Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2013 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2013 r. w Olsztynie

sprawy B. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania B. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 19 lutego 2013 r. nr (...)

o d d a l a o d w o ł a n i e

SSO Beata Łożyńska-Motyka

Sygn. akt IV U 1285/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 lutego 2013r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DZ. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił B. K. prawa do emerytury.

W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, że wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania mu emerytury, bowiem nie udokumentował wymaganego przepisami co najmniej 15-letniego okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od powyższej decyzji B. K. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania według norm przepisanych. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 2 ust. 1 Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez nieprzyznanie emerytury, pomimo spełnienia wszystkich przesłanek.

W uzasadnieniu swego stanowiska odwołujący podniósł, iż jako stażysta, inżynier budowy, kierownik obiektu, kierownik budowy wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji oraz dozór inżynieryjno-techniczny przy wykonywaniu robót wodnokanalizacyjnych, budowie rurociągu w głębokich wykopach, budowie kominów przemysłowych, prac maszynistów ciężkich maszyn budowlanych, prac zbrojarskich i betoniarskich, prac przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości, prac malarskich konstrukcji na wysokości, prac cykliniarskich, dekarskich, kamieniarskich, prac przy produkcji betonu kruszywcowego.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wniósł o jego oddalenie, podnosząc że wnioskodawca nie przedstawił jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego wykonywanie pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

B. K. urodził się w dniu (...). W lutym 2013r. złożył w ZUS wniosek o emeryturę. Na dzień 1 stycznia 1999r. udowodnił okres zatrudnienia wynoszący łącznie 26 lat, 8 miesięcy i 1 dzień. (dow: akta ZUS).

W okresie od 15 listopada 1976r. do 31 maja 1980r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w O.. Początkowo pracował jako inżynier stażysta, a od 15 lutego 1977r. jako inżynier budowy. Od 1 września 1977r. zajmował stanowisko kierownika obiektu, a od 1 września 1979r. kierownika budowy. Do obowiązków powoda na stanowisku inżyniera budowy należała m.in. szczegółowa znajomość dokumentacji technicznej, zgłaszanie kierownikowi budowy informacji o występujących brakach i koniecznych uzupełnieniach dotyczących kompletności i jakości dokumentacji technicznej, zgodności cen i obmiarów w kosztorysach z projektem, znajomość obowiązującej organizacji robót, bezpośredni nadzór i kierowanie realizacją robót na przydzielonym odcinku lub obiekcie, współdziałanie z kierownikiem budowy w zakresie m.in. zaznajomienia na naradzie roboczej zespołu technicznego i podwykonawców z dokumentacją techniczną i projektem organizacji robót, zorganizowanie robót, przydzielenie poszczególnych robót pracownikom posiadającym odpowiednie kwalifikacje, instruowanie personelu o stosowaniu właściwych metod w zakresie technologii wykonawstwa, prowadzenia stałej bieżącej kontroli wykonawstwa na budowie, organizowania bieżącej kontroli jakości produkcji oraz przestrzegania procesów technologicznych, dbania o prawidłowe prowadzenie wszelkich dokumentów budowy i ich obiegu na budowie, fakturowanie wszelkich wykonanych robót na podstawie prowadzonych ksiąg obmiarów, stałej kontroli wystawiania zleceń oraz analizy tych zleceń. Do zadań odwołującego, jako kierownika obiektu i kierownika budowy w zakresie bhp należało m.in. organizowanie pracy na budowie w sposób wykluczający zagrożenie życia i zdrowia zatrudnionych tam pracowników, kontrola właściwego i prawidłowego stosowania przez podległych pracowników sprzętu ochrony osobistej i odzieży ochronnej, zabezpieczenie dostatecznej ilości tego sprzętu, kontrola co najmniej raz w tygodniu wszystkich stanowisk pracy na kierowanej budowie pod względem wymogów pracy bezpiecznej, niedopuszczenie do pracy pracowników bez badań lekarskich i kierowanie pracowników na okresowe i specjalistyczne badania, bieżące prowadzenie dziennika bhp, kontrola wpisów w książkach instruktażowych z udzielanych instruktaży w zakresie bhp na każdym stanowisku pracy przez majstra, przestrzeganie kolejności robót i technologii wykonawstwa w zakresie ich zgodności z projektem organizacji robót, zapewnienie bezkolizyjnej i bezpiecznej pracy maszyn i urządzeń technicznych poprzez wyznaczanie stanowisk roboczych dla każdego operatora i udzielanie w tym zakresie instruktażu oraz adnotacji w książce szkolenia bhp. Z zakresu czynności i obowiązków odwołującego na stanowisku kierownika budowy wynika, że wnioskodawca był bezpośrednim przełożonym wszystkich pracowników umysłowych zatrudnionych na budowie, w związku z czym przysługiwało mu prawo do występowania do dyrektora przedsiębiorstwa z wnioskiem o przyjęcie do pracy, ustalenie wysokości wynagrodzenia, przeszeregowania, udzielanie pochwały, przyznawanie premii lub nagrody, ukaranie karą nagany, potrącanie premii lub jej pozbawienie oraz zwolnienie z pracy. Wnioskodawca był również przełożonym wszystkich pracowników fizycznych zatrudnionych na budowie. W związku z powyższym przysługiwało mu prawo do składania wniosków w ramach zaliczenia pracownika do grup uposażeniowych, udzielania pochwał, przyznania premii oraz nagród dla pracowników wyróżniających się w pracy, karania karami porządkowymi i zwolnienia. Odwołujący był odpowiedzialny za całokształt zagadnień związanych z terminowym i jakościowym wykonywaniem zleconych mu zadań, za oszczędne i celowe gospodarowanie przydzielonymi mu środkami produkcji. Do bezpośrednich obowiązków wnioskodawcy jako kierownika budowy należała m.in. szczegółowa znajomość dokumentacji technicznej, organizowanie robót zgodnie z zatwierdzonym projektem organizacji robót, instruowanie personelu o stosowaniu właściwych metod w zakresie technologii wykonawstwa, kwalifikacja jakości materiałów, prowadzenie stałej kontroli wykonawstwa na budowie, organizowanie i prowadzenie bieżącej kontroli jakości produkcji oraz przestrzeganie procesów technologicznych, przestrzeganie przepisów bhp i ppoż., stały nadzór nad prawidłowym i zgodnym z potrzebami budowy użyciem i wykorzystaniem środków produkcji, prowadzenie oszczędnej i prawidłowej gospodarki funduszem płac na budowie, zorganizowanie i dokonywanie prawidłowych wypłat robotnikom za rzeczywiście wykonane prace, przyjmowanie, składanie, przechowywanie i konserwacje materiałów na budowie, zabezpieczanie materiałów i wszelkich składników majątkowych, zorganizowanie i nadzorowanie prawidłowości gospodarki magazynowej, dbanie o prawidłowe prowadzenie wszelkich dokumentów budowy oraz prawidłowy ich obieg na budowie, kompletowanie dokumentów, dokonywanie zapisów pozwalających na wyegzekwowanie pełnej należności od inwestorów, rozliczanie wszelkich wykonanych robót na podstawie prowadzonych ksiąg obmiarów, przedkładanie faktur do zarządu przedsiębiorstwa, stała kontrola zleceń, stałe analizowanie kosztów budowy i wyników ekonomicznych, koordynacja robót budowlano-montażowych z robotami podwykonawców, przedkładanie dowodów RW do zarządu, rozliczanie się pod względem finansowym i materiałowym z działalności, ustalenie dokładnego podziału czynności wśród podległych sobie pracowników umysłowych, zgodnie z zajmowanymi przez nich stanowiskami i potrzebami budowy i opracowanie szczegółowych zakresów czynności. Do obowiązków odwołującego, jako kierownika budowy należały nadto: organizowanie i kierowanie całością budowy i koordynowanie całością pracy na budowie, kontrola zgodności realizacji obiektu budowlanego pod względem technicznym i ekonomicznym z warunkami pozwolenia na budowę z kosztorysami, z normami państwowymi, opracowaniami typowymi i przepisami techniczno-budowlanymi, nadzór nad wykonywaniem robót budowlanych w sposób zapewniający bezpieczeństwo obiektu budowlanego w trakcie realizacji i użytkowania, organizowanie komisji i narad technicznych związanych z budową obiektu, wykonanie wszelkich czynności związanych z gospodarczą i techniczną stroną budowy i rozliczenie wyników gospodarczych prowadzonej budowy. Wnioskodawca jako kierownik budowy zajmował się między innymi budową S.. Obiekt ten był budowany od początku, wobec czego na terenie budowy były wykonywane wszystkie prace, począwszy od obmiarów geodezyjnych, niwelacji terenu, wykopów, zakładania urządzeń wodno-kanalizacyjnych po roboty betoniarskie, montażowe prefabrykatów i konstrukcji stalowych, roboty murarskie, dekarskie, ciesielskie, posadzkarskie, malarskie i montażowe wewnątrz obiektów. Na budowie pracował sprzęt ciężki. Pracownicy pracowali w brygadach, na czele których stał tzw. brygadzista pracujący. Ponadto na budowie był zatrudniony inżynier i majster, który stale przebywał na budowie bezpośrednio przy stanowiskach pracy. Codziennie rano była odprawa, podczas której odwołujący przedstawiał plan pracy i zadania do wykonania, udzielał wytycznych, zwracał uwagę na przepisy bhp. Biuro kierownika budowy mieściło się w baraku usytuowanym na terenie budowy. Odwołujący odpowiadał za stan bezpieczeństwa na budowie, za materiały i sprzęt i prawidłową organizację pracy budowy, wobec czego bardzo często kontrolował pracę poszczególnych pracowników na budowie. ( dow: akta osobowe z (...) k. 46, zeznania śwd: H. K. k. 89-90, W. Ł. k. 90-91, M. P. k. 91 odw.-92 odw.)

W okresie od 1 czerwca 1980r. do 31 marca 1989r. wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku kierownika budowy w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym. W tym czasie nadzorował od podstaw budowę Zakładów (...) w O.. Jako kierownik budowy miał nadzór nad realizacją całej inwestycji zgodnie z dokumentacją i posiadanymi pełnomocnictwami. Była to duża budowa, plac budowy zajmował około 8 ha. Odwołujący kierował tą budową od „fundamentów pod klucz”. Na terenie budowy pracowały różne grupy zawodowe, najczęściej w brygadach, na czele których stał pracujący brygadzista. Na budowie byli również zatrudnieni majstrowie, w tym młode osoby po studiach. Codzienne odwołujący omawiał z pracownikami, a zwłaszcza z majstrami i brygadzistami, jakie zadania mają być wykonane. Udzielał instruktażu, w tym również z zakresu bhp. Odwołujący analizował dokumentację projektową, prowadził dziennik budowy, przyjmował materiały przywożone na budowę, gdyż był za nie odpowiedzialny. Wnioskodawca był odpowiedzialny za prawidłowe wykonanie robót na budowie, w związku z czym bardzo często przebywał poza biurem i nadzorował pracę poszczególnych pracowników pracujących na budowie. Sprawdzał również jakość wykonanych poszczególnych etapów budowy, dokonywał obmiarów i rozliczenia budowy. W trakcie pracy odwołujący nadzorował zarówno pracę pracowników świadczących ją w warunkach szczególnych, jak i pracę pracowników, którzy pracy takiej nie wykonywali, jak np. murarzy, tynkarzy, malarzy i instalatorów pracujących wewnątrz budynków, pracowników magazynu.( dow: akta osobowe z KPB k. 30, zeznania śwd: P. D. (1) k. 91-91 odw., A. S. k. 92 odw.-93, M. S. k. 93 odw.- 94, H. S. k. 94- 94 odw., W. S. k. 94 odw.)

Po zakończeniu pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym, odwołujący podjął pracę w Spółdzielni (...) w O., gdzie pracował od dnia 1 kwietnia 1989r. do 14 lipca 1992r. na stanowisku starszego inspektora nadzoru. Do obowiązków odwołującego należało m.in. wykonywanie czynności określonych w szczegółowych zasadach działania inspektora nadzoru inwestorskiego, zawartych w Zarządzeniu Ministra Budownictwa (...) Przestrzennej i (...) z dnia 4 marca 1987r. (MP Nr 16, poz. 140), koordynacja pracy inspektorów nadzoru inwestorskiego wyznaczonych dla danej budowy, uzyskanie pozwolenia na budowę i dziennika budowy, przygotowanie potrzebnych dokumentów do przekazania placu budowy oraz przekazanie placu budowy generalnemu wykonawcy robót przy udziale przedstawiciela pracowni, sprawdzenie kalkulacji szczegółowych wykonawców robót pod względem przyjętych ilości wykazanych robót, przyjętej technologii realizacji i zgodności z projektem technicznym, terminowe sprawdzanie faktur wykonawców celem umożliwienia inwestorom bezpośrednim terminowe ich opłacenie oraz prawidłowe ewidencjonowanie ponoszonych kosztów, terminowe i prawidłowe sporządzanie sprawozdań i analiz z nadzorowanych inwestycji, prowadzenie odpowiedniej ewidencji wartości robót zafakturowanych przez wykonawcę w rozbiciu na obiekty poszczególnych zadań inwestycyjnych, uzgadnianie zgodności ewidencjonowanych wartości z ewidencją prowadzoną w spółdzielniach w aspekcie prawidłowego sporządzenia sprawozdawczości z przerobów, właściwego fakturowania usług zakładu. W trakcie zatrudnienia w wymienionej wyżej spółdzielni, odwołujący rzadko przebywał w biurze w siedzibie zakładu pracy. Jego praca polegała przede wszystkim na pracy w terenie, gdzie dokonywał kontroli robót na różnych budowach w imieniu inwestora. Sprawdzał wówczas prawidłowość wykonywania robót z dokumentacją projektową. Dokonywał częściowych odbiorów, kontrolował fakturowość wykonanych robót, prawidłowość prowadzenia dziennika budowy, w którym także dokonywał własnych wpisów, uczestniczył również w odbiorze końcowym nadzorowanych obiektów. Inspektor nadzoru sprawował kontrolę nad wszystkimi robotami na budowie począwszy od jej rozpoczęcia aż do zakończenia. (dow: akta osobowe k. 28, zeznania śwd: R. W. k. 95-95 odw., W. N. k. 95 odw.- 96 odw.)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Dokonując analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego, Sąd uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art.184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227 ze zm..) w związku z § 4 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat-dla kobiet i 65 lat-dla mężczyzn oraz okres składowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego, albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia następujące warunki: osiągnął wiek 60 lat w przypadku mężczyzn oraz posiada wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 cytowanego wyżej rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń w wysokości i na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1 stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy. ( § 2 ust. 2).

Bezsporne jest, że odwołujący w dniu (...). ukończył 60 lat. Na dzień 1 stycznia 1999r. legitymuje się ponad 25-letnim stażem pracy. Nie ma natomiast podstaw do przyjęcia, by wnioskodawca legitymował się 15- letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Twierdzenie wnioskodawcy, że okresy pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w O., (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w K. oraz Spółdzielni (...) w O. były okresami pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, nie znajduje oparcia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Zdaniem Sądu Okręgowego, analiza zebranych w sprawie dowodów nie pozwala na przyjęcie, by odwołujący jako kierownik budowy oraz starszy inspektor nadzoru stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji oraz sprawował dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (dział XIV pkt 24 wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia 1983r.).

W judykaturze Sądu Najwyższego podkreśla się jednolicie, iż przewidziane w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od ogólnych zasad nabywania prawa do emerytury, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81; z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 328; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, Lex Nr 375653; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, Lex Nr 483283; z dnia 13 listopada 2008 r., II UK 88/08, niepublikowany; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex Nr 509022).

Należy zatem stwierdzić, że określonymi w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia czynnościami ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, są wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim dozorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeśli zatem czynności te wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Nie ma bowiem żadnych podstaw do wyłączania czynności administracyjno-biurowych takiego rodzaju z czynności polegających na sprawowaniu dozoru i traktowania ich odrębnie (por. także powołane wyżej wyroki z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09 oraz wyroki z dnia 30 stycznia 2008 r., I UK 195/07, OSNP 2009 Nr 7-8, poz. 105 ).

Trzeba jednocześnie podkreślić, że czym innym jest wykonywanie czynności administracyjno-biurowych ściśle związanych ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego, a czym innym wykonywanie w ramach zakresu obowiązków również innych czynności, niemających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru nad procesem produkcji, czy też dozoru inżynieryjno-technicznego. Wykonywanie takich czynności w ramach zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy uniemożliwia sprawowanie dozoru stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji wyłącza zaliczenie takiego okresu zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2007 r., I UK 376/06, OSNP 2008 Nr 13-14, poz. 203 oraz powołane wyżej wyroki z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09 i z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08).

Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że nie jest dopuszczalna wykładnia normy zawartej w dziale XIV pkt 24 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983r., sprowadzająca się do oceny, że w każdym przypadku sprawowania kontroli i nadzoru nad pracą osób zatrudnionych na stanowiskach ujętych w wykazie A można mówić o pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Tak szeroka interpretacja prowadziłaby do uznania, że cała rzesza kadry kierowniczej, zatrudnionej w branżach wymienionych w wykazie A spełnia warunki do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury, bez względu na faktyczne warunki świadczenia pracy.

Mając na uwadze dokumenty źródłowe, tj. zakresy obowiązków, znajdujące się w aktach osobowych odwołującego z okresu pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...), należy stwierdzić, że wnioskodawca w spornym okresie wykonywał wiele obowiązków związanych z prowadzeniem dokumentacji związanej z budową, planowaniem produkcji oraz sprawami pracowniczymi, szczególnie w okresie, kiedy pełnił obowiązki kierownika budowy. Wykonywał zatem szeroko rozumiane czynności administracyjno-zarządzające, polegające na wykonywaniu w znacznej części pracy umysłowej i licznych czynności służbowych, związanych z odpowiedzialnością za prawidłową organizację i realizację robót budowlanych, właściwe wykorzystanie pobranych materiałów budowlanych oraz efektywne wykorzystanie załogi, a nie bezpośredni nadzór nad pracownikami wykonującymi pracę w szczególnych warunkach. Analiza zakresu obowiązków i zadań nałożonych na wnioskodawcę nie pozostawia wątpliwości, że spora część pracy odwołującego miała charakter administracyjny, „biurowy”. Była wykonywana w biurze znajdującym się w barakowozie na terenie budowy. Nie można w tej sytuacji mówić, by praca taka odpowiadała kryteriom pracy o znacznej szkodliwości dla zdrowia, o znacznym stopniu uciążliwości w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Obowiązki ubezpieczonego w tym okresie pracy, podobnie, jak i w okresie pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym nie sprowadzały się zatem jedynie lub w większości do czynności kontrolno-koordynacyjnych, jak też nie były wykonywane w takim zamkniętym pomieszczeniu tj. oddziale i wydziale, w którym był bezpośrednio narażony na opary, pyły i inne czynniki szkodliwe związane z pracą podległych mu pracowników. Niewątpliwie odwołujący był zobowiązany do sprawowania bezpośredniego nadzoru nad procesem pracy, ale nie ma podstaw do przyjęcia, by taki nadzór był sprawowany stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, zważywszy również na to, że nie wszystkie stanowiska pracy na budowie były pracami wykonywanymi w warunkach szczególnych, o których mowa w wykazie A. Takie wnioski płyną również z relacji świadków współpracujących z odwołującym w (...) H. K., W. Ł. i M. P., jak też z zeznań świadków zatrudnionych w KPB- P. D. (2), A. S., M. S., H. S. i W. S..

Na uwagę zasługuje orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2008r. , I UK 111/08, w którym SN stwierdził, że jeżeli chodzi o pracę wymienioną w pkt 24, działu XIV, wykazu A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43), to metodycznie podstawowe znaczenie ma ustalenie jakie prace wykonywali pracownicy podwładni. Warunkiem jest tu pozytywne stwierdzenie, że jako podstawowe wykonywali prace wymienione w wykazie. Dopiero wówczas można oceniać czy określona kontrola bądź dozór stanowiły pracę w szczególnych warunkach, przy czym łącznikiem jest narażenie ubezpieczonego na czynniki istniejące na stanowiskach pracy podwładnych zatrudnianych w szczególnych warunkach. Również więc do kontrolującego czy dozorującego wymaga się aby praca z pkt 24 była wykonywana stale i pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku (§ 2 rozporządzenia). Niewątpliwie na odwołującym, jako kierowniku budowy spoczywała ogromna odpowiedzialność, nie można jej jednak utożsamiać z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych. Z pewnością też wnioskodawca wielokrotnie pracował w trudnych warunkach atmosferycznych ( np. w deszczu, na wietrze, w niskich temperaturach), ale nie jest to również okoliczność wystarczająca dla uznania, iż jego praca była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych. Jak już wyżej wskazano, Sąd nie kwestionuje tego, że odwołujący nadzorował pracę zatrudnionych na budowie pracowników, udzielał im niezbędnych wskazówek, co do sposobu wykonania danych prac, sprawdzał jakość wykonanych prac, ale nadzór taki (pomijając już kwestię tego, że na odwołującym ciążyło szereg innych obowiązków administracyjno-biurowych nie związanych bezpośrednio z dozorem inżynieryjno-technicznym) był sprawowany nad wszystkimi zatrudnionymi na budowie pracownikami, z których nie wszyscy pracowali w warunkach szczególnych. Do powyższego dodać trzeba, że na budowie byli zatrudnieni brygadziści oraz majstrzy i to właśnie oni sprawowali osobisty, bezpośredni nadzór nad pracą pracowników zatrudnionych na budowie. To właśnie te osoby były swego rodzaju łącznikiem między załogą a kierownikiem budowy. Organizacyjno-kadrowo-zarządcze działania odwołującego, przy uwzględnieniu faktu, że nadzorował on nie tylko pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach, nie pozwalają na stwierdzenie, by wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace bezpośrednio przy stanowiskach pracy w warunkach szczególnych. Z uwagi na brak bezpośredniej podległości pracowników wykonujących prace w takich warunkach oraz nie przebywanie w pełnym wymiarze czasu pracy w ich środowisku pracy, z uwagi na wykonywanie wielu obowiązków organizacyjnych, nie można podzielić twierdzeń odwołującego, że jego praca na stanowisku kierownika budowy była pracą w szczególnych warunkach. Jedynie na marginesie wskazać trzeba, że sam ustawodawca nie traktował co do zasady kierowników budów, jako osób pracujących w warunkach szczególnych. Kierownicy budów byli uprawnieni do wzrostu emerytury lub renty, co wynikało z uchylonego działu III wykazu C, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 1983r. Nie można wykluczyć, że odwołujący pracował w warunkach szczególnych, jako inżynier stażysta, czy też inżynier budowy. Sąd szczegółowo nie rozważał tego okresu pracy, gdyż nawet pozytywne ustalenie, zważywszy na czasokres wykonywania tej pracy, nie pozwalałoby na przyznanie prawa do emerytury w wieku obniżonym.

Analiza zgromadzonych w sprawie dowodów nie pozwala również na uznanie, by w okresie pracy na stanowisku starszego inspektora nadzoru wnioskodawca świadczył pracę w warunkach szczególnych. Biorąc pod uwagę treść zakresu obowiązków, jakie spoczywały na wnioskodawcy, jak też zeznania świadków R. W. i W. N., nie ma podstaw do przyjęcia, by w tym okresie pracy odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy sprawował kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji oraz dozór inżynieryjno-techniczny. Odwołujący twierdził, że podstawowymi jego obowiązkami były obowiązki wynikające z pkt 1 zakresu obowiązków, pozostałe nie były wykonywane na budowach. Należy podnieść, że nawet gdyby podzielić stanowisko odwołującego w tym zakresie, to szczegółowa analiza obowiązków wynikających z obowiązujących wówczas szczegółowych zasad działania inspektora nadzoru, określonych w zarządzeniu Ministra Budownictwa (...) Przestrzennej i (...) z dnia 4 marca 1987r. (M.P. Nr 16, poz. 140), w zestawieniu z relacjami wymienionych wyżej świadków nie pozwala na stwierdzenie, by wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych. Z powołanych wyżej przepisów jednoznacznie wynika, że na inspektora nadzoru były nałożone konkretne obowiązki w okresie poprzedzającym realizację budowy, (np. zapoznanie się z dokumentacją projektową, ewentualne zgłoszenie potrzeby poprawek w tej dokumentacji, przekazanie dziennika budowy, dopilnowanie wyznaczenia w terenie obiektów budowlanych przez służby geodezyjne), obowiązki w trakcie realizacji budowy ( np. kontrola jakości wykonywanych robót, wbudowywanych elementów i stosowanych materiałów, zgodności robót z warunkami pozwolenia na budowę, przepisami techniczno-budowlanymi, normami państwowymi, zasadami bezpieczeństwa obiektu w toku budowy i przyszłego użytkowania oraz z zasadami współczesnej wiedzy technicznej, kontrola zgodności wykonywanych robót z dokumentacją projektową oraz umową, kontrola zdolności przebiegu robót z obowiązującym harmonogramem oraz terminowości ich wykonania, kontrola ilości i wartości wykonanych robót przed odbiorem zakończonego przedmiotu umowy, kontrola prawidłowości zafakturowania wykonanych robót, kontrola prawidłowości prowadzenia dziennika budowy i dokonywania w nim wpisów stwierdzających wszystkie okoliczności mające znaczenie dla oceny właściwego wykonywania robót) oraz obowiązki związane z odbiorem obiektu i robót (np. uczestniczenie w czynnościach odbioru i przekazania obiektu do użytku, przejęcie od kierownika budowy dokumentacji powykonawczej, dziennika budowy, ksiązki obmiarów). Niewątpliwie w czasie wykonywania pracy w trakcie realizacji budowy odwołujący wielokrotnie dokonywał tzw. odbiorów częściowych, związanych z pracami wykonywanymi przez pracowników stale pracujących w warunkach szczególnych (np. prac zbrojarskich, czy związanych ze spawaniem). Nie można jednak przyjąć, by jego praca polegała wyłącznie na dokonywaniu tego rodzaju odbiorów, gdyż inspektor nadzoru uczestniczył w całym procesie budowlanym, odbierał więc poszczególne etapy budowy, w tym również te, które były związane np. z pracami murarskimi, tynkarskimi, czy malarskimi wewnątrz budynków, a tego rodzaju prace nie są pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, by odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy sprawował nadzór inżynieryjno-techniczny w środowisku pracy, w którym był bezpośrednio narażony na szkodliwe warunki, pozwalające na zakwalifikowanie ich do warunków szczególnych, nie mówiąc już o tym, że zdecydowana większość opisanych wyżej obowiązków spoczywających na inspektorze nadzoru, nie była związana z pełnieniem kontroli i nadzoru w rozumieniu normy zawartej w dziale XIV, poz. 24 wykazu A.

Sąd dał wiarę przesłuchanym w sprawie świadkom. Ich szczegółowa analiza, w zestawieniu z zakresem obowiązków kierownika budowy oraz inspektora nadzoru nie pozwala jednak na uznanie, by okresy pracy odwołującego na tych stanowiskach pracy były okresami pracy wykonywanymi w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.

Sąd oddalił wnioski stron o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa oraz biegłego z zakresu bhp, uznając że sprawa została dostatecznie wyjaśniona do merytorycznego rozstrzygnięcia. Zgłoszone dowody Sąd uznał za nieprzydatne do rozstrzygnięcia sprawy. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci dokumentów oraz dowodów osobowych w pełni pozwala, zdaniem Sądu, na dokonanie oceny charakteru pracy odwołującego.

Mając zatem powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że całokształt prac wykonywanych przez wnioskodawcę nie daje podstaw do uznania, by jako kierownik budowy, a następnie starszy inspektor nadzoru sprawował kontrolę jakości produkcji oraz pełnił dozór techniczny w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., a co z tym idzie, by praca wykonywana przez niego była pracą świadczoną w warunkach szczególnych.

Mając zatem powyższe na uwadze, stwierdzić należy, że wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania mu prawa do emerytury. Z tych względów Sąd Okręgowy z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.