Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2018 roku

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim,

Wydział V w składzie:

Przewodniczący: SSO Beata Łapińska

Sędziowie: SSO Agnieszka Leżańska

SSO Mariola Mastalerz (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Marcelina Machera

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku A. C. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowej w T.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowa w T. od wyroku Sądu Rejonowego IV Wydziału Pracy

i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Tryb. z dnia 17 stycznia 2018r.

sygn. IV U 217/17

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowa w T. na rzecz wnioskodawczyni A. C. (1) kwotę 337,50 ( trzysta trzydzieści siedem złotych 50/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn. akt V Ua 9/17

UZASADNIENIE

KRUS Oddział (...) w Ł. decyzją z dnia 13.VI.17r. sygn. (...) ustalił u A. C. (1) nadpłatę zasiłku chorobowego za okresy : 13.IX.13r.-11.III.14r., 4.VII.14r.-30.XII.14r. w kwocie 3.600,00zł z powodu ustania ubezpieczenia społecznego rolników od dnia 1.VII.13r. wskazanej w decyzji z dnia 18.III.15r. , która w związku z wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 21.II.17r. stała się prawomocna. KRUS wskazał, że A. C. jest zobowiązana do zwrotu kwoty 3.600,00zł. Jednocześnie zobowiązał A. C. do zwrotu kwoty 1.341,00zł, zaś kwotę 2.259,00zł uregulował z nadpłaconych składek.

Odwołanie od decyzji złożyła A. C. (1) podnosząc, że nie wprowadziła w błąd KRUS i nie była prawidłowo pouczona o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczeń oraz, że KRUS posiadał wiedzę co do tego, że od lata 2013 roku nie zamieszkiwała z D. C. (1) i nie prowadziła z nim gospodarstwa rolnego. Wnioskodawczyni wskazała, że w okresach wskazanych w decyzji była żoną D. C. (1). Jednak ich małżeństwo bardzo źle funkcjonowało, jej mąż znęcał się nad nią i chciał wyrzucić z domu. Został skazany za czyn z art. 207§1 kk wyrokiem w sprawie IIK 85/14 Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. W 2012 roku wnioskodawczyni wystąpiła o rozwód. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 12.II.14r. orzeczono rozwód jej i D. C. z winy męża ( I C 1157/12). Wyrok uprawomocnił się 23.I.15r. O swojej sytuacji wnioskodawczyni informowała pracowników KRUS S. L. i M. J. (1). Latem informowała je, że mąż wyrzucił ją z domu, mieszka u rodziców i zgłosiła pobyt czasowy. Pracownice KRUS pouczyły ja, aby wskazała obecny adres do korespondencji. Ten adres podała w piśmie z 17.IX.13r. Została też poinformowana, aby powiadomić KRUS o wyroku rozwodowym. Zrobiła to 14.II.14r., ale powiedziano jej, że dopiero gdy wyrok będzie prawomocny zostanie wyrejestrowana z ubezpieczenia rolników. Po sprawie apelacyjnej w Sądzie Apelacyjnym w Łodzi i uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego w dniu 5.II.15r. złożyła oświadczenie , by ją wyrejestrowano z KRUS. Pomimo upływu ponad miesiąca nie otrzymała decyzji, co utrudniało jej zarejestrowanie w PUP.

Wnioskodawczyni podniosła, że nie miała wiedzy o tym, że od dnia kiedy nie zamieszkuje z mężem i nie pracuje w gospodarstwie traci ubezpieczenie rolnicze. Utwierdzano ją, że dopóki jest żona rolnika podlega temu ubezpieczeniu.

KRUS nie uznał odwołania i wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 17 stycznia 2018 roku wydanym w sprawie o sygn. akt IVU217/17 Sąd Rejonowy w Piotrkowie TRyb. IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję KRUS Oddział w (...) w Ł. w ten sposób, że zwolnił A. C. (1) od obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego za okresy : od 13 września 2013 roku do 11 marca 2014 roku, i od 4 lipca 2014 roku do 30 grudnia 2014 roku oraz zasądził od Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddziału (...) w Ł. na rzecz A. C. (1) kwotę 180,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

A. C. (1) jest byłą żoną D. C. (1) i z tego tytułu podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników. W sprawie I C 1157/12 Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. wyrokiem z dnia 12 lutego 2014 roku . orzeczono rozwód A. C. i D. C.. Sąd Apelacyjny w Łodzi rozpoznający sprawę wskutek apelacji obydwóch, wyrokiem z dnia 21 stycznia 2015 roku w sprawie I ACa 1011/14 oddalił te apelację.

W dniu 18 marca 2015 roku Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w P. wydała . decyzję stwierdzającą ustanie ubezpieczenia społecznego rolników A. C. (1) od dnia 1 lipca 2013 roku . Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. wyrokiem z dnia 19.listopada 2015 roku w sprawie VU 478/15 oddalił odwołanie od tej decyzji, a Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 21 lutego 2017 roku w sprawie III AUa 409/16 oddalił apelację A. C. od tego wyroku .

A. C. (1) w związku z sytuacją w swoim małżeństwie była w placówce KRUS w P.i informowała o swojej sytuacji, o zmianie adresu i miejsca pobytu z dziećmi. Z tych wizyt żadna z pracownic KRUS nie sporządziła żadnej notatki, ani nie informowały też wnioskodawczyni, żeby zgłosiła się o wyrejestrowanie z ubezpieczenia rolniczego. Nacisk w tym zakresie kładły na prawomocne rozstrzygnięcie o rozwodzie.

Dopiero w 2015r. wnioskodawczyni po wyroku Sądu Apelacyjnego w sprawie rozwodowej poinformowała o tym KRUS. Na decyzję o wyrejestrowaniu z ubezpieczenia czekała do marca 2015r.

W toku spraw z mężem wnioskodawczyni była chora i przebywała na zwolnieniach lekarskich, miała wypłacony zasiłek chorobowy za okresy : decyzją z dnia 18.X.13r. za okres od 13.IX.13r. do 18.X.13r., decyzją z dnia 8.VIII.14r. za okres od 4.VII.14r. do 13.VIII.14r., decyzją z dnia 18.IX.14r. za okres od 14.VIII.14r. do 17.IX.14r., decyzją z dnia 17.X.14r. za okres od 18.IX.14r. do 17.X.14r., decyzją z dnia 28.XI.14r. za okres od 6.XI.14r. do 28.XI.14r., decyzją z dnia 8.XII.14r. za okres od 29.XI.14r. do 10.XII.14r. i decyzją z dnia 29.XII.14r. za okres od 11.XII.14r. do 30.XII.14r.

Wszystkie decyzje zawierają informację o prawie ubezpieczonego do zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy trwającej nieprzerwanie co najmniej 30 dni, nie dłużej niż 180 dni. Informacja dotyczy także utraty prawa do zasiłku w przypadku wykonywania pracy zarobkowej w okresie zwolnienia, itp.

W oparciu po powyższe ustalenia Sąd Rejonowy dał wiarę twierdzeniom wnioskodawczyni, że informowała pracownice KRUS o swojej sytuacji rodzinnej, w tym również o wyprowadzeniu się od męża do rodziców. Nie uzyskała informacji, że winna wyrejestrować się z ubezpieczenia rolniczego. Została poinformowana, że ważny jest prawomocny wyrok rozwodowy.

Przed Sądem Rejonowym takie działania wnioskodawczyni potwierdził w swych zeznaniach J. M. –ojciec wnioskodawczyni, który towarzyszył jej w wizytach w urzędzie i który zeznał, że córka zgłaszała zmianę adresu, że nie przebywa w gospodarstwie, co dla niego było jednoznaczne z .tym że nie pracuje w gospodarstwie.

Sąd Rejonowy wskazał także , że pracownice KRUS M. J. (2) i S. L. w swych zeznaniach potwierdziły wizyty wnioskodawczyni w KRUS oraz, że informowała ona KRUS o sprawie rozwodowej. Mimo, tego świadek nie wytłumaczyła dlaczego, pomimo takich zasad nie sporządziła na ten temat notatki, choć wiedziała że zamieszkiwanie i praca na wsi mają wpływ na objęcie ubezpieczeniem.

Sąd I instancji podniósł, że już po formalnym wniosku o wyrejestrowanie, a więc po wyroku Sądu Apelacyjnego z 23.I.15r. nie wydano aż do 18.III.15r. decyzji o ustaniu ubezpieczenia wnioskodawczyni, a w dniu 2.III.15r. wydano zaświadczenia dla wnioskodawczyni i jej dzieci o podleganiu ubezpieczeniu zdrowotnemu. I zgłoszeniu do ubezpieczenia jako rolnik i członek rodziny rolnika A takie zaświadczenia wydano ze względu na problemy wnioskodawczyni związane z przyjęciem dzieci u lekarza w poradni. Wynikające z niemożności zarejestrowania się w PUP jako bezrobotna. Wydanie takich zaświadczeń wskazuje zdaniem Sądu Rejonowego na działanie „akcyjne” pracowników KRUS, a nie wydawanie w odpowiednim czasie właściwych decyzji, działanie aby pozbyć się problemu i nie narażać.

W ocenie Sądu Rejonowego wszystkie wskazane w przedmiotowej sprawie okoliczności dają podstawę do przyjęcia, że pracownicy KRUS nie chcieli podejmować ryzyka wydania decyzji w sytuacji „niepewnego” stanu małżeńskiego wnioskodawczyni.

Fakt, że w okresie kilku lat wstecz wnioskodawczyni sama podejmowała decyzje o wyrejestrowaniu się z KRUS z uwagi na podjęcie pracy nie ma zdaniem Sądu I instancji żadnego znaczenia dla oceny stanu istniejącego w okresie rozwodowym.

Sąd I instancji zwrócił uwagę na fakt, że informacja i pouczenie w swej treści nie zawierają określenia osoby ubezpieczonej w KRUS. Nie ma na decyzjach informacji kto to jest rolnik , kto to jest domownik itd. Jest tylko informacja, jakie świadczenia przysługują osobie ubezpieczonej. A takie informacje nie są informacjami pełnymi, nie dają wiedzy dla odbiorcy decyzji o tym, czy spełnia kryteria bycia ubezpieczonym w KRUS.

Przywołana przez Sąd Rejonowy ustawa z 20grudnia 1990 roku. o ubezpieczeniu społecznym rolników w zakresie w niej nieuregulowanym odsyła do przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art.52 ust.1). . Zgodnie z art.84 ust.2 usus kwoty nienależnie pobranych świadczeń to świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń , albo wstrzymania ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Zgodnie z tą definicja nienależne są te świadczenia, które zgodnie z przepisami ustawy zasiłkowej czy emerytalnej nie przysługiwały ubezpieczonemu i o braku prawa do których był ubezpieczony pouczony.

W ocenie Sądu Rejonowego w sprawie niniejszej zostało udowodnione, że wnioskodawczyni nie uzyskała właściwej informacji od pracowników KRUS, do których zgłaszała swój stan, zgłaszała wszczęcie procesu rozwodowego i wyprowadzkę z domu męża.

Należy także zdaniem Sądu Rejonowego przyjąć, że decyzje przyznające wnioskodawczyni prawo do zasiłku chorobowego nie zawierały właściwego, czytelnego pouczenia o sytuacjach, w których nie nabywa ona prawa do tych świadczeń, co w sprawie niniejszej oznacza to, że wnioskodawczyni nie była pouczona o okolicznościach powodujących ustanie prawa do zasiłku chorobowego. Tym samym zdaniem Sądu Rejonowego zostały spełnione przesłanki świadczenia nienależnego wskazane w art.84 ust. 2 ustawy, a co za tym idzie brak jest podstaw do żądania zwrotu zasiłku chorobowego pobranego przez A. C. (1).

Z tych względów Sąd Rejonowy zmienił zaskarżoną decyzję i zwolnił A. C. od obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego, a z uwagi na wynik procesu A. C. ma prawo do zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego w oparciu o treść art.98 i nast. kpc).

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją w całości Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w Ł. zarzucając zaskarżonemu wyrokowi:

naruszenie prawa materialnego :

– art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2017 roku,, poz. 2336) poprzez błędna jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu, że A. C. (1) jako osobie ubezpieczonej przysługuje prawo do zasiłku chorobowego w okresie od dnia 13 września 2013 roku do 11 marca 2014 roku oraz od dnia 4 lipca 2014 roku do 30 grudnia 2014 roku;

- art.84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U z 2017 roku, poz 1778 z zm.) poprzez błędną jego wykładnię, polegająca na uznaniu, że A. C. (1) nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za okres od 13 września 2013 roku do dnia 11 marca 2014 roku oraz od dnia 4 lipca 2014 roku do dnia 30 grudnia 2014 roku;

naruszenie prawa procesowego:

- art.233 k.p.c. poprzez przyjęcie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów oraz brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, który miał istotny wpływ na wynik sprawy.

W skazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zakwestionowanego orzeczenia i oddalenie odwołania wnioskodawczyni od wskazanej decyzji z dnia 13 czerwca 2017 roku, bądź o uchylenie i przekazanie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 10 kwietnia 2018 roku wnioskodawczyni A. C. (1) reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika wniosła o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Organ rentowy poparł apelacje .

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe , znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, jak i obowiązujących przepisach prawa.

Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne. Podziela również wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując żadnych podstaw do jego zmiany bądź uchylenia.

Za chybiony należy w ocenie Sądu Okręgowego uznać podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego.

Stosownie art. 14 ust.1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2007 r., 2336) zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek choroby jest niezdolny do pracy nieprzerwanie przez co najmniej 30 dni.

Zdaniem Sądu Okręgowego , w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zwłaszcza prawomocnego wyroku Sadu Okręgowego W Piotrkowie Tryb. z dnia 9 listopada 2015 roku, sygn. akt VU 748/15, nie ulega wątpliwości , iż ustanie ubezpieczenia społecznego rolników A. C. (1) nastąpiło z dniem 1 lipca 2013 roku. Jako osoba nie podlegająca ubezpieczeniu, zgodnie z przywianym wyżej przepisem , nie była zatem ona uprawniona do zasiłku chorobowego za okresy od 13.09.2013 r. do 11.03. 2014 r. oraz od 4.07.2014 r. do 30.12.2014 roku.

Zdaniem Sądu Okręgowego, mimo braku prawa do zasiłku chorobowego za w/w sporne okresy, odwołująca się A. C. nie ma obowiązku zwrotu pobranych z tego tytułu kwot wraz z odsetkami, jak słusznie przyjął Sąd I instancji. W świetle bowiem obowiązujących przepisów prawa, nie sposób uznać zasiłku chorobowego wypłaconego A. C. za świadczenie nienależne. Za takim przyjęciem przemawia treść art. 84 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych ( mającego w sprawie zastosowanie z mocy art. 52 ust.2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników) , który to przepis decyduje o tym, jakie świadczenie może zostać zakwalifikowane jako nienależne. W myśl przytoczonego przepisu za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się: 1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania; 2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy nie wziął pod uwagę zasadniczej kwestii, a mianowicie, że wypłacając A. C. w spornych okresach zasiłek chorobowy, nie pouczył jej o okolicznościach wyłączających prawo do pobrania tego rodzaju świadczenia.

Należy zwrócić uwagę na fakt, iż dopiero prawidłowe pouczenie pobierającego świadczenie o braku prawa do jego pobierania stanowi podstawę do zakwalifikowania pobranego świadczenia jako świadczenia nienależnego. W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego (np. wyrok SN z dnia 26.04.1980r, II URN 51/80, OSNCP 1980, Nr 10, poz. 202, wyrok z dnia 10.12.1985r II URN 207/83, PiZS 1986, Nr 3, poz. 71) przyjmuje się, że brak pouczenia świadczeniobiorcy o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń zwalnia go z obowiązku zwrotu świadczeń pobranych mimo istnienia tych okoliczności, choćby nawet mógł powziąć o nich wiadomość z innych źródeł. Obowiązek pouczania spoczywa na organie rentowym, samo zaś pouczenie powinno być wyczerpujące, zawierające informacje o obowiązujących w dniu pouczania zasadach ustania lub wstrzymania wypłaty świadczeń. Brak pouczenia zwalnia osobę bezpodstawnie pobierającą świadczenie z obowiązku ich zwrotu.

Wskazać należy, że obowiązek dowodowy, zgodnie z regułą rozkładu ciężaru dowodu zawartą w art. 6 k.c., spoczywał w niniejszym postępowaniu na organie rentowym. To organ rentowy winien był wykazać w niniejszym postępowaniu, iż udzielił ubezpieczonemu pouczenia co do tego, iż nie posiadał on w spornych okresach prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia społecznego rolników. W warunkach przedmiotowej sprawy organ rentowy, dokonując wypłaty spornego zasiłku chorobowego, winien był pouczyć świadczeniobiorcę , w jakich okolicznościach prawo to mu nie przysługuje. Organ rentowy nie udowodnił w toku postępowania, aby udzielił A. C. jakiegokolwiek pouczenia o braku prawa do pobranych świadczeń.

W ocenie Sądu Okręgowego warunku w zakresie prawidłowego pouczenia odwołującej się o braku prawa do pobierania zasiłku chorobowego nie spełnia pouczenie zawarte w decyzji z dnia 30 sierpnia 2008 roku (przywołanej w apelacji ), stwierdzającej podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników, które zawiera informacje dotyczące obowiązku ubezpieczonego pouczenia Kasy o zaistnieniu okoliczności mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu.

Sąd Rejonowy przeanalizował treść decyzji KRUS , przyznającej A. C. prawo do zasiłku chorobowego na kolejne okresy, zasadnie stwierdzając , iż brak jest w nich wyczerpujących informacji o okolicznościach powodujących brak podstaw do ich pobierania. Informacje te ograniczają się do pouczenia o utracie prawa do zasiłku chorobowego w sytuacji wykonywania pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy lub wykorzystywania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia a ponadto, iż zasiłek chorobowy nie przysługuje w sytuacji sfałszowania zaświadczenia lekarskiego.

W ocenie Sądu Okręgowego należy w pełni podzielić stanowisko Sądu Rejonowego, iż A. C. pobierając zasiłek chorobowy w spornych, pomimo nie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, nie została w sposób prawidłowy pouczona o braku podstaw do jego pobierania

W związku z tym wypłaconego za sporne okresy zasiłku chorobowego nie można uznać w myśl art. 84 ust. 2 w/w ustawy za świadczenie nienależne. A tylko świadczenie nienależnie pobrane w myśl ust. 1 art. 84 podlega zwrotowi.

Sąd Okręgowy podkreśla, że sam fakt pobrania świadczenia, które nie przysługiwało wobec istnienia okoliczności powodującej ustanie prawa do świadczenia, nie przesądza jeszcze o obowiązku jego zwrotu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2005 roku, I UK 440/03).

W świetle poczynionych wyżej rozważań za chybiony należy uznać zawarty w apelacji zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. Sąd Okręgowy w pełni podziela dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę informacji zamieszczonych w skierowanych do A. C. decyzjach przyznających jej prawo do zasiłku chorobowego, prowadzącą do przyjęcia, iż w informacjach tych brak jest pouczenia o braku podstaw do pobierania świadczenia, o czym wyżej mowa.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 2 pkt 3 , § 9 ust. 1 pkt 2,§ 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz.U. z 2016 r.poz.1668 ).