Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV Ka 893/17

Sąd Rejonowy w Opocznie wyrokiem łącznym z dnia 11 października 2017 roku sygn. akt II. K. 261/17 wydanym w sprawie skazanego R. G., dokonał połączenia kar pozbawienia wolności (jednostkowych i łącznych) orzeczonych w wyrokach jednostkowych wymienionych w punktach I-XI i XII a – XII h części wstępnej oraz wymierzył skazanemu karę łączną pozbawienia wolności. Jednocześnie w punkcie 4 wyroku stwierdził, iż „ kary jednostkowe i łączne pozbawienia wolności orzeczone w/w wyrokami zostały pochłonięte niniejszym wyrokiem łącznym, zaś w pozostałym zakresie wyroki jednostkowe podlegają odrębnemu wykonaniu”.

Apelację od wyroku wniósł skazany, skarżąc wyrok w całości i na swoją korzyść. Skarżący podniósł zarzuty: błędu w ustaleniach faktycznych w zakresie ustalenia sytuacji rodzinnej skazanego, krytycznego stosunku do popełnionych przestępstw i prognozy kryminologicznej oraz zarzut rażącej niewspółmierności wymierzonej kary pozbawienia wolności. W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie kary łącznej z zastosowaniem zasady absorpcji.

Ponadto w piśmie procesowym, przesłanym w ślad za apelacją, R. G. zakwestionował dokonane połączenia kar pozbawienia wolności, podnosząc, iż błędnie nie orzeczono w zakresie łącznej kary grzywny (a które to grzywny licznie obciążają skazanego w sprawach, co do których procedował Sąd Rejonowy).

W toku postępowania odwoławczego załączono w poczet materiału dowodowego: dokumenty dotyczące świadczenia rodzinnego i innych dochodów uzyskiwanych przez rodzinę skazanego, informację o stanie depozytowym skazanego, zaświadczenia dotyczące stanu zdrowia dzieci skazanego, aktualną na datę lipiec 2017r. kartę karną skazanego, opinię z jednostki penitencjarnej z dnia 7.12.2017r. oraz akta sprawy Sądu Rejonowego w Opocznie sygn. II K 613/15.

Na rozprawie apelacyjnej obrońca skazanego popierał apelację R. G. i wnioski w niej zawarte w zakresie kary łącznej pozbawienia wolności, w odniesieniu do kar grzywien - wnosił o uchylenie wyroku i przekazanie w tym zakresie sprawy Sądowi Rejonowemu w Opocznie do ponownego rozpoznania. Prokurator wnosił o nie uwzględnienie apelacji i utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja skazanego okazała się być zasadna w takim stopniu, że w wyniku jej wniesienia zaisniały podstawy do uchylenia w całości zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Opocznie.

Przede wszystkim należy podnieść, iż w świetle aktualnie obowiązujących przepisów możliwość uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania jest uzależniona od wystąpienia jednej z kilku sytuacji wymienionych w treści art. 437 § 2 k.p.k. - zdanie drugie. Uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może więc nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1 k.p.k., art. 454 k.p.k. lub jeżeli jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Taka też sytuacja, dotycząca konieczności przeprowadzenia na nowo i w całości przewodu sądowego – w ocenie Sądu Okręgowego w składzie orzekającym w przedmiotowej sprawie – ma miejsce w przedmiotowej sprawie.

Jednocześnie korzystając z możliwości, jaką stwarza art. 436 k.p.k., Sąd Okręgowy ograniczy się do wskazania jedynie tych uchybień, których stwierdzenie rodzi konieczność ponownego rozpoznania sprawy, dostrzegając ponadto, iż odnoszenie się do zarzutów merytorycznych stawianych w apelacji R. G. (wymiar orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności) byłoby nieuprawnione, o czym mowa poniżej.

Sąd Okręgowy zważył, iż w przedmiotowej sprawie mają zastosowanie przepisy Kodeksu karnego w brzmieniu nadanym mu po dniu 1 lipca 2015 roku – w kwestii zasad wymiaru kary łącznej w wyroku łącznym. Zgodnie także z aktualnym brzmieniem art. 85 k.k., jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną. Zasadą jest więc orzekanie kary łącznej także z urzędu, a ponadto orzekanie o połączeniu wszelkich kar – wszystkich, które takiemu połączeniu podlegają. Chodzi tu przede wszystkim o zmianę dotychczasowego sposobu orzekania w przedmiocie wydania wyroku poprzez de facto każdorazowe wydanie wyroku łącznego, jeżeli tylko sąd taką możliwość dostrzeże. Innymi słowy: jeżeli zachodzą podstawy do wydania wyroku łącznego – sąd winien takie orzeczenie wydać, przy czym zgodnie z brzmieniem art. 85 k.k. winien połączyć wszystkie kary, które w świetle tego przepisu (i innych wymienionych w Rozdziale IX Kodeksu karnego) takiemu połączeniu podlegają. Nieuprawnionym jest przyjęcie, iż wobec dysponowania jedynie dokumentami przesłanymi przez jednostki penitencjarne (opinie, obliczenia kary), związanymi z wykonywaniem kar pozbawienia wolności (jednostkowych, łącznych bądź zastępczych) procedowanie w zakresie wyroku łącznego może ograniczyć się do rozważeń jedynie w zakresie połączenia tych właśnie kar (i prowadzić tylko do ich połączenia) – jeżeli jest ustalonym, że wobec skazanego, tymi samymi „badanymi” wyrokami, orzeczono także inne kary i w odniesieniu do nich także zachodzą przesłanki do połączenia węzłem kary łącznej.

Tymczasem taka właśnie sytuacja – wybiórczego połączenia jedynie kar pozbawienia wolności (jednostkowych i łącznych), ma miejsce w niniejszej sprawie i stanowi obrazę prawa materialnego (art. 85 k.k.). Analizując już choćby wyroki, które wymienił w części wstępnej swojego orzeczenia Sąd Rejonowy w Opocznie stwierdzić należy, że wyrokami jednostkowymi opisanymi w punktach I, II, III, V, VI, VII, IX, X, XI, XIIa i XIIe wobec R. G. orzeczono kary grzywny, przy czym tylko jedna z nich – wyrok pozycja II - jest już wykonana (jak wynika z informacji zawartej w karcie karnej), a w pozostałych bądź to orzeczono kary zastępcze pozbawienia wolności, bądź to zamieniono grzywnę na pracę społecznie użyteczną, bądź to (zdecydowana większość) kara grzywny pozostaje jako niewykonana w żadnej formie – wciąż do zapłaty. Co więcej, część w/w skazań (wyroki opisane w punktach VII, XIIe, XIIf części wstępnej) dotyczy orzeczenia tożsamych środków karnych tj. zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, co do których również zachodzą przesłanki do objęcia węzłem łącznego środka karnego.

Sąd odwoławczy rozważał, czy w toku trwającego postępowania apelacyjnego uzasadnionym jest dokonania jedynie zmiany zaskarżonego wyroku, poprzez dodatkowe objęcie węzłem kary łącznej kar grzywien i środka karnego. Ostatecznie uznał, iż wobec tego, że sąd I instancji procedował bez jakichkolwiek danych dotyczących kar grzywien i środka karnego, orzeczonych wyrokami opisanymi w punktach I - XII części wstępnej, a także innymi wyrokami, które wymienione w karcie karnej również wskazywały na konieczność analizy i objęcia węzłem kary łącznej grzywny (wyrok Sądu Rejonowego w Opocznie sygn. II K 613/15), powyższe oznaczałoby po pierwsze: konieczność przeprowadzenia w całości przewodu sądowego i po drugie: w istocie pozbawiałoby strony prawa do dwuinstancyjności procesu karnego. Sąd Rejonowy procedował bowiem jedynie w oparciu o karty karne i dokumenty nadesłane z jednostek penitencjarnych, bez sięgnięcia do jakichkolwiek akt, czy też do jakichkolwiek informacji dotyczących czegokolwiek innego – poza karami pozbawienia wolności wprowadzonymi skazanemu do wykonania. Oceny tej sytuacji nie zmienia fakt, iż na skutek wyjątkowej sytuacji procesowej, związanej z ujawnianiem się bardzo wielu skazań R. G. na przestrzeni bardzo krótkiego okresu czasu (wobec skazanego w ciągu 2 lat tj. od stycznia 2015 roku do lutego 2017 roku wydano 22 wyroki skazujące), postępowanie pierwszoinstancyjne trwało bardzo długo. Powyższe powodowało bowiem kilkakrotne przekazywanie spawy o wydanie wyroku łącznego pomiędzy różnymi sądami rejonowymi, albowiem każdorazowo ujawniały one inny, ostatni wyrok skazujący podlegający połączeniu, ale wydany przez inny właściwy miejscowo sąd. Pośpiech sądu właściwego do wydania wyroku łącznego (ostatniego ujawnionego) nie usprawiedliwiał jednak braku jakiegokolwiek zainteresowania się innymi karami wymierzonymi skazanemu, poza wprowadzonymi do wykonania karami pozbawienia wolności, co do których czerpał informacje z Aresztu Śledczego w K..

Także oznaczenie w części wstępnej wyroków zapadłych wobec R. G. (w punktach I-XII), a podlegających badaniu, poprzez przywołanie organu, daty, sygnatury, kwalifikacji prawnokarnej i wymiaru jedynie kary pozbawienia wolności (jednostkowej lub łącznej), stanowi naruszenie zasad wyrażonych w art. 413 § 2 k.p.k. i mogło mieć wpływ na treść orzeczenia. Takie bowiem oznaczenie zapadłych wyroków mylnie sugeruje, iż wobec R. G. wymienionymi wyrokami nie orzeczono żadnych innych kar, poza opisanymi karami pozbawienia wolności – w szczególności także polegających połączeniu w myśl art. 85 k.k.

Nieuzasadnionym byłoby także uchylenie wyroku jedynie częściowo tj. w zakresie brakującego rozstrzygnięcia o węźle łącznym kary grzywny i środków karnych, albowiem wymierzając karę łączną (każdą) sąd kieruje się dyrektywami wymienionymi w art. 85 a k.k. Bierze wówczas pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, która kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Nie sposób jest natomiast uznać, że wymiar kary łącznej grzywny, orzekanej obok kary łącznej pozbawienia wolności, nie wpływa na ogólną ocenę spełnienia się celów, jakie winna uwzględniać każda kara łączna. Ustalenie, że wobec skazanego zachodzi konieczność orzeczenia kary łącznej grzywny ( i orzeczenie jej), obok kary łącznej pozbawienia wolności, sprawia przecież, iż inna wysokość kar łącznych może okazać się wystarczająca dla osiągnięcia wymaganych prawem celów.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd Rejonowy winien:

- w nagłówku wyroku łącznego poprawnie opisać analizowane wyroki, poprzez wskazanie wszystkich orzeczonych nimi kar, które następnie winny być przedmiotem procedowania w ramach wyroku łącznego,

- załączyć aktualną kartę karną skazanego i opinię o skazanym,

- załączyć akta spraw, w których zapadły wyroki podlegające badaniu, wymienione w karcie karnej (bądź dokumentów dotyczących wykonywania kar i środków karnych w nich orzeczonych), co do których zachodzi potrzeba orzeczenia kar łącznych, także w sprawie sygn. II K 613/15,

- zbadać zasadność połączenia węzłem kary łącznej wszystkich kar (środków karnych), orzeczonych wobec R. G., a podlegających połączeniu w myśl art. 85 k.k.,

- dokonując łączenia kar, baczyć na treść art. 85 § 2 k.k. (łączeniu podlegają kary jednostkowe lub łączne – już orzeczone, a nie jednostkowe wchodzące w ich skład),

- w przypadku sporządzania pisemnego uzasadnienia wyroku, pamiętać o regułach wyrażonych w art. 424 k.p.k. (w tym precyzyjnie zakreślić granice poszczególnych kar - minimalna i maksymalna, w których „porusza się” sąd).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

O wynagrodzeniu należnym obrońcy, za obronę udzieloną skazanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym, orzeczono przyjmując stawki minimalne przewidziane przepisami, powiększone o ilość odbytych z udziałem obrońcy terminów rozpraw oraz o należny podatek VAT. Dodatkowo (choć już bez podatku) do wynagrodzenia doliczono koszty dojazdu obrońcy do Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim, zgodnie ze złożonym wnioskiem (i zawartym w nim zestawieniem).