Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2014r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia: SO Zofia Klisiewicz

Sędzia SO Urszula Kapustka (sprawozdawca)

Sędzia SO Katarzyna Kwilosz – Babiś

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Burnagiel

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2014r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z powództwa D. D.

przeciwko (...) S.A. w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Targu

z dnia 29 sierpnia 2013r., sygn. akt I C 299/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III Ca 845/13

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 8 stycznia 2014 r.

Sąd Rejonowy w Nowym Targu wyrokiem z dnia 29 sierpnia 2013 r., sygn. akt IC 299/13 w sprawie z powództwa D. D. przeciwko (...) S.A. w S. zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 9 852,55 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwot 5911,53 zł od dnia 23 lipca 2012 r. do dnia zapłaty, 1970,51 zł od dnia 16 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty, 1970,51 zł od dnia 17 września 2012 r. do dnia zapłaty (punkt I wyroku). W pozostałym zakresie powództwo oddalił ( punkt II wyroku). W punkcie III wyroku zasądził na rzecz powoda od strony pozwanej kwotę 2329 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód D. D. w dniu 26 listopada 2010 r. zawarł z Bankiem (...) S.A. umowę kredytu nr (...). W ramach tej umowy wyraził zgodę na objęcie go ochroną ubezpieczeniową przez pozwanego (...) S.A. z siedzibą w S. na wypadek utraty pracy. Umowa ubezpieczenia zawarta została na podstawie „warunków grupowego ubezpieczenia utraty pracy przez kredytobiorców kredytów gotówkowych A./P. udzielanych przez (...) S.A.” (dalej „OWU”). Zgodnie z § 3 OWU przedmiotem ubezpieczenia były „następstwa utraty pracy ubezpieczonego powodujące pogorszenie sytuacji finansowej ubezpieczonego”. Zarówno w wariancie podstawowym, jak i rozszerzonym ubezpieczenie obejmowało wypłatę świadczeń w postaci spłaty zobowiązań ubezpieczonego wynikających z umowy kredytu (§ 3 ust. 3).

Dla celów umowy w § 2 pkt 18 OWU zdefiniowane zostało pojęcie „utraty pracy” jako „zdarzenia polegające na utracie zatrudnienia przez ubezpieczonego wskutek rozwiązania stosunku pracy zawartego na czas nieokreślony, na czas określony lub stosunku służbowego, a także (...) wyrejestrowanie działalności gospodarczej, w wyniku którego ubezpieczony zyskuje status bezrobotnego w rozumieniu odpowiednich przepisów prawa”.

Umowa ubezpieczenia przewidywała, że w przypadku zrealizowania się ryzyka ubezpieczeniowego tj. utraty pracy przez ubezpieczonego, ubezpieczyciel wypłaci ubezpieczenie w wysokości odpowiadającej kwocie każdej kolejnej raty kapitałowo-odsetkowej wynikającej z pierwotnego harmonogramu spłaty kredytu, w terminach wymaganej ich płatności przypadających do zapłaty po 30 dniu od daty utraty pracy (§ 8 ust. 2). Pierwsza rata przypadająca po dniu zgłoszenia wypadku miała być wypłacona w terminie 30 dni, licząc od daty zawiadomienia o wypadku ubezpieczeniowym. Warunkiem wypłaty odszkodowania zgodnie z § 17 ust. 3 OWU było dostarczenie przez ubezpieczonego szeregu dokumentów, w tym zaświadczenia o uzyskaniu statusu bezrobotnego.

W punkcie 8 „deklaracji zgody na objęcie grupowym ubezpieczeniem na życie” zawarto postanowienie, zgodnie z którym do chwili całkowitej spłaty zadłużenia ubezpieczony wyznaczył Bank (...) jako uprawnionego do odbioru pozostałych świadczeń wynikających z umowy ubezpieczenia. Jednocześnie w § 20 OWU znalazł się zapis, że świadczenia z umowy ubezpieczenia wypłaca się uprawnionemu, którym co do zasady jest ubezpieczający.

Powód był zatrudniony w (...) S.A. z siedzibą w J.. Umowa o pracę została rozwiązana przez pracodawcę z dniem 31 maja 2011 r. Nowy stosunek pracy powód nawiązał w dniu 18 września 2012 r.

Poza zatrudnieniem w ramach stosunku pracowniczego powód prowadził od sierpnia 2006 r. jednoosobową działalność gospodarczą pod nazwą (...) D. D.. Działalność ta była okresowo zawieszana. Aktywnym przedsiębiorcą powód był w okresie od 12 października 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. oraz od 12 stycznia 2012 r. do 31 marca 2012 r. Od 1 kwietnia 2012 r. wykonywanie działalności przez powoda było formalnie zawieszone.

Na podstawie decyzji Starosty (...) z dnia 22 czerwca 2012 r. powód został od dnia 18 czerwca 2012 r. uznany za bezrobotnego.

W dniu 22 czerwca 2012 r. D. D. zgłosił roszczenie o wypłatę świadczenia z ubezpieczenia z uwagi na utratę pracy.

Według pierwotnego harmonogramu spłat kredytu miesięczna rata kapitałowo- odsetkowa w okresie od kwietnia do września 2012 r. wynosiła 1 970,51 zł.

Sąd Rejonowy uznał, że powództwo okazało się uzasadnione co do samej zasady odpowiedzialności strony pozwanej.

W ocenie Sądu Rejonowego powód posiadał samodzielną legitymację do dochodzenia należności bezpośrednio od pozwanego ubezpieczyciela. Legitymacja ta wynikała z umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej, w rozumieniu art. 808 k.c. i przewidzianego w § 3 tego artykułu uprawnienia ubezpieczonego do żądania należnego świadczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela, chyba że strony uzgodniły inaczej.

W ocenie Sądu Rejonowego wykazane zostało roszczenie powoda. Sąd uznał, że niejednoznaczność postanowień OWU nakazuje ich interpretację na korzyść powoda.

Pomimo iż Sąd Rejonowy nie podzielił stanowiska pełnomocnika powoda, że przez sformułowanie „wyrejestrowanie” należy rozumieć nie tylko „zakończenie”, ale również „zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej to uznał, że analiza OWU pozwala na stwierdzenie, że wystąpiło ryzyko objęte ochroną ubezpieczeniową. Zaznaczył, że zawarta w § 2 pkt 1 OWU definicja osoby bezrobotnej odwołuje się do ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj. Dz.U. 2008, Nr 69, poz. 415 ze zm.), zgodnie z którą bezrobotnym jest osoba, która nie tylko zakończyła działalność gospodarczą, ale również ją zawiesiła (art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy). Sąd zauważył, że co prawda § 2 pkt 18 OWU ogranicza krąg zdarzeń do przypadków utraty pracy oraz „wyrejestrowania” działalności gospodarczej, niemniej jednak w sposób ewidentny istnieje rozbieżność pomiędzy tym postanowieniem a postanowieniem § 2 pkt 1 OWU w związku z powołanym przepisem ustawy.

Rozbieżność ta prowadzi do powstania istotnej wątpliwości interpretacyjnej: skoro bowiem OWU za bezrobotnego uważają osobę, która jest bezrobotną w rozumieniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego (a zatem również osobę, która jedynie zawiesiła działalność gospodarczą) i uzależniają wypłatę świadczeń m.in. od przedstawienia zaświadczenia o uzyskaniu statusu bezrobotnego, to ubezpieczony jako konsument ma prawo oczekiwać, że uzyska świadczenie z tytułu utraty pracy również w przypadku zawieszenia działalności gospodarczej. W ocenie Sądu I instancji brak korelacji między postanowieniami OWU i to w obrębie jednego paragrafu, prowadzi do uznania postanowień OWU za niejednoznaczne, wprowadzające w błąd. O wprowadzeniu w błąd świadczy fakt, że powód zgłosił roszczenie uzyskawszy zaświadczenie o statusie bezrobotnego przy zawieszeniu działalności gospodarczej. W świetle doświadczenia życiowego nie budzi wątpliwości, że gdyby powód wiedział, że dla ubezpieczyciela nie jest istotny dokument z Powiatowego Urzędu Pracy, ale w istocie zaświadczenie o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej, to zadbałby o to, aby działalność gospodarczą z ewidencji wykreślić. W konsekwencji wprowadzające w błąd postanowienia OWU powinny być interpretowane na korzyść konsumenta (art. 385 § 2 k.c.). Za interpretacją taką przemawia okoliczność, iż zawieszenie działalności gospodarczej jest równoznaczne z wykreśleniem działalności gospodarczej w sensie braku realnych dochodów - a to właśnie zdarzenie w istocie stanowi wypadek, od zaistnienia którego ubezpiecza się kredytobiorca. Decyzja o zawarciu ubezpieczenia na wypadek utraty pracy wynika bowiem z chęci zapobieżenia negatywnym konsekwencjom utraty źródeł dochodu.

Sąd I instancji uznał, że pomimo zasadności roszczenia powoda, nie może ono obejmować raty za kwiecień 2012 r. Utrata pracy nastąpiła z dniem 31 marca 2012 r. (od 1 kwietnia 2012 r.) - wymagalna do wypłaty jako świadczenie z ubezpieczenia jest zatem dopiero rata za maj 2012 r., jako przypadająca po 30 dniu od utraty pracy.

W ocenie Sadu Rejonowego nie zasługuje na uwzględnienie stanowisko strony pozwanej, utrzymującej że wypłata świadczeń może nastąpić dopiero począwszy od miesiąca przypadającego po uzyskaniu przez ubezpieczonego powoda statusu bezrobotnego. Ochrona ubezpieczeniowa nie zaczyna się bowiem od uzyskania statusu bezrobotnego, ale od „nastąpienia zdarzenia, w wyniku którego uzyskuje się status bezrobotnego”. Zdarzeniem tym jest utrata pracy, co nastąpiło z dniem 1 kwietnia 2012 r., a nie dopiero od 18 czerwca 2012 r. (z tą datą Starosta uznał jedynie powoda za osobę, która uzyskała status bezrobotnego). Skoro faktycznie powód utracił pracę z dniem 1 kwietnia 2012 r. to zgodnie z § 8 ust. 2 OWU wypłacie podlega świadczenie począwszy od raty kapitałowo-odsetkowej przypadającej po 30 dniu od daty utraty pracy (a nie uzyskania statusu bezrobotnego), co wprost wynika z powołanego postanowienia OWU.

Na tej podstawie Sąd uznał zasadność roszczenia obejmującego raty za okres od maja do września 2012 r. Wysokość tych rat zgodnie z pierwotnym harmonogramem spłaty kredytu wynosiła 1 970,51 zł, ogólna zatem suma zasądzonego świadczenia wynosi za okres pięciu miesięcy 9 852,55 zł.

Odnośnie roszczenia odsetkowego Sąd miał na uwadze postanowienie § 19 ust. 2 OWU, zgodnie z którym pierwsza rata zostanie wypłacona w terminie 30 dni od daty zawiadomienia o wypadku. Ponieważ zawiadomienie o wypadku nosi datę 22 czerwca 2012 r., zatem pierwsze raty powinny zostać wypłacone do 22 lipca 2012 r. Tym samym zapłata pierwszych trzech rat, tj. za maj, czerwiec i lipiec, powinna nastąpić w tym terminie, a zatem zgodnie z art. 481 § 1 k.c. od dnia następnego należą się odsetki ustawowe. Odsetki za raty sierpniową i wrześniową Sąd zasądził zgodnie z żądaniem pozwu.

O kosztach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. dokonując ich stosunkowego rozdzielenia. Koszty poniesione przez powoda stanowią sumę 2 976 zł (opłata od pozwu 559 zł, wynagrodzenie pełnomocnika 2 400 zł, opłata skarbowa 17 zł). Koszty strony pozwanej to 2 417 zł (wynagrodzenie pełnomocnika 2 400 zł, opłata skarbowa 17 zł). Powód wygrał w 88%, pozwany odpowiednio w 12% i w takim stosunku należy im się zwrot kosztów. Oznacza to, że powód zachował prawo do zwrotu 88% kosztów, tj. kwoty 2 619 zł, a pozwany do 12% kosztów, tj. kwoty 290 zł. Po odjęciu od kwoty 2 619 zł kwoty 290 zł należna do zwrotu na rzecz powoda kwota wyniosła 2 329 zł.

Od powyższego wyroku apelację złożyła strona pozwana zaskarżając wydane przez Sąd Rejonowy orzeczenie w zakresie punktu I i III. Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w zaskarżonym zakresie oraz o zasądzenie od powoda kosztów postępowania apelacyjnego z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów postępowania przed Sądem I Instancji.

Skarżąca zarzuciła naruszenie normy wynikającej z art. 12a pkt 4 i 5 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U.2010.11.66 j.t.) oraz art. 805 k.c. w związku z art. 384 § 1 k.c., w związku z § 3 i § 2 pkt 18 oraz § 8 ust 2 OWU grupowego ubezpieczenia utraty pracy dla kredytobiorców kredytów gotówkowych A./P. udzielonych przez (...) S.A. poprzez pominięcie faktu, iż ubezpieczyciel na podstawie zawartej umowy ubezpieczenia odpowiada w granicach zakreślonych przez siebie w OWU, na podstawie których zawiera umowy ubezpieczenia.

Zdaniem apelującej zasądzenie kwoty 9 852,55 zł nastąpiło wbrew treści umowy ubezpieczenia, w szczególności z naruszeniem w § 3 OWU, w którym określony został zakres ochrony ubezpieczeniowej.

Wobec faktu, iż powód nie wyrejestrował działalności, lecz jedynie dokonał jej zwieszenia, uzasadnione jest twierdzenie, iż nie wystąpiło zdarzenie objęte ochroną ubezpieczeniową i wypadek ten pozostaje poza zakresem ochrony ubezpieczeniowej. W ocenie apelującej Sąd I instancji błędnie i wbrew treści umowy ubezpieczenia, z której powód wywodzi swoje roszczenia przyjął, że jeżeli poszkodowany zdobył status osoby bezrobotnej, to już spełnił warunek do wypłaty świadczenia.

Apelujący podkreślił, że definicja utraty pracy wyraźnie wskazuje warunki, których zaistnienie jest konieczne dla wypłaty świadczenia za utratę pracy, tj. wyrejestrowanie działalności (nie zawieszenie) i uzyskanie statusu osoby bezrobotnej. Z ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej wprost wynika, iż zawieszenie działalności - jako stan przejściowy - nie jest tożsamy z zakończeniem działalności i wykreśleniem jej z rejestru ( art. 14 a ustawy oraz art. 66 ustawy j.w.)

Strona pozwana podniosła również, że z przedłożonych przez powoda dokumentów wynika, iż status osoby bezrobotnej uzyskał on dopiero w dniu 18 czerwca 2012 r., a zatem gdyby przyjąć, iż roszczenie powoda jest usprawiedliwione co do zasady, to powód mógłby się domagać świadczeń po 30 dniu od utraty pracy, tj. uzyskania statusu bezrobotnego ( § 8 ust 2 OWU ).

Apelujący wskazał również, że konsekwencją błędnego rozstrzygnięcia co do meritum, jest niewłaściwe rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

Sąd Okręgowy, zważył co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zachodzą wskazywane w treści apelacji uchybienia, jak również nie występują uchybienia brane przez Sąd Okręgowy pod uwagę z urzędu.

Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne odpowiadają treści przeprowadzonych w sprawie dowodów.

Sąd Okręgowy akceptuje te ustalenia i przyjmuje je za własne.

Z ustaleń tych wynika bezspornie, że w okresie od 1 kwietnia 2012 r. do 18 września 2012 r. powód nie był zatrudniony w oparciu o umowę o pracę oraz zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej. Zgodzić należy się, że okoliczności te jednoznacznie wskazują, że nie uzyskiwał on w tym okresie dochodów z tytułu zatrudnienia i wykonywania działalności gospodarczej. Bezsprzecznym było również to, że objęty był on ubezpieczeniem na wypadek utraty pracy zawartym ze stroną pozwaną na warunkach określonych w ogólnych warunkach grupowego ubezpieczenia utraty pracy przez kredytobiorców kredytów gotówkowych A./P. udzielanych przez (...) SA.

Strona apelująca samych ustaleń faktycznych nie kwestionuje. Zarzuca błędne zastosowanie przez Sąd Rejonowy w ustalonym stanie faktycznym przepisów prawa materialnego i postanowień umowy ubezpieczenia, ustalonych na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia. Przedmiotem zarzutów apelacji jest dokonana przez Sąd Rejonowy subsumcja ustalonego stanu faktycznego i uznanie, że zrealizowane zostały warunki wypłaty ubezpieczenia utraty pracy przez kredytobiorców kredytów gotówkowych A./P. udzielanych przez (...) S.A. Zarzuty apelacji sprowadzają się do wykazania błędnej rekonstrukcji normy stanowiącej podstawę wypłaty ubezpieczenia, ustalonej na podstawie art. 12 a pkt 4 i 5 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U.2010.11.66 j.t.) oraz art. 805 k.c. w związku z art. 384 § 1 k.c. w związku z § 3 i § 2 pkt 18 oraz § 8 ust 2 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia. Strona apelująca kwestionuje rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie podnosząc, że norma zrekonstruowana na podstawie w/w przepisów i warunków umowy przewiduje ochronę tych ubezpieczonych, którzy wyrejestrowali działalność gospodarczą. Poza hipotezą tej normy są natomiast przypadki, w których ubezpieczeni jedynie zawiesili działalność gospodarczą. Poza tym zarzutem strona pozwana podnosi także, że zasądzona suma ubezpieczenia niezasadnie obejmuje okres, w którym powód nie legitymował się zaświadczeniem o posiadaniu statusu osoby bezrobotnej, co sprzeczne było z postanowieniem ogólnych warunków ubezpieczenia.

Rozstrzygając kwestie zasadności powództwa Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że rozbieżność pomiędzy poszczególnymi zapisami OWU i brak jednoznacznego stwierdzenia, co należy rozumieć pod pojęciem wyrejestrowania działalności gospodarczej, powinny zostać rozstrzygnięte na korzyść ubezpieczonego. Stanowisko to zdaniem Sądu Okręgowego jest zasadne. Zważyć należy, że w przedmiotowej sprawie umowa ubezpieczenia została zawarta z powodem będącym konsumentem. Przy jej zawieraniu zakład ubezpieczeń posłużył się ogólnymi warunkami ubezpieczenia. Wolą stron było, aby zakres ubezpieczenia ustalony został w oparciu o te warunki. Nie kwestionowano w sprawie, że warunki te zostały skutecznie inkorporowane do umowy ubezpieczenia.

Zaznaczyć należy, że ogólne warunki ubezpieczenia stanowiące zgodnie z wolą stron integralną część umowy - które to warunki zostały uchwalone przez stosowny organ ubezpieczyciela - są jedynie tzw. wzorcem kwalifikowanym i wiążą strony tylko dlatego, że stały się częścią umowy. Mimo, iż nie mają one charakteru normatywnego, to wiążą strony konkretnego stosunku umownego na podstawie art. 384 § 1 k.c. i art. 385 § 1 i § 2 k.c. (por. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2004 r., sygn. IV CK 247/03 LEX nr 585859, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2002 r. II CKN 800/99, LEX nr 53154)

Słuszne jest stanowisko Sądu Rejonowego, że w takim przypadku przy interpretacji umowy zastosowanie znajduje art. 385 § 2 k.c., zgodnie z którym wzorzec umowy, ogólne warunki ubezpieczenia, powinny być sformułowane jednoznacznie i w sposób zrozumiały, a postanowienia zawierające sformułowania niejednoznaczne interpretuje się na korzyść ubezpieczonego. Treść stosunku prawnego ubezpieczenia ustalana jest na podstawie przesłanek określonych w art. 65 k.c. także wówczas, gdy strona zawierając umowę posługuje się wzorcem umowy w postaci OWU. Postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia podlegają wykładni z uwzględnieniem dyrektyw interpretacji oświadczeń woli określonych w art. 65 § 2 k.c. i to z uwzględnieniem wynikającej z art. 385 § 2 k.c. zasady interpretacji niejasnych postanowień wzorca w sposób korzystny dla ubezpieczonego. Wskazane powyżej dyrektywy wykładni znajdują zastosowanie między innymi do przewidzianego umową wypadku ubezpieczeniowego, w razie zajścia którego ubezpieczyciel zobowiązuje się spełnić określone w umowie ubezpieczenia świadczenie. Ustalenie zakresu tego zdarzenia prawnego nie może odbyć się wyłącznie na podstawie samego brzmienia postanowień OWU, z pominięciem zgodnej woli stron umowy określonej przy zastosowaniu przesłanek wynikających z art. 65 § 2 k.c. Ponadto należy pamiętać, że umowa ubezpieczenia pełni funkcję ochronną i przy wykładni jej postanowień nie można tracić z pola widzenia tego jej zasadniczego celu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2002 r., IV CKN 1421/00, niepubl.). Z tego punktu widzenia konieczność dokonania wykładni woli stron umowy i oceny rozumienia przez nie zarówno postanowień umowy, jak i postanowień OWU, wymaga zawsze uwzględnienia również okoliczności, w których doszło do złożenia oświadczeń woli i zawarcia umowy ubezpieczenia oraz celu, dla którego ubezpieczenie jest zawierane.

Konsument ma prawo wiedzieć, jakie warunki powinien spełnić, aby skutecznie domagać się wypłaty ubezpieczenia. Skoro zakład ubezpieczeń ich nie precyzuje w sposób jednoznaczny, to ponosi ryzyko tego, że zostaną one zinterpretowane na korzyść ubezpieczonego. W judykaturze zgodnie podkreśla się, że niejasne sformułowania postanowień wzorca należy wykładać z uwzględnieniem rozumienia ich znaczenia przez stronę przystępującą do umowy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. IV CNP 80/12, LEX nr 1365707, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., sygn. I CK 471/03, LEX nr 182084, z dnia 10 grudnia 2003 r., sygn. V CK 35/03, M.Prawn. 2006/3/149, z dnia 26 sierpnia 2009 r., I CSK 46/09, niepubl., z dnia 26 stycznia 2006 r., V CSK 90/05, niepubl., z dnia 7 października 2010 r., IV CSK 149/10, niepubl., z dnia 26 stycznia 2006 r., V CSK 90/05, LEX nr 195430). Podkreślić należy również i to, że umowa ubezpieczenia określana jest powszechnie jako umowa najwyższego zaufania, od stron umowy wymaga się przede wszystkim szczególnej lojalności i zaufania w wykonywaniu zawartej umowy ubezpieczenia (D. Fuchs, Wpływ wejścia w życie przepisów tzw. pakietu ustaw ubezpieczeniowych na charakterystykę cech umowy ubezpieczenia (w:) Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, pod red. L. Ogiegły, W. Popiołka, M. Szpunara, Kraków 2005, s. 926).

W ocenie Sądu Okręgowego zasadnie Sąd Rejonowy dostrzegł, że w przedmiotowej sprawie ogólne warunki ubezpieczenia zostały sformułowane nieprecyzyjnie, co uniemożliwiało jednoznaczne rozstrzygnięcie, jakie okoliczności faktyczne uznać należy za wypadek ubezpieczeniowy uzasadniający po stronie ubezpieczyciela obowiązek wypłaty odszkodowania. Ubezpieczyciel w ogólnych warunkach ubezpieczenia uzależnił jego wypłatę od utraty pracy przez ubezpieczonego. Uznać zatem należało, że ochrona ubezpieczeniowa obejmowała przypadki utraty po stronie ubezpieczonego źródła dochodów i trudności finansowe w zakresie spłaty zobowiązań wynikających z zawartej umowy kredytu. W § 3 ust 1 pkt. 1 OWU stwierdzono wprost, że przedmiotem ubezpieczenia w ubezpieczeniu na wypadek utraty pracy są następstwa utraty pracy powodujące pogorszenia sytuacji finansowej ubezpieczonego. Pojęcie utraty pracy było zatem kluczowe dla rozstrzygnięcia przedmiotu stosunku prawnego. Ubezpieczyciel jako profesjonalista, podmiot zajmujący się zawodowo świadczeniem usług ubezpieczeniowych i strona formułującą ogólne warunki ubezpieczenia, powinien wykazać się w tym zakresie dużą precyzją i starannością.

O ile w zakresie utraty pracy świadczonej w ramach stosunku pracowniczego ubezpieczyciel jasno wskazał, że utrata ta następuje w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego, to w przypadku utraty pracy przez osoby prowadzące działalność gospodarczą wskazał w sposób niejednoznaczny, że utrata pracy w takim przypadku obejmuje sytuację, w której dochodzi do ogłoszenia upadłości lub wyrejestrowania działalności gospodarczej, w wyniku którego ubezpieczony zyskuje status bezrobotnego w rozumieniu odpowiednich przepisów prawa. Pomijając fakt, iż zapisy te nie uwzględniają różnicy pomiędzy świadczeniem pracy w oparciu o stosunek pracowniczy od prowadzania na własny rachunek działalności gospodarczej, to w części odnoszącej się do „utraty pracy” osób prowadzących działalność gospodarczą, są niejednoznaczne.

Zgodzić należy się z Sądem Rejonowym, że niejednoznaczność ta sprowadza się do braku korelacji pomiędzy poszczególnymi postanowieniami ogólnych warunków ubezpieczenia. W § 2 pkt 1 OWU sprecyzowano, że za bezrobotnego uważa się osobę posiadającą status bezrobotnego w rozumieniu przepisów prawa, a zatem również osobę, która zawiesiła prowadzenie działalności gospodarczej. Rozstrzygające w tym względzie są przepisy art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj. Dz.U. 2008, Nr 69, poz. 415 ze zm.). W § 2 pkt 18 ubezpieczyciel natomiast ogranicza krąg zdarzeń uzasadniających wypłatę ubezpieczenia do przypadków „wyrejestrowania” działalności gospodarczej, przy czym rozstrzyga, że to wyrejestrowanie powinno prowadzić do uzyskania statusu osoby bezrobotnej.

Rozbieżność ta prowadzi do powstania istotnej wątpliwości interpretacyjnej: skoro bowiem OWU za bezrobotnego uważają osobę, która jest bezrobotną w rozumieniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego (a zatem również osobę, która jedynie zawiesiła działalność gospodarczą) i uzależniają wypłatę świadczeń m.in. od przedstawienia zaświadczenia o uzyskaniu statusu bezrobotnego, to ubezpieczony jako konsument ma prawo oczekiwać, że uzyska świadczenie z tytułu utraty pracy również w przypadku jedynie zawieszenia działalności gospodarczej, zwłaszcza gdy ubezpieczyciel w sposób nieprecyzyjny odwołuje się do pojęcia wyrejestrowania działalności gospodarczej.

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. - Dz. U. 2013.672 ze zm.) nie posługuje się pojęciem wyrejestrowania działalności gospodarczej. Przewiduje w art. 14 a możliwość zawieszenia przez przedsiębiorcę wykonywania działalności gospodarczej. Przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 30 dni do 24 miesięcy. Skorzystanie z tej instytucji jest fakultatywne dla przedsiębiorcy. Pozwala mu bez wskazania żadnych przyczyn zawiesić na pewien okres wykonywanie działalności gospodarczej. Okres zawieszenia to czas „przestoju", swoistej przerwy w wykonywaniu działalności gospodarczej (czy też wstrzymanie aktywności ekonomicznej przedsiębiorcy wykonującego działalność gospodarczą – Leksykon prawa gospodarczego publicznego. 100 podstawowych pojęć, red. A. Powałowski, Warszawa 2009, s. 346). W okresie tym przedsiębiorca mimo iż pozostaje wpisanym do (...) faktycznie działalności gospodarczej nie wykonuje.

Z kolei wykreślenie z ewidencji (...), którym ustawa posługuje się w art. 34 ma charakter administracyjny. Dane, które są wpisane do (...), można zarówno wykreślić (na wniosek lub z urzędu), jak i zmienić. Przepisy regulujące te kwestie mają na celu zabezpieczenie interesów kontrahentów przedsiębiorcy działających w zaufaniu do wpisów ewidencyjnych. Powyższe przepisy nie odnoszą się wprost do faktycznego wykonywania działalności gospodarczej. Działalność taka może być niewykonywana pomimo istnienia wpisu w ewidencji w przypadku zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej.

Analiza powyższych przepisów wskazuje, że wobec braku jasnego sprecyzowania pojęcia utraty pracy i posłużenia się przy jego definiowaniu pojęciem „wyrejestrowania działalności gospodarczej”, które to pojęcie nie funkcjonuje na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, uznać należało, że biorąc pod uwagę cel zawartego ubezpieczenia jakim było zabezpieczenie przed ryzykiem braku uzyskiwania przez kredytobiorcę dochodów, wypadkiem ubezpieczeniowym objęte są również przypadki zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej. Celem zawartego ubezpieczenia jest bowiem to, aby wypłata ubezpieczenia uzależniona była od tego czy ubezpieczony faktycznie pobiera wynagrodzenie lub uzyskuje dochody z innych pozapracowniczych form zarobkowania. Zawarte ubezpieczenie zabezpiecza bowiem możliwość spłaty zobowiązań z tytułu kredytu w przypadku faktycznej utraty możliwości osiągania dochodów przez kredytobiorcę.

Uznać zatem należało, że pojęcie „wyrejestrowania działalności” użyte w OWU obejmuje także sytuację zawieszenia działalności gospodarczej.

Przemawia za tym również to, że w OWU ubezpieczyciel wskazał na konieczność uzyskania przez ubezpieczonego statusu osoby bezrobotnej w rozumieniu odpowiednich przepisów. Zgodnie z § 2 pkt 3 i pkt 18 OWU potwierdzaniem niewykonywania działalności gospodarczej na skutek jej wyrejestrowania ma być przedłożenie zaświadczenia o uzyskaniu statusu osoby bezrobotnej. Skoro zatem przepisy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy uznają, że dla uzyskania statusu osoby bezrobotnej wystarczające jest zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej, brak jest podstaw, aby dla celów interpretacji umowy ubezpieczenia pojęcie wyrejestrowania działalności gospodarczej rozumieć jako konieczność wykreślenia przedsiębiorcy z (...) zwłaszcza, że zwrócić należy uwagę, iż pomimo wykreślenia z ewidencji, dane zawarte w ewidencji nie są z niej usuwane.

Zaznaczyć należy, że celem zawartego ubezpieczenia jest ochrona osób nie osiągających dochodów przed negatywnymi skutkami spłaty kredytu. Podmiotem ochrony jest zatem osoba, która na gruncie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy uznawana jest za osobę bezrobotną. W ustawowej definicji bezrobotnego uczyniono wyraźne zastrzeżenie, iż ze statusu tego mogą korzystać tylko osoby pozostające poza zatrudnieniem lub niewykonujące innej pracy zarobkowej. Pociąga to za sobą istotne konsekwencje. Jakakolwiek aktywność mająca na celu uzyskiwanie zarobków, mieszcząca się w ramach tego, co uznawane jest w ustawie jako zatrudnienie, lub inna praca zarobkowa skutkuje albo niemożliwością zarejestrowania się w charakterze bezrobotnego, albo też stanowi przesłankę utraty tego statusu. Uznać należy, że nie może być bezrobotnym tylko osoba faktycznie prowadząca działalność gospodarczą. Potwierdzeniem tego poglądu jest uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 września 1993 r. (III AZP 12/93, OSNC 1994, nr 3, poz. 63) z tezą, iż osoba, która uzyskała wpis do ewidencji działalności gospodarczej, lecz działalności tej faktycznie nie podjęła w okresie, w którym była zarejestrowana jako bezrobotna, nie traci statusu bezrobotnego. Obecnie kwestia statusu osoby, która zawiesiła działalność gospodarczą jest wprost wyrażona w ustawie wskutek nowelizacji z dnia 16 grudnia 2010 r. W jej wyniku status bezrobotnego można uzyskać również po złożeniu wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej, o ile został złożony wniosek o zawieszenie jej wykonywania i okres tego zawieszenia jeszcze nie upłynął, a także do dnia podjęcia działalności gospodarczej wskazanego we wniosku o wpis do ewidencji.

Niewątpliwe zatem jest, że powód pomimo wpisania do (...) pozostawał osobą bezrobotną w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, co zresztą potwierdzone zostało przez PUP wydanym zaświadczeniem. Nie wykonywał żadnej pracy zarobkowej i nie osiągał dochodów z prowadzenia działalności gospodarczej, zrealizowało się zatem ryzyko ubezpieczeniowe przewidziane w umowie, wskazane w § 3 ust 1 pkt 1 jako utrata pracy powodująca pogorszenie sytuacji finansowej ubezpieczonego.

Podzielić należy stanowisko powoda, że nie może on ponosić negatywnych konsekwencji posługiwania się przez stronę pozwaną niejednoznacznymi, niedookreślonymi wyrażeniami, nie pochodzącymi z języka prawnego i nie odpowiadającymi terminologii ustawowej. Poszukiwanie obecnie przez zakład ubezpieczeń możliwości uchylenia się od świadczenia na rzecz ubezpieczonego jest nie tylko niezgodne z celem ubezpieczenia, lecz także stanowi akt nielojalności, który nie zasługuje na ochronę prawną.

Odnosząc się do zarzutu, w którym apelujący kwestionuje początek terminu, za który świadczenie powinno być wypłacone i mając na względzie wskazany powyżej cel ubezpieczenia, uznać należy, że istotą dla zrealizowania się ryzyka ubezpieczeniowego objętego zawartą pomiędzy stronami umową była faktyczna utrata dochodów przez powoda. Uzyskanie zaświadczenia o statusie osoby bezrobotnej stanowiło jedynie potwierdzenie tej okoliczności. Ubezpieczyciel w umowie nie określa, że wypłata odszkodowania nastąpi od chwili uznania ubezpieczonego za osobę bezrobotną. W §17 ust 3 wskazano, że w razie wystąpienia wypadku z ubezpieczenia utraty pracy, w celu rozpatrzenia roszczenia i wypłaty świadczenia, ubezpieczony zobowiązany jest dostarczyć zaświadczenie o uzyskaniu statusu bezrobotnego. Jednak w § 8 ust 2 określono, że świadczenie wypłacane jest miesięcznie lub kwartalnie w wysokości odpowiadającej kwocie każdej kolejnej miesięcznej lub kwartalnej raty kapitałowo – odsetkowej wynikającej z pierwotnego harmonogramu spłaty kredytu, z uwzględnieniem postanowień §13, w terminach wymaganej ich płatności przypadających do zapłaty po 30 dniu od daty utraty pracy, z zastrzeżeniem ust 4-9 oraz §13.

Zasadnie zatem Sąd Rejonowy uznał, że ochrona ubezpieczeniowa nie zaczyna się od uzyskania statusu bezrobotnego, ale od „nastąpienia zdarzenia, w wyniku którego uzyskuje się status bezrobotnego”.

Podkreślić należy, że kwestia terminu objęcia ryzykiem ubezpieczeniowym rozstrzygana powinna być również w oparciu o cel zawarcia umowy ubezpieczenia. Rozstrzygający w tym względzie jest okres faktycznego pozostawania bez pracy powoda, czyli niewykonywania zarówno pracy w oparciu o stosunek pracowniczy, jak i faktycznego niewykonywania działalności gospodarczej. W przedmiotowej sprawie jak bezspornie ustalono okres ten występował od 1 kwietnia do 18 września 2012 r. Skoro faktycznie powód utracił pracę z dniem 1 kwietnia 2012 r., to zgodnie z § 8 ust. 2 OWU wypłacie podlega świadczenie począwszy od raty kapitałowo-odsetkowej przypadającej po 30 dniu od daty utraty pracy (a nie uzyskania statusu bezrobotnego), co wprost wynika z powołanego postanowienia OWU. Tym samym uwzględnieniu ulegały raty za okres od maja do września 2012 r.

Z przytoczonych względów uznając apelację za niezasadną Sąd Okręgowy oddalił ją na podstawie art. 385 k.p.c., a o kosztach postępowania apelacyjnego orzekł w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 4 , § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. -Dz. U. 2013.461).

(...)