Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 2013 r. w Szczecinie

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o rentę rodzinną, rentę socjalną

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 maja 2012 r. sygn. akt VI U 1667/11

1.  oddala apelację,

2.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Szczecinie na rzecz radcy prawnego A. M. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) powiększoną o kwotę podatku od towaru i usług tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną ubezpieczonemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSO del. Beata Górska SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Urszula Iwanowska

Sygn. akt III AUa 508/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 maja 2012r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. :

z dnia 07 listopada 2011 roku znak (...)

z dnia 07 listopada 2011 roku znak (...)

odmawiającym ubezpieczonemu prawa do renty rodzinnej i renty socjalnej.

Ubezpieczony K. S. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia 07.11.2011r ( VIU 1668/11) odmawiającej prawa do renty socjalnej oraz z dnia 07.11.2011r ( VIU 1667/11) odmawiającej prawa do renty rodzinnej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział wG. wniósł o oddalenie odwołań powołując się na orzeczenie Komisji Lekarskiej w Z. z dnia 13.10.2011r ustalające, iż ubezpieczony nie jest całkowicie niezdolny do pracy.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp postanowieniem z dnia 29.12.2011r połączył sprawy VIU 1667/11 i VIU 1668/11 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia oraz dalszego prowadzenia pod sygnaturą VIU 1667/11.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wlkp. ustalił i zważył, co następuje :

K. S. urodził się (...) Posiada wykształcenie średnie ekonomiczne - technik ekonomista. Nie pracował zawodowo. Od dnia 04.06.1999r. ubezpieczony na podstawie decyzji z dnia 09.07.1999r. pobierał rentę rodzinną. Na podstawie decyzji z dnia 24.04.2007r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do renty socjalnej, którą ubezpieczony w myśl decyzji z dnia 06.05.2011r. pobierał w zbiegu z rentą rodzinną okresowo do 30.09.2011r.

W dniu 11.08.2011r ubezpieczony złożył kolejny wniosek o przyznanie świadczenia. Lekarz orzecznik ZUS, po konsultacji psychiatrycznej, orzeczeniem z dnia 05.10.2011r ustalił, iż badany nie jest całkowicie niezdolny do pracy. Rozpoznał u niego przebyte zaburzenia psychotyczne w związku z używaniem środków narkotycznych, obserwację w kierunku schizofrenii.

Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 13.10.2011r rozpoznała: przebyte zaburzenia psychotyczne w związku z używaniem środków narkotycznych, obserwację w kierunku schizofrenii. Uznała brak całkowitej niezdolności do pracy .

ZUS decyzjami z dnia 07.11.2011 r odmówił ubezpieczonemu dalszej wypłaty renty socjalnej i rodzinnej.

Biegły psychiatra A. Z. w opinii z dnia 15.03.2012r rozpoznała schizofrenię paranoidalną uznając ubezpieczonego za nadal niezdolnego do pracy jednakże częściowo okresowo na dwa lata.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego oraz art. 4 ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (Dz.U. nr 135, poz. 1268) oraz art. 107, art. 13, i art. 68 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( j.t. Dz.U. z 2009r., nr 153, poz. 1268) Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd I instancji zaznaczył, że na skutek odwołania ubezpieczonego, istotnym w sprawie, było ustalenie i rozstrzygnięcie czy spełnia on warunki niezbędne do uznania, iż nadal jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, charakteru tej niezdolności tj. czy jest trwała czy okresowa, czy niezdolność powstała przed 18 rokiem życia lub w trakcie nauki w szkole, w szkole wyższej .

Ocena niezdolności do pracy przebiega w płaszczyznach: medycznej, gdzie brany jest pod uwagę charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich wpływ na stan czynnościowy organizmu oraz socjalnej, na której uwzględnia się posiadane kwalifikacje, wiek, zawód, wykonywane czynności i warunki pracy oraz możliwość dalszego wykonywania pracy zarobkowej, a także możliwość przywrócenia zdolności do pracy przez leczenie i rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe ( zob. Wyrok SN z 10.06.1999r II UKN 675/98 OSNP 1000/16/624).

Wobec, niekorzystnego dla ubezpieczonego, orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS w Z. Sąd nie dysponując specjalistyczną wiedzą medyczną posługuje się przy rozstrzyganiu istoty sprawy opinią biegłych lekarzy sądowych.

Sąd Okręgowy wskazał, że kluczowym schorzeniem ubezpieczonego jest schorzenie psychiatryczne.

W ocenie psychiatrycznej ubezpieczony cierpi na schizofrenię paranoidalną. W stanie zdrowia ubezpieczonego doszło do poprawy – ubezpieczony otrzymuje leki w mniejszych dawkach, doszło do ustąpienia objawów wytwórczych w postaci urojeń i omamów. Utrzymują się jedynie objawy osiowe – spowolnienie psychoruchowe, bladość afektywna, aspontaniczność, dereizm, brak krytycyzmu chorobowego, skłonność do nieprawidłowej interpretacji rzeczywistości. Aktualny stan zdrowia w częściowej remisji schizofrenii powodują istnienie jedynie częściowej niezdolności do pracy.

Sąd meriti zgodził się z treścią opinii biegłej , która rzetelnie oceniła rzeczywisty stan zdrowia odwołującego się i w swoim orzeczeniu oparł się całkowicie na treści opinii, uznając jej zasadność. Sąd podzielił stanowisko biegłej, iż doszło do poprawy w stanie zdrowia ubezpieczonego. Opinia jest logiczna, rzeczowa, w pełni odpowiada na wszystkie pytania Sądu zasługując na pełne uwzględnienie. Opinia została sporządzona w sposób fachowy, spełnia wszelkie wymogi opinii, zawiera logiczne, wyczerpujące uzasadnienie, a przez to poddaje się kontroli Sądu (por. wyrok SN z 1998.05.19, II UKN 55/98, OSNP 1999/10/351). W ocenie Sądu Okręgowego, wobec częściowej remisji schizofrenii ubezpieczony jest zdolny do wykonywania prostej, lekkiej pracy.

Komisja Lekarska ZUS w Z. wydając orzeczenie o braku całkowitej niezdolności do pracy dokonała prawidłowej oceny stanu zdrowia ubezpieczonego, co znalazło odzwierciedlenie w opinii biegłej. Analizując całość zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania ubezpieczonego. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Najwyższego - wyrok z dnia 4.08.1999 r. w sprawie I PKN 20/99, OSNAP 2000/22/807 SN - iż potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego nie zadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii. Ubezpieczony, pomimo pouczenia Sądu o możliwości złożenia zastrzeżeń do opinii, nie skorzystał z tego prawa. Brak było również przesłanek do powołania kolejnych biegłych z urzędu. Występujące u ubezpieczonego schorzenia nie przybierają, w ocenie Sądu, już takiego stopnia, który powodowałby całkowitą niezdolności do jakiejkolwiek pracy. Istnienie całkowitej niezdolności do pracy jest warunkiem koniecznym zarówno w przypadku renty socjalnej, jak i renty rodzinnej, którego brak nie rodzi konieczności badania spełnienia pozostałych przesłanek warunkujących przyznanie prawa do tych świadczeń. Tylko łączne spełnienie wszystkich przesłanek pozwala na przyznanie świadczenia.

Sąd Okręgowy uznając, iż okoliczności sprawy, wobec zgromadzonego w aktach materiału dowodowego, zostały dostatecznie wyjaśnione, a sprawa dojrzała do ostatecznego rozstrzygnięcia, na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 kpc oddalił odwołanie.

Z powyższym wyrokiem nie zgodził się ubezpieczony.

Wyrok zaskarżył w całości. W uzasadnieniu podał, że jest chory na schizofrenię, przyjmuje leki i chodzi regularnie do poradni zdrowia psychicznego. Podał, że nie zgadza się z opinią biegłych. Nie zaskarżył opinii przed Sądem Okręgowym, bo był chory, złożył wniosek o kolejne badanie sądowo – psychiatryczne.

W uzupełnieniu apelacji jego pełnomocnik złożył pismo procesowe, w którym podtrzymał apelację.

Wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego, mianowicie art. 4 ustawy o rencie socjalnej oraz art. 68 ust. 1 pkt.3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez uznanie, że ubezpieczony nie spełnia warunków do przyznania renty socjalnej i renty rodzinnej. Zarzucił również wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyrokowania poprzez uznanie, że ubezpieczony jest jedynie częściowo niezdolny do pracy, podczas gdy jego obecny stan zdrowia wskazuje na jego całkowitą niezdolność do pracy. Apelujący również zarzucił naruszenie art. 233 §1 kpc poprzez uznanie, że opinia biegłego psychiatry jest obiektywna i rzetelnie ocenia rzeczywisty stan zdrowia ubezpieczonego oraz zawiera logiczne, wyczerpujące uzasadnienie, podczas gdy ze złożonych przez ubezpieczonego dokumentów, jak i ustaleń faktycznych w samej opinii wynikają odmienne wnioski niż ustalone przez biegłą. W ocenie apelującego należy przyjąć, że sąd nie rozważył wszechstronnie zebranego w sprawie materiału dowodowego. W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie całości odwołań ubezpieczonego ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych oraz dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego lekarza sądowego – psychiatry na okoliczność czy ubezpieczony jest całkowicie czy częściowo niezdolny do pracy, czy jest to niezdolność okresowa czy trwała i czy jego stan zdrowia uległ zmianie. W uzasadnieniu apelujący podał, że jest chory na schizofrenię paranoidalną. Pozostaje pod opieką brata. Jego stan zdrowia wskutek leczenia uległ lekkiej poprawie, jednak nie jest ona tak duża, aby mógł funkcjonować na tzw. wolnym rynku. Podał również, że mimo ustania objawów wytwórczych takich jak urojenia czy omamy, w dalszym ciągu pozostały objawy osiowe schizofrenii: spowolnienie psychoruchowe, bladość afektywna, spontaniczność, derezim, brak krytycyzmu chorobowego, skłonność do nieprawidłowej interpretacji rzeczywistości.

Apelujący podkreślił, że choroba przebiega burzliwie co oznacza, że występują u niego lepsze i gorsze okresy. Podał również, że z uwagi na brak krytycyzmu chorobowego, możliwym jest zaprzestanie przez niego leczenia, co skutkować będzie pogorszeniem stanu zdrowia.

Zdaniem apelującego biegła A. Z. pomimo stwierdzenia wielu oczywistych przeciwwskazań do wykonywania jakiejkolwiek pracy stwierdziła u ubezpieczonego jedynie częściową niezdolność do pracy, wobec czego, opinia jest wadliwa i potrzebne jest jej uzupełnienie.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego okazała się nieuzasadniona.

Chociaż Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne oraz ocenę prawną poczynione przez Sąd Okręgowy skłaniające ten Sąd do zmiany zaskarżonych decyzji, to jednak na podstawie art. 382 k.p.c. wskutek wywiedzionej apelacji i podniesionego zarzutu niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy uznał za konieczne uzupełnienie stanu faktycznego sprawy. Powyższe czyni zbytecznym ponowne przytaczanie ustaleń oraz rozważań zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776; z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, Lex nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, Lex nr 558303).

Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił, że:

W świetle opinii biegłego psychologa, z dnia 11 stycznia 2013r. sprawność intelektualna ubezpieczonego mieści się w obszarze przeciętnej dla jego wieku. Wskazał, że ustalenia te dotyczą funkcjonowania jego umysłu w warunkach remisji objawów psychotycznych. Zdaniem biegłego nie stwierdzono psychologicznych wyznaczników organicznego uszkodzenia CUN, a badanie wykazało występowanie u ubezpieczonego cech osobowości schizoidalnej, następstwem czego jest zakłócenie procesów adaptacji do realiów życia i wymagań, które związane są z pełnieniem ról społecznych.

W opinii z dnia 29 kwietnia 2013r. biegła psychiatra w oparciu o akta sprawy, w tym karty psychiatryczne, historię psychiatrycznego leczenia ambulatoryjnego, opinie lekarzy konsultantów ZUS – uznała, że stan zdrowia psychicznego nie czyni wnioskodawcy całkowicie niezdolnym do pracy po 30 września 2011r.. Zdaniem biegłej psychiatry badany jest częściowo niezdolny do pracy do marca 2014r. W uzasadnieniu opinii, biegła podała, że w analizowanym okresie po 30 września 2011r. ( kwietnia 2011r.kiedy to miało miejsce pierwsze badanie przez Komisję Lekarską ZUS ) i w aktualnym przeprowadzonym badaniu na dzień 23 marca 2013r. nie stwierdzono objawów wytwórczych w sensie omamów czy urojeń, chorobowo obniżonego nastroju, danych dla zubożenia, psychodegradacji, zmiany linii życia. Według biegłej dokumentacja potwierdza stabilny przebieg bez zaostrzeń psychotycznych, bez konieczności modyfikacji dawki, ponownych hospitalizacji. Biegła podała, że ubezpieczony deklaruje, utrzymywanie abstynencji od środków psychoaktywnych co może mieć fundamentalne znaczenie dla remisji objawów chorobowych, którą stwierdził biegły w swoim badaniu z 15 marca 2012r. W ocenie biegłej M. Ś. obecnie obserwowane objawy związane z drżeniem, zaburzeniami glikemii, słabiej modulowany afekt – sugerują być może, że obecna dawka, przy utrzymującej się poprawie stanu psychicznego, może być zredukowana do podtrzymującej, co rokuje dalszą poprawę.

Poprawy stanu zdrowia ubezpieczonego biegła upatruje w tym, że ubezpieczony w 2012r. ukończył technikum administracji, korzysta z Internetu, gotuje, sprząta, wychodzi do kina, okresowo spotyka się ze znajomymi, szuka pracy co wskazuje na podejmowanie różnych aktywności, dobre funkcjonowanie poznawcze i społeczne. U badanego biegła nie stwierdziła załamania linii życiowej, typowej dla procesu schizofrenicznego, nie stwierdziła uchwytnych objawów negatywnych, rezydualnych, jednak uznała, że wymaga on dalszej obserwacji rozpoznanej schizofrenii.

Dowód: opinia biegłego psychologa k.95 - 97

opinia biegłej psychiatry k. 117 - 120

Pełnomocnicy stron nie wnieśli zastrzeżeń do opinii.

Bezsporne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższe opinie zasługują w pełni na aprobatę, ponieważ zostały sporządzone przez specjalistów z zakresu schorzeń występujących u ubezpieczonego, po przeprowadzeniu jego badania oraz po zapoznaniu się przez biegłych z całą dokumentacją zawartą w aktach sprawy, a sformułowane wnioski są logicznym następstwem przeprowadzonych badań oraz dokonanego rozpoznania. Nadto opinie, jako całość, są spójne i w sposób czytelny przedstawiają sporne zagadnienie oraz korespondują z opinią biegłej wydaną w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

Zarzuty sformułowane w apelacji do opinii biegłych należało uznać jedynie za polemikę z rzetelną oceną przedstawioną przez biegłych psychologa i psychiatrę.

Zatem, Sąd Apelacyjny po uzupełnieniu materiału dowodowego i ustaleń faktycznych sprawy nie znalazł podstawy do zmiany zaskarżonego wyroku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy trafnie powołał podstawy prawne odmowy przyznania zarówno renty rodzinnej, jak i socjalnej. Natomiast podkreślenia wymaga, że w sprawie spornym było jedynie spełnienie przez ubezpieczonego warunku pozostawania całkowicie niezdolnym do pracy po dniu 30 września 2011 r. Decydującą zaś dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu, przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2003 r., II UK 11/03, Lex nr 585793 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2005 r., I UK 222/04, Lex nr 989232).

Sąd odwoławczy zaznacza, że z uwagi na złożoność pojęcia niezdolności do pracy z elementu ekonomicznego oraz biologicznego, ustalenie zajścia tego ryzyka ubezpieczeniowego wymaga zawsze specjalistycznej wiedzy medycznej, co czyni koniecznym przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych (art. 278 k.p.c.). Obowiązkowi temu uczynił zadość sąd pierwszej instancji powołując do sporządzenia opinii biegłą lekarza – psychiatrę, tj. biegłą o specjalności adekwatnej do schorzeń ubezpieczonego. Sąd odwoławczy dokonując na nowo własnej, samodzielnej i swobodnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, przyjmuje argumentację Sądu Okręgowego, która znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawnych, stwierdzając, że przy ocenie zebranego materiału, Sąd ten nie naruszył zasad z przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

Zarzut podniesiony przez ubezpieczonego co do sprzeczności ustaleń biegłej A. Z. z jej wnioskami nie znajduje uzasadnienia. Wbrew twierdzeniom apelującego, sąd pierwszej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe w stopniu niezbędnym i rozważył zebrany materiał, w szczególności zaś przeprowadził postępowanie dowodowe w celu ustalenia stanu zdrowia ubezpieczonego. Opinia w tej sprawie została wydana przez biegłego lekarza, któremu nie można zasadnie zarzucić braku rzetelności czy fachowości. Biegła psychiatra przekonująco i profesjonalnie uzasadniła swoją opinię i stwierdziła jednoznacznie, że badany jest częściowo niezdolny do pracy po dniu 30 września 2011 r., zaznaczając jednocześnie, że niezdolność ta jest okresowa.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego twierdzenia opinii biegłej sądowej, które sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę rozstrzygnięcia, były uzasadnione, zaś ich ocena w niczym nie naruszała granic swobody sędziowskiej. Prawidłowość tej oceny potwierdziła także opinia sporządzona w toku postępowania apelacyjnego. Zważyć przy tym należy, że specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się przez sąd pierwszej instancji do tych kryteriów oceny stanowiło więc wystarczające i należyte uzasadnienie przyczyn uznania opinii za przekonującą.

Sąd Apelacyjny zaznacza, że wszyscy biegli wykazali, że u ubezpieczonego doszło do poprawy stanu zdrowia, czego nie kwestionuje również ubezpieczony. Podnoszona w apelacji obawa co do ewentualnego zaprzestania leczenia przez ubezpieczonego i związanego z tym pogorszenia stanu zdrowia nie może stanowić okoliczności przesądzającej o przyznaniu świadczenia. Gdyby doszło do pogorszenia stanu zdrowia, ubezpieczony może złożyć ponowny wniosek i dochodzić prawa do świadczenia rentowego.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny uznał, że zarzuty podniesione przez K. S. w apelacji nie są zasadne, a tym samym nie znalazł podstaw do wydania orzeczenia zgodnego z wnioskiem apelacji i dlatego, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił ją w całości.

SSA Urszula Iwanowska SSA Zofia Rybicka – Szkibiel del. SSO Beata Górska