Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: SSO Juliusz Ciejek

Protokolant: sekr. sąd. Aleksandra Bogusz

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2017 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. G. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w B.

o ochronę dóbr osobistych i zapłatę

I.  powództwo oddala,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - Zakładu Karnego w B. kwotę 120 (sto dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 240 (dwieście czterdzieści) zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 499/17

UZASADNIENIE

Powód P. G. (1) w ostatecznym stanowisku wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w B. kwoty 25.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu, kosztami procesu, a nadto zobowiązanie pozwanego do przeproszenia tytułem zadośćuczynienia za naruszenia dóbr osobistych podczas odbywania kary pozbawienia wolności. Pierwotnie domagał się jeszcze świadczenia w kwocie 5.000 zł na cel społeczny ale ostatecznie zrezygnował z tego żądania.

W uzasadnieniu wskazał, że podczas pobytu w Zakładzie Karnym w B. był narażony na poniżające, uwłaczające godności traktowanie, dyskryminację, brak prywatności i intymności, narażanie zdrowia oraz brak ochrony jego danych osobowych względem innych osadzonych. P. G. (1) przebywał w małych, brudnych i źle wyposażonych celach. Narażony był na hałas związany z remontem Zakładu Karnego oraz zabrudzone i zakurzone posiłki. Nie miał zapewnionej odpowiedniej powierzchni mieszkalnej, w pomieszczeniach brak było odpowiedniej wentylacji, ciepłej wody, ustęp sanitarny był oddzielony tylko kotarą, co naruszało prawo powoda do godności, prywatności i intymności. Powód przebywając w Zakładzie Karnym nie miał zapewnionej odpowiedniej opieki medycznej i został na terenie jednostki penitencjarnej zarażony świerzbem. Powód zmuszony był również do przebywania w bliskim kontakcie z wrogo wobec siebie nastawionymi więźniami, starszymi od siebie, palącymi pomimo, że deklarował, iż sam jest osobą niepalącą (k. 2- 11, 138, k. 178, k. 186, k. 340).

Pozwany Skarb Państwa - Zakład Karny w B. w odpowiedzi na pozew, wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu. Wskazał, iż roszczenie powoda nie zostało w żaden sposób udowodnione. Działania pozwanego nie naruszały obowiązujących przepisów w okresie osadzenia powoda w pozwanej jednostce, a zatem nie noszą one znamion bezprawności, co stanowi konieczny warunek do zaistnienia odpowiedzialności Skarbu Państwa. Nie można również stwierdzić, że w trakcie osadzenia w jednostce penitencjarnej nie zapewniono powodowi odpowiednich warunków bytowych, a tym samym, że naruszone zostały jego dobra osobiste. Powód był traktowany zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz z poszanowaniem godności osobistej. Cele były wizytowane przez Dyrektorów Zakładu Karnego, wychowawcę, służbę zdrowia oraz sędziego penitencjarnego. W czasie wizytacji zawsze istnieje możliwość składania wniosków, próśb i skarg, z której powód nigdy nie korzystał. Nadto, wszystkie cele, w których przebywał P. G. (1) posiadają wydzielone kąciki sanitarne, wyposażone zgodnie z obowiązującymi normami. Powód nie przebywał w celach przeludnionych, wobec osadzonego nie były również wydawane decyzje o osadzeniu w przeludnieniu. Odnośnie zarzutu kurzu i hałasu pozwany podniósł, że prace remontowe były prowadzone celem poprawy warunków mieszkalnych skazanych, stąd brak był możliwości wyizolowania części oddziału od reszty budynku. Prace były prowadzone zgodnie z przepisami BHP i w sposób jak najmniej kolidujący z funkcjonującym oddziałem mieszkalnym. Nadto, powód jako osadzony musi liczyć się z pewnymi ograniczeniami i dolegliwościami, jakie wiążą się z pozbawieniem wolności (k. 46-53, 129- 139).

Wyrokiem z dnia 27 października 2016 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił powództwo, umorzył postępowanie odnośnie roszczenia o zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, nie obciążając powoda kosztami procesu i kosztami sądowym (k. 196).

Na skutek apelacji powoda wniesionej od części wyroku oddalającej powództwo, Sąd Okręgowy w Olsztynie, IX Wydział Cywilny Odwoławczy w sprawie o sygn. akt IX Ca 307/17 uchylił zaskarżony wyrok w części oddalającej powództwo i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. Stwierdzono nieważność postępowania na podstawie art. 379 pkt 6 k.p.c.- Sąd Rejonowy orzekł bowiem w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu (k. 249, k. 251-254).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, zarządzeniem z dnia 8 września 2017 r. przewodniczący wezwał pełnomocników stron do wskazania dowodów, których powtórzenia się domagają (k. 265). W odpowiedzi na wezwanie powód pełnomocnik powoda wniósł o ponowne przeprowadzenie dowodów z dokumentów na okoliczności powołane w uzasadnieniu pozwu oraz przeprowadzenie dowodu z przesłuchania powoda (k. 270, k. 340). Wykonująca obowiązkowe zastępstwo procesowe Skarbu Państwa – Prokuratoria Generalna Rzeczpospolitej Polskiej, w piśmie z dnia 2 października 2017 r., wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu wedle norm przepisanych, stosownie do treści art. 98 k.p.c. w zw. z art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej, nie domagając się powtórzenia przeprowadzonych dowodów w toku postępowania przed Sądem I instancji i potwierdziła dokonane dotychczas czynności procesowe (k. 276).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

P. G. (1) w 2015 r. odbywał karę pozbawienia wolności za przestępstwo prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości i spowodowanie kolizji. Do Zakładu (...) w B. został przetransportowany z Zakładu Karnego w K. w dniu 4 sierpnia 2015 r. celem odbycia trzymiesięcznej terapii dla osób uzależnionych od alkoholu. Wcześniej był wielokrotnie karany. W latach 2005 - 2006 odbywał karę pozbawienia wolności za przestępstwo rozboju, od marca do października 2013 r. za pobicie. W grudniu 2017 r. zakończył odbywanie kary pozbawienia wolności.

( dowód: zeznania P. G., 00:02:00 skróconego protokołu elektronicznego k. 340, informacja ZK B. k. 71)

Powód przebywał w Zakładzie Karnym w B. w okresie od dnia 4 sierpnia 2015 r. do dnia 4 września 2015 r. oraz od dnia 1 października 2015 r. do dnia 10 grudnia 2015 r., zajmując następujące cele: od dnia 4 sierpnia 2015 r. do dnia 5 sierpnia 2015 r. celę dwuosobową nr 96 w oddziale VIII o powierzchni 7,96m ², od dnia 5 sierpnia 2015 r. do dnia 11 sierpnia 2015 r. celę dwuosobową nr 98 w oddziale VIII o powierzchni 7,96m ², od dnia 11 sierpnia 2015 r. do dnia 12 sierpnia 2015 r., celę dwuosobową nr 101 w oddziale VIII o powierzchni 7,96m ², od dnia 12 sierpnia 2015 r. do dnia 24 sierpnia 2015 r. celę dwuosobową nr 26 w oddziale IV o powierzchni 7,96m ², od dnia 24 sierpnia 2015 r. do dnia 4 września 2015 r. celę dwuosobową nr 19 w oddziale IV o powierzchni 7,96m ². Następnie od dnia 1 października 2015 r. do dnia 2 grudnia 2015 r. celę dwuosobową nr 18 w oddziale IV o powierzchni 7,96m ², w dniu 2 grudnia 2015 r, celę szesnastoosobową nr 161 w oddziale XIII o powierzchni 48,60 m ² oraz od dnia 2 grudnia 2015 r. do dnia 10 grudnia 2015 r. celę szesnastoosobową nr 158 w oddziale XIII o powierzchni 49,70m ². W stosunku do powoda nie wydawano decyzji o umieszczeniu w celi mieszkalnej, w której powierzchnia przypadająca na osadzonego wynosiła mniej niż 3 m ^2.

( dowód: wyjaśnienie do pozwu k. 56, przeglądarka historii rozmieszczenia k. 57-58, wykazy pomieszczeń k. 59- 61)

W Zakładzie Karnym w B. znajdują się cele mieszkalne kilkunastoosobowe, czteroosobowe i dwuosobowe, które są poddawane systematycznemu przeglądów sanitarnemu i budowlanemu. Cele małoosobowe w oddziale IV i VIII, ze względu na powierzchnię celi oraz układ sieci instalacji wodnej i kanalizacyjnej we wskazanych okresach pobytu powoda były wyposażone w niezabudowaną muszlę ustępową, a wydzielone kąciki sanitarne wyposażone w kotary z tkaniny. Wentylacja pomieszczeń odbywała się poprzez otwory okienne. W roku 2014 i 2015 jednostka otrzymała środki z (...) w O. na wykonanie prac remontowych związanych z zabudową sanitariatów w celach mieszkalnych i doprowadzenie ciepłej wody użytkowej. W okresie od 2014 r. do końca 2015 r. w Zakładzie Karnym w B. trwał remont poszczególnych oddziałów jednostki, przeprowadzany i zabezpieczany zgodnie z przepisami BHP. Prace były głośne, ale kończyły się około godziny 15.00, najpóźniej o godzinie 18.00. Uciążliwości, w tym hałas, opadający kurz i brud były wyraźnie odczuwalne dla osadzonych i personelu jednostki, ale nie wykraczały ponad przeciętną miarę związaną z generalnym remontem tego rodzaju. Podczas posiłków remont był wstrzymywany celem zabezpieczenia przed kurzem. Nadto w miejscu prowadzenia prac rozciągnięta była folią ochronna. Na oddziale VIII z uwagi na skargi skazanych związane z remontem wyłączono z eksploatacji jedno skrzydło. W dniu 31 grudnia 2015 r. zakończono wykonywanie powyższych prac.

Wszystkie cele, w których przebywał powód, były wyposażone w sprzęt kwaterunkowy zgodnie z obwiązującymi przepisami. Osadzeni w nich przebywający są odpowiedzialni za utrzymanie czystości, do czego otrzymują odpowiednią ilość środków czyszczących. Warunki bytowe z żadnej z cel mieszkalnych jednostki penitencjarnej nie zagrażały powodowi. W pozwanym Zakładzie Karnym koce wydawane dla osadzonych z magazynu depozytowego są prane i dezynfekowane w pralni okręgowej, wyposażonej w pralnice z barierą higieny i automatycznym systemem dozującym płyn do prania. Uszkodzone koce są naprawiane przez krawca lub przeznaczane do wybrakowania.

W czasie pobytu powoda w Zakładzie Karnym korzystanie z ciepłej wody w pozwanym Zakładzie w celach wieloosobowych odbywało się w kącikach sanitarnych zgodnie z harmonogramem zatwierdzonym przez Dyrektora. Z kolei w celach małoosobowych korzystanie z ciepłej wody odbywało się kącikach gospodarczych umiejscowionych w oddziałach, z których powód korzystał zgodnie z harmonogramem zatwierdzonym przez Dyrektora i ustalonym grafikiem. Aktualnie, wskutek przeprowadzonego remontu możliwe jest korzystanie z ciepłej wody we wszystkich celach małoosobowych, natomiast kąpiele realizowane są na podstawie zatwierdzonego harmonogramu w łaźni ogólnej zakładu. Środki higieny osobistej wydawane były zgodnie z obowiązującymi przepisami.

( dowód: wyjaśnienie do pozwu k. 62, 65 - 66)

Pozwany Zakład (...) wyposażony jest w termosy i sztućce firmy (...) oraz C., zakupywane na bieżąco w zależności od potrzeb, które posiadają deklaracje zgodności z przepisami Rozporządzenia Komisji (WE) nr 10/2011 z dnia 14 stycznia 2011 r. w sprawie materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu z żywnością.

( dowód: wyjaśnienia do pozwu k. 67 - 68)

Powód mógł korzystać z pralki wirnikowej oraz suszarki stojącej w kącikach gospodarczych oraz z suszarek podsufitowych w celach mieszkalnych. Wszystkie cele mieszkalne w Zakładzie Karnym w B. są regularnie monitorowane pod względem stanu technicznego, a stwierdzone lub zgłoszone przez osadzonych uszkodzenia sprzętu kwaterunkowego są na bieżąco usuwane.

Powód w czasie odbywania terapii miał zapewnioną kompleksową opiekę medyczną. Był przyjmowany przez lekarza raz w miesiącu od 1 września 215 r. do 2 grudnia 2015 r. W trakcie pobytu w jednostce u powoda nie stwierdzono objawów świerzbu, a jedynie wysypkę na tle alergicznym, w związku z czym otrzymał P.. Po przewiezieniu go do Z. Karnego w K. i ponownej wizycie u lekarza rozpoznano u powoda świerzb. Zastosowano odpowiednią kurację w rezultacie której po tygodniu wyzdrowiał. Powód zgłaszał częste bóle głowy o charakterze bólu migrenowego, ale wykonane badanie TK głowy nie wykazało istotnych odchyleń od normy. Powód otrzymywał doraźnie leki przeciwbólowe. Pozwany zlecił wykonanie powodowi konsultacji neurologicznej, dermatologicznej i psychiatrycznej. W związku z przeniesieniem powoda do Zakładu Karnego w K. w dniu 11 grudnia 2015 r. powód odbył u pozwanego jedynie konsultację neurologiczną. Powód w dniu 19 sierpnia 2015 r. został przebadany przez lekarza okulistę, który stwierdził, iż brak okularów nie spowoduje pogorszenia widzenia powoda. W związku z czym prośba powoda o wyrobienie okularów została rozpoznana odmownie.

Powód podczas pobytu w Zakładach Karnych kilkukrotnie zmieniał swą deklarację odnośnie tego, czy jest osobą palącą, czy niepalącą - w tym celem przeniesienia go do innych pomieszczeń. W dniu 4 sierpnia 2015 r. podczas rozmowy z wychowawcą poinformował wstępnie, że nie pali wyrobów tytoniowych. Początkowo po osadzeniu w Zakładzie Karnym w B. został umieszczony w celi z P. Z., który deklarował, iż jest osoba palącą. W. nie miał środków na zakup wyrobów tytoniowych i palił jedynie w trakcie spacerów. Natomiast w dniu 5 sierpnia 2015 r. powód w trakcie terapii poinformował wychowawcę, że decyzji, iż będzie palił wyroby tytoniowe nie traktuje jako ostatecznej i na czas terapii chciałby przebywać z osobą spokojną. Następnie, po dwóch dniach powód został przeniesiony do celi z osobami niepalącymi, z którymi przebywał do 28 października 2015 r. Następnie ponownie do dnia 4 grudnia 2015 r. został osadzony w celi z P. Z.. W trakcie codziennych wizytacji cel przez pracowników Zakładu Karnego w B. powód nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń co do warunków bytowych, wyżywienia, opieki medycznej. Ponadto nie zgłaszał problemów dotyczących palenia wyrobów tytoniowych przez współosadzonych, ani problemów dotyczących możliwości korzystania z telefonu. Osadzeni w Zakładzie Karnym w B. korzystają z telefonu zgodnie z grafikiem, co drugi dzień od godziny 15.00.

( dowód: częściowo zeznania powoda 00:02:00 skróconego protokołu elektronicznego k. 340, wyjaśnienie k. 62-64, wyjaśnienie do skargi k. 65, wyjaśnienie do pozwu k. 66, wyjaśnienie w sprawie k. 67, deklaracja zgodności k 68, wyjaśnienia do pozwu k. 69, przeglądarka zmian k. 70, dokument - po przetransportowaniu k. 71, wyjaśnienia k. 72-73, odpowiedź k. 74, wyjaśnienia k. 132-136, książeczka zdrowia osadzonego k. 153, przeglądarka zmian k. 192, wyjaśnienia k 160-162, badanie k 163, prośba k 164-165, przeglądarka osób bliskich k. 167)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie było zasadne i podlegało oddaleniu z uwagi na nieudowodnienie roszczenia.

Sąd przy ponownym rozpoznaniu sprawy zobowiązał pełnomocników stron do wskazania czy domagają się ponownego przeprowadzenia dowodów i w jakim zakresie. W odpowiedzi pełnomocnik powoda wniósł o przesłuchanie P. G. (1) oraz przeprowadzenie dowodów z dokumentów. Jednocześnie działająca w imieniu Skarbu Państwa Prokuratoria Generalna Rzeczpospolitej Polskiej nie domagała się powtórzenia postępowania dowodowego i potwierdziła dokonane przez pozwanego czynności. Tym samym Sąd ograniczył postępowanie dowodowe do ponownego przesłuchania powoda i dopuszczenia dowodów z dokumentów, których żadna ze stron nie kwestionowała.

Powód w niniejszym postępowaniu, w ostatecznej wersji powództwa, dochodził zapłaty kwoty 25.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych oraz przeproszenia za niewłaściwe warunki, w jakich odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w B. m.in. za poniżające, uwłaczające godności traktowanie, dyskryminację, brak prywatności i intymności, brak zabudowanego kącika sanitarnego, umieszczenie w jednej celi z osobą palącą. Wobec powyższych twierdzeń w pierwszej kolejności należy rozważyć czy doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda, czy było ono bezprawne oraz krzywdzące powoda, a następnie rozważyć czy można upatrywać podstawy prawnych jego żądania w przepisach art. 417 k.c. dotyczących odpowiedzialności Skarbu Państwa.

Odnosząc się do dóbr osobistych, które mogły zostać w wyniku przedmiotowego zdarzenia naruszone, zaznaczyć należy, że art. 24 k.c. wskazuje, iż ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. Może on żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Przesłankami uruchomienia roszczeń, których źródłem jest powyższy przepis jest zatem bezpośrednie zagrożenie naruszenia dóbr osobistych. Należy więc postawić pytanie czy Zakład Karny dopuścił się bezprawnego naruszenia norm w zakresie warunków w jakich powód odbywał terapię i czy rodzi to podstawy do objęcia powoda ochroną na podstawie przepisów o dobrach osobistych?

W ocenie Sądu brak ku temu przesłanek.

Podstawę prawną żądania powoda stanowi przepis art. 417 § 1 k.c. oraz art. 448 k.c.w zw. z art. 23. k.c. i art. 24 § 1 k.c.

Wspomniany przepis art. 24 k.c. wymienia przesłanki i środki sądowej ochrony dóbr osobistych. Przesłankami ochrony dóbr osobistych, które muszą być spełnione łącznie, są: istnienie dobra osobistego, zagrożenie lub naruszenie tego dobra oraz bezprawność zagrożenia lub naruszenia. Pierwsze dwie przesłanki udowodnić musi powód dochodzący ochrony. Pozwany może bronić się, wykazując, że nie działał bezprawnie. Powód musi jedynie wykazać, iż doszło do zagrożenia lub naruszenia istniejącego dobra osobistego. Art. 24 k.c. zawiera konstrukcję domniemania bezprawności działania osoby, która narusza cudze dobro osobiste. Przenosi ona ciężar dowodu braku bezprawności na podmiot naruszający sferę zakreśloną treścią osobistych praw podmiotowych. Reżim ochrony dóbr osobistych jest obiektywny, niezależny od człowieka, ma na celu odnalezienie w jednostce ludzkiej jej naturalnych nadprzyrodzonych praw, stworzony tak aby te prawa chronić. Prawa te chronione są tak na poziomie prawa międzynarodowego, jak i porządku krajowym, przy czym w każdym konkretnym przypadku należy określić czy doszło do naruszenia praw osobistych konkretnej jednostki, biorąc pod uwagę przeciętne czy dane zachowanie mogły stać się podstawą negatywnych odczuć pokrzywdzonego. W ocenie Sądu w rozpoznawanej sprawie nie sposób przypisać Skarbowi Państwa wykonującemu za pośrednictwem swoich funkcjonariuszy zadania bezprawności w działaniu lub zaniechaniu.

D. analizy powództwa z punktu widzenia podstawy prawnej, opartej na przepisach odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa, w kontekście sformowanych przez powoda zarzutów, Sąd musiał w pierwszej kolejności rozważyć czy powód mieszkał w warunkach przeludnienia.

Przepis art. 4 § 1 k.k.w. stanowi, że kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego oraz że zakazuje się stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego. Podstawowe warunki, w jakich skazany ma odbywać karę pozbawienia wolności, obejmujące m. in. powierzchnię celi mieszkalnej przypadającej na skazanego, określa art. 110 k.k.w. Przepis ten, w brzmieniu obowiązującym od dnia 6 grudnia 2009 r. (na podstawie ustawy z dnia 9 października 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy, Dz.U. Nr 190, poz. 1475), przewiduje, że powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, wynosi nie mniej niż 3 m ² oraz określa warunki, jakim muszą odpowiadać cele. Z przedłożonych przez stronę pozwaną dokumentów – wykazu pomieszczeń w budynkach mieszkalnych Zakładu Karnego w B. wynika, iż powód P. G. (1) nie przebywał w celach, w których powierzchnia mieszkalna byłaby niższa niż 3 m ². W okresie pobytu w Zakładzie Karnym w B. powód przeważnie przebywał w celach dwuosobowych o powierzchni 7,96 m ², szesnastoosobowych o powierzchni 48,60 m ² oraz celi o powierzchni 48,50 m ² . Tym samym, nie miało miejsca odstępstwo od standardu określonego w art. 110 § 1 k.k.w. (3 m ² na osobę), które w jakikolwiek sposób mogłoby naruszać godność i prawo do prywatności powoda. Zeznania powoda, wykaz pomieszczeń w budynkach Zakładu Karnego oraz wydruk z przeglądarki historii rozmieszczenia potwierdzają stanowisko strony pozwanej, zgodnie z którym powód w trakcie całego pobytu w Zakładzie Karnym w B. był osadzony w celach, które miały zapewnioną normę powierzchniową co najmniej 3m ² na jedną osobę, a nic przeciwnego w toku niniejszego procesu nie zostało wykazane.

Przechodząc do kwestii występowania zjawiska braku wyposażenia cel, w których umieszczony był powód, to należ wskazać, iż Sąd dał wiarę zeznaniom powoda, iż pomieszczenia te były nieestetyczne, miejscami brudne i o obniżonym standardzie. W ocenie Sądu P. G. (1) przedstawił warunki panujące w celi zgodnie z prawdą. Subiektywnie natomiast ocenił kwestię czy zachowanie pozwanego naruszało jego dobra osobiste. Wyposażenie cel, w których powód odbywał karę pozbawienia wolności, było zgodne z prawem i odpowiadało warunkom przewidzianym w ówczesnym rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz. U. Poz. 200 z dnia 13 lutego 2014 r.). Zgodnie z tymi przepisami skazani mają do swojej dyspozycji standardowy sprzęt kwaterunkowy. Jak wynika z wyjaśnień przedłożonych przez pozwanego pomieszczenia były wyposażone w niezbędny sprzęt taki jak łóżko, taborety i szafki, stoły czyli wszystkie elementy wyposażenia, które są potrzebne w codziennym funkcjonowaniu. Należy także podkreślić, iż skutki przebywania kilku osób na niewielkiej powierzchni o obniżonym standardzie są niewątpliwie dotkliwe, ale zgodnej z art. 135 k.k.w., mogą być minimalizowane przez osoby pozbawione wolności poprzez udział w oferowanych przez zakład karny różnych formach zajęć o charakterze oświatowym lub sportowym, z czym łączy się opuszczenie celi, możliwość utrzymywania kontaktu z innymi osadzonymi oraz podjęcie dodatkowej aktywności fizycznej, mające pozytywny wpływ na samopoczucie skazanych. Sąd w niniejszej sprawie nie dopatrzył się więc podstaw do przyjęcia bezprawności naruszenia praw powoda w tym zakresie. Nadto, w ocenie Sądu powód nie wykazał innych uciążliwości wykraczających poza konieczne elementy związane z pozbawieniem go wolności. Zwłaszcza, że przesłanką przyznania zadośćuczynienia zgodnie z art. 448 k.c. jest doznanie przez osadzonego krzywdy, czego powód w żadnej mierze nie udowodnił.

Brak jest podstaw, aby zarzucić Zakładowi Karnemu w B. niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie w zakresie narażenia powoda na utratę zdrowia poprzez umieszczenie go w jednej celi z osobą palącą bądź też zarażenia powoda świerzbem. Powód nie podał, na czym konkretnie miałyby polegać nieprawidłowości ze strony Administracji Zakładu Karnego skutkujące narażeniem go na utratę zdrowia bądź życia, a uzasadnienie w tym zakresie jest bardzo ogólnikowe. W ocenie powoda zaniedbania pozwanego miały wyrażać w nie zapewnieniu odpowiednich warunków sanitarnych i niewyeliminowaniu sytuacji stwarzających zagrożenie zakażeniem świerzbem, do którego miało dojść na terenie pozwanej jednostki. Niewątpliwie nie można stawiać powodowi nierealnego wymogu ścisłego udowodnienia, jakimi drogami pasożyt przedostał się do organizmu, wystarczające jest udowodnienie wysokiego stopnia prawdopodobieństwa, że zdarzenie i szkoda pozostają w adekwatnym związku przyczynowym. Niemniej ustalony w sprawie stan faktyczny nie pozwala przyjąć faktycznego istnienia choroby i związku przyczynowego między odbywaniem przez powoda kary, a zarażeniem. Powód nie zdołał wykazać, choćby dowodem z opinii biegłego, że doznał uszczerbku na zdrowiu w pozwanej jednostce, a nawet tylko, iż zagrożone zostało jego zdrowie. Nie zdołał zatem udowodnić szkody, bowiem w tym zakresie nie dostarczył żadnego materiału dowodowego, pomimo ciążącego na nim w tym zakresie obowiązku. Powód nie przedstawił żadnego dowodu potwierdzającego okoliczność występowania u niego świerzbu w czasie pobytu w pozwanej jednostce, wskazując, że z pomocy medycznej na terenie jednostki korzystał, jednakże była ona nieodpowiednia. Oceniając zachowanie pozwanego obiektywnie należało wskazać, iż powód w okresie wskazanym w pozwie przebywał w różnych jednostkach penitencjarnych, w których każdorazowo otrzymywał pomoc medyczną. Jedynie w ocenie powoda była to pomoc nieodpowiednia do skali schorzeń na jaką cierpiał i diagnoz stawianych przez niego samodzielnie oraz współosadzonego w celi. Według samodzielnej oceny powoda lekarz mógł rozpoznać objawy świerzbu, choć tego nie uczynił. Jego twierdzenia w tym zakresie są gołosowne. Powód oprócz własnej diagnozy oraz przytoczenia opinii współosadzonego z celi na temat jego schorzenia nie przedstawił dowodów wskazujących, iż rzeczywiście zachorował na świerzb, do zakażenia doszło na terenie pozwanej jednostki penitencjarnej i istnieje związek przyczynowy pomiędzy ty zdarzeniem a szkodą. Przeczą temu również wyjaśnienia pozwanego z których wynika, iż powód miał na ciele zmiany krostkowe, jednak nie były one charakterystyczne dla świerzbu, a alergii. To, ze świerzb ostatecznie rozpoznano po kilku dniach w K. i wyleczono go tam ostatecznie po tygodniu nie świadczy samo w sobie o tym, że w B. leczono go nieprawidłowo. Choroby skórne niejednokrotnie mają specyficzne objawy. W sprawie nie udowodniono, że w pozwanej placówce dopuszczono się zawinionego błędy diagnostycznego lub terapeutycznego. W trakcie pobytu w Zakładzie Karnym w B. powód miał zapewniony regularny dostęp do służby medycznej. Jak wynika z dokumentów i wyjaśnień pozwanego przyjmowany był regularnie przez lekarza w dniach 1.09.2015 r., 9 października 2015 r., 3 listopada 2015 r., 1 grudnia 2015 r. Pozwany w ramach podjętych działań zlecił wykonanie konsultacji neurologicznej, dermatologicznej i psychiatrycznej. W związku z przeniesieniem powoda do Zakładu Karnego w K. w dniu 11 grudnia 2015 r. powód odbył u pozwanego jedynie konsultację neurologiczną. Powód w dniu 19 sierpnia 2015 r. został również przebadany przez lekarza okulistę, który stwierdził, że bark okularów nie spowoduje pogorszenia jego wzroku, w związku z czym pozwany zakład nie wyrobił powodowi okularów. Powód zgłaszał również częste bóle głowy o charakterze bólu migrenowego, co również spotkało się z odpowiednią reakcją pozwanego, a wykonane badanie TK głowy nie wykazało istotnych odchyleń od normy. Przedstawiona częstotliwość wizyt świadczy o zapewnieniu standardów leczenia, a przedstawione przez powoda zapewnia były dowodem niewystarczającym dla obciążenia pozwanego i stwierdzenia, że w Zakładzie Karnym w B. powstało ognisko choroby zakaźnej.

W ocenie Sądu również osadzenie powoda w celu dwuosobowej z osobą palącą nie była wynikiem celowego działania ukierunkowanego na zlekceważeniu wniosku powoda odnośnie jego preferencji. Działanie funkcjonariuszy nie było ukierunkowane na świadome umieszczenie powoda w celi z osobą, która pali, co mogłoby naruszyć jego poczucie komfortu. P. G. (1) nie przebywał w Zakładzie po raz pierwszy, na przestrzeni lat wielokrotnie zmieniał oświadczenie, deklarując różne stanowiska w tym przedmiocie. Pomimo tego Administracja Zakładu Karnego przychyliła się do prośby powoda i po dwóch dniach przeniosła go do celi z osobą niepalącą. Stan ten utrzymywał się do dnia 28 października 2015 r. Po tym czasie powód oprócz przekazania sugestii kierownikowi terapii nie złożył żadnej oficjalnej skargi na piśmie, nie wnosił również o zmianę celi czy współosadzonego. Pomimo, iż jak sam twierdzi był niezadowolony nie podjął żadnych środków, aby zmienić swoją sytuację, tak aby mieszkać w celi dla niepalących.

Otwarta lista chronionych prawnie dóbr osobistych została uzupełniona o uprawnienie do godnych warunków odbywania kary w zakładach karnych. Wskazane godne warunki obejmują również zapewnienie prywatności i intymności, artykułów związanych z potrzebami fizjologicznymi. W ocenie Sądu, kąciki sanitarne oddzielone były od pozostałej części cel w sposób zapewniający ich samodzielność. Można zgodzić się z powodem, że znajdujący się w oddziałach IV i VIII sanitariat oddzielony jedynie kotarą, może powodować dyskomfort i nie zapewnia pełnej intymności. Były to jednak cele małoosobowe, w których wietrzenie odbywało się przez otwory okienne, a układ konstrukcyjny uniemożliwiał urządzenie kącików w inny sposób bez przeprowadzenia generalnego remontu. Aby zapewnić osadzonym intymność miejsca te były wyposażone w kotary z tkaniny. Z tego względu osadzony nie był widoczny podczas korzystania z tego kącika, co minimalizowało dolegliwości związane z istnieniem pomieszczenia sanitarnego w celi mieszkalnej. Należy przy tym podzielić stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 5 lipca 2012 r. (sygn. akt IV CSK 603/11, LEX nr 1228452), zgodnie z którym godne warunki odbywania kar w zakładzie karny jakkolwiek obejmują również zapewnienie prywatności i intymności, m.in. związanych z potrzebami fizjologicznymi, tym niemniej nie przewidują one zapewnienia samodzielności pomieszczeń przeznaczonych na toalety ani ich oddzielenia murem od pozostałej części celi. Co istotne, jednostka penitencjarna otrzymane środki finansowe przeznaczyła na remont celi wykonywany do dnia 31 grudnia 2015 r., tak by miejsca sanitarne zostały zabudowane i doprowadzono do nich ciepłą wodę. Natomiast jak wynika z zeznań samego powoda przeprowadzenie remontu w Zakładzie Karnym nie jest zadaniem prostym, wymaga nakładów finansowych odpowiedniej organizacji oraz kwaterunku skazanych albowiem uskarżają się oni na hałas, niedogodności z tym związane, nadmierne zakurzenie i zapylenie pomieszczeń. W ocenie Sądu przeprowadzony z Zakładzie Karnym remont i uciążliwości z nim związane mieściły się w granicach i normach powszechnie przyjętych. Z zasad doświadczenia wynika, iż remont mieszkania sąsiada, modernizacja drogi czy chociażby łazienki we własnym mieszkaniu jest uciążliwy, hałaśliwy i przeszkadza gdy trwa zbyt długo. Zazwyczaj jednak ma celu poprawienie komfortu, estetyki czy też jest niezbędny dla dokonania napraw. Z faktu, ze na skutek skarg osadzonych wyłączono jedno skrzydło z użytkowania na oddziale VIII, co zeznał sam powód, wynika, że dyrekcja Zakładu Karnego uwzględniała skargi osadzonych jeżeli były uzasadnione. Prace w Zakładzie Karnym trwały najpóźniej do godziny 18.00, były hałaśliwe, więc mogły utrudniać powodowi rozmowy telefoniczne z rodziną, jednak w ostateczny rozrachunku służyły ogółowi, gdyż miały na celu poprawienie warunków bytowych skazanych, tak aby mieli wydzielone kąciki sanitarne i dostęp do ciepłej wody. Wypada również podkreślić, że konieczne jest zachowanie należytych proporcji oraz umiaru w ochronie dóbr osobistych tak aby nie doprowadzić do niedopuszczalnego deprecjonowania samego przedmiotu ochrony. Obecnie w doktrynie przeważa pogląd, w którym podkreśla się, że nie dochodzi do naruszenia dobra osobistego, gdy wyrządzona drugiemu dolegliwość nie przekracza progu, od którego liczyć się już będzie naruszenie dobra osobistego. Podkreśla się przy tym, że stopień przeżywanej przykrości przez dotkniętego naruszeniem może mieć znaczenie dopiero wtedy, gdy próg ten został przekroczony. Nie bez znaczenia pozostaje również okoliczność, iż cele w których przebywał powód były wizytowane a w czasie wizytacji istniała możliwość składania wniosków, próśb i skarg, z której to możliwości P. G. (1) nie korzystał i nie składał skarg na warunki osadzenia.

Co więcej, należy wskazać dla porównania, iż osoby przebywające w szpitalach czy w zakładach opiekuńczych, nie będące skazanymi, niejednokrotnie zmuszone są do pewnych niedogodności związanych z wykonywaniem czynności higienicznych i załatwianiem potrzeb fizjologicznych przez innych pacjentów w ich obecności, ale w ich sytuacji fakt ten przyjmuje się za zjawisko powszechne, z którym pacjenci muszą się godzić.

Skazani, w tym i powód, mieli dostęp do bieżącej wody pozwalającej zachować należytą higienę osobistą, otrzymywali także do własnej dyspozycji środki higieniczne. Wbrew twierdzeniom powoda, w celi nie musi być zapewniony stały dostęp do ciepłej wody, przy czym jest wymagane jedynie, aby był to dostęp do bieżącej wody. Osadzeni mają dostęp do ciepłej wody poprzez korzystanie co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli (§ 30 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, Dz. U z 2003r. Nr 152, poz. 1493). Podobnie tą kwestię reguluje obecny § 31 ust. 3 z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności.

Reasumując, z obiektywnego punktu widzenia każdy ze skazanych, w tym i powód, miał zapewnione podstawowe potrzeby mieszkaniowe i elementarną wygodę umożliwiającą zajmowanie wspólnej celi. Odbywanie kary pozbawienia wolności niesie za sobą konsekwencję zarówno w sferze wolności jednostki, jak i nakłada na państwo obowiązek zagwarantowania jej odbywania w godnych warunkach, z poszanowaniem jej praw. Jest to jednak kara, która ma oddziaływać na skazanego prewencyjnie i wychowawczo. Sama forma i warunki odbywania kary w Zakładzie Karnym w B. w ocenie Sądu nie mogły wywołać poczucia krzywdy i naruszenia dóbr osobistych w stopniu przez powoda podawanym. Brak jest podstaw do przyjęcia, iż przynależne powodowi dobra osobiste, w szczególności jego godność i związane z tym uprawnienie do odbywania kary pozbawienia wolności w warunkach humanitarnych i bezpiecznych, zostało w jakikolwiek sposób naruszone. Należy zaznaczyć, iż naruszeniem godności człowieka w rozumieniu kodeksu cywilnego, jest takie zachowanie, które w konkretnych okolicznościach danego przypadku naruszyłoby godność danego człowieka w powszechnym odczuciu. Subiektywne odczucia poszczególnych osób nie są tutaj wyznacznikiem, a godności osoby ludzkiej nie naruszają warunki odbywania kary w jednostkach penitencjarnych, które powodowi były już wcześniej znane z tego względu, że odbywa karę pozbawienia wolności po raz kolejny.

Nie można też pomijać, że powód nie składał skarg na piśmie i wobec tego nie sposób ocenić, czy powód był zadowolony z osadzenia, a w ocenie Sądu, brak jasnego komunikatu ze strony powoda uniemożliwiał podjęcie przez Zakład Karny w B. działań zmierzających do minimalizowania negatywnych skutków związanych z odbywaniem kary pozbawienia wolności. Z treści pozwu i zeznań wynika, że powód potrafił korzystać z instytucji skarg, gdy znajduje się w sytuacji dyskomfortowej bądź uważa, że jakieś jego prawa zostały naruszone. Powód nie złożył również w formie pisemnej skargi do Dyrektora Zakładu Karnego na utrudnianie mu korzystania z aparatu telefonicznego, fakt przebywania z osobą palącą w jednej celi czy zanieczyszczone posiłki. Z faktu, że w sprawach dotyczących warunków bytowych takich skarg nie zgłaszał, należy wnioskować, że zaistniałe okoliczności nie były dla niego na tyle dolegliwe, aby powodować tego typu aktywność z jego strony.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd doszedł do przekonania, że nie można zarzucić Zakładowi Karnemu w B. niezgodnego z prawem działania lub zaniechania, co wobec niespełnienia przesłanki z art. 417 § 1 k.c. skutkowało oddaleniem powództwa w całości (vide: pkt I sentencji wyroku).Nawet jeśliby przyjąć za powodem, że jego dobra osobiste w postaci godności i humanitarnego traktowania zostały naruszone, nie uzasadniałoby to przyznania zadośćuczynienia, bowiem pewne niedogodności immanentnie związane z odbywaniem kary pozbawienia wolności nie były nadmiernie dotkliwe. Trzeba zauważyć, że przepis art. 448 k.c. poprzez użycie sformułowania „może” kreuje po stronie sądu jedynie uprawnienie, nie zaś oblig przyznania zadośćuczynienia. Sam fakt istnienia pewnego rodzaju dyskomfortu związanego z osadzeniem w zakładzie karnym przez stosunkowo krótki okres z osobą, która pali nie daje automatycznie podstawy do przyjęcia, iż zostały spełnione przesłanki do zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Wynika to wprost z istotnej przesłanki omawianej regulacji, a mianowicie „wyrządzenia krzywdy na skutek naruszenia dóbr osobistych”, a także zwrotu „może” stanowiącego element uznania sądu. Sąd z kolei oddalił jako zbędne wnioski o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków uznając je za spóźnione. Powód od 2015 r. miał dostateczną ilość czasu na wypracowanie stanowiska i zgłoszenie dowodów na poparcie twierdzeń zgłoszonych w pozwie.

Stosownie do treści art. 98 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W niniejszej sprawie powództwo skierowane przeciwko Skarbowi Państwa zastępowanemu przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej zostało w całości oddalone, wobec czego powoda należy uznać za stronę przegrywającą sprawę i w konsekwencji zobowiązaną do zwrotu kosztów procesu na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej. Należy również wskazać, iż postępowanie przed Sądem I instancji toczyło się dwukrotnie, w konsekwencji zmianie podlegało rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania przed Sądem I instancji. O zwrocie kosztów postępowania decyduje bowiem wynik ostateczny, a stronie wygrywającej sprawę przysługuje zwrot kosztów procesu za jedno postępowanie przed sądem pierwszej instancji oraz postępowanie odwoławcze. W tym stanie rzeczy zasądzono od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa- Zakładu Karnego w B. kwotę 120 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego pozwanego w postępowaniu odwoławczym oraz kwotę 240 złotych na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej tytułem zwrotu kosztów procesu za reprezentowanie pozwanego w postępowaniu przed sądem I instancji. Wynagrodzenie pełnomocnika ustalono na kwotę 120 złotych (50% x 240 złotych) w postępowaniu odwoławczym na podstawie § 8 ust. 1 pkt 26 i art. 10 ust.1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności Radców Prawnych (Dz.U.2015 poz. 1804 z dnia 5 listopada 2015 r.) oraz na kwotę 240 złotych zgodnie z § 6 ust. 2 Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 maja 2017 r. w sprawie osób prawnych zastępowanych przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej oraz opłat ponoszonych za usługi prawne świadczone przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z § 8 ust. 1 pkt 26 i art. 10 ust.1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności Radców Prawnych (Dz.U.2015 poz. 1804 z dnia 5 listopada 2015 r.).

W ocenie Sądu, nie zachodziły przesłanki, aby odstąpić od obciążania powoda kosztami procesu na rzecz pozwanego w oparciu o art. 102 k.p.c. Po pierwsze, zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Po drugie, powód powinien był się liczyć z obowiązkiem poniesienia kosztów, które wiążą się z procesem. Po trzecie, powód, odbywając karę pozbawienia wolności, nie ponosi kosztów bieżącego utrzymania i w związku z tym mógł poczynić stosowne oszczędności, tym bardziej, że proces toczy się już 2 lata (vide: pkt II sentencji wyroku).