Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jarosław Pejta

Sędziowie: SSO Katarzyna Mirek-Kwaśnicka

SSO Małgorzata Szeromska (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Bałdyga

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 czerwca 2018 r.

sprawy z wniosku A. O.

z udziałem J. O.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Płocku z 1 grudnia 2017 r.

sygn. akt I Ns 186/12

p o s t a n a w i a:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie poprzez:

a)  wyeliminowanie prawa użytkowania wieczystego i pozostawienie wyłącznie ruchomości w punkcie III 1.;

b)  dodanie w punkcie III podpunktu 3 o treści: zarządzić sprzedaż prawa użytkowania wieczystego zabudowanej nieruchomości położonej w (...) gm. R., opisanej w punkcie I 1., zaś cenę uzyskaną ze sprzedaży, po zaspokojeniu wierzycieli hipotecznych podzielić w częściach równych pomiędzy A. O. i J. O.;

c)  wyeliminowanie w punktu V obowiązku opróżnienia i wydania nieruchomości;

d)  uchylenie punktu VI 1.;

2.  oddalić apelację w pozostałej części;

3.  pozostawić uczestników przy poniesionych kosztach postępowania;

4.  przyznać adwokat E. B. kwotę 3600 (trzy tysiące sześćset) zł powiększoną o podatek VAT ze Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Płocku) tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną A. O. w II instancji.

Sygn. akt IV Ca 189/18

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Płocku postanowieniem z dnia 1 grudnia 2017 r. ustalił, że w skład majątku wspólnego A. O. i J. O. wchodzą: prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w (...) gm. R., zabudowanej budynkiem biurowym i halą warsztatową, dla której Sąd Rejonowy w Płocku prowadzi księgę wieczystą nr Kw (...) o wartości 940.000 zł, ruchomości i środki pieniężne opisane w postanowieniu; ustalił nakład J. O. z majątku odrębnego na majątek wspólny w wysokości 26.981,31 zł; przyznał A. O. prawo użytkowania wieczystego oraz część ruchomości, pozostałe ruchomości przyznał J. O., zobowiązał J. O. do opróżnienia i wydania nieruchomości A. O., zasądził od niego na rzecz wnioskodawczyni kwoty: 128.888,26 zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości, 477,56 zł tytułem połowy środków pieniężnych, kwotę 7670 zł tytułem wyrównania udziału w ruchomościach; zasądził od A. O. na rzecz J. O. kwotę 13.490,65 zł tytułem zwrotu połowy nakładu na majątek wspólny i rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Istotne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i stanowiące podstawę rozstrzygnięcia były następujące:

W dniu 19 czerwca 1993 r. A. O. i J. O. zawarli w P. związek małżeński. W dniu 13 maja 2002 r. J. i A. małżonkowie O. zawarli z (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., II Oddział Centrum w P. umowę kredytu mieszkaniowego Własny Kąt Nr (...), zgodnie z którą został im udzielony kredyt na finansowanie kosztów zakupu domu jednorodzinnego w stanie surowym otwartym, o powierzchni użytkowej 132,40 m ^{( 2)}, położonego w R. na działce nr (...). Korzystając z przyznanych środków 14 maja 2002 r. małżonkowie nabyli za łączną cenę 95.000,00 zł. Wskazaną nieruchomość małżonkowie zakupili na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej. W dniu 17 sierpnia 2005 r. J. i A. małżonkowie O. zawarli z Bankiem (...) Spółka Akcyjna umowę kredytu na finansowanie przedsięwzięć (ścieżka standardowa) w rachunku kredytowym numer (...) w kwocie 640.000,00 zł – na sfinansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego – tj. zakupu prawa użytkowania wieczystego nieruchomości (działka (...)) w B. S., gmina R.. Z tych środków 19 sierpnia 2005 r. małżonkowie nabyli działając w ramach Spółki cywilnej pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo - Usługowe (...) s.c. A. i J. O., prawo użytkowania wieczystego działki gruntu nr (...), o powierzchni 5781 m ^{( 2)} wraz z budynkiem i budowlami stanowiącymi odrębny od gruntu przedmiot własności, za łączną cenę 800.000,00 zł. J. i A. małżonkowie O. przedmiotowe prawo kupili do majątku objętego wspólnością ustawową, działając w ramach w/w spółki cywilnej. Małżonkowie w trakcie trwania małżeństwa od 2004 r. działali wspólnie w ramach Spółki cywilnej pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) s.c. A. i J. O., prowadząc działalność gospodarcza na nieruchomości w S.. Uzyskiwane dochody stanowiły ich jedyne źródło utrzymania. Około 2010 roku powstały między małżonkami nieporozumienia. Powstawały pierwsze zaległości w płatnościach, w tym za użytkowanie wieczyste. Wnioskodawczyni wyprowadziła się z domu we wrześniu 2010 roku. Pismem z dnia 22 listopada 2010 r. uczestnik postępowania J. O. poinformował wnioskodawczynię, iż z uwagi na zły stan zdrowia fizycznego, jak również psychicznego dalsze prowadzenie spółki z jego udziałem uważa za niemożliwe. Zgodnie więc z postanowieniami umowy spółki postanawia ją rozwiązać z dniem 30 listopada 2010 r. W dniu 12 stycznia 2011 r. (...) s. c. A. i J. O., ogłosili jej rozwiązanie z dniem 15 stycznia 2011 r. Działalność gospodarcza została wykreślona z ewidencji z dniem 20 września 2011 r. Na dzień 15 stycznia 2011 r. w magazynie znajdowały się rzeczy o wartości 269,11zł, a nadto strony zgłosiły jako środek trwały: ogrzewacz powietrza, samochód dostawczy O. (...), tester, budynek biurowo- warsztatowy, grunt pod budynkiem biurowo- warsztatowym, samochód C. (...). Sporządzony spis inwentarzowy małżonkowie O., przedstawili w Urzędzie Skarbowym w P.. W zasobach magazynu znajdowały się rzeczy o wartości 269, 11zł. Natychmiast po rozwiązaniu spółki cywilnej, J. O. rozpoczął na nieruchomości w S. działalność gospodarczą o tym samym profilu., tj gównie w zakresie napraw instalacji hamulcowych w samochodach ciężarowych. Działalność była opłacalna, na rynku P. nie było tego rodzaju działalności. W dniu 16 grudnia 2011 roku Sąd Rejonowy w Płocku na wniosek A. O. ustanowił z dniem wydania wyroku rozdzielność majątkową między małżonkami. Wnioskodawczyni miała utrudniony dostęp do nieruchomości. Między małżonkami dochodziło do coraz większych nieporozumień. Ostatecznie małżonkowie O. rozwiedli się. Pozostają w głębokim konflikcie. Na wniosek A. O. tytułem zabezpieczenia Sąd postanowieniem z 10 kwietnia 2015 roku podzielił nieruchomość w S. do korzystania między byłymi małżonkami. Sąd przyznał A. O. prawo wyłącznego korzystania z części nieruchomości zabudowanej budynkiem usługowym i budynkiem warsztatowym, tj. z pomieszczeń nr 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 i 8 oraz kuchni, łazienki i korytarza położonych na pierwszym piętrze budynku usługowego oraz z części gruntu po prawej stronie patrząc od bramy wjazdowej, za zbiornikiem, o powierzchni 3 000 mkw, o wymiarach 60m wzdłuż ogrodzenia od strony publicznej drogi asfaltowej i 50m w głąb nieruchomości. Nadto postanowieniem z 12 lipca 2016 r. uzupełnił ten podział i przyznał wnioskodawczyni prawo do korzystania z korytarza na parterze budynku usługowego prowadzącego od drzwi wejściowych do klatki schodowej oraz z klatki schodowej położonej w budynku usługowym. Na dzień 6 marca 2012roku zobowiązanie małżonków O. wobec Banku (...) S.A. wynosiło wraz z odsetkami 480 875,56zł. Nieruchomość położona w R. (dom z wyposażeniem) została sprzedana w II licytacji w postępowaniu egzekucyjnym. 19 marca 2012roku komornik sądowy przy Sądzie Rejonowy w Płocku wszczął egzekucję także z prawa wieczystego użytkowania nieruchomości położonej w S.. Zobowiązania małżonków O. wobec wierzyciela- Banku (...) S.A. wynosiło 551 063, 41zł. Łącznie z kosztami egzekucyjnymi zadłużenie wynosiło 643 498,13 zł, w stosunku do (...)- zadłużenie wynosiło 70 187,85zł, z kosztami egzekucyjnymi 80 737,35zł. Mimo kolejnych licytacji nieruchomość nie została zbyta. Uczestnik dołożył wszelkich starań, zniechęcając ewentualnych nabywców, żeby nieruchomość w S. nie została zbyta w postępowaniu egzekucyjnym. Nieruchomość cały czas pozostaje w posiadaniu uczestnika, który od kilu lat prowadzi tam faktycznie działalność gospodarczą, aktualnie zarejestrowaną na syna M. O..

W skład majątku wspólnego A. O. i J. O. wchodzi użytkowanie wieczyste nieruchomości położonej w (...), gmina R., o numerze ewidencyjnym działki (...) zabudowanej budynkiem biurowym, piętrowym, murowanym oraz halą warsztatową, dla której Sąd Rejonowy w Płocku prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...) o wartości 940 000,00zł. Nieruchomość jest obciążona hipoteką na rzecz wierzyciela P. 1 Fundusz inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny: hipoteką umowną zwykłą 640.000,00 zł, hipoteką umowną kaucyjną 375.040,0 zł, hipoteką umowną kaucyjną w kwocie 282.200,0o zł; na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Odział w P.: hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 26.46,40 zł, hipoteką przymusową zwykłą 1.421,00 zł, hipoteką przymusową zwykłą 1.221,90 zł nadto hipotekami na rzecz Skarbu Państwa- Starosty P. z tytułu użytkowania wieczystego. W skład majątku wspólnego wchodzą także ruchomości: szafa wykonana z płyty meblowej, trzydrzwiowa, firmy (...) z serii (...); data zakupu 2010 - o wartości 900,00zł; regał dwusegmentowy, wykonany z płyty meblowej - data zakupu 2000 - o wartości 120,00zł; kanapa rozkładana na metalowych nóżkach z obiciem materiałowym- data zakupu 2008 - o wartości 450,00zł; ława- dwa blaty o kształcie owalnym - data zakupu 2000- o wartości 50,00zł; telewizor (...), model (...) - data zakupu 2002- o wartości 190,00zł; kanapa narożna z fotelem w obiciu materiałowym - data zakupu 2000 - o wartości 350,00zł; stolik okrągły o średnicy 65cm, wykonany z płyty meblowej - data zakupu 2002 - o wartości 60,00zł; stół rozkładany o średnicy 1,30m, na stelażu drewnianym - data zakupu 2006 - o wartości 400,00zł, sofa rozkładana w obiciu materiałowym – data zakupu 2006 - o wartości 200,00zł, biurko wykonana z płyty meblowej, z jednej strony szafka z szufladami, nadstawka pod monitor - data zakupu 2008/2009 - o wartości 100,00zł; komoda z szafką wiszącą, z firmy (...), komoda „120” z szufladami pośrodku, z drzwiczkami po bokach, szafka wisząca „120”- środek odkryty, po boku drzwiczki, data zakupu 2010 - o wartości 800,00zł; pralka (...) (...) data zakupu 2005/06 - o wartości 280,00zł; stół i sześć krzeseł, tj. stół konferencyjny z sześcioma krzesłami (...) na stelażu metalowym, krzesła wyściełane z wykończeniem drewnianym - data zakupu 2007/08 - o wartości 1700,00zł, komoda wykonana z płyty meblowej „70” z drzwiczkami - data zakupu 2008- o wartości 110,00zł, szafa wykonana z płyty meblowej, 2 x drzwi suwane z lustrem, środek: półki, drążek, szuflady - data zakupu 2005 - o wartości 550,00zł; chłodziarko- zamrażarka – firmy (...) do zabudowy - data zakupu 2005- o wartości 450,00zł; kuchnia- płyta elektryczna z piekarnikiem (...)- data zakupu 2005- o wartości 800,00zł; okap marki A. „60”- data zakupu 2005- o wartości 70,00zł, regały magazynowe - 18 sztuk- z kątownika ażurowego z półkami metalowymi, data zakupu 2005-09- o wartości 1980,00zł, meble wykonane na zamówienie z płyty meblowej: szafki przeszklone, półki odkryte, szafki i drzwiczki; data zakupu 2005,- o wartości 1500,00zł, laptop Notebook (...) (...) - data zakupu 2005 - o wartości 210,00zł, urządzenie wielofunkcyjne (...)- data zakupu 2007 - o wartości 70,00zł, biurko wykonane z płyty meblowej, blat wielkości 1,4x 0,60m - data zakupu 2009- o wartości 100,00zł; szafa dwudrzwiowa z płyty meblowej - data zakupu 2009- o wartości 150,00zł; szafa pancerna, dwudrzwiowa z półkami - data zakupu 2002/05- o wartości 530,00zł, regał – segment „80” drzwiczki góra-dół - data zakupu 2002/04- o wartości 70,00zł, meble kuchenne: szafki stojące ze zlewozmywakiem jednokomorowym z ociekaczem - data zakupu 2005- o wartości 500,00zł, stolik na nogach ze stali chromowanej o pow. 1,20mx 0,60ma i dwa wysokie taborety na stelażu chromowanym- data zakupu 2009 (1+ 2) - o wartości 200,00zł, szafki metalowe robocze - 8 sztuk- data zakupu 2002-2004- o wartości 720,00zł, stoły warsztatowe na stelażu metalowym z blatami drewnianymi i metalowymi - 4 sztuki - data zakupu 2000-2002- o wartości 2600,00zł, szlifierka dwutarczowa stojąca - data zakupu 2000- o wartości 650,00zł, klucz udarowy (...) - data zakupu 2007- o wartości 850,00zł, pralka (...) - data zakupu 2007 - o wartości 350,00zł, telefon bezprzewodowy „S. A.- data zakupu 2008 - o wartości 30,00zł; prostownik (...) - data zakupu 2000-2002- o wartości 80,00zł; klucz elektryczny do kół samochodów ciężarowych - data zakupu (...)- o wartości 1200,00zł; spawarka (...)- data zakupu 2005/06- o wartości 600,00zł; prostownik rozruchowy do samochodów ciężarowych – data zakupu 2007-2009- o wartości 650,00zł; smarownica pneumatyczna - data zakupu 2000-2003- o wartości 300,00zł; tester diagnostyczny pojazdów (...)- data zakupu 2005- o wartości 450,00zł; urządzenie do ustawienia ciśnienia w układzie wtrysku – data zakupu 2000- o wartości 250,00zł (dowód: twierdzenie wnioskodawczyni, opinia biegłej D. K.) oraz równowartość ruchomości stanowiących wyposażenie magazynu na dzień 15 stycznia 2011 roku w kwocie 269,11 zł. Na dzień 16 grudnia 2011 roku na rachunku bankowym (...) Bank (...) S.A. prowadzonym dla P.H.U. (...) znajdowała się kwota 36,56zł. Na dzień 16 grudnia 20111 roku na rachunku bankowym J. O. prowadzonym w (...) Bank S.A. o numerze (...) znajdowała się kwota 900,00zł. Na dzień 16 grudnia 2011 roku na rachunku bankowym J. O. prowadzonym w (...) S.A. o numerze – (...) o numerze (...)- znajdowała się kwota -18,57zł. Po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej J. O. z majątku osobistego spłacił zobowiązania powstałe w czasie wspólności małżeńskiej w kwocie 26 981,31 zł. A. O. ma 44 lata, uzyskała wykształcenie licencjackie w zakresie zarządzanie projektami. Obecnie nie pracuje, została zarejestrowana jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku, z uwagi na zbyt krótki czas zatrudnienia warunkujący uzyskanie tego prawa. Po rozstaniu z uczestnikiem nie znalazła stałego zatrudnienia, podejmowała prace dorywcze na bardzo krótkie okresy czasu, w różnych zawodach, także poniżej swoich kwalifikacji. Jej sytuacja finansowa jest bardzo trudna. Mieszka z matką w jej mieszkaniu z synem P. oraz z M., z którym ma coraz trudniejsze relacje bowiem obwinia on wnioskodawczynię za sytuację w której znalazła się cała rodzina. Wnioskodawczyni nie ma żadnego majątku. J. O. ma 50 lat z zawodu jest pneumatykiem z wykształceniem zawodowym. Faktycznie prowadzi działalność gospodarczą zarejestrowaną na syna M. O. na nieruchomości w S.. Z tego tytułu powstało zadłużenie w Urzędzie Skarbowym na kwotę około 100 000,00zł. Z działalności gospodarczej uzyskuje miesięcznie około 4 000,00zł. Wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego płacąc alimenty dla dwóch synów. Jego sytuacja finansowa także jest trudna. Nie posiada oszczędności, nie jest właścicielem nieruchomości, nie posiada samochodu. Mieszka w wynajętym lokalu.

Sąd Rejonowy dokonał podziału majątku wspólnego byłych małżonków uwzględniając żądanie wnioskodawczyni, co do sposobu dokonania podziału majątku zgłoszonego w piśmie 31 marca 2016 r. i na ostatniej rozprawie, w ten sposób, że przyznał A. O. użytkowanie wieczyste nieruchomości położonej w S., gmina R., o numerze ewidencyjnym działki (...), zabudowanej budynkiem biurowym, piętrowym, murowanym oraz halą warsztatową dla której Sąd Rejonowy w Płocku prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...) o wartości 940 000,00zł. Decyzja ta zapadła w oparciu o oświadczenie wnioskodawczyni, która ostatecznie wniosła o przyznanie nieruchomości w S. oraz stanowiska uczestnika, który wyraził zgodę na przyznanie nieruchomości właśnie A. O.. Biorąc pod uwagę wysokość hipotek obciążających tę nieruchomość w kwocie znacznie przekraczającej aktualna wartość nieruchomości, sąd przyznając prawo użytkowania wieczystego nieruchomości i własność budynków wnioskodawczyni nie zasądził od niej spłaty na rzecz uczestnika, powołał się przy tym na orzeczenie Sądu Najwyższego z 26.09.2013 r., II CSK 650/12. Sąd Rejonowy dokonał podziału ruchomości zgodnie z ich faktycznym posiadaniem przez byłych małżonków, rozliczając między nimi ich wartość. Sąd ustalił, że skoro po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej J. O. z majątku osobistego spłacił zobowiązania powstałe w czasie wspólności, to uzasadnionym jest jego żądanie rozliczenia kwoty 26 981,31 zł jako nakładu z majątku odrębnego na majątek wspólny. Sąd na podstawie przedstawianych przez J. O. dowodów spłat uznał te które potwierdzały spłatę po 16 grudnia 2011roku. Są to dokumenty z k. 160-181. Pozostałe dokumenty przedstawiały wpłaty dokonane wprawdzie przez J. O. dla w czasie trwania wspólności majątkowej, dlatego nie mogły być rozliczone jako nakład. Należało bowiem uznać, że zostały spłacone z majątku wspólnego, gdyż uzyskane przez J. O. środki pieniężne w czasie trwania wspólności małżeńskiej, a następnie przeznaczone na spłatę długu, stanowiły majątek wspólny stron. Sąd stwierdził, że nieruchomością w S. w całości władał uczestnik co najmniej od dnia rozdzielności tj. 16.12.2011roku do dnia podziału nieruchomości do korzystania co nastąpiło postanowieniem sądu z 10 kwietnia 2015roku, z wyłączeniem wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni podjęła czynności w celu wynajmu dopiero po uzyskaniu postanowienia zabezpieczającego jej roszczenie w niniejszym postępowaniu bowiem uczestnik uniemożliwiał jej korzystanie z tej nieruchomości. Na podstawie opinii biegłego Sąd ustalił wartość pożytków możliwych do uzyskania z połowy nieruchomości i zasądził z tego tytułu na rzecz wnioskodawczyni kwotę 128.888,26 zł.

Apelację od tego orzeczenia złożył uczestnik, zaskarżając postanowienie w części dotyczącej sposobu podziału nieruchomości i obowiązku jej wydania, wysokości nakładu z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny, zasądzenia wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, zarzucając:

1.  naruszenie art. 31 § 1 k.r.o. poprzez nieprawidłowe przyjęcie, że do wspólnego majątku wchodzą rzeczy przyszłe, tj. hipotetyczne pożytki z nieruchomości, z której miałaby korzystać wnioskodawczyni;

2.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dowolnym przyjęciu przez sąd, że wnioskodawczyni będzie w stanie spłacić należności obciążające nieruchomość, co przesądziło o przyznaniu jej w/w nieruchomości, podczas gdy jest to założenie dowolne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że uczestnik spłacił zobowiązania w kwocie 26.981,31 zł, podczas gdy spłacił ona co najmniej 60.000 zł; przyjęcie, że całość majątku weszła w posiadanie uczestnika 16 grudnia 2011 r. i trwała do 10 kwietnia 2015 r. oraz że A. O. była wyłączona z korzystania z nieruchomości; przyjęcie, że uczestnik wyraził zgodę na przyznanie nieruchomości na rzecz wnioskodawczyni, podczas gdy takiej zgody nigdy nie wyraził.

Apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sadowi Rejonowemu w Płocku ewentualnie o zmianę orzeczenia i przyznanie nieruchomości uczestnikowi bez konieczności spłaty wnioskodawczyni.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest częściowo zasadna.

Na rozprawie apelacyjnej zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik oświadczyli, że każde z nich wnosi o przyznanie prawa wieczystego użytkowania nieruchomości na swoją rzecz przy założeniu, że nie zostanie zasądzona z tego tytułu spłata na rzecz drugiego uczestnika, tj. przy założeniu, że od wartości tego prawa zostanie odliczona wartość zadłużenia hipotecznego obciążającego nieruchomość. Natomiast przy założeniu, że odliczenie takie nie nastąpi i zasądzona byłaby spłata na rzecz drugiego uczestnika, zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik nie wyrazili zgody na przyznanie na swoją rzecz tego prawa.

Zasadniczo Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i uznaje je za własne, z wyjątkiem ustaleń dotyczących posiadania nieruchomości w okresie od ustania małżeńskiej wspólności ustawowej. Nie można bowiem zaakceptować ustalenia, że wnioskodawczyni podjęła czynności w celu wynajmu dopiero po uzyskaniu postanowienia zabezpieczającego jej roszczenie w niniejszym postępowaniu bowiem uczestnik uniemożliwiał jej korzystanie z tej nieruchomości. Z twierdzeń uczestnika wynika, że wnioskodawczyni przez cały czas miała dostęp do nieruchomości, miała klucze, natomiast wnioskodawczyni twierdziła, że uczestnik utrudniał jej dostęp do nieruchomości, zniechęcał najemców, dlatego nie mogła czerpać korzyści z nieruchomości. Na rozprawie apelacyjnej wnioskodawczyni stwierdziła, że poszukiwała najemców, po uzyskaniu postanowienia zabezpieczającego nie korzystała z nieruchomości. Z zeznań świadków przez nią zgłoszonych wynika jednak, że wnioskodawczyni wynajmowała pomieszczenia biurowe w przedmiotowej nieruchomości jeszcze przed uzyskaniem zabezpieczenia w 2015 r. Świadek M. M. (2) zeznał, że wynajmował lokal od A. O. w 2014 r. i spokojnie mógł z lokalu korzystać, J. O. nie utrudniał mu najmu (k-548-549). Zeznania te Sąd Rejonowy uznał za mało istotne. Świadek M. K. zeznał, że wynajmował biuro od wnioskodawczyni „dwa lata temu” – świadek zeznawał 17 sierpnia 2016 r., czyli że najem miał miejsce w 2014 r. Świadek zeznał, że nie miał problemów z korzystaniem z lokalu. Dowodów na utrudnianie przez J. O. korzystania z nieruchomości zarówno wnioskodawczyni, jak i najemcom w sprawie nie ma, poza twierdzeniami wnioskodawczyni, którym uczestnik zaprzecza. Uznać więc należało, że wnioskodawczyni nie sprostała ciężarowi dowodowemu obciążającemu ją z mocy art. 6 k.c. Tym samym należało poczynić odmienne ustalenia faktyczne w tej części i ustalić, że wnioskodawczyni w okresie po ustaniu wspólności ustawowej dostęp do nieruchomości miała, cały czas poszukiwała najemców, przez pewien czas wynajmowała też pomieszczenia biurowe w 2014 r. Konflikt pomiędzy byłymi małżonkami istniał, jednak nie uniemożliwił jej korzystania z nieruchomości, zatem nie ma podstaw do zasądzenia wynagrodzenia od uczestnika za bezumowne korzystanie przez niego z nieruchomości.

Chybiony jest zarzut apelacji, ze Sąd I instancji ustalił zaniżoną wartość nakładów z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny. Sąd Rejonowy ustalił tę wartość na podstawie dowodów wpłat noszących daty po 16 grudnia 2011 r. tj. po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, znajdujących się na kartach 160-181. Trafnie Sąd Rejonowy nie uwzględnił w rozliczeniu dowodów wpłat znajdujących się na kartach 182-193, bowiem noszą one daty sprzed ustania małżeńskiej wspólności ustawowej, wszystkie wprawdzie pochodzą z 2011 r., ale zapłata nastąpiła najpóźniej do 31 października.

Podstawowym zarzutem apelacji był sposób podziału prawa użytkowania wieczystego nieruchomości. Sąd Rejonowy stwierdził, że uczestnik wyraził zgodę na przyznanie nieruchomości wnioskodawczyni. Jednak na rozprawie poprzedzającej wydanie orzeczenia uczestnik wnosił o dokonanie sprzedaży nieruchomości w celu spłaty długu, stwierdzając, że jest to jedyny sposób podziału nieruchomości (k-266 verte). Zgoda współwłaściciela na przyznanie przedmiotu współwłasności drugiemu współwłaścicielowi nie jest oczywiście warunkiem koniecznym takiego rozstrzygnięcia, jednak w sprawie nie ma podstaw do przyjęcia, że taki sposób podziału wynikał ze zgodnego wniosku.

Ponieważ na rozprawie apelacyjnej zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik prezentowali identyczne stanowisko: zgodę na przejęcie nieruchomości pod warunkiem niezasądzenia spłaty z tego tytułu na rzecz drugiego współwłaściciela, odnieść się należy w tym miejscu do kwestii odliczenia wartości zadłużenia hipotecznego od wartości nieruchomości. Dokonując takiego odliczenia Sąd Rejonowy powołał się na orzeczenie Sądu Najwyższego z 26 września 2013 r. wydane w sprawie II CSK 650/12. Jednak od tego czasu Sąd Najwyższy zmienił swą linię orzeczniczą: w postanowieniu z 26 stycznia 2017 r. (I CSK 54/16) stwierdził, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej sąd - ustalając wartość wchodzącego w skład majątku wspólnego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, obciążonego hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy - uwzględnia wartość rynkową tego prawa, z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego. Sąd Okręgowy w tym składzie podziela w całości ten pogląd, a zwłaszcza argumenty przemawiające za tego rodzaju rozwiązaniem, zawarte w uzasadnieniu tego orzeczenia. Sąd Najwyższy stwierdził tam, iż wpływ obciążenia hipotecznego na wartość nieruchomości wiązany jest bezpośrednio właśnie z odpowiedzialnością rzeczową małżonka, któremu przyznaje się nieruchomość, za dług zabezpieczony hipoteką. Skutkiem zastosowania takiej formuły rozliczeń jest to, że spłata długu hipotecznego uwzględnionego przy ustalaniu wartości nieruchomości przez zmniejszenie jej wartości, dokonana z osobistego majątku przez małżonka, któremu przypadła ona w wyniku podziału, nie rodzi roszczenia z tego tytułu wobec drugiego małżonka, mimo że dług zabezpieczony hipoteką obciążał oboje małżonków także po ustaniu wspólności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2009 r., IV CSK 566/08, M. Prawn. 2009, nr 9, s. 466). Oznacza to jednak w istocie obciążenie przez sąd długiem z tytułu kredytu tylko jednego z małżonków w ich wzajemnych stosunkach - tego, który otrzymał nieruchomość, mimo że oboje małżonkowie nadal są dłużnikami osobistymi banku. Przyjęcie koncepcji proponowanej przez uczestnika nie prowadzi jednak do skutecznego w sensie prawnym obciążenia go spłatą kredytu jako małżonka, któremu przyznano prawo do lokalu o wartości obniżonej o wartość tego kredytu i nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania wnioskodawczyni wobec banku do spłaty kredytu ze względu na otrzymanie przez nią spłaty stosownie obniżonej. Słabością tej formuły rozliczeń jest ponadto nieuwzględnienie sytuacji, w której po podziale majątku, kredyt w pełnym zakresie, przy bierności małżonka - aktualnego właściciela nieruchomości lub lokalu, zmuszony jest spłacać ten drugi małżonek, będący przecież nadal solidarnym dłużnikiem osobistym, który nie tylko nie otrzymał nieruchomości, ale także spłaty proporcjonalnej do wartości rynkowej ustalonej bez obciążenia kredytowego, a musi ponosić ciężar spłaty całości kredytu i ewentualnego dochodzenia roszczeń regresowych kierowanych z tego tytułu do drugiego małżonka (art. 376 k.c.) Relacjonowane rozumowanie powoduje także konieczność antycypowania przez sąd w postępowaniu działowym tego, jak w przyszłości będzie się kształtowała realizacja przez małżonków - zarówno dobrowolna jak i przymusowa - obciążającego ich nadal osobiście zobowiązania solidarnego z tytułu kredytu zabezpieczonego hipoteką. W szczególności, zdarzeniem przyszłym i niepewnym jest decyzja wierzyciela hipotecznego, wyłącznie uprawnionego do wyboru sposobu zaspokojenia roszczenia o spłatę kredytu, do którego z dłużników solidarnych kierować egzekucję i czy sięgać, przy istnieniu łatwiejszych i bardziej efektywnych środków egzekucji, do hipoteki. Powstaje zresztą zasadnicza kwestia, czy tego rodzaju antycypacja leży w ogóle w zakresie kognicji sądu działowego, który - jak to wskazano-dokonuje jedynie podziału istniejących w dacie podziału aktywów i decyduje wyłącznie o rozliczeniu tych wspólnych długów byłych małżonków, które zostały spłacone przez każdego z nich w okresie między ustaniem wspólności ustawowej i podziałem majątku wspólnego. W chwili decydowania o podziale majątku i wysokości stosownej spłaty czyli praktycznie w dniu zamknięcia rozprawy poprzedzającej wydanie prawomocnego orzeczenia z tym przedmiocie, sąd nie dysponuje żadnymi danymi ani przesłankami umożliwiającymi zajęcie stanowiska co do tego, jak będzie przebiegać w przyszłości spłata niewymagalnego jeszcze i rozłożonego na lata kredytu obciążającego oboje małżonków jako dłużników osobistych. W rozpoznawanej sprawie, biorąc pod uwagę postawę małżonków oraz ich dotychczasowe postępowanie, a także toczące się postępowania egzekucyjne, nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że zadłużenie obciążające nieruchomość będzie spłacone. Tym samym odliczenie wartości zadłużenia hipotecznego od wartości nieruchomości nie powinno mieć zastosowania.

Z uwagi na stanowisko wnioskodawczyni i uczestnika – brak zgody na przejęcie nieruchomości z obowiązkiem spłaty – jedynym możliwym sposobem podziału było zarządzenie sprzedaży tego prawa, stosownie do art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. i art. 1035 k.c.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy zmienił częściowo zaskarżone postanowienie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., oddalając w pozostałej części apelację jako niezasadną na podstawie art. 385 k.p.c. Z uwagi na częściowe uwzględnienie apelacji Sąd pozostawił uczestników przy poniesionych kosztach postępowania na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.