Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 marca 2018 roku w S.

1. sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę 70.0000 zł

2. sprawy z powództwa M. B.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę 70.0000 zł

3. sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę 70.0000 zł

4. sprawy z powództwa M. B.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę 70.0000 zł

5. sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę 22.0000 zł

6. sprawy z powództwa M. B.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę 22.0000 zł

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Łobzie z dnia 7 kwietnia 2017 roku, sygn. akt I C 728/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki J. K. 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki M. B. 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

4.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki J. K. 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

5.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki M. B. 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

6.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki J. K. 900 (dziewięćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

7.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki M. B. 900 (dziewięćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Sławomir Krajewski SSO Tomasz Szaj SSO Tomasz Sobieraj

Sygn. akt II Ca 1134/17

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Łobzie wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2017r. (sygn. akt I C 728/16) po rozpoznaniu:

1.  sprawy z powództwa J. K. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. o zapłatę 70.0000 zł

I.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A, w W. na rzecz powódki J. K. tytułem zadośćuczynienia za śmierć matki E. I. kwotę 50.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

II.  dalej idące powództwo oddalił,

III.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki J. K. kwotę 5.695,48 tytułem kosztów procesu,

IV.  przyznał biegłej sądowej K. B. wynagrodzenie za wykonaną opinię z dnia 20 listopada 2016 r, dotyczącą powódki J. K. w kwocie 550 zł,

V.  przyznał biegłej sądowej K. B. wynagrodzenie za wykonaną opinię uzupełniającą z dnia 15 lutego 2017 r. dot. powódki J. K. w kwocie 140 zł),

VI.  nakazał pobrać od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Łobzie kwotę 496,80 zł tytułem części kosztów sądowych tymczasowo poniesionych w sprawie przez Skarb Państwa-Sąd Rejonowy w Łobzie;

VII.  nakazał ściągnąć od powódki J. K. z zasądzonego roszczenia na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego we Łobzie kwotę 193,20 zł tytułem części kosztów sądowych tymczasowo poniesionych w sprawie przez Skarb Państwa-Sąd Rejonowy w Łobzie.

2.  sprawy z powództwa M. B. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. o zapłatę 70.0000 zł

I.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki M. B. tytułem zadośćuczynienia za śmierć matki E. I. kwotę 50.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

II.  dalej idące powództwo oddalił,

III.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki M. B. kwotę 5.695,48 tytułem kosztów procesu,

IV.  przyznał biegłej sądowej K. B. wynagrodzenie za wykonaną opinię z dnia 20 listopada 2016 r. dot. powódki M. B. w kwocie 550 zł,

V.  przyznał biegłej sądowej K. B. wynagrodzenie za wykonaną opinię uzupełniającą z dnia 15 lutego 2017 r. dot. powódki M. B. w kwocie 140 zł,

VI.  nakazał pobrać od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Łobzie kwotę 496,80 zł tytułem części kosztów sądowych tymczasowo poniesionych w sprawie przez Skarb Państwa-Sąd Rejonowy w Łobzie,

VII.  nakazał ściągnąć od powódki M. B. z zasądzonego roszczenia na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Łobzie kwotę 193, 20 zł tytułem części kosztów sądowych tymczasowo, poniesionych w sprawie przez Skarb Państwa-Sąd Rejonowy w Łobzie.

3.  sprawy z powództwa J. K. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. o zapłatę 70.0000 zł

I.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki J. K. tytułem zadośćuczynienia za śmierć ojca J. I. (1) kwotę 50.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

II.  dalej idące powództwo oddalił,

III.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki J. K. kwotę 5.695,48 tytułem kosztów procesu.

4.  sprawy z powództwa M. B. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. o zapłatę 70.0000 zł,

I.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki M. B. tytułem zadośćuczynienia za śmierć ojca J. I. (1) kwotę 50.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

II.  dalej idące powództwo oddalił,

5.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki M. B. kwotę 5.695,48 tytułem kosztów procesu,sprawy z powództwa J. K. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. o zapłatę 22.0000 zł

I.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki J. K. tytułem zadośćuczynienia za śmierć brata K. J. (1) kwotę 11.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

II.  dalej idące powództwo oddalił,

III.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki J. K. kwotę 550 zł tytułem kosztów procesu.

6.  sprawy z powództwa M. B. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. o zapłatę 22.0000 zł

I.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki M. B. tytułem zadośćuczynienia za śmierć brata K. J. (1) kwotę 11.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

II.  dalej idące powództwo oddalił,

III.  zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki M. B. kwotę 550 zł tytułem kosztów procesu.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

E. I. i J. I. (1) byli małżeństwem. Mieli dwoje dzieci: J. K. i M. B.. Rodzina żyła skromnie, ale szczęśliwie. Spędzali razem czas. Jeśli była możliwość to jeździli nad morze. Dzielili się obowiązkami. E. I. pomagała córkom w nauce. J. K. nie miała wewnętrznej dyscypliny, nie chciała się uczyć. W 2001r. E. I. i J. I. (1) podjęli się opieki nad K. J. (2). Jego matka zachorowała na nowotwór piersi i nie była w stanie nim się zajmować. Natomiast ojciec nadużywał alkoholu. Rodzina podjęła wówczas decyzję by K. J. (2) zajęli się E. i J. I. (2), którzy odwiedzali wcześniej K. J. (2) i jego matkę. Kiedy K. J. (2) zamieszkał w D. był bardzo szczęśliwy. Bardzo szybko przystosował się do nowej sytuacji. Początkowo dzielił pokój z powódkami, które traktowały go jak młodszego brata. Rodzina wspólnie spędzali wszystkie święta. Celebrowano także komunie, urodziny, imieniny oraz rocznice śluby, na które byli zapraszania kuzyni, dziadkowie i rodzeństwo rodziców oraz sąsiedzi i przyjaciele rodziny. W czerwcu 2003 r. po długiej chorobie zmarła matka K. J. (1).

W dniu 13 czerwca 2003 r. w godzinach wieczornych E. I., J. I. (1) z dziećmi: K. J. (2) lat 9, M. B. lat 16 i J. K. lat 15 wyjechali z D. na jej pogrzeb, który miał się odbyć pod W..

Nazajutrz o godz. 0.30 na trasie W.- P. na drodze K-10 pomiędzy miejscowościami T.-N. doszło do wypadku. K. C. (1) kierując samochodem ciężarowym marki (...) o nr rej. (...) nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że jadąc z kierunku W. na prostym odcinku drogi chwilowo przysnął i wjechał na lewy pas ruchu oraz tor jazdy prawidłowo jadących samochodów osobowych z kierunku P.. Doszło do zderzenia czołowego w następstwie czego kierujący pojazdem F. (...) J. I. (1) i pasażerowie E. I. i K. J. (2) w wyniku doznanych obrażeń wielonarządowych ponieśli śmierć na miejscu, a pozostali pasażerowie M. B. doznała obrażeń ciała w postaci wyrostków tylnych i łuku drugiego kręgu lędźwiowego z rozfragmentowaniem perforacji jelita cienkiego, krwiaka przestrzeni zaotrzewnej po stronie lewej, stłuczenia powłok brzusznych rany tłuczonej okolicy ciemieniowo- potylicznej i czołowej, złamani kostki przyśrodkowej stawu skokowego lewego, licznych otarć naskórka, krwiaków podskórnych na udzie i podudziu lewym oraz wstrząsu pourazowego, natomiast J. K. doznała obrażeń ciała w postaci pourazowego pęknięcia wątroby, perforacji jelita cienkiego grubego, rany okolicy skroniowo- ciemieniowej prawej, złamania IX żebra po stronie prawej , złamania wyrostka łokciowego lewego, wieloodłamowego złamania kości udowej prawej, złamania trzonu LI, L2, L3 ( kręgów lędźwiowych) oraz wstrząsu pourazowego, które to obrażenia ciała jakich doznały w wyniku wypadku komunikacyjnego M. B. i J. I. (3) spowodowały chorobę realnie zagrażającą ich życiu.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Chodzieży z dnia 30,03,2004r. sygn. akt II K 405/03 K. C. (2) został uznany winnym popełnienia przestępstwa z art. l77 § 2 k.k., i skazany na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na 5 lat oraz karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych po 20 zł każda

Po wypadku J. K. i M. B. zostały przewiezione do szpitala w P.. J. K. była w śpiączce. Kiedy się obudziła wydawało jej się, że jest w szpitalu w R., bo spadła z drzewa. Martwiła ją nieobecność rodziców. Nie pojechała na pogrzeb rodziców, rodzina wracając z pogrzebu okłamała ją, że mama jest w sanatorium. Tego samego dnia dowiedziała się o śmierci rodziców i K. J. (2). Próbowała popełnić samobójstwo wyrywając dreny z brzucha. Rozmawiała z księdzem i psychologiem. Odwiedzała ją dalsza rodzina. Rozmowy i odwiedziny jej pomagały. Nie wiedziała, co z nią i siostrą będzie. Rodzina nie mówiła im tego. Raz się widziała z siostrą w szpitalu, jak jechały na łóżkach. Pisały do siebie listy.

M. B. odzyskała świadomość na drugi dzień po operacji jelita. Była bardzo obolała. Nie wiedziała co się stało. Odwiedziło ją kilka osób z rodziny, powódka dopytywała o rodziców i brata, powiedzieli jej że był wypadek i leżą na innej sali. Po kilku dniach została przewieziona do szpitala w S.. Jeden dzień była na oddziale intensywnej terapii, potem na oddziale ortopedii. Przychodził do niej ksiądz, ale nie chciała z nim rozmawiać, bo domyślała się, że rodzice mogli zginąć w wypadku. Po operacji kręgosłupa, siostra ojca powiedziała jej o śmierci rodziców i K. J. (2). Było to w dniu ich pogrzebu. Przeżyła szok. Podano jej leki uspokajające. Pod koniec lipca została wypisana ze szpitala, po prawie miesiącu. Udała się do domu do D.. J. wyszła ze szpitala 1,5 tygodnia później.

Po wyjściu ich ze szpitala, powódki pozostawały pod opieką babci i cioci. J. K. poruszała się na wózku inwalidzkim, a później chodziła o kulach, przez kilka miesięcy. Dwa razy dziennie przyjeżdżały do nich pielęgniarki środowiskowe, które zmieniały opatrunki i podawały leki przeciwzakrzepowe. Powódki nie mogły odnaleźć się w ich rodzinnym domu. Dopiero po obejrzeniu filmu z pogrzebu dotarło do nich, że rodzice i K. J. (2) nie żyją. J. K. miała trudności ze snem. Spała z babcią, ciocią lub siostrą. Winiła siebie za śmierć K. J. (2), ponieważ gdyby zajmowali w samochodzie inne miejsca, to ona zginęłaby w wypadku.

We wrześniu 2004 r. J. K. i M. B. zamieszkały u ciotki H. J. i jej męża. M. B. przez rok miała nauczanie indywidualne a J. K. przez 3 miesiące. Potem chodziły do normalnej szkoły, w której ciotka pracowała jako woźna. Obie miały trudności z przyswajaniem wiedzy, panowaniem nad silnymi emocjami, łatwo się dekoncentrowały. Było im ciężko, ponieważ ciotka, nadmiernie je kontrolowała. Sprawdzała jak długo się uczą, ile wody zużywają, na co wydają pieniądze, dokąd chodzą. Ciotka ograniczała im kontakty z rówieśnikami, nie pozwalała by odwiedzali je znajomi, karciła za najmniejsze przewinienia. Sprzeciwiała się pomocy psychologa i psychiatry, nie przyjmując zastrzeżeń co do stosowanych metod wychowawczych. Oczekiwała, że powódki skupią się wyłącznie na nauce. W przerwach lekcyjnych kazała im przychodzić do siebie do kantorka i zabraniała rozmawiać z kolegami, przez to uczniowie myśleli, że skarżą ciotce i donoszą nauczycielom i w związku z tym nikt ich nie lubił. Prawie codziennie, po szkole powódki chodziły na cmentarz w R. gdzie pochowani są ich rodzice. M. B. pisała listy do mamy po jej śmierci, by pomogła jej w problemach z ciocią. Myślała, że jak napisze list i włoży go w kwiaty na cmentarzu, to znajdzie odpowiedź. Często rozmawiała z księdzem, jak uciekała od ciotki. Obecnie M. mieszka bardzo blisko cmentarza, więc jest tam co drugi dzień.

M. B. jak skończyła 18 lat to wyprowadziła się od ciotki, zaraz po maturze. W momencie gdy M. B. podjęła studia w S. korzystała z pomocy psychiatry i brała okresowo leki uspokajające i nasenne. Studiowała ekonomię, lecz nie skończyła tych studiów gdyż miała problemy w szkole z matematyką, a tam były przedmioty ścisłe. Potem zrobiła kurs kadrowo- płacowy i skończyła pedagogikę Wyszła za mąż ma 2 letniego synka. Przychodzą jednak momenty, że potrzebowałaby pomocy od mamy, taty, tego strasznie jej brakuje.

Potem jak J. K. skończyła liceum to zaczęły razem chodzić do psychiatry lek. med. E. J. do G.. M. B. zażywała leki: S. i D.. Ten ostatni lek zażywała również J. K..

J. K. cierpiała na bezsenność, bała się spać. Brakowało jej rodziców. Obecnie nie jest pod opieką psychiatryczną i nigdy nie była na ciągłej terapii. Było jej ciężko bez siostry, która ze S. wracała na weekendy do D., a nie do ciotki. J. K. również poszła na studia do S., studiowała zarządzanie i ekonomię. Wyprowadziła się od ciotki i z siostrą wracały do domu na weekendy. Problemów na studiach nie miała. Na pierwszym roku studiów w czerwcu zmarła babcia – mama taty i wtedy korzystała z pomocy psychiatry. W październiku 2015 roku wyszła za mąż, nie ma dzieci. Posiada obawę, że nie będzie miała wsparcia, bo nie ma rodziców i dziecko nie będzie miało dziadków.

U powódki M. B. po zdarzeniu nasiliły się objawy wcześniejszych zaburzeń lękowych i pojawiły się objawy depresyjne. Nagły rozpad systemu rodzinnego, utrata wsparcia obydwojga rodziców, konieczność opuszczenia domu rodzinnego i wyobcowanie w grupie rówieśniczej były przyczyną długotrwałego dyskomfortu powódki i wpłynęły negatywnie na jej funkcjonowanie społeczne. Powódka, będąc wówczas osobą niepełnoletnią nie mogła podjąć decyzji o terapii psychologicznej lub psychiatrycznej mimo, że istniały wówczas wskazania ku temu. Powódka w chwili obecnej wciąż doświadcza poczucia straty, chociaż nauczyła się z nią żyć. Powódka prawidłowo przeżyła żałobę a jej wspomnienia dotyczące rodziców i smutek doświadczany z powodu ich śmierci nie mają charakteru psychopatologicznego. Nie stwierdzono uszczerbku na zdrowiu psychicznym.

U powódki J. K. bezpośrednio po tym jak się dowiedziała o śmierci rodziców i przyrodniego brata pojawiła się ostra reakcja na stres pod postacią nasilonych myśli i tendencji samobójczych. Później pojawiły się u niej objawy depresyjne. Utrata osób znaczących, rozpad systemu rodzinnego, konieczność opuszczenia rodzinnego domu i wyobcowanie w grupie rówieśniczej były przyczyną długotrwałego dyskomfortu powódki i wpłynęły negatywnie na jej funkcjonowanie społeczne. Powódka, będąc wówczas osobą niepełnoletnią nie mogła podjąć decyzji o terapii psychologicznej lub psychiatrycznej mimo, że istniały wówczas wskazania ku temu. Powódka w chwili obecnej wciąż doświadcza poczucia straty, co może wpływać na jej decyzje o prokreacji. Obawa przez posiadaniem dzieci nie ma racjonalnych przesłanek, można zatem uznać ją za następstwo o charakterze psychopatologicznym. Nieracjonalne jest również obwinianie się o to że nie zapobiegła śmierci brata wiec również takie przekonania mają podłoże psychopatologiczne. Powódka nie przeżyła prawidłowo procesu naturalnej żałoby a po zmarłej matce ojcu i przyrodnim

Zakres uszczerbku na zdrowiu psychicznym z uwagi na nasilenie objawów psychopatologicznych u powódki i ich realny wpływ na codzienne funkcjonowanie wyniósł 2,5 %.

W piśmie z dnia 27.11.2015 r. powódka M. B. zgłosiła Towarzystwu (...) S.A. w W. szkodę wraz z żądaniem wypłaty na jej rzecz kwot: 120.000 zł po stracie matki E. I. 120.000 zł po stracie ojca J. I. (1).

W piśmie z dnia 31.12.2015 r, powódki zgłosiły Towarzystwu (...) S.A. w W. szkodę wraz z żądaniem wypłaty na rzecz J. K. kwot: 100.000 zł po stracie matki E. I., 100.000 zł po stracie ojca J. I. (1), 30.000 zł po stracie brata K. J. (1) i na rzecz M. B. 30.000 zł po stracie brata K. J. (1).

Decyzjami z dnia 21.01.2016r. Towarzystwo (...) S.A. w W. przyznała na rzecz M. B. kwoty: 10.000 zł po stracie matki E. I., 10.000 zł po stracie ojca J. I. (1), 8.000 zł po stracie brata K. J. (1)

Decyzjami z dnia 21.01.2016r. Towarzystwo (...) S.A. w W. przyznała na rzecz J. K. kwoty 10.000 zł po stracie matki E. I., 10.000 zł po stracie ojca J. I. (1), 8.000 zł po stracie brata K. J. (1).

Towarzystwo (...) S.A. w W. J. K. oraz M. B. wypłaciło odszkodowanie w kwocie po 50.000 zł z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci rodziców. Dodatkowo tytułem refundacji straty związanej z pogrzebem ich rodziców przyznano kwotę 9.421,16 zł. Tytułem refundacji wartości zniszczonej odzieży M. I. przyznano odszkodowanie w kwocie 220 zł. Wypłacana był również renta sieroca w kwocie 1500zł kwartalnie, tytułem odszkodowania ostatecznego z ryzyka OC wypłacono łącznie z zaliczką 63.411,55 zł. Nadto przyznano świadczenie w wysokości 2400 zł tytułem renty na zwiększone potrzeby M. I.,

Opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o przywołane dowody, zgromadzone w aktach sprawy. Dowody te obejmowały dokumenty prywatne i urzędowe (w kopiach, odpisach), których prawdziwości, autentyczności zgodności z oryginałem żadna ze stron procesu, reprezentowanych przez profesjonalnych pełnomocników nie kwestionowała.

W sprawie przeprowadzono dowód z opinii biegłego lekarza psychiatry K. B.. W ramach kontroli merytorycznej i formalnej opinii, Sąd nie dopatrzył się żadnych nieprawidłowości nakazujących odebranie jej przymiotu pełnowartościowego źródła dowodowego.

Sąd obdarzył wiarą zeznania powoda oraz świadków: T. J. i B. G.. Treść tych zeznań dopełnia obraz skutków śmierci rodziców dla powódek, szczególnie w sferze subiektywnego postrzegania przez M. K. i J. B. zmiany jakości życia i poczucia krzywdy

W oparciu o powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione w części. Zgodnie z art. 19 ust. 1 uuo i art. 822 § 4 k.c. poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczeń bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń. Pozwany nie kwestionował co do zasady swojej odpowiedzialności wobec osób trzecich za skutki wypadku z dnia 14 czerwca 2003 r. Z tego tytułu wypłacił już na rzecz powódek odszkodowania z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej na podstawie art. 446 § 3 k.c., a także wypłacał miesięczną rentę na podstawie art. 444 § 2 k.c. Pozwany zakwestionował jedynie zasadność zgłoszonego przez obie powódki roszczenia o zadośćuczynienie.

Powódki wystąpiły z żądaniem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Podstawę do zgłoszenia takiego roszczenia stanowią przywołane przepisy art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. W uchwale z dnia 20.12.2012 r., III CZP 93/12, OSNC 2013/7-8/84, Sąd Najwyższy wskazał, iż art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - w brzmieniu sprzed dnia 11.02.2012 r. - nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. Tym bardziej wyłączenia takiego nie przewiduje art. 34 ust. 1 uuo w obecnym brzmieniu, zgodnie z którym ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za szkodę będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia.

Sąd Rejonowy stwierdził, że więź rodzinna łącząca powódki z rodzicami, była bardzo silna, miała charakter szczególny, co utrudnia powódkom zracjonalizowanie i zaakceptowanie faktu ich zerwania. Śmierć J. I. (1) i E. I. była dla powódek poważnym ciosem, zwłaszcza, 

iż były one wówczas kilkunastoletnimi dziećmi, które w jednym momencie utraciło rodziców oraz przyrodniego brata K. J. (2), a one same doznały poważnych obrażeń ciała, które realnie zagrażały ich życiu. Była to dla nich ogromną tragedią i niepowetowaną stratą, z jaką nie będą w stanie pogodzić się do końca życia. W pamięci powódek zmarli zapisali się jako ich najbliżsi, kochający, dobrzy, służący radą, troskliwi i oddani, stanowiący codzienne wsparcie, na których zawsze mogli liczyć. Cierpienie i smutek powódek po wypadku były o tyle większe, że nie mogły korzystać z pomocy psychologicznej ani psychiatrycznej. Musiały zmienić miejsce zamieszkania, trafiły pod opiekę ciotki, która chciała wychowywać je inaczej niż rodzice, nie stanowiła dla nich wsparcia, izolowała od rówieśników i kontrolowała. Objawy smutku nasilają się u powódek w okresie świątecznym, bardzo wówczas tęsknią za rodzicami i bratem, ogromnie im ich brakuje. Uczucie utraty rodziców i brata jest nadal stale obecne w życiu powódek. Ujawniło się kiedy zawierały związki małżeńskie i będzie im towarzyszyło kiedy będą wychowywać własne dzieci, co potwierdzają ich zeznania oraz zeznania świadków i opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii. Niezależnie od powyższego w realiach niniejszej sprawy, zachodzą podstawy do skonstruowania domniemania istnienia bardzo głębokiej więzi między powódkami, a zmarłymi rodzicami ze względu na najbliższy stopień pokrewieństwa, wspólne zamieszkiwanie oraz młody dziecięcy wiek powódek determinujący kształtowanie się ich relacji z rodzicami na płaszczyźnie opiekuńczo - wychowawczej. Tym samym powódki jako osoby dochodzące roszczenia na podstawie art. 448 k.c. wykazały istnienie więzi ze zmarłymi rodzicami oraz bratem K. J. (2) stanowiącej ich dobro osobiste podlegające ochronie.

Spowodowanie wypadku komunikacyjnego, w konsekwencji którego śmierć ponieśli oboje rodzice powódek i brat K. J. (2), było bezprawnym naruszeniem jego dobra osobistego w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie, prawa do utrzymania więzi rodzinnych. Powódki w wieku 16 i 15 lat zostały osierocone. Ich życie diametralnie się zmieniło, nastąpiło przerwanie szczęśliwego, beztroskiego dzieciństwa. Bezpowrotnie utraciły one opiekę i troskę ze strony rodziców przez co doświadczyły i doświadczają braku pomocy w przyszłym dorosłym życiu i wynikających z tego faktu ograniczeń. Opieka sprawowana przez dziadków (nawet najbardziej kochających) lub dalszych krewnych nigdy nie zastąpi w żaden sposób miłości i opieki rodziców.

Sąd w sprawie niniejszej ocenił, iż adekwatną kwotą zadośćuczynienia w związku ze śmiercią brata będzie kwota 11.000 zł na rzecz każdej z powódek, zaś za śmierć każdego z rodziców kwoty po 50.000 zł. Ustalając takie kwoty Sąd miał na uwadze silne więzi emocjonalne łączące powodów z J. I. (1) i E. I.. Sąd ustalił, iż niewątpliwie wystąpiły u powódek: cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, a także poczucie pustki po utracie osoby najbliższej. Zróżnicowanie wysokości kwot zadośćuczynienia wynika ze stopnia pokrewieństwa między zmarłymi a powódkami (rodzice – dzieci, brat – siostry). Sąd nie miał wątpliwości, iż były one o wiele bardziej znaczące w stosunku do J. I. (1) i E. I., niż w stosunku do K. J. (1): śmierć rodziców dla dziecka w wieku szkolnym stanowi traumę w istocie rzutującą na całe dalsze życie – i niewątpliwie stało się tak w sprawie niniejszej. Traumę związaną ze śmiercią rodziców pogłębiły problemy ze zdrowiem powódek oraz trauma związana z przebywaniem pod opieką niewywiązującego się we właściwy sposób ze swoich obowiązków ciotki. Bez wątpienia zakres negatywnych następstw związanych ze śmiercią K. J. (2) był mniejszy. Nie negując silnej więzi między rodzeństwem zwrócić należy uwagę, iż z uwagi na dużą różnicę wieku między powódkami a bratem nie wykształciła się ani postawa odpowiedzialności za niego ani więź typowa dla rodzeństwa w przybliżonym wieku.

Jednocześnie Sąd zwrócił uwagę, iż od chwili wypadku powodującego śmierć rodziców i brata powódek, upłynęło 14 lat. Powódki odnalazły się w nowej sytuacji życiowej - znalazły partnerów życiowych a M. B. urodziła syna. Wróciły do równowagi życiowej, choć do końca życia będzie im na pewno brakowało rodziców i brata.

Na mocy art. 14 ust. l i 2 ustawy o ubezpieczeniach komunikacyjnych zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Zdaniem Sądu w przypadku powódek należna im i zasądzona w wyroku kwota tytułem zadośćuczynienia powinna być im przyznana przez ubezpieczyciela już na etapie postępowania likwidacyjnego, a zatem zgłoszony przez powódki termin liczenia odsetek był zasadny i zasługiwał na uwzględnienie. 

Zgodnie z ogólną zasadą postępowania cywilnego wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Strony były reprezentowane przez zawodowych pełnomocników ustanowionych z wyboru. Powództwo zostało uwzględnione w części.

Na podstawie art. 113 ust. 1 cytowanej art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.) Sąd orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych obciążając nimi strony postępowania w zakresie w jakim sprawę przegrały.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany ubezpieczyciel, który zaskarżył powyższy wyrok w części, to jest:

1. w jego punkcie 1. podpunkcie I. – w zakresie, w którym Sąd I instancji zasądził na rzecz powódki J. K. od pozwanego zakładu ubezpieczeń kwotę w wysokości przekraczającej 30.000,00 złotych, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci matki, E. I., wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - a zatem łącznie co do kwoty 20.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r.;

2. w jego punkcie 1. podpunkcie III. oraz VI. - w zakresie, w jakim Sąd I instancji obciążył w całości stronę pozwaną obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powódki oraz nieuiszczonych dotąd kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa;

3. w jego punkcie 2. podpunkcie I. - w zakresie, w którym Sąd I instancji zasądził na rzecz powódki M. B. od pozwanego zakładu ubezpieczeń kwotę w wysokości przekraczającej 30.000,00 złotych, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci matki, E. I., wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - a zatem łącznie co do kwoty 20 000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r.;

4. w jego punkcie 2. podpunkcie III. oraz VI. - w zakresie, w jakim Sąd I instancji obciążył w całości stronę pozwaną obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powódki oraz nieuiszczonych dotąd kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa;

5. w jego punkcie 3. podpunkcie I. - w zakresie, w którym Sąd I instancji zasądził na rzecz powódki J. K. od pozwanego zakładu ubezpieczeń kwotę w wysokości przekraczającej 30.000,00 złotych, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci ojca, J. I. (1), wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - a zatem łącznie co do kwoty 20.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r.;

6. w jego punkcie 3. podpunkcie III. - w zakresie, w jakim Sąd I instancji obciążył w całości stronę pozwaną obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powódki;

7. w jego punkcie 4. podpunkcie I. - w zakresie, w którym Sąd I instancji zasądził na rzecz powódki M. B. od pozwanego zakładu ubezpieczeń kwotę w wysokości przekraczającej 30.000,00 złotych, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci ojca, J. I. (1), wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - a zatem łącznie co do kwoty 20.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r.;

8. w jego punkcie 4. podpunkcie III. - w zakresie, w jakim Sąd I instancji obciążył w całości stronę pozwaną obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powódki;

9. w jego punkcie 5. podpunkcie I. - w zakresie, w którym Sąd I instancji zasądził na rzecz powódki J. K. od pozwanego zakładu ubezpieczeń kwotę w wysokości przekraczającej 5.000,00 złotych, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci brata, K. J. (1), wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - a zatem łącznie co do kwoty 6.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r.;

10. w jego punkcie 5. podpunkcie I. - w zakresie, w jakim Sąd I instancji obciążył w całości stronę pozwaną obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powódki;

11. w jego punkcie 6. podpunkcie I. - w zakresie, w którym Sąd I instancji zasądził na rzecz powódki M. B. od pozwanego zakładu ubezpieczeń kwotę w wysokości przekraczającej 5.000,00 złotych, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci brata, K. J. (1), wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - a zatem łącznie co do kwoty 6.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r.;

12. w jego punkcie 6. podpunkcie III. - w zakresie, w jakim Sąd I instancji obciążył w całości stronę pozwaną obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powódki.

Pozwany wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez: 

a. oddalenie powództwa powódki J. K. o zasądzenie od pozwanego zakładu ubezpieczeń na jej rzecz, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci matki, E. I., w wysokości przekraczającej sumę 30.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - czyli co do kwoty 20.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r.;

b. oddalenie powództwa powódki M. B. o zasądzenie od pozwanego zakładu ubezpieczeń na jej rzecz, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci matki, E. I., w wysokości przekraczającej sumę 30.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - czyli co do kwoty 20.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r.;

c. oddalenie powództwa powódki J. K. o zasądzenie od pozwanego zakładu ubezpieczeń na jej rzecz, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci ojca, J. I. (1), w wysokości przekraczającej sumę 30.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - czyli co do kwoty 20.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r,;

d. oddalenie powództwa powódki M. B. o zasądzenie od pozwanego zakładu ubezpieczeń na jej rzecz, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci ojca, J. I. (1), w wysokości przekraczającej sumę 30.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - czyli co do kwoty 20.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r.;

e. oddalenie powództwa powódki J. K. o zasądzenie od pozwanego zakładu ubezpieczeń na jej rzecz, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci brata, K. J. (1), w wysokości przekraczającej sumę 5.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - czyli co do kwoty 6.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r.;

f. oddalenie powództwa powódki M. B. o zasądzenie od pozwanego zakładu ubezpieczeń na jej rzecz, tytułem zadośćuczynienia za utracone przez powódkę dobra osobiste wskutek śmierci brata, K. J. (1), w wysokości przekraczającej sumę 5.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r. - czyli co do kwoty 6.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31 stycznia 2016 r.

2) zasądzenie od powódki J. K. na rzecz pozwanej kosztów niniejszych postępowań, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za postępowanie przed Sądem I oraz Sądem II instancji;

3) zasądzenie od powódki M. B. na rzecz pozwanej kosztów niniejszych postępowań, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za postępowanie przed Sądem I oraz Sądem II instancji;

ewentualnie o

4)uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Pozwany zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

1. naruszenie prawa materialnego, a to art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. i art. 6 k.c. - poprzez jego błędną wykładnię, skutkującą przyjęciem, iż w sytuacji, gdy powódki otrzymają na podstawie niekwestionowanej części zaskarżonego orzeczenia od pozwanej bezsporne kwotę uzupełniających zadośćuczynień w wysokości odpowiednio po 30.000,00 złotych dla każdej z powódek z tytułu śmierci każdego z rodziców oraz po 5.000,00 złotych z tytułu tragicznego zgonu ich brata, to nadal ich krzywda wynikająca z następstw zdarzenia z dnia 14 marca 2003 r. nie zostanie w pełni zrekompensowana, pomimo iż przyznanie powódkom dalszych świadczeń te kwoty przekraczających doprowadzi li tylko do bezpodstawnego wzbogacenia obu powódek z uwagi na faktyczny zakres ich krzywd, upływ znacznego czasu, jaki minął od daty zdarzenia szkodowego, a także fakt niestwierdzenia u powódek po tragicznej śmierci członków ich najbliższej rodziny występowania jakichkolwiek trwałych i negatywnych następstw psychicznych, wywołanych tym zdarzeniem oraz wysokość dotąd uzyskanych przez nie od pozwanej przysporzeń majątkowych;

2. naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 233 k.p.c., poprzez przekroczenie przez Sąd Rejonowy granic swobodnej, ale nie dowolnej oceny dowodów i niezasadne przyjęcie, że w świetle zgromadzonego w tej sprawie materiału faktycznego roszczenia powódek zostały udowodnione co do kwot zasądzonych na ich rzecz na mocy zaskarżonego wyroku - w sytuacji, gdy przedstawione dowody jasno wskazywały na to, iż właściwymi sumami należnych powódkom zadośćuczynień powinny być kwoty wskazywane w przedmiotowej apelacji przez stronę pozwaną.

W uzasadnieniu apelacji pozwany wskazał, że kwoty uzupełniających zadośćuczynień jawią się jako nadmiernie wygórowane, nieudowodnione i pozbawione odpowiedniego uzasadnienia. Powódki J. K. i M. B. w żaden sposób nie wykazały tego, aby tragiczna śmierć ich brata i rodziców doprowadziła do psychopatologicznych następstw w sferze ich psychiki bądź innych niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych, utrudniających powódkom prawidłowe funkcjonowanie w realiach życia codziennego, w tym przykładowo w zakresie możliwości kontynuowania nauki, rozpoczęcia pracy lub rzetelnego wykonywania innych bieżących obowiązków domowych, a także zbudowania poprawnych relacji rodzinnych, z wychowaniem własnego potomstwa włącznie. Przeciwnie - do pozwu i dalszych pism procesowych strony powodowej nie dołączono dostatecznej dokumentacji medycznej, z której wynikałoby, że powódki istotnie nie pogodziły się ze zgonem swego brata i rodziców, wymagając zarazem w tym względzie profesjonalnej pomocy medycznej, w tym wdrożenia odpowiedniej terapii. Z dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego sprawy należy wręcz wyprowadzić wniosek, wedle którego powódki właściwie przeżyły - skądinąd w pełni naturalny – proces żałoby po tragicznie zmarłych E. i J. I. (1), a także małoletnim K. J. (1), przy czym, co należy szczególnie podkreślić, nigdy nie wymagały one długotrwałej terapii psychiatrycznej oraz nie doznały w następstwie traumatycznych zdarzeń z miesiąca czerwca 2003r. wymiernego uszczerbku na swym zdrowiu psychicznym. Warto w tym miejscu przypomnieć, że powódki, chociażby z uwagi na upływ czasu, jaki minął od tragicznych wydarzeń roku 2003, z pewnością ustabilizowały już swój stan emocjonalny i zdołały pogodzić się z przedwczesnym odejściem najbliższych, czego dowodzi i to, że były w stanie z powodzeniem założyć własne rodziny.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powódki wniosły o:

1. oddalenie apelacji pozwanego w całości,

2. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódek kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

Strona pozwana nie kwestionowała swojej odpowiedzialności za zdarzenie wywołujące krzywdę, zaś spór sprowadza się do kwestii w jakiej wysokości zadośćuczynienie będzie odpowiednim w rozumieniu art. 446 § 4 k.c. Powódki bowiem uznają, że wypłacone im dotychczas przez pozwanego sumy warunku tego nie spełniają.

Stosownie do treści art. 446 § 4 k.c. Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Powódki jako córki tragicznie zmarłych E. I. i J. I. (1) oraz kuzynki zamieszkującego z nimi K. J. (2) niewątpliwie należą do kręgu najbliższej rodziny zmarłych.

Zadośćuczynienie przewidziane przywołanym przepisie nie jest zależne od pogorszenia sytuacji materialnej osoby uprawnionej i poniesienia szkody majątkowej, a jego celem jest kompensacja doznanej krzywdy, a więc złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc pokrzywdzonemu w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym jego sytuacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2012 r., IV CSK 192/12, L.). Niemniej jednak, mając na uwagę wynikającą z art. 446 § 4 k.c. konieczność wyrażenia przez sąd oceny wymiaru krzywdy strony dochodzącej zadośćuczynienia na skutek utraty osoby bliskiej, nie sposób pominąć stopnia zażyłości oraz charakteru relacji pomiędzy tymi osobami.

Zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Jedynie rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar i to w zasadzie bez względu na status społeczny i materialny pokrzywdzonego. Przesłanka „stopy życiowej” ma więc charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawić zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego wymiar.

Podkreślić również należy, że przyznanie zadośćuczynienia w razie naruszenia dóbr osobistych jest prawem, a nie obowiązkiem sądu, zaś zasady ustalenia jego wysokości nie zostały ustawowo określone. Oznacza to, że ingerencja w orzeczenie sądu pierwszej instancji jest dopuszczalna tylko w razie oczywistego wygórowania lub zaniżenia zasądzonego świadczenia (tak SA we Wrocławiu w wyroku z dnia 24 października 2012 r. w sprawie sygn. I ACa 1083/12, Lex nr 1259781). W rezultacie zarzut niewłaściwego określenia wysokości zadośćuczynienia mógłby być uwzględniony tylko wtedy, gdyby nie zostały wzięte pod uwagę wszystkie istotne kryteria wpływające na tę postać kompensaty (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2000 r., III CKN 536/98, nie opubl.; wyrok z dnia 26 lipca 2001 r., II CKN 889/00, nie opubl.; wyrok z dnia 18 kwietnia 2002 r., II CKN 605/00, nie publ.).

Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie. Sąd Okręgowy ponownie dokonał analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego – przez pryzmat zarzutów apelacyjnych – i oceniając więź łączącą powódki ze zmarłymi rodzicami, oraz z kuzynem doszedł do przekonania, że przyznane świadczenia są adekwatne dla rozmiaru doznanej przez nie krzywdy i dopiero rekompensują jej w pełni. Zarzuty apelacji skierowane przeciwko wysokości zadośćuczynienia okazały się więc nieuzasadnione.

Powódki J. K. i M. B. w jednej chwili straciły oboje rodziców. W chwili ich śmierci miały 15 i 16 lat. Były więc jeszcze dziećmi, nastolatkami nadal wymagającymi opieki, troski i szczególnego wsparcia rodziców. Żadna z nich nie była samodzielna. Zamieszkiwały wspólnie z rodzicami, zaś materiał dowody sprawy wskazuje, iż ich relacje były bliskie, więzi łączące córki, tak z ojcem jak i matką głębokie, co biorąc pod uwagę stopień pokrewieństwa jest dla Sądu Odwoławczego oczywiste i nie wymaga głębszego wywodu. Materiał sprawy nie ujawnił aby w relacjach dzieci z rodzicami pojawiły się patologiczne sytuacje, które mogły by rzutować na ocenę przywiązania powódek do rodziców. Z materiału sprawy wyraźnie wynika, iż każda z nich ciężko przeżyła śmierć rodziców. J. K. miała wówczas 15 lat. Po tym czasie często rozmawiała z księdzem i rodziną o zdarzeniu w tym odczuwając chwilową ulgę. Przez pewien czas korzystała z pomocy psychologa, zaś później pomimo wskazań, takiego wsparcia była pozbawiona. To spowodowało, iż brak było jakiekolwiek zewnętrznego wsparcia dla niej, co pogłębiło dodatkowo cierpienia, odczucie osamotnienia i niewątpliwe rzutuje na całe jej życie. Cierpiała na bezsenność, miała problemy z koncentracją. M. B. gdy dowiedziała się o śmieci rodziców przeżyła tak silny szok, iż musiała przyjmować leki. Korzystała początkowo z wsparcia psychologa ale z uwagi na stanowisko jej opiekuna prawnego terapii nie kontynuowała pomimo, iż jak wynika z opinii biegłego były ku temu wskazania. Bardzo często odwiedzała grób rodziców, zresztą czyni to do dnia dzisiejszego. W przeszłości strata rodziców była tak silna, że pisma do nich listy i zostawiała na grobie. Pomimo przejęcia opieki przez babcię, a przede wszystkim przez ciotkę stron – osoby te nie były w stanie wypełnić luki w życiu powódek, nie były dla nich takim wsparciem jak rodzice. Z materiału sprawy wynika, iż nie czuły się dobrze w domu ciotki, sposób w jaki je wychowywała był inny niż ten jaki znały z domu rodzinnego, co dodatkowo musiało pogłębiać bądź chociażby nie umniejszać odczucia cierpienia po śmierci rodziców. Siła i rodzaj więzi łączących powódki z rodzicami, a także rozmiar krzywdy wynikłej z ich gwałtownego i niespodziewanego zerwania wbrew wywodom apelacji uzasadniały przyznanie dalszej kwoty po 50 000 zł za śmierć każdego z rodziców. Wcześniej wypłacone odszkodowanie w wysokości po 10 000 zł zdaniem Sądu Odwoławczego było skrajnie niskie i w żadnym razie nie rekompensowało krzywdy powódek. Również wskazywana przez apelującą kwota po 30 000 zł nie jest adekwatna do okoliczności sprawy. Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwalało na ustalenie, że powódki były silnie związane z rodzicami. Ojciec i matka były dla nastoletnich wówczas dziewczynek osobami najbliższymi, autorytetami w sferze stosunków rodzinnych i społecznych. W nich upatrywały opokę na przyszłość i szukały bezpieczeństwa. Zerwanie więzi rodzinnych wskutek nagłej śmierci każdego z rodziców stanowiło więc dla powódek poważną krzywdę uzasadniającą zadośćuczynienie jej kwotami po 50 000 zł.

Również za nieuzasadnione uznać należy zarzuty odnoszące się co do wysokości odszkodowania przyznanego w związku ze śmiercią kuzyna. Z materiału sprawy wynika, iż K. J. (1) przez długi czas zamieszkiwał z powódkami. Traktowały go jak brata. Z uwagi na ciężką chorobę jego matki, ich rodzice przejęli pieczę nad wychowaniem małoletniego. To spowodowało, iż po części powódki również utożsamiały się z opiekunami wiele lat młodszego kuzyna. Pomagały mu w nauce, życiu codziennym. Powódki bardzo zżyły się z kuzynem, troszczyły się o niego. Organizowały mu zabawy, a nierzadko nocował u nich w pokoju. To wszystko wskazuje, że pomimo, iż K. J. (2) nie był rodzonym bratem stron, z pewnością należał do grona osób bliskich powódkom, zaś jego nagła i tragiczna śmierć spotęgowało osamotnienie i z pewnością zasługuje na rekompensatę w wysokości wskazanej przez sąd I instancji.

Wbrew wywodom apelującego nie uzasadnia zmniejszonej sumy fakt iż krytyczne zdarzenie miało miejsce 13 lat przed złożeniem pozwu, zatem dość dawno. Oczywiście Sąd orzeka mając na uwadze stan rzeczy istniejący w momencie zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.). Oznacza to, że ocenie Sądu podlegał cały etap życia powódek, od tragicznego zdarzenia, do momentu wyrokowania, a ten – jak już wyżej wskazano był w ocenie Sądu trudny i tragiczny, a zatem przemawiał za uwzględnieniem ich żądań w zakresie wskazanym przez Sąd I instancji.

Co istotne powódki w przeszłości, jak i obecnie często odwiedzają groby rodziców. Okres żałoby i kilku bezpośrednich lat po śmierci najbliższych był dla nich o tyle trudny, iż musiały opuścić dom rodziny, zamieszkały z ciotką, której metody wychowawcze dla powódek były trudne. Ciotka nie zgodziła się na dalsze leczenie czy wsparcie psychologiczne, które stronom z uwagi na objawy psychopatologiczne było wskazane. Dopiero po opuszczeniu domu ciotki i przeprowadzki do S., a więc kilka lat po śmierci powódki podjęły leczenie i terapię. O ile założyły rodziny to jednak wspomnienia o stracie związanej ze śmiercią rodziców, jak i kuzyna są nadal bardzo silne i bolesne. Stan ten rzutuje na ich obecne życie. W sposób dysfunkcyjny i nieprawidłowy przeżywają każde święta, odczuwają wówczas wzmożone poczucie straty. Oglądają i pielęgnują posiadane pamiątki po najbliższych. O ile upływ czasu oczywiście przytępił cierpnie powódek, to jednak nie można przyjąć, iż zdołał wyeliminować cierpienia i pustkę po śmierci rodziców. Znamienne jest chociażby to, że utrata najbliższych członków rodziny, cierpienie się z tym wiążące u J. K. wywołuje obawę przed posiadaniem własnych dzieci.

W tym stanie rzeczy apelacja jako w całości nieuzasadniona na mocy art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego wydano w oparciu o treść art. 98 k.p.c. mając na względnie zasadę odpowiedzialności za wynika sprawy. Na koszt po stronie każdej z powódek złożyło się wynagrodzenie reprezentującego je w każdej sprawie pełnomocnika w osobie radcy prawnego. Sąd zasądził zatem od pozwanego na rzecz J. K. łącznie kwotę 4500 zł będącej sumą wynagrodzenia w każdej sprawie, w której wniesiono apelację (1800 + 1800 + 900), a ustalone w oparciu o rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych - § 2 pkt 5 oraz § 2 pkt 4) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1. Tożsamy rachunek odnosił się do kosztów postępowania zasądzonych od pozwanego na rzecz powódki M. B..

SSO Sławomir Krajewski SSO Tomasz Szaj SSO Tomasz Sobieraj