Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Gawecka

Protokolant: st. sekr. sąd Beata Kozłowska

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2018 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa: M. B. (1) i M. B. (2)

przeciwko: Miastu P.

o zapłatę

1. oddala powództwo;

2. kosztami procesu obciąża w całości powodów i na tej podstawie zasądza od powodów na rzecz pozwanego kwotę 10.800 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

/-/SSO Katarzyna Gawecka

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12 listopada 2017 roku powodowie M. B. (1) oraz M. B. (2) domagali się od pozwanego Miasta P.:

1.  zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda M. B. (1) kwoty 167 840,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 lutego 2017 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda M. B. (2) kwoty 503 521,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 lutego 2017 roku do dnia zapłaty;

3.  zasądzenia od pozwanego na rzecz M. B. (1) kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w kwocie 10 800 zł;

4.  zasądzenia od pozwanego na rzecz M. B. (2) kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w kwocie 21 600 zł.

Uzasadniając swoje stanowisko powodowie wskazali, że w dniu 29 listopada 2007 roku wszedł w życie Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (...) część A w P. i w tym czasie powód M. B. (1) był współwłaścicielem w udziale ¼ nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...) oraz współwłaścicielem nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) w udziale ¼, a powód M. B. (2) był współwłaścicielem tychże nieruchomości w udziale ½ (każda z nich), przy czym M. B. (2) na podstawie umowy z dnia 3 czerwca 2014 r. nabył od W. B. jej udziały w ww. nieruchomościach wynoszące ¼ , a następnie na podstawie umowy cesji wierzytelności nabył od niej wszelkie prawa związane z udziałem we współwłasności tych nieruchomości, w szczególności roszczenia przysługujące wobec Miasta P. z tytułu szkody planistycznej.

Powodowie argumentowali, że ich nieruchomości zgodnie z Miejscowym Planem (...) Zagospodarowania Miasta P. z 1994 roku były położone na terenie oznaczonym symbolem II MA1.mu*2 i przeznaczone pod zabudowę śródmiejską mieszkalno- usługową i usługowo ogólnomiejską, a po wejściu w życie planu miejscowego R. –(...) A nieruchomości te zostały niemal w całości przeznaczone pod tereny przeznaczone na drogi wewnętrzne – piesze i rowerowe. Powodowie zostali wywłaszczeni z powyższych nieruchomości i na podstawie specustawy drogowej wypłacono im odszkodowanie, które zdaniem inicjatorów procesu zostało obliczone w sposób nieprawidłowy (jego wartość została ustalona przy uwzględnieniu przeznaczenia nieruchomości na drogi wewnętrzne, a nie – jak to wynikało z wcześniej obowiązującego planu – na zabudowę śródmiejską mieszkalną – usługową). Niniejszym pozwem dochodzą oni więc zasądzenia na ich rzecz różnicy między odszkodowaniem wypłaconym, a odszkodowaniem należnym. Jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia powodowie wskazali w pierwszej kolejności przepis art. 36 ust. 1. pkt. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. Z ostrożności procesowej powodowie wskazali jako alternatywną podstawę prawną swoich roszczeń art. 417 kc.

W odpowiedzi na pozew z dnia 18 grudnia 2017 roku (k. 267- 273 ) pozwany domagał się oddalenia powództwa oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. W pierwszej kolejności pozwany podniósł brak legitymacji czynnej powodów wskazując, że legitymowani czynnie do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych zgodnie z art. 36 ust.1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym są jego właściciele albo użytkownicy wieczyści nieruchomości, których dotknęły skutki zmian w planowaniu przestrzennym, a status ten musi być utrzymany do chwili zamknięcia rozprawy przed sądem II instancji. Z uwagi na fakt, że powodowie nie są już właścicielami przedmiotowych działek, nie są legitymowani do domagania się odszkodowania na podstawie art. 36 ust 1 wskazanej ustawy. Powodowie nie mogą ponadto dochodzić odszkodowania na podstawie art. 36 ust. 3 wskazanej ustawy, bowiem warunkiem jego zastosowania jest zbycie nieruchomości, której dotyczy odszkodowanie, tymczasem, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego wywłaszczenie nieruchomości nie jest formą jej zbycia. Dodatkowo, z ostrożności procesowej pozwany zakwestionował twierdzenia pozwu jakoby w przypadku nieruchomości powodów doszło do uniemożliwienia korzystania z nieruchomości zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem W tym zakresie wskazał, że Rada Miasta P. uchwalając mpzp (...) część A w P. nie zmieniła przeznaczenia analizowanych działek, ponieważ na tym terenie nie obowiązywał w tym czasie żaden miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, a dla przedmiotowej nieruchomości nie została wydana żadna decyzja o warunkach zabudowy, ani pozwolenie na budowę. O tym jakie było przeznaczenie nieruchomości przed wejściem w życie ww. planu powinny zdaniem pozwanego decydować realne działania podejmowane przez właściciela nieruchomości.

Pozwany zarzucał także, że powodowie, wskazując na źródło swojego roszczenia art. 417 kc nie wskazali związku przyczynowego między szkodą, jaką mieli ponieść, a działaniem miasta P., które szkodę by miało spowodować, a nadto nie wykazali zasadności swojego roszczenia co do wysokości – dołączony do akt sprawy operat stanowi jedynie dokument prywatny, a założenia w nim zawarte są zbyt ogólne; nie wskazuje on, jaka w istocie zabudowa była możliwa na dawnych działkach (...), a obecnie brak jest możliwości określenia inwestycji, jaka byłaby możliwa na wskazanym terenie.

W replice na odpowiedź na pozew (k. 282- 294 ) powodowie zaprzeczyli, jakoby nie posiadali legitymacji czynnej, wskazali ponadto art. 405 kc jako alternatywną podstawę prawną zasądzenia na ich rzecz kwoty dochodzonej w pozwie podając, że powodowie zostali zubożeni o łączną kwotę 671 362 zł, a zubożenie to polega na pomniejszeniu aktywów powodów przy jednoczesnym uzyskaniu niższych korzyści z odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość (gdyby bowiem nie uchwalenie planu miejscowego powodowie otrzymaliby odszkodowanie w wyżej wysokości, odpowiadającej rynkowej wartości nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę usługową i wielorodzinną). Jednocześnie w związku ze zubożeniem powodów doszło w ocenie powodów do wzbogacenia pozwanego, który zmniejszył swoje pasywa o kwotę 671 362 zł oraz jednocześnie wypłacił powodom odszkodowanie mniejsze o kwotę 671 362 zł.

W odpowiedzi na powyższe, pismem z dnia 5 lutego 2018 roku (k. 298-303 ) pozwany wskazał, że w niniejszej sprawie nie doszło do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego, bowiem zarówno wywłaszczenie, jak i przyznanie stosownego odszkodowania opierało się na podstawie przepisów prawa (i opiewało na wartości wskazane w operacie szacunkowym wartości nieruchomości, którego to operatu powodowie nie skarżyli).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Działki o numerach (...), arkusz mapy 2, obręb R. w P., dla których prowadzone były księgi wieczyste o numerach (...) były objęte Miejscowym Planem (...) Zagospodarowania Miasta P. z dnia 1994 roku (wprowadzonego Uchwałą Rady Miasta P. nr (...) i położone na terenie oznaczonym symbolem II.MA1.mu*2 oraz na terenie rezerwowanym pod komunikację ( ulica zbiorcza) . Dla symbolu II .MA1.mu *2 plan przewidywał przeznaczenie na obiekty o funkcjach ogólnomiejskich i o funkcjach mieszkaniowo- usługowych.

W 2002 i 2003 r. trwały prace nad opracowaniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „ R. (...)” , w trakcie których powód M. B. (1) oraz W. B. zgłaszali zarzuty do projektu.

Na podstawie art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, miejscowy plan ogólny utracił moc obowiązującą z dniem 1 stycznia 2004 roku.

W dniu 18 listopada 2004 roku ukazało się ogłoszenie Prezydenta Miasta P. o przystąpieniu do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego R. – Ł. (...) , w którym wskazano, że zainteresowani mogą składać wnioski do planu miejscowego.

Pismem z dnia 16 grudnia 2004 roku M. B. (1) złożył wniosek do tego planu, w którym domagał się przeznaczenia terenu działek numer (...) na budynek handlowo – biurowo – mieszkaniowy. Powodowie nie występowali o wydanie decyzji o warunkach zabudowy dla tych nieruchomości. Dla innych nieruchomościach objętych Miejscowym Planem Ogólnym Zagospodarowania Miasta P. z 1994 r. i oznaczonych symbolem II.MA1.mu*2 były wydawane , również po utracie mocy tego planu decyzje o warunkach zabudowy i realizowane inwestycje w postaci budynków wielorodzinnych i usługowych lub budynków usługowych.

W dniu 29 listopada 2007 roku wszedł w życie Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (...) część A w P., który został wprowadzony uchwałą (...) P. z dnia 29 sierpnia 2006 roku (zwany dalej: Plan). Akt swoim zasięgiem objął teren ówczesnych działek numer (...). W planie tym nieruchomości stanowiące działki (...) zostały przeznaczone niemal w całości pod tereny oznaczone symbolem 1 (...) z ustaleniem ich podstawowego przeznaczenia jako drogi wewnętrzne – piesze i rowerowe (z zakazem lokalizowania na nich obiektów wyższych aniżeli 1,5m) .

W chwili wejścia w życie Planu powód M. B. (1) był współwłaścicielem w udziale ¼ nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), ark. Mapy 2, obręb R., Miasto P., dla której prowadzona była księga wieczysta po numerze (...), a także współwłaścicielem nieruchomości stanowiącej działkę numer (...), ark. Mapy 2, R., Miasto P., dla której prowadzona była księga wieczysta o numerze (...) – w udziale ¼.

W chwili wejścia w życie Planu powód M. B. (2) był współwłaścicielem w udziale ½ nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), ark. Mapy 2, obręb R., Miasto P., dla której prowadzona była księga wieczysta po numerze (...), a także współwłaścicielem nieruchomości stanowiącej działkę numer (...), ark. Mapy 2, R., Miasto P., dla której prowadzona była księga wieczysta o numerze (...) – w udziale 1/2.

Na podstawie umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 3 czerwca 2014 roku M. B. (2) nabył od W. B. udział ¼ we współwłasności nieruchomości położonej w P. stanowiącej działkę numer (...) oraz ¼ udziału we współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę numer (...).

W dniu 15 lipca 2016 roku M. B. (2) zawarł z W. B. umowę cesji wierzytelności, na podstawie której nabył od niej wszelkie prawa związanie z udziałem we współwłasności nieruchomości nabytych od W. B., a w szczególności roszczenia przysługujące wobec Miasta P. związane ze szkodą planistyczną.

W dniu 20 listopada 2014 roku Prezydent Miasta P. wszczął postępowanie w sprawie zezwolenia na realizację inwestycji drogowej obejmującej działki numer (...)m ark. Mapy 2, obręb R. w P.. W dniu 14 stycznia 2015 roku Prezydent Miasta P. wydał decyzję numer (...) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (dalej jako: Specustawa drogowa). Na podstawie tejże decyzji, zgodnie z art. 11 f ust. 6 w zw. z art. 12 ust 4 Specustawy, działki o numerach (...) stały się własnością Miasta P., z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna.

W dniu 26 lutego 2015 roku wszczęto postępowanie w sprawie ustalenia odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości. W dniu 28 maja 2015 roku Prezydent Miasta P. – Dyrektor Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego G. wydał decyzję, w której ustalił odszkodowanie za wywłaszczenie na podstawie dwóch operatów szacunkowych rzeczoznawcy majątkowego A. J., sporządzonych odrębnie dla każdej z nieruchomości ( o numerach 51 i 56). Odszkodowanie zostało powiększone o 5% ponad ustaloną wartość nieruchomości na podstawie art. 18 ust 1e Specustawy, ze względu na wydanie nieruchomości w terminie do 30 dni od dnia, w którym decyzja Prezydenta Miasta P. numer (...) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.

Wartość działki numer (...) została wyceniona przez biegłego na kwotę 640 064 zł (w tym wartość gruntu na 635,327 zł), a wartość działki numer (...) na kwotę 535 703 zł (w tym wartość gruntu na 403 500 zł). Wartości te zostały wycenione przez biegłego z uwzględnieniem przeznaczenia nieruchomości pod drogi – zgodnie z zapisami Planu Miejscowego (...) częśc A. Łączna wartość gruntów, bez nakładów budowlanych i nasadzeń wynosiła 1 038 827 zł, a całej nieruchomości 1 175 767 zł. Powodowie nie kwestionowali wartości nieruchomości wskazanych w operacie szacunkowym.

W dniu 16 marca 2015 roku powodowie wydali nieruchomości jednostce organizacyjnej pozwanego.

W latach 2015-2016 roku został przeprowadzony podział nieruchomości, na podstawie którego działki o numerach (...) zostały podzielone na działki (...). Obecnie dla nieruchomości tej prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), w której zapisane są działki (...).

Dowód: bezsporne i wypis dotyczący miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego m. P. z 1994 roku (k. 52-75), kopia pism do pełnomocnika powoda (k. 76-77), korespondencja związana z uchwalaniem planu zagospodarowania R. – Ł. (...) (k. 89-90, 91-92), wyrys z miejscowego planu zagospodarowania R. –Ł. (...) (k. 109), uchwała Rady Miasta P. w sprawie uchwalenia miejscowego Planu Zagospodarowania przestrzennego R. – Ł. (...)– część A w P. (k. 110-134), wydruk księgi wieczystej oznaczonej numerem (...) (k. 135-142), kopia zawiadomienia o wszczęciu postępowania (k. 143), kopia decyzji (...) (k. 144-153), kopia pisma z G. z dnia 4 stycznia 2017 roku wraz z mapą zasadniczą (k. 78-79), wypis z rejestru gruntów (k. 80-89), kopie decyzji o warunkach zabudowy( k. 93- 109) kopia operatu szacunkowego sporządzonego przez A. J. z dnia 26 marca 2015 roku (k. 154-186, 187-213), odpis zupełny księgi wieczystej (...) (k. 26-33), odpis zupełny księgi wieczystej (...) (k. 34-42), kopia wyroku rozwodowego M. B. (1) i W. B. (k. 43), kopia umowy sprzedaży udziału we współwłasności nieruchomości z dnia 3 czerwca 2014 roku (k. 45-48), kopia pełnomocnictwa dla M. B. (1) udzielonego przez M. B. (2) z dnia 18 kwietnia 2003 roku (k. 49-50), kopia umowy cesji wierzytelności z dnia 15 lipca 2016 roku (k. 51).

Powodowie zlecili opracowanie operatu szacunkowego w celu ustalenia wartości nieruchomości- działek nr (...) w stanie z daty przed wejściem w życie Mpzp” R. Ł. (...) „ część A w P. .

Wartość optymalna tych nieruchomości przy założeniu możliwości uzyskania warunków zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie budynku usługowego /biurowego została oszacowana na kwotę 1 710 189 zł (wartość m ² = 1 112,68 zł)

Dowód: operat szacunkowy zrealizowany na zlecenie powodów przez A. S. z dnia 11 sierpnia 2016 roku (k. 233-259)

Wnioskiem z dnia 17 sierpnia 2016 roku powodowie zwrócili się o wypłatę odszkodowania w kwocie 671 362 zł . Wniosek ten został odebrany przez pozwanego w dniu 18 sierpnia 2016 roku Pismem z dnia 29 listopada 2016 roku pozwany odmówił wypłaty odszkodowania.

Dowód : kopia wniosku z dnia 17 sierpnia 2016 roku

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dołączonych do akt sprawy dokumentów, których wiarygodność i autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a i Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu.

Sąd oddalił wniosek powodów o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny wyceny nieruchomości, opinii biegłego z dziedziny architektury i urbanistyki oraz o zobowiązanie pozwanego do przedłożenia dokumentacji (tj. Decyzji Prezydenta Miasta P. zatwierdzającej podział nieruchomości) , a także wniosek o przesłuchanie powoda M. B. (1) uznając, że materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie pozwala na ustalenie wszystkich istotnych okoliczności faktycznych. Uwzględnienie tychże wniosków prowadziłoby do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Powodowie domagali się w pierwszej kolejności zasądzenia od pozwanego wskazanych w pozwie kwot tytułem odszkodowaniem za rzeczywistą szkodę poniesioną przez nich, jako właścicieli nieruchomości na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (dalej jako upzp).

Zgodnie z treścią art. 36 ust. 1 pkt 1 upzp jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może, z zastrzeżeniem ust. 2 żądać od gminy odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę.

W świetle poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych stwierdzić należało , że zasadny był zarzut pozwanego dotyczący braku legitymacji czynnej powodów do dochodzenia roszczeń opartych na podstawie 36 ust. 1 pkt 1 upzp .

Bezspornym jest bowiem , że powodowie nie są aktualnie właścicielami nieruchomości – działek nr (...) . Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 września 2015 roku (II CSK 653/14), który to pogląd podziela również Sąd w przedmiotowej sprawie , legitymowani czynnie do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych zgodnie z art. 36 ust. 1 upzp są zgodnie z jego treścią właściciele albo użytkownicy wieczyści nieruchomości, których dotknęły skutki zmian w planowaniu przestrzennym, czyli są to osoby, którym przysługiwały wymienione prawa do nieruchomości w chwili wejścia w życie nowego lub zmienionego planu miejscowego, a status tych osób musi być utrzymany do chwili zamknięcia rozprawy przed sądem drugiej instancji.

Wobec stwierdzenia braku legitymacji powodów do dochodzenia roszczeń opartych o ww. przepis zbędnym stało się więc prowadzenie rozważań czy na skutek uchwalenia planu miejscowego (...) cześć A w P. wystąpiła niemożność korzystania przez powodów z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem bądź istotne ograniczenie możliwości takiego korzystania. Na marginesie jedynie Sąd wskazuje, że podziela argumentację przedstawioną w tym zakresie przez pozwanego. Samo położenie nieruchomości powodów i to jedynie częściowo na terenie oznaczonym w Miejscowym Planie Ogólnym Zagospodarowania Miasta P. z 1994 r. symbolem II .MA1.mu *2 nie przesądza, że teren ten mógł zostać zabudowany w momencie wejścia w życie planu miejscowego (...) cześć A w P.. Plan ogólny z 1994 r. ten stracił moc w dniu 1 stycznia 2004 r. i wobec braku działań ze strony powodów w celu uzyskania decyzji o warunkach zabudowy brak jest podstaw do stwierdzenia, że dla nieruchomości powodów istniała potencjalna możliwość zagospodarowania pod zabudowę.

Zastosowania nie znajdzie też art. 36 ust. 1 pkt 3 upzp, który stanowi, że jeżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, wartość nieruchomości uległa obniżeniu, a właściciel albo użytkownik wieczysty zbywa tę nieruchomość i nie skorzystał z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, może żądać od gminy odszkodowania równego obniżeniu wartości nieruchomości. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 lipca 2016 roku (III CZP 33/16 ) jednoznacznie wyjaśnił, że zbycie nieruchomości, o którym mowa w art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie obejmuje utraty prawa własności działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne na podstawie art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami . Oznacza to więc, że powodowie nie mogą upatrywać źródła swojego roszczenia w art. 36 ust. 1 pkt 3 upzp , co zresztą sami przyznali.

Powodowie wskazywali również, że podstawę odpowiedzialności pozwanego w niniejszej sprawie może stanowić art. 417 kc. Z powyższym stanowiskiem nie sposób się zgodzić. Zgodnie z treścią art. 417 1 kc za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Ustalając, czy w niniejszej sprawie doszło do zaktualizowania się przesłanek wynikających z treści art. 417 kc w pierwszej kolejności należy dokładnie ustalić terminy, jakimi posłużył się ustawodawca redagując powyższy przepis.

Po pierwsze przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej unormowanej w art. 417 kc jest szkoda w rozumieniu art. 361 § 2 kc, czyli obejmująca straty oraz utracone korzyści, które poszkodowany mógł osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Po wtóre, szkoda ta musi zostać wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Zaakcentować wypada, że użycie pojęcia "niezgodność z prawem" zamiast pojęcia "bezprawność" stanowi wyraz świadomej decyzji ustawodawcy, którego celem było wyłączenie z zakresu zdarzeń, za które państwo ponosi odpowiedzialność, działań lub zaniechań zgodnych z prawem, ale sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Warstwa literalna art. 417 § 1 kc jest bardzo silnym argumentem za ograniczeniem zakresu pojęcia niezgodności z prawem w stosunku do bezprawności. Brzmienie art. 417 § 1 kc podyktowane jest próbą jak najwierniejszego oddania treści art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, w którym wykorzystano termin niezgodności z prawem, a nie bezprawności. Za wąskim rozumieniem przesłanki niezgodności z prawem opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 7 listopada 2013 r. (V CSK 519/12), stwierdzając że: "Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Pojęcie to trzeba rozumieć jako naruszenie nakazu czy zakazu wynikającego tylko z normy prawnej, a nie zasad współżycia społecznego". Natomiast w wyroku z 8 maja 2014 r. (V CSK 349/13,) Sąd Najwyższy stwierdził, że co do zasady odpowiedzialność za zaniechanie powstaje tylko w przypadku niepodjęcia działania, do którego podmiot wykonujący władztwo publiczne był zobowiązany na podstawie przepisu prawa, przewidującego, na czym konkretnie powinno polegać zachowanie. Jedynie wyjątkowo ze względu na "tendencje rozwojowe prawa" oraz "aksjologię" Sąd Najwyższy dopuścił, w drodze wyjątku, jeśli przemawiają za tym szczególne okoliczności sprawy, przyjęcie szerszej odpowiedzialności Skarbu Państwa za zaniechanie.

W realiach niniejszej sprawy powodowie nie wskazali jaki ewentualny zakaz bądź nakaz wynikający z normy prawnej miał zostać naruszony przez pozwanego, wskazywali jedynie, że „pozwany przez swoje zaniechanie doprowadził do przerwania ciągłości prac planistycznych, na skutek czego w dniu 1 stycznia 2004 roku nieruchomości powodów utraciły korzystne przeznaczenie” oraz że pozwany wywłaszczył działki o numerach (...) na podstawie wydanej przez swój organ decyzji”. Nie sposób jednak uznać, by działanie (zaniechanie) pozwanego było niezgodne z prawem i by naruszało jakąkolwiek normę prawną.

Inicjatorzy procesu wskazywali, że brak Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego na przedmiotowym terenie miał dowodzić uchybienia Gminy (pozwanego) w zakresie wykonywania obowiązków planistycznych. Stanowisko to nie znajduje jednak oparcia w obowiązujących przepisach - jak stanowi art. 9 ust, 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w celu określenia polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego, rada gminy podejmuje uchwałę o przystąpieniu do sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zwanego dalej "studium", a studium sporządza się w granicach dla obszaru w granicach administracyjnych gminy (ust. 3). Art. 14 ust. 1 tejże ustawy, wskazuje, że w celu ustalenia przeznaczenia terenów, w tym dla inwestycji celu publicznego oraz określenia sposobów ich zagospodarowania i zabudowy rada gminy podejmuje uchwałę o przystąpieniu do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zwanego dalej "planem miejscowym", z zastrzeżeniem ust. 6, a z treści ust. 7 tego artykułu wynika, że plan miejscowy sporządza się obowiązkowo, jeżeli wymagają tego przepisy odrębne. Powyższe uregulowania nie nakładają więc na gminę obligatoryjnego obowiązku uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego czy dokonania tego w określonym terminie.

Poza tym wygaśnięcie Miejscowego Planu (...) Zagospodarowania Miasta P. z dnia 6 grudnia 1994 roku nastąpiło z mocy ustawy, a pozwany sporządzał kolejne plany dla poszczególnych obszarów sukcesywnie.

Zaakcentowania wymaga także całkowicie bierna postawa powodów w toku postępowania wywłaszczeniowego – po pierwsze – powodowie nie złożyli skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w P. na uchwałę Rady Miasta P. z dnia 29 sierpnia 2006 roku wprowadzającej Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego R. – Ł. (...) część A, a także nie odwołali się do Wojewody (...) od decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej oraz decyzji o ustaleniu odszkodowania, nie kwestionowali także sporządzonych operatów szacunkowych dotyczących wartości posiadanych przez siebie nieruchomości i bez żadnych zastrzeżeń wyrazili zgodę na otrzymanie odszkodowania w zaproponowanej wysokości. Na żadnym etapie nie wyrazili swojej dezaprobaty dla wydawanych decyzji czy podejmowanych uchwał, a podczas procedury sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (R. (...) - Ł. (...), część A w P.) na etapie wyłożenia go do publicznego wglądu powodowie nie złożyli w ustawowym terminie żadnych uwag.

Ubocznie wskazać należy, że twierdzenia powodów, jakoby zostali oni zubożeni o kwotę 671 632 zł nie znajdują odzwierciedlenia w zebranym materiale dowodowym. Przyznane i wypłacone powodom odszkodowanie odzwierciedlało wartości wskazane w operacie szacunkowym dotyczącym wywłaszczonych nieruchomości, który nie był przez nich kwestionowany.

Mając na uwadze powyższe nie ma podstaw do uznania, by powodowie doznali szkody oraz by działania pozwanego mogły zostać uznane za niezgodne z prawem lub by pozwany dopuścił się zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, stąd też art. 417 kc nie mógł mieć zastosowania.

Także kolejna podstawa dochodzonego roszczenia powoływana przez powodów nie mogła zostać uznana za zasadną. Art. 405 kc przewiduje, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Aby doszło do zaktualizowania przesłanek wskazanych w powyższym przepisie konieczne jest, by doszło do uzyskania korzyści oraz by nastąpiło bez podstawy prawnej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 listopada 2011 roku (IV CSK 68/11) wyjaśnił, że uzyskanie korzyści bez podstawy prawnej oznacza sytuację, w której nie znajduje ono usprawiedliwienia w przepisie ustawy, ważnej czynności prawnej, prawomocnym orzeczeniu sądowym albo w akcie administracyjnym.

Wbrew stanowisku powodów ani uchwalenie Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego (...), część A w P. ani wywłaszczenie nieruchomości powodów, ani też wydanie decyzji dotyczącej wysokości odszkodowania nie odbyło się bez podstawy prawnej. Wręcz przeciwnie – w dniu 14 stycznia 2015 roku Prezydent Miasta P. wydał decyzję numer (...) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej na podstawie specustawy drogowej. Na podstawie tejże decyzji, zgodnie z art. 11 f ust. 6 w zw. z art. 12 ust 4 Specustawy, działki o numerach (...) stały się własnością Miasta P., z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna. W dniu 26 lutego 2015 roku wszczęto postępowanie w sprawie ustalenia odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości. W dniu 28 maja 2015 roku Prezydent Miasta P. – Dyrektor Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego G. wydał decyzję, w której ustalił odszkodowanie za wywłaszczenie na podstawie dwóch operatów szacunkowych rzeczoznawcy majątkowego A. J., sporządzonych odrębnie dla każdej z nieruchomości ( o numerach 51 i 56). Decyzja ta nie została zaskarżona i stała się ostateczna. Odszkodowanie to zostało powiększone o 5% ponad ustaloną wartość nieruchomości na podstawie art. 18 ust 1e Specustawy, ze względu na wydanie nieruchomości w terminie do 30 dni od dnia, w którym decyzja Prezydenta Miasta P. numer (...) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna. Powodowie decyzji tej nie podważyli. Nie podważyli także operatu szacunkowego, na podstawie którego ustalona została wysokość należnego im odszkodowania (wartość działki numer (...) została wyceniona przez biegłego na kwotę 640 064 zł (w tym wartość gruntu na 635,327 zł), a wartość działki numer (...) na kwotę 535 703 zł (w tym wartość gruntu na 403 500 zł). Wartości te zostały wycenione przez biegłego z uwzględnieniem przeznaczenia nieruchomości pod drogi – zgodnie z zapisami Planu Miejscowego (...) Ł. (...) „ część A, który został uchwalony przez Radę Miasta P. , w granicach kompetencji tego organu i stanowi akt prawa miejscowego, a uchwała w tym przedmiocie nie została zaskarżona.

Z powyższego wynika, że działania pozwanego związane z uchwaleniem planu miejscowego (...), część A w P., wywłaszczeniem nieruchomości powodów i ustaleniem należnego z tego tytułu odszkodowania były działaniami zgodnymi z prawem. Wypłacone powodom odszkodowanie skompensowało roszczenie odszkodowawcze wynikające z art. 36 ust. 1 upzp, nie sposób więc uznać, że pozwany osiągnął korzyści kosztem powodów lub by jakiekolwiek korzyści osiągnięte zostały bez podstawy prawnej.

Na marginesie wskazać trzeba, że powodowie mogli wystąpić z roszczeniami opartymi na podstawie art. 36 ust.1 upzp w okresie od listopada 2007 r. do stycznia 2015 r. z czego jednak nie skorzystali. Nie zakwestionowali też decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości, jak również decyzji ustalającej wysokość odszkodowania .

W tych okolicznościach brak jest podstaw do uznania, że powodowie zostali zubożeni , opartymi na przepisach prawa działaniami pozwanego.

Wobec powyższego powództwo jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie drugim wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c w zw. z art. 99 k.p. kpc i obciążono nimi w całości powodów, biorąc pod uwagę, że przegrali oni niniejszy proces w całości i zasądzono od nich na rzecz pozwanego kwotę 10 800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (na podstawie § 2 pkt 10 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych ze zm.).

SSO Katarzyna Gawecka