stanu faktycznego należy stwierdzić, iż nie może być jakichkolwiek wątpliwości, że śmierć osoby uprawnionej do emerytury powoduje ustanie prawa do świadczenia (art. 101 pkt 2 ustawy). Świadczenia wypłacone przez organ rentowy za miesiące przypadające po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy, mają zatem charakter wypłaconych nienależnie. Z uwagi na przyczynę ustania prawa do świadczenia tego rodzaju wypłata może nastąpić jedynie na rzecz innej niż świadczeniobiorca osoby bądź na rachunek bankowy - w warunkach uniemożliwiających przypisanie takiej wypłaty jakiejkolwiek osobie.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 13.06.2006 r. (II UZP 7/06. M.P.Pr. 2006/10/547, Prok.i Pr.-wkł. 2007/5/56, Biul.SN 2006/6/21) jeżeli tego rodzaju świadczenie wypłacono osobie trzeciej, to zastosowanie znajdzie cytowany wyżej art. 138 ust. 3 ustawy. Do zwrotu takich świadczeń jest wówczas zobowiązana osoba, która je pobrała. Wpłata tego rodzaju świadczeń na rachunek wspólny świadczeniobiorcy i osoby trzeciej (osób trzecich) jest równoznaczna z wypłaceniem świadczenia innej osobie w powyższym rozumieniu. Z art. 51a pkt 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1376 ze zm.) wynika bowiem, że każdy ze współposiadaczy rachunku może dysponować samodzielnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku, a więc nie wyłączając kwot wpłaconych na ten rachunek przez organ rentowy za okres następujący po śmierci jednego ze współposiadaczy rachunku.

Zasady zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w takiej sytuacji reguluje art. 138 ust. 3 w zw. z art. 138 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, stanowiąc, że obowiązek zwrotu ciąży na osobie, której świadczenie wypłacono, a zatem na współposiadaczu (współposiadaczach) rachunku, czy też tak jak w omawianym stanie faktycznym na pełnomocniku współposiadaczy rachunku, który pobrał nienależne świadczenia.

Co prawda, po myśli art. 138 a ustawy podmiot prowadzący rachunek płatniczy oraz bank i spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa prowadzące rachunek inny niż płatniczy, a także wydawca instrumentu płatniczego są obowiązani zwrócić Zakładowi kwoty świadczeń przekazane na ten rachunek albo instrument płatniczy, za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy. Przepis ten reguluje jednak wyłącznie taką sytuację, w której nie ma osoby zobowiązanej do zwrotu świadczenia mającego charakter pobranego nienależnie, a wpłaconego przez organ rentowy na rachunek bankowy świadczeniobiorcy. Odnosi się więc do wpłat dokonanych na rachunek prowadzony indywidualnie dla świadczeniobiorcy, czyniąc bank zobowiązanym do zwrotu organowi rentowemu świadczeń przekazanych za miesiące przypadające po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy. Trzeba przy tym pamiętać, iż po myśli art. 55 ust. 3 Prawa bankowego bank jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, o której mowa w ust. 1 pkt 2 (m.in. kwoty równej wpłatom na rachunek dokonanej przez organ wypłacający świadczenie z ubezpieczenia, która nie przysługiwała za okres po śmierci posiadacza rachunku), jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie lub uposażenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części, oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty.

W omawianym stanie faktycznym art. 138 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie znajdzie zatem zastosowania, nie obejmuje on bowiem wpłat tego rodzaju na rachunek wspólny. Podmiot, do którego jest adresowany, tj. bank prowadzący rachunek, nie może być bowiem zobowiązany do zwrotu kwot świadczeń pobranych nienależnie przez inne osoby (art. 55 ust. 3 Prawa bankowego) - tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie. Otóż odwołujący jako inna osoba po myśli art. 138 ust. 3 ustawy pobrał w dniu 13.02.2013 r. nienależne świadczenia w postaci emerytury po zmarłym w dniu 4.03.2012 r. ojcu ze wspólnego rachunku bankowego rodziców jako pełnomocnik do tego rachunku. Trzeba przy tym podkreślić, iż co prawda co do zasady pełnomocnictwo wygasa ze śmiercią mocodawcy (art. 101 § 2 kc), to jednak w tym przypadku z uwagi na wspólny rachunek rodziców owo pełnomocnictwo do rachunku bankowego nie wygasło z chwilą śmierci uprawnionego do emerytury ojca wobec istnienia żyjącej mocodawczyni - jego matki. Nie zmienia to jednak faktu nienależnego pobrania świadczenia przez ubezpieczonego.

Trzeba jeszcze zaznaczyć, iż odwołujący podnosił, że nie doszło do bezpodstawnego pobrania świadczeń emerytalnych, a jedynie do rażącego niedbalstwa po stronie ZUS, który został poinformowany o śmierci jego ojca już dnia 4.04.2012 r., kiedy to złożył w ZUS wniosek o zasiłek pogrzebowy. Jednak z ustalonego stanu faktycznego wynika wprost, iż ubezpieczony złożył ów wniosek dopiero w dniu 29.01.2013 r., a więc na wiele miesięcy po śmierci uprawnionego. W żaden sposób nie wykazał on, aby poinformował ZUS w jakikolwiek sposób wcześniej o śmierci ojca, a to na nim po myśli art. 6 kc w spoczywał ciężar dowodowy w tym zakresie. Ponadto odnosząc się jeszcze do zarzutu podniesionego przez ubezpieczonego odnośnie zaskarżonej decyzji, iż nie ma jasności co do podmiotu którego dotyczy wobec faktu, iż jest skierowana do „A. G. (1)”, a nie „A. G.” trzeba podkreślić, iż jest to oczywista omyłka pisarska, która nie może stanowić uchybienia dyskwalifikującego ową decyzję ZUS. Nie ma bowiem jakichkolwiek wątpliwości, iż decyzja ZUS z dnia 29.04.2013 r. dotyczy osoby odwołującego się i nie zawiera ponadto żadnych błędów merytorycznych.

Z powyższych względów uznać należało, iż zaskarżona decyzja ZUS była prawidłowa, zaś odwołanie należało oddalić jako bezzasadne, przyjmując jako podstawę rozstrzygnięcia powołane przepisy prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴§1 k.p.c.

SSR ( del.) Jacek Liszka

(...)

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)