Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2018r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Jan Kalinowski

Sędziowie: SSO Hanna Koźlińska

SSO Joanna Siupka - Mróz (spr.)

Protokolant – sekretarka Katarzyna Słaba

po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2018r. w Bydgoszczy

na rozprawie

sprawy z odwołania: S. W.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o odsetki

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Rejonowego VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B.

z dnia 9 listopada 2017r.

sygn. akt VII U 667/17

1)  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję pozwanego organu rentowego z dnia 12 czerwca 2017r. w ten sposób, że przyznaje S. W. prawo do odsetek ustawowych liczonych od dnia 31, po dacie złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku chorobowego i macierzyńskiego określonych w zaskarżonej decyzji,

2)  zasądza od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującej kwotę 330 (trzysta trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

SSO Jan Kalinowski

SSO Hanna Koźlińska SSO Joanna Siupka – Mróz

Sygn. akt VI Ua 5/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 czerwca 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., wykonując wyrok Sądu Apelacyjnego w G. z dnia 23 lipca 2014 roku ustalił, że ubezpieczonej S. W. przysługuje prawo do odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie zasiłku chorobowego należnego za okres od dnia 27 sierpnia 2012 roku do dnia
29 grudnia 2012 roku oraz zasiłku macierzyńskiego należnego za okres od dnia 30 grudnia 2012 roku do dnia 15 czerwca 2013 roku, liczonych od dnia 22 sierpnia 2014 roku do dnia 15 października 2014 roku.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła S. W., domagając się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do odsetek ustawowych za opóźnienie z tytułu nieterminowej wypłaty świadczeń wskazanych w decyzji liczonych od 31 dnia po dacie złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do ww. zasiłków. Ponadto wniosła o zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając swe stanowisko w sprawie odwołująca wskazała, iż zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w B. z dnia 9 marca 2017 roku organ rentowy jest odpowiedzialny za wydanie wadliwej decyzji z dnia 30 listopada 2012 roku. Zdaniem odwołującej odsetki te należy liczyć więc od 31 dnia po dacie złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do ww. zasiłków, a nie jak przyjął organ rentowy – od dnia 22 sierpnia 2014 roku, a więc od 31 dnia po wydaniu wyroku Sądu Apelacyjnego w G. z dnia 23 lipca 2014 roku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zaprezentowane w treści zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 9 listopada 2017 roku wydanym w sprawie o sygn. akt (...), działając na podstawie
art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.

Wydając powyższe rozstrzygnięcie Sąd ten ustalił, że decyzją z dnia
30 listopada 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, iż S. W. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 10 października 2011 roku do dnia 7 listopada 2011 roku, od dnia 29 maja 2012 roku do dnia 31 maja 2012 roku oraz od dnia 1 lipca 2012 roku. Ubezpieczona w dniu 29 maja 2012 roku dokonała zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia 29 maja 2012 roku w związku ze wznowieniem działalności gospodarczej. Składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za miesiąc czerwiec 2012 roku została opłacona w niepełnej wysokości, co spowodowało ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia 1 czerwca 2012 roku. Wprawdzie ubezpieczona złożyła wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie tej składki po terminie, lecz wniosek ten nie został uwzględniony przez organ rentowy z uwagi na krótki okres prowadzenia działalności gospodarczej oraz opłacenie składki w niepełnej wysokości, mimo zadeklarowania maksymalnej podstawy wymiaru składek. Ubezpieczona wystąpiła z ponownym wnioskiem o wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie, jednakże organ rentowy podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w tej kwestii.

Ubezpieczona odwołała się od ww. decyzji do Sądu Okręgowego wB., domagając się jej zmiany. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia
18 lipca 2013 roku oddalił odwołanie. W uzasadnieniu wskazał, iż obowiązek opłacenia i deklarowania składek na ubezpieczenie społeczne w terminie oraz prawidłowej wysokości obciąża ubezpieczoną, która nie może powoływać się na błąd biura rachunkowego, które tylko wylicza należną wysokość składki, wobec czego to na ubezpieczonej ciążył obowiązek sprawdzenia, czy składka za miesiąc czerwiec 2012 roku została naliczona w prawidłowej wysokości (sygn. akt(...)

Z powyższym rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego nie zgodziła się ubezpieczona, wnosząc apelację, po rozpoznaniu której Sąd Apelacyjny w G. wyrokiem z dnia 23 lipca 2014 roku zmienił zaskarżony wyrok ustalając, iż ubezpieczona podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej również w miesiącu czerwcu 2012 roku (sygn. akt (...)). W pisemnych motywach rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny wskazał, iż w związku z trudnościami w dokonywaniu samodzielnego rozliczenia zobowiązań publicznoprawnych ubezpieczona w dniu 28 maja 2012 roku podjęła współpracę z biurem rachunkowym, dlatego nie można było jej zarzucić choćby niedbalstwa w tym zakresie. Jej działania opierały się na zaufaniu do tego podmiotu jako profesjonalisty, natomiast błąd rachunkowy jaki został wykryty, wynikał z winy biura rachunkowego. Ubezpieczona, powierzając prowadzenie swoich spraw profesjonalnemu podmiotowi, nie miała uzasadnionych podstaw do weryfikowania i kwestionowania dokonanych przez niego wyliczeń. Ponadto w dniu 31 sierpnia 2012 roku biuro rachunkowe złożyło w imieniu ubezpieczonej wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie.

W dniu 31 października 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł skargę kasacyjną od wyroku z dnia 23 lipca 2014 roku, która wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2015 roku w sprawie o sygn. akt(...)została oddalona.

Sąd Rejonowy w B. ustalił również, że decyzją z dnia
28 listopada 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że ubezpieczona nie jest uprawniona do odsetek z tytułu wypłaty zasiłku chorobowego za okres od dnia 27 sierpnia 2012 roku, wyrównania wypłaty zasiłku chorobowego za okres od dnia 29 września 2012 roku do dnia
29 grudnia 2012 roku i zasiłku macierzyńskiego od dnia 30 grudnia 2012 roku do dnia 15 czerwca 2013 roku, albowiem nabyła ona prawo do wypłaty świadczeń na podstawie nowych okoliczności w sprawie, tj. wyroku Sądu Apelacyjnego w G. z dnia 23 lipca 2014 roku, który zmienił decyzję Oddziału ZUS z dnia 30 listopada 2012 roku, natomiast opóźnienie w wypłacie powyższych świadczeń było następstwem okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności, gdyż w ocenie organu Sąd ten oparł swoje stanowisko na dowodach, o których ubezpieczona w trakcie postępowania administracyjnego nie informowała organu. Dopiero w toku postępowania przed Sądem ubezpieczona ujawniła fakt zawarcia umowy o prowadzenie księgi przychodów i rozchodów z Biurem (...) Ł. P.. W dokumentacji rozliczeniowej w dokumentach (...) nie zostało wypełnione pole dotyczące biura rachunkowego. Ponadto organ rentowy podał, iż Sąd Apelacyjny w G. w wyroku z dnia 23 lipca 2014 roku nie orzekł w przedmiocie prawa do odsetek. Wobec powyższego – jak wskazał organ rentowy – opóźnienie wypłaty ww. zasiłków nie jest następstwem błędu organu rentowego, a wynika jedynie z odrębnego stanowiska Sądu zajętego w wyroku.

Ubezpieczona wniosła odwołanie od powyższej decyzji, w wyniku którego Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z dnia 13 czerwca 2016 roku w sprawie(...)zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając ubezpieczonej prawo do odsetek z tytułu wypłaty zasiłku chorobowego za okres od dnia 27 sierpnia 2012 roku do dnia 28 września 2012 roku, wyrównania wypłaty zasiłku chorobowego za okres od dnia 29 września 2012 roku do dnia
29 grudnia 2012 roku oraz zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia
30 grudnia 2012 roku do dnia 15 czerwca 2013 roku za okres od dnia
22 sierpnia 2014 roku do dnia 14 października 2014 roku. Sąd ten stwierdził, iż skoro w trakcie postępowania sądowego ubezpieczona nie przedłożyła żadnych nowych dowodów, to od daty zakończenia postępowania przed organem rentowym nie powstały w sprawie żadne nowe okoliczności, wobec czego Sąd doszedł do przekonania, iż już w chwili wydania decyzji z dnia 30 listopada 2012 roku organ rentowy miał świadomość, że w sprawie istniały wszystkie okoliczności dające podstawę do wydania decyzji stwierdzającej podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu także w czerwcu 2012 roku. W ocenie Sądu ostatnią okoliczność niezbędną do wydania decyzji ustalono w postępowaniu administracyjnym w dniu wydania decyzji, gdyż od tego momentu nie były już przeprowadzane żadne nowe czy uzupełniające czynności lub opinie. Co więcej Sąd ten dodał, że brak orzeczenia o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o których mowa w art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodziła się ubezpieczona, wnosząc apelację, w której wskazała, iż analiza całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie jak i rozważań Sądu prowadzi do wniosku, że ostatnią okoliczność w sprawie organ rentowy ustalił w dniu 30 listopada 2012 roku, wobec czego ubezpieczonej powinno przysługiwać prawo do odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie świadczeń za okres od dnia 1 grudnia 2012 roku do dnia 14 października 2014 roku, a nie – jak przyjął organ rentowy – od dnia 22 sierpnia 2014 roku do dnia 14 października 2014 roku.

Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia z dnia 9 marca 2017 roku zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że ustalił prawo ubezpieczonej do odsetek z tytułu wypłaty zasiłku chorobowego za okres od dnia
27 sierpnia 2012 roku do dnia 28 września 2012 roku, z tytułu wyrównania wypłaty zasiłku chorobowego za okres od dnia 29 września 2012 roku do dnia 29 grudnia 2012 roku oraz z tytułu zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 30 grudnia 2012 roku do dnia 15 czerwca 2013 roku, pozostawiając obliczenie tych odsetek organowi rentowemu (sygn. akt (...)). Sąd Okręgowy wskazał, iż poczynione przez Sąd Rejonowy i niekwestionowane ustalenia w zakresie podlegania przez ubezpieczoną dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu oraz możliwości wydania przez organ rentowy niewadliwej decyzji w tym zakresie do dnia 30 listopada 2012 roku są prawidłowe i znajdują pełne oparcie w zebranym materiale dowodowym.
Z uwagi na fakt, iż zaskarżona decyzja odnosi się wyłącznie do prawa do odsetek, a nie do ich obliczenia albo wskazania zasady obliczenia, ustalenie Sądu pierwszej instancji w zakresie daty, od której będą naliczane odsetki nie było trafne. Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, iż zmiana decyzji powinna polegać wyłącznie na ustaleniu samego prawa ubezpieczonej do odsetek, pozostawiając wyliczenie tychże odsetek organowi rentowemu w kolejnej decyzji.

Sąd Rejonowy w B. wskazał, że podstawę ustalenia ww. okoliczności faktycznych stanowiły dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, w aktach ZUS oraz w aktach sprawy o sygnaturze (...)oraz o sygnaturze (...), których autentyczności strony nie kwestionowały, jak również w oparciu o okoliczności bezsporne.

Przechodząc do merytorycznej oceny zasadności zgłoszonego roszczenia Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia
13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 1778, ze zm., dalej: ustawa systemowa), jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż z okoliczności sprawy wynika, że to organ rentowy odpowiedzialny jest za wydanie błędnej decyzji wobec czego, zgodnie z art. 85 ust 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stwierdził, że ubezpieczonej S. W. przysługuje prawo do odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie należnych jej świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

Ponadto Sąd ten wskazał, że zgodnie art. 64 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tj. Dz. U. z 2017r., poz. 1368) płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych bieżąco po stwierdzeniu uprawnień. Zasiłki te wypłaca się nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. Jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Zatem opóźnienie w ustaleniu prawa bądź w jego wypłacie wywołuje skutek przewidziany w powyższym przepisie.

Sad pierwszej instancji wskazał, że opóźnienie w ustaleniu prawa i wypłacie zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego nastąpiło z uwagi na prowadzone postępowanie sądowe, mające na celu ustalenie, czy ubezpieczona podlegała w miesiącu czerwcu 2012 roku dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Skoro dopiero Sąd Apelacyjny w G. wyrokiem z dnia 23 lipca 2014 roku ustalił, iż ubezpieczona podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w miesiącu czerwcu 2012 roku to zgodnie z treścią art. 64 ust 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wypłata zasiłku winna być dokonana najpóźniej w dniu 22 sierpnia 2014 roku. W niniejszej sprawie wypłata świadczeń za okres od dnia 27 sierpnia 2012 roku do dnia 15 czerwca 2013 roku nastąpiła dopiero w dniu 15 października 2014 roku, wobec czego ubezpieczonej przysługują odsetki za okres od dnia 22 sierpnia 2014 roku do dnia 15 października 2014 roku. W konsekwencji Sąd pierwszej instancji stwierdził, że brak jest podstaw do weryfikacji zaskarżonej decyzji, albowiem jest ona prawidłowa.

Z powyższym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego w B. nie zgodziła się odwołująca S. W., która wniosła apelację od wyroku Sądu Rejonowego w B.z dnia 9 listopada 2017 roku, zaskarżając go w całości. Rozstrzygnięciu temu zarzuciła:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, że opóźnienie w wypłacie świadczenia nastąpiło na skutek odwołania ubezpieczonej od decyzji organu rentowego z dnia 30 listopada 2012 roku i konieczności rozstrzygnięcia sporu przez Sąd Apelacyjny w G. co uzasadnia przyznanie ubezpieczonej odsetek za opóźnienie w wypłacie należnego świadczenia po 30 dniach od wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny w G. z dnia 23 lipca 2014 roku, a więc dopiero od dnia 22 sierpnia 2014 roku, w sytuacji gdy, opóźnienie w wypłacie świadczenia nastąpiło w wyniku wydania błędnej decyzji przez organ rentowy, co przemawia za przyznaniem ubezpieczonej odsetek za opóźnienie od wypłaconego świadczenia począwszy od 31 dnia po dacie złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do świadczenia;

2)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 64 ust 1 i 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że dzień 22 sierpnia 2014 roku jest datą początkową naliczania odsetek za opóźnienie od wypłaconego ubezpieczonej świadczenia, w sytuacji gdy, organ zobowiązany jest do wypłaty świadczenia w terminie 30 dni od dnia złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków, a tym samym datą początkową naliczania odsetek za opóźnienie jest 31 dzień po dacie złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków przez ubezpieczoną do organu.

W uzasadnieniu apelacji odwołująca podała, że stanowisko Sądu pierwszej instancji, jakoby to złożenie odwołania przez ubezpieczoną od decyzji z dnia 30 listopada 2012 roku było przyczyną opóźnienia w wypłacie zasiłków jest błędne, albowiem to niewydanie przez organ rentowy prawidłowej decyzji w zakresie podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w czerwcu 2012 roku doprowadziło do zwłoki w wypłacie zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. Dlatego też, to organ rentowy zobowiązany jest wypłacić ubezpieczonej odsetki za opóźnienie od 31 dnia po dacie złożenia przez ubezpieczoną niezbędnych dokumentów do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. Apelująca powołała się na treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 roku wydanego w sprawie o sygn. akt P 11/07, OTK-A 2007/8/97 (LEX nr 316047), w którym to orzeczono, że dzień doręczenia prawomocnego orzeczenia sądu, w razie gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez sąd, nie jest jedynym możliwym początkiem biegu terminu wydania przez organ rentowy decyzji w sprawie ustalenia prawa do świadczenia i wypłaty tego świadczenia. Początek biegu tego terminu można wskazać wcześniej – może to być dzień, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo mógł ustalić to prawo. Termin ten powinien być liczony od dnia ogłoszenia wyroku sądu tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia nastąpiło dopiero w postępowaniu sądowym i nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędna interpretacja przepisów, zaniechanie podjęcia określonych działań z urzędu, błędne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS) termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy – gdyby działał prawidłowo – powinien był ustalić prawo do świadczenia. Mając powyższe na względzie oraz fakt stwierdzenia prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w B. z dnia 9 marca 2017 roku odpowiedzialności organu rentowego za wydanie błędnej decyzji uznać należy, że termin początkowy naliczania odsetek za opóźnienie powinien być liczony w niniejszej sprawie od 31 dnia po dacie złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do świadczenia, a nie od 31 dnia po wydaniu wyroku przez Sąd Apelacyjny w G.. Apelująca wskazała daty, w których wpływały kolejne zwolnienie lekarskie do ZUS oraz termin płatności odsetek za opóźnienie w wypłacie zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego. Po dokonaniu stosownych wyliczeń, w ocenie apelującej organ rentowy powinien wypłacić na jej rzecz kwotę 14.888,92 złotych tytułem należnych jej odsetek.

Wobec powyższego apelująca wniosła o zamianę zaskarżonego wyroku poprzez przyznanie jej prawa do odsetek ustawowych za opóźnienie z tytułu nieterminowej wypłaty zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego, liczonych od 31 dnia po dacie złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień ww. zasiłków oraz o zasądzenie od organu nad rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od odwołującej się na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W ocenie organu rentowego zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w B. z dnia
9 listopada 2017 roku w sprawie o sygn. akt (...)jest trafny i zgodny z prawem, a apelacja odwołującej – bezzasadna i jako taka powinna podlegać oddaleniu.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja odwołującej S. W. okazała się zasadna.

Na wstępie zauważyć należy, że zarzuty apelacyjne zostały sformułowane w sposób nieprawidłowy. Zarzut naruszenia prawa materialnego może być zgłoszony wyłącznie wtedy, gdy apelujący nie kwestionuje ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, co jednak nie miało miejsca w przedmiotowej sprawie. Niemniej jednak oba zarzuty apelacyjne w istocie sprowadzają się do tego samego, a mianowicie do kwestionowania ustalonej przez Sąd pierwszej instancji daty początkowej naliczana odsetek za opóźnienie w wypłacie zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego. Rację ma apelująca, że Sąd Rejonowy w B. wydając zaskarżony wyrok z dnia 9 listopada 2017 roku w sprawie
(...)dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych, mającego istotny wpływ na treść orzeczenia poprzez przyjęcie, że opóźnienie w wypłacie zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego nastąpiło na skutek odwołania ubezpieczonej od decyzji organu rentowego z dnia 30 listopada 2012 roku i konieczności rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu sądowym, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia, że dzień 22 sierpnia 2014 roku jest datą początkową naliczania odsetek za opóźnienie od wypłaconego ubezpieczonej świadczenia, a tym samym do naruszenia art. 64 ust 1 i 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2017, poz. 1368 ze zm.). Wpływ powyższego błędu na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia jest niewątpliwy.

Pozostałe ustalenia Sądu Rejonowego w B.są prawidłowe i znajdują poparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, ani nie były kwestionowane w żaden sposób przez apelującą. Z tych powodów Sąd Okręgowy ustalenia te podziela i uznaje za własne (wyr. SN z dnia 14 lutego 2013 r., sygn. II CSK 292/12, LEX).

Rozważania prawne dotyczące powyższej kwestii trzeba poprzedzić jednak uwagą, że w niniejszej sprawie prawo odwołującej S. W. do odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie zasiłku chorobowego za okres od dnia 27 sierpnia 2012 roku do dnia 28 września 2012 roku, z tytułu wyrównania wypłaty zasiłku chorobowego za okres od dnia 29 września 2012 roku do dnia 29 grudnia 2012 roku, jak również z tytułu zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 30 grudnia 2012 roku do dnia 15 czerwca 2013 roku zostało przesądzone na mocy wyroku Sądu Okręgowego w B. z dnia 9 marca 2017 roku w sprawie o sygn. akt (...),
a jako że wyrok ten uzyskał walor prawomocności – na zasadzie
art. 366 k.p.c. – ma moc wiążącą nie tylko strony, ale również Sąd orzekający w niniejszym postępowaniu.

Spór pomiędzy stronami dotyczył natomiast tego, od jakiej daty należy liczyć odsetki z tytułu opóźnienia w wypłacie ww. świadczeń, tj. czy od
31 dnia od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku chorobowego oraz uprawnień do zasiłku macierzyńskiego (takie stanowisko prezentuje apelująca) czy też od 31 dnia od wydania wyroku Sądu Apelacyjnego w G. z dnia z dnia 23 lipca 2014 roku ustalającego podleganie przez ubezpieczoną dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w miesiącu czerwcu 2012 roku (takie stanowisko prezentuje organ rentowy i Sąd pierwszej instancji). Końcowa data naliczana odsetek pozostawała poza sporem. W związku z powyższym rozważania Sądu Okręgowego ograniczają się jedynie do daty początkowej, od której organ rentowy pozostaje w zwłoce przyznaniem i wypłatą ww. zasiłków, co ma istotne znaczenie z punktu interesów odwołującej, bowiem przedkłada się bezpośrednio na wysokość kwoty należnych jej odsetek.

Dla rozstrzygnięcia zaistniałego problemu konieczne jest odwołanie się do treści przepisu art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2017r., poz. 1368), który stanowi, że płatnicy składek wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych bieżąco po stwierdzeniu uprawnień. Zasiłki te wypłaca się nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. Jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (ust. 2).

Na kanwie powołanego przepisu zarówno w doktrynie, jak i w judykaturze zgodnie przyjmuje się, że datą graniczną, do której zasiłki należne od ZUS powinny być wypłacone, jest 30 dzień od daty złożenia wniosków niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. Brak wypłaty zasiłku w terminie oznacza konieczność wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości i na zasadach określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2017r., poz. 1778). Przepis art. 85 ust. 1 zdanie 1 powołanej ustawy stanowi, że w przypadku, gdy Zakład Ubezpieczeń Społecznych w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności (art. 85 ust. 1 zdanie 2 ustawy).

Dodać też trzeba, że zawarte w tym przepisie określenie: „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej prawa do przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania, a zatem w tym ostatnim przypadku chodzi o sytuację, kiedy organ posiadał wszelkie dane konieczne do przyznania świadczenia, ale mimo to nie wydał decyzji, bądź wydał decyzję odmawiającą przyznania świadczenia mimo, że z dowodów przedłożonych przez stronę wynikało, iż prawo to winno zostać jej przyznane (por. wyr. SN z dnia 7 października 2004r., II UK 485/03, OSNP 2005/10/147; wyr. SN z dnia 9 marca 2001 r., II UKN 402/00, OSNAP 2002/20/501, wyr. SA w Szczecinie z dnia 17 sierpnia 2017 r., III AUa 772/16, lex). Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy mając wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji, organ rentowy pozostaje w zwłoce w ustaleniu prawa do zasiłku chorobowego. Przykładowo w przypadku, gdy organ rentowy nie sprawdził w postępowaniu kontrolnym rzetelności zaświadczeń o czasowej niezdolności do pracy, uzasadnione jest przyznanie odsetek od 30 dnia po przedstawieniu przez ubezpieczonego tych zaświadczeń, a nie od daty wyroku sądu ustalającego prawo do zasiłku chorobowego (por. wyr. SN z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 191/05, OSP 2007, z. 4, poz. 38, A. Rzetecka – Gil, Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2015; E. Darmorost, Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, Warszawa 2012).

Pomocne w tej kwestii wydaje się być również odwołanie do klasyfikacji błędów organu rentowego. Można je podzielić na błędy w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędy w ustaleniach faktycznych, będące skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa jest popełniany wówczas, gdy na podstawie prawidłowo i kompletnie zebranego materiału dowodowego i po ustaleniu niezbędnych okoliczności organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, ponieważ błędnie dokonuje interpretacji obowiązujących regulacji w przedmiotowym stanie faktycznym. W takiej sytuacji sąd nie uzupełnia ustaleń faktycznych dokonanych przez organ rentowy. Sąd Okręgowy podziela pogląd zaprezentowany w orzecznictwie, że jeśli organ rentowy dokonał nieprawidłowej wykładni lub błędnego zastosowania prawa, to ubezpieczonemu należą się odsetki od kwoty świadczenia przyznanego wyrokiem sądu, liczone od upływu terminu, w którym organ rentowy powinien był wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek. Bardziej złożoną jest prawna kwalifikacja błędu w ustaleniach faktycznych, jako przesłanki uzasadniającej odpowiedzialność organu rentowego z tytułu wypłaty odsetek za opóźnienie. Aby stwierdzić w takiej sytuacji, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za to opóźnienie, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie organ rentowy nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia z uwzględnieniem jednakże tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności za które ponosi on odpowiedzialność (por. wyr. SA w Szczecinie z dnia 16 maja 2017r., III AUa 551/16, lex). Dla powstałego w związku z tym obowiązku zapłaty odsetek nie mogą mieć więc znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu postępowania sądowego, w toku którego nie ustalono żadnych nowych przesłanek wypłaty świadczenia, nieznanych dotąd organowi rentowemu (por. uzasadnienie wyr. SN z dnia 27 września 2002 r., II UK 214/02, OSNP 2004 nr 5, poz. 89 oraz wyr. SN z dnia 22 kwietnia 2004r., III UK 1/04, OSNP 2004 nr 23, poz. 406).

Z kolei zasady wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub w wypłaceniu świadczeń, do których przyznawania i wypłacania jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1999r., nr 12, poz. 104). Zgodnie z treścią przepisów tego rozporządzenia odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń – do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem
ust. 2-5 (§ 2 ust. 1). Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności
(§ 2 ust. 3). Odsetki należą się za czas opóźnienia, tj. poczynając od dnia wymagalności długu, a kończąc na dniu jego zapłaty. Na ten zamknięty okres składają się poszczególne dni opóźnienia, a należność z tytułu odsetek narasta sukcesywnie, podwyższa się bowiem z każdym dniem o stosowną kwotę pieniężną (por. wyr. SN z dnia 15 września 2011 r., II UK 22/11, LEX).

Dla rozstrzygnięcia kwestii spornej zaistniałej w niniejszej sprawie fundamentalne znaczenie ma to, że stwierdzenie przez Sąd Apelacyjny w G.w wyroku z dnia z dnia 23 lipca 2014 roku w sprawie
(...)podlegania przez odwołującą dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu również w miesiącu czerwcu 2012 roku nastąpiło na podstawie tych samych dowodów z dokumentów, które stanowiły podstawę wydania zaskarżonej decyzji organu rentowego z dnia 30 listopada 2012 roku. Skoro w trakcie postępowania sądowego toczącego się na skutek odwołania od tej decyzji odwołująca nie przedłożyła żadnych nowych dowodów, ani nie powołała żadnych nowych faktów, to od daty zakończenia postępowania przed organem rentowym nie powstały w sprawie żadne nowe okoliczności, które nie były znane organowi rentowemu w chwili wydawania zaskarżonej decyzji. Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy stwierdzając, że w czerwcu 2012 roku ubezpieczona nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu – przy prawidłowej analizie materiału dowodowego oraz przy prawidłowej wykładni przepisów prawa – powinien mieć świadomość tego, że zostały spełnione wszystkie przesłanki warunkujące podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w tym miesiącu (tak samo stwierdził Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 czerwca 2016 roku w sprawie o sygn. akt (...)oraz Sąd Okręgowy w B. w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 marca 2017 roku w sprawie o sygn. akt (...)). Dlatego też zasadnym jest przyjęcie, że już na etapie postępowania przed organem rentowym możliwym było terminowe ustalenie uprawnień odwołującej do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego,
tj. zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego, a opóźnienie w wypłacie tych świadczeń nastąpiło wyłącznie z winy organu rentowego. Innymi słowy, przy podjęciu wszystkich niezbędnych czynności – w ramach posiadanych kompetencji i nałożonych obowiązków – organ rentowy miał możliwość wydania prawidłowej decyzji stwierdzającej podleganie przez odwołującą dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w czerwcu 2012 roku, a tym samym miał obiektywną możliwość terminowej wypłaty zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego. W związku z tym odsetki za opóźnienie w wypłacie tych świadczeń należą się odwołującej – w myśl art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – od dnia 31 dnia po dacie złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku chorobowego i macierzyńskiego określonych w zaskarżonej decyzji. Ustalenie przez organ rentowy początkowej daty wypłaty świadczeń na dzień
22 sierpnia 2014 roku – zdaniem Sądu Okręgowego – stanowi wyłącznie nieudaną próbę zaniżenia należności odsetkowych przysługujących odwołującej w związku z opóźnieniem w wypłacie zasiłków z ubezpieczenia chorobowego, a tym samym forsowane przez organ rentowy stanowisko w zakresie daty początkowej naliczenia odsetek nie mogło odnieść zamierzonego skutku, albowiem jest ono nieprawidłowe.

Niezrozumiałe dla Sądu Okręgowego jest też uzasadnienie Sądu pierwszej instancji, w którym to z jednej strony Sąd ten stwierdzając, że w postępowaniu przed organem rentowym ubezpieczona wykazała wszelkie przesłanki pozwalające wydać pozytywną decyzję w terminie, obciąża organ rentowy odpowiedzialnością za niewydanie prawidłowej decyzji w przedmiocie podlegania przez ubezpieczoną S. W. dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w czerwcu 2012 roku, a z drugiej strony stwierdza, że opóźnienie w wypłacie świadczenia zasiłkowego stanowiło wynik postępowania sądowego toczącego się na skutek odwołania od nieprawidłowej decyzji ZUS. Wydaje się, że założenia te pozostają ze sobą w oczywistej sprzeczności, albowiem ustalenie prawa do świadczenia na skutek postępowania sądowego toczącego się w przedmiocie odwołania od decyzji ZUS, nie przekreśla możliwości ustalenia ostatniej przesłanki niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji już na etapie postępowania przed organem rentowym, tym bardziej, że oba te rozstrzygnięcia – organu rentowego i Sądu – zapadły w oparciu o te same okoliczności.

Konkludując, przy niekwestionowanym prawie odwołującej S. W. do odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia organu rentowego w wypłacie zasiłku chorobowego i macierzyńskiego (w tym wyrównania zasiłku chorobowego), a tym samym przy stwierdzeniu odpowiedzialności organu rentowego za niewydanie prawidłowej decyzji w przedmiocie podlegania przez odwołującą dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w miesiącu czerwcu 2012 roku zasadnym jest ustalenie daty początkowej prawa do odsetek ustawowych liczonych od dnia 31 dnia po dacie złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku chorobowego i macierzyńskiego określonych w zaskarżonej decyzji. Z tych względów zaskarżony wyrok, jak i poprzedzająca go decyzja ZUS w zakresie początkowej daty naliczana odsetek ustawowych podlegały weryfikacji.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy, na podstawie
art. 386 § 1 k.p.c., orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. W myśl art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Natomiast art. 98 § 3 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. Uszczegółowienie tej normy stanowi zaś przepis § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackich (Dz. U. z 2015r., poz. 1800), w brzmieniu obowiązującym na dzień wniesienia apelacji, opłaty stanowiące podstawę zasądzania kosztów zastępstwa prawnego ustala się z uwzględnieniem stawek minimalnych określonych w rozdziałach 2 – 4. W myśl § 9 ust. 2 rozporządzenia stawki minimalne wynoszą 180 zł w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego. Natomiast zgodnie z brzmieniem § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia stawki minimalne wynoszą za prowadzenie sprawy w postępowaniu apelacyjnym przed sądem okręgowym – 50% stawki minimalnej, a jeżeli w pierwszej instancji nie prowadził sprawy ten sam radca prawny – 75% stawki minimalnej, w obu przypadkach nie mniej niż 120 złotych.

Skoro zatem apelacja odwołującej S. W. została uwzględniona, organ rentowy jako strona przegrywająca spór jest zobowiązany do zwrotu poniesionych przez nią kosztów postępowania, na które składają się: wynagrodzenie pełnomocnika odwołującej za udział w postępowaniu przed Sądem I instancji – 180 zł, wynagrodzenie pełnomocnika odwołującej za udział w postępowaniu apelacyjnym – 120 zł oraz opłata sądowa od apelacji – 30 zł, co daje łącznie kwotę 330 złotych.

Wobec powyższego, na zasadzie art. 98 k.p.c. w zw. z § 15 w zw. z
§ 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 cytowanego rozporządzenia, Sąd Okręgowy, postanowił jak w punkcie 2 sentencji wyroku.

SSO Jan Kalinowski

SSO Joanna Siupka – Mróz SSO Hanna Koźlińska