Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu II Wydział Karny w składzie:

przy udziale oskarżyciela skarbowego M. M.

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2018 r.;26 czerwca 2018 r.

sprawy:

oskarżonego K. K. (1)

syna J. i J. z domu S.

ur. (...) w T.

oskarżonego o to, że:

uchylał się od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych za 201lr. poprzez nieujawnienie (...) (...) w T. podstawy opodatkowania, tj. dochodu w kwocie 64.624,00 zł podlegającemu opodatkowaniu na podstawie art. 30e ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu sprzedaży 23 marca 201lr. lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...), nabytego przez w/w 27 lipca 2010r. , a zatem w sytuacji zbycia nieruchomości przed upływem 5 lat licząc od końca roku, w którym nastąpiło nabycie i nieprzeznaczenia całości uzyskanego przychodu ze sprzedaży w okresie dwóch lat na własne cele mieszkaniowe zgodnie z art. 21 ust.l pkt 131 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.), przez co uszczuplił podatek dochodowy za 201lr. o kwotę 12.279,00 zł,

tj. o przestępstwo skarbowe z art. 54§2 kks

orzeka

I . oskarżonego K. K. (1) uznaje winnym popełnienia zarzucanego mu czynu i za to

na mocy art. 54 § 2 kks orzeka wobec niego 20 (dwadzieścia) stawek dziennych grzywny

po 80 (osiemdziesiąt ) złotych każda;

II . zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa 160 zł (sto sześćdziesiąt złotych)

tytułem opłaty i obciąża go kosztami sądowymi w kwocie 70 (siedemdziesiąt) złotych.

II K 243/17

UZASADNIENIE

K. K. (1) w dniu 27 lipca 2010 r. nabył z mocy ustawy spadek po swojej matce J. S., dziedzicząc spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 35,90 m ^{( 2)}, położonego w T. przy
ul. (...), w budynku należącym (...) w T..

(dowód: wypis aktu poświadczenia dziedziczenia - kopia k. 11-12, 87,

wypis aktu poświadczenia dziedziczenia - kopia k. 13-14, 87)

W dniu 23 marca 2011 r. K. K. (1) dokonał zbycia wyżej wymienionego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego za cenę 130.000 zł (sto trzydzieści tysięcy złotych), przy czym przed dniem podpisania umowy otrzymał od kupującego kwotę 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych). Pozostała część ustalonej ceny miała zostać uiszczona w ratach, począwszy od kwietnia 2011 r., do 10 dnia każdego miesiąca, jednak nie później niż do dnia 10 października 2015 r.

(dowód: wypis aktu notarialnego - kopia k. 15-16, 87)

W dniu 28 marca 2011 r. K. K. (1) nabył spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), o powierzchni użytkowej 60,60 m ², położonego w T. przy
ul. (...) ,,C za cenę 250.000 zł (dwieście pięćdziesiąt tysięcy złotych). Jeszcze przed zawarciem umowy przekazał sprzedającemu kwotę 59.110 zł (pięćdziesiąt dziewięć tysięcy sto dziesięć złotych).

(dowód: wypis aktu notarialnego – kopia k. 17-18, 87)

Składając zeznanie podatkowe za 2011 r., nie ujawnił, by przychód uzyskany ze sprzedaży dokonanej w dniu 23 marca 2011 r. wydatkował w jakimkolwiek zakresie na zakup nieruchomości, którego dokonał w dniu 28 marca 2011 r. Dopiero w dniu 31 sierpnia 2015 r. K. K. (1) złożył korektę deklaracji podatkowej PIT-39 za rok 2011, która miała wykazać cały osiągnięty w 2011 r. dochód uzyskany z rzeczonej sprzedaży. Wyżej wymieniony przedłożył także korektę deklaracji podatkowej PIT-39 za rok 2012 – również w zakresie osiągniętego przychodu. Tym samym, nie ujawnił, pomimo upływu dwuletniego terminu umożliwiającego przekazanie przychodu z dokonanej sprzedaży na własne cele mieszkaniowe zgodnie z art. 21 ust. pkt 131 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, prawidłowej podstawy opodatkowania, tj. dochodu w kwocie 64.624,00 zł (sześćdziesiąt cztery tysiące sześćset dwadzieścia cztery złote), podlegającego opodatkowaniu na podstawie art. 30e przywołanej ustawy. Jednocześnie, K. K. (1) dokonując korekty, nie uiścił jednak uszczuplonej należności publicznoprawnej z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za rok 2011 w kwocie 12.279,00 zł., jak również nie przedłożył w (...) dokumentacji wyjaśniającej zaistniałe rozbieżności.

(dowód: zawiadomienie k. 1 , 87,

zeznania podatkowe wraz z pismami K. K. k. 4-9, 87,

dokumentacja z (...) k. 57-69, 87)

K. K. (1) jak dotąd nie był karany sądownie.

(dowód: informacja z Krajowego Rejestru Karnego k. 36, 87)

K. K. (1) został oskarżony o to, że uchylał się od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych za 2011 r. poprzez nie ujawnienie Naczelnikowi (...) w T. podstawy opodatkowania, tj. dochodu w kwocie 64.624,00 zł podlegającemu opodatkowaniu na podstawie art.. 30e ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu sprzedaży 23 marca 2011 r. lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...), nabytego przez w/w 27 lipca 2010 r.,
a zatem w sytuacji zbycia nieruchomości przed upływem 5 lat, licząc od końca roku, w którym nastąpiło nabycie i nie przeznaczenia całości uzyskanego przychodu ze sprzedaży w okresie dwóch lat na własne cele mieszkaniowe zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 361
ze zm.), przez co uszczuplił podatek dochodowy za 2011 r. o kwotę 12.279,00 zł,
tj. o przestępstwo skarbowe z art. 54 § 2 kks.

Oskarżony K. K. (1) w toku postępowania przygotowawczego nie przyznał się do popełniania zarzucanego mu czynu i odmówił składania wyjaśnień (k. 34v.). Zeznając przed sądem (k. 70-70v.), wyżej wymieniony wskazał, iż zapłata za sprzedany lokal była rozciągnięta w czasie. Pierwszą połowę zapłaty uzyskał w 2011 r., zaś drugą w 2012 r.
W związku z powyższym, dochód uzyskany w 2011 r., oskarżony wykazał w 2011 r., zaś ten uzyskany w 2012 r. – odpowiednio w 2012 r. Oskarżony podkreślił, iż część dochodu ze zbycia spółdzielczego własnościowego prawo do lokalu mieszkalnego odziedziczonego po matce, przeznaczył na zakup innego lokalu – była to kwota około 65 tyś. złotych. K. K. (1) dodał, iż nie wykazał dochodu za 2011 r., gdyż był przekonany, że skoro przeznaczył część pieniędzy uzyskanej ze sprzedaży na zakup innego lokalu, to będzie w tym zakresie zwolniony od podatku. Jednocześnie, oskarżony wskazał, iż dokonał już wpłaty z tytułu zaległego podatku.

W świetle pozostałego materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie, wyjaśnienia oskarżonego w zakresie, w jakim wskazuje, iż nie uchylił się od obowiązku podatkowego, nie zasługują na uwzględnienie. Twierdzenia oskarżonego, jakoby brak rozliczenia z tytułu dokonanej sprzedaży, był wynikiem jego błędów interpretacyjnych, nie korespondują z dokumentacją zgromadzoną przez organ podatkowy. Zeznania wyżej wymienionego są nielogiczne i niespójne. K. K. (1) z jednej strony wskazuje,
że na bieżąco rozliczał dochody uzyskane w 2011 r. i 2012 r. - odpowiednio w 2011 r i 2012 r. (podczas gdy rozliczenia podatku składane są po zakończeniu roku podatkowego), z drugiej zaś strony podnosił, iż nie wykazał dochodu ze sprzedaży mieszkania za 2011 r., ponieważ był przekonany, że nie ma takiego obowiązku. Okolicznością bezsporną jest natomiast fakt, iż nie zwracał się do organu podatkowego o wyjaśnienie rzekomych wątpliwości, Nadto, mimo złożonej po trzech latach korekty, nie uiścił zaległości podatkowej – uczynił to dopiero
po skierowaniu sprawy przez organ podatkowy na drogę sądową.

Sąd dał wiarę wszelkim innym dowodom z dokumentów dotyczących postępowania podatkowego prowadzonego w niniejszej sprawie (k. 1, 54-69) oraz danym o karalności (k. 36). Dokumenty te zostały pozyskane, sporządzone i przeprowadzone zgodnie z wymogami procedury karnej, a żadna ze stron nie zakwestionowała ich rzetelności ani prawdziwości. Również sąd nie miał podstaw aby podważyć ich wiarygodność.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisem art.1 § 1 kks, odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe podlega ten, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, przy czym możliwość pociągnięcia danej osoby do odpowiedzialności karnej skarbowej uwarunkowana jest – w myśl zasady nullum crimen, nulla contraventio sine culpa – przypisaniem jej winy.

Przepis art. 54 kk określa podstawowy i najbardziej chyba charakterystyczny delikt podatkowy tradycyjnie zwany uchylaniem się od opodatkowania. Sam ustawodawca podkreślił, że chodzi o uchylanie się od opodatkowania polegające na nieujawnieniu przez podatnika właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub zaniechaniu złożenia deklaracji, przez co podatek zostaje narażony na uszczuplenie. Bezpośrednim zatem przedmiotem ochrony jest tu mienie wierzyciela podatkowego.

Zgodnie z treścią art. 54 § 1 kks, podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. Stosownie do treści § 2 jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.

W niniejszej sprawie, dla stwierdzenia faktu popełnienia przez oskarżonego przestępstwa skarbowego z art. 54 § 2 kks koniecznym było zatem udowodnienie, że w czasie czynu zabronionego sprawca dopuścił się zachowania, które jest zawinione.

Przepis art. 54 kks penalizuje nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania. Ta ostatnia jest konkretyzacją przedmiotu opodatkowania. Podstawa zatem opodatkowania
to ilościowo lub wartościowo ujęty przedmiot podatku. Przedmiot podatku jest bowiem tylko ogólnie ujętym stanem faktycznym, z którym ustawa łączy obowiązek podatkowy (faktem, przedmiotem, stanem), natomiast podstawa wymiaru to konkretyzacja ogólnej normy prawnej określającej przedmiot podatku sprowadzająca ją do określonego podmiotu i do szczegółowo określonej części przedmiotu podatku (zob. A. Gomułowicz, J. Małecki, Podatki, s. 119).

Strona podmiotowa typu czynu określonego w art. 54 kks polega na umyślności. Jak się wydaje, określenie: "uchylanie się od opodatkowania" wskazuje na to, że omówione wyżej znamiona czasownikowe, do których owo uchylanie się odnosi (czyli nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania albo niezłożenie deklaracji), mogą być zrealizowane wyłącznie cum dolo directo (w zamiarze bezpośrednim). Ponadto określenie "uchylanie" zdaje się jeszcze wskazywać na to, że zaniechanie sprawcy powinno być podyktowane właśnie chęcią uchylenia się od obowiązku podatkowego, co immanentnie związane jest z narażeniem podatku na uszczuplenie. Jest to więc, jak się wydaje, tzw. typ kierunkowy zabarwiony celem uchylenia się od zapłacenia należnego podatku (tak też przyjmują: Prusak, Kodeks, t. II, s. 55 oraz Kotowski, Kurzępa, Komentarz, 2007, s. 265).

Typ czynu określony w art. 54 kks ma charakter skutkowy, albowiem dla jego dokonania wymagane jest wystąpienie skutku w postaci narażenia podatku na uszczuplenie (zob. V. Konarska-Wrzosek, T. Oczkowski, J. Skorupka, Prawo i postępowanie karne skarbowe, s. 210). W praktyce jednak – jak trafnie zauważa się w literaturze – najczęściej skutkiem jest uszczuplenie, a nie narażenie na uszczuplenie podatku (zob. Kardas, Łabuda, Razowski, Kodeks, 2012, s. 547). Tak będzie wówczas, gdy obowiązek ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania zbiega się w czasie z obowiązkiem zapłaty podatku. Wartość kwoty podatku narażonego na uszczuplenie stanowi kryterium rozwarstwienia tego deliktu skarbowego na typ podstawowy i uprzywilejowany przestępstwa skarbowego oraz wykroczenie skarbowe.

W tym miejscu należy wskazać, iż podatnicy będący osobami fizycznymi zasadniczo zobowiązani są do zapłaty podatku dochodowego od dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a-c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w wysokości 19% podstawy jego obliczenia. Jeżeli jednak uzyskany z tego tytułu przychód wydatkowany zostanie na własne cele mieszkaniowe (określone szczegółowo w art. 21 ust. 25 przywołanej ustawy) w ciągu 2 lat od końca roku podatkowego, w którym nastąpiło odpłatne zbycie, wówczas istnieje możliwość uniknięcia zapłaty podatku.
Po zakończeniu roku podatkowego, w którym miało miejsce odpłatne zbycie nieruchomości, podatnik ma obowiązek złożyć zeznanie na formularzu PIT-39 i rozliczyć w nim dochód uzyskany w roku podatkowym z odpłatnego zbycia nieruchomości i wskazanych powyżej praw majątkowych. Jeżeli w jego przypadku ma zastosowanie art. 21 ust. 1 pkt 131 tej ustawy, w zeznaniu tym wykazuje dochód korzystający ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie przywołanego przepisu. W innej sytuacji od dochodu tego oblicza należny podatek dochodowy.

Nadto, w przypadku korekty uprzednio złożonego zeznania podatkowego, konieczne jest nie tylko wykazanie jej przyczyn, ale także jednoczesne uiszczenie powstałej zaległości podatkowej.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy, Sąd nie miał wątpliwości,
co do winy oskarżonego. Zgromadzony materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, iż K. K. (1) dokonał odpłatnego zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, które odziedziczył po swojej matce. Z treści aktu notarialnego (k. 18v.) wynika, iż obie strony zostały pouczone na okoliczność obowiązków podatkowych powstałych
w związku z zawartą umową, a wynikających, m. in z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jakkolwiek po niedługim czasie, oskarżony nabył nowy lokal mieszkalny,
to okolicznością bezsporną jest, iż rozliczając podatek dochodowy od osób fizycznych za 2011 r., nie ujawnił całości dochodu uzyskanego ze sprzedaży dokonanej w dniu 23 marca 2011 r.
i nie rozliczył się w terminie z powstałej należności podatkowej.

Dla ustalenia odpowiedzialności karnej K. K. (1) niezbędnym było dokonanie ustaleń czy ten świadomie uchylił się od opodatkowania, tj. czy można oskarżonemu przypisać winę umyślną. Sąd nie miał wątpliwości, że oskarżony składając deklarację podatkową za 2011 r. zdawał sobie sprawę, iż nie ujawnił wszystkich uzyskanych w tym roku podatkowym przychodów. Podkreślenia wymaga bowiem okoliczność, iż zbywając przysługujące mu prawo, był zobligowany do zapoznania się z odpowiednimi regulacjami w zakresie obowiązków podatkowych związanych z dokonywaną czynnością, na które z resztą zwrócił uwagę notariusz. Nadto, biorąc pod uwagę regulacje prawne, których przedmiotem są różnego rodzaju daniny publiczne, w tym treść ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie jest możliwe przyjęcie, iż podatnik może dowolnie decydować czy uiści daną należność, a jeśli tak, to kiedy i jakim zakresie. Bezsporna jest bowiem okoliczność, iż podatek jako danina publiczna nie stanowi mienia, którym podatnik może swobodnie dysponować. Nawet trudności interpretacyjne, nie stanowią podstawy dla ograniczenia odpowiedzialności podatnika względem Skarbu Państwa w zakresie należności publicznoprawnych. Należy zważyć,
iż z uwagi na charakter zobowiązań podatkowych, wszelkie wątpliwości w zakresie stosowania takich czy innych zwolnień (o których mowa chociażby w art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), wymagają wyjaśnia, które należy traktować zarówno jako prawo, jak i obowiązek podatnika. Na gruncie niniejszej sprawy, należy stwierdzić,
iż oskarżony nie tylko nie uchylił się od obowiązku podatkowego, ale próbując zniwelować tego skutki, unikał wyjaśnienia organowi podatkowemu przyczyn powstałego uchybienia. Po złożeniu korekty deklaracji, unikał bowiem przedłożenia dokumentów, które stały się podstawą korygowanych później zeznań podatkowych.

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia, należało uznać, że K. K. (1) swoim zachowaniem zrealizował znamiona czynu zabronionego z art. 54 § 2 kks.

K. K. (1) nie ujawnił Naczelnikowi (...) w T. podstawy opodatkowania w postaci dochodu w kwocie 64.624,00 zł, podlegającego opodatkowaniu na podstawie art. 30e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
z tytułu sprzedaży w dniu 23 marca 2011 r. lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...), nabytego w drodze dziedziczenia w dniu 27 lipca 2010 r., a zatem
w sytuacji zbycia nieruchomości przed upływem 5 lat licząc od końca roku, w którym nastąpiło nabycie i nieprzeznaczenia całości uzyskanego przychodu ze sprzedaży w okresie dwóch lat na własne cele mieszkaniowe zgodnie z art. z art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy z 26 lipca 1991 r.
o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 361
ze zm.). W wyniku tego, wyżej wymieniony nie uiścił należnej kwoty podatku w wysokości 12.279,00 zł. Dopiero w 2015 r. wniósł o dokonanie korekty, tak zeznania z podatkowego
z 2011 r., jak i z 2012 r. Jednocześnie, nie uiścił jednak zaległej należności. Nadto, mimo wielokrotnych wezwań ze strony organu podatkowego, nie przedłożył dokumentów potwierdzających zasadność dokonanej korekty, w tym potwierdzających uzyskanie przychodu, poniesionych kosztów jego uzyskania czy tez wydatkowania przychodu na własny cel mieszkaniowy (co miało być przyczyną nieujawniania spornej podstawy opodatkowania).

W ocenie Sądu, tłumaczenia oskarżonego w zakresie braku świadomości powstałego obowiązku podatkowego, stanowią jedynie przyjętą przez niego linię obrony, zmierzającą do uniknięcia odpowiedzialności. Jakkolwiek na uwzględnienie zasługiwała okoliczność,
iż ostatecznie oskarżony uiścił należny podatek (k. 87 – oświadczenie oskarżyciela), to jednak uchylanie się od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych za 2011 r.
i uszczuplenie tego podatku poprzez nieujawnienie organowi podatkowemu podstawy opodatkowania, wskazują jednoznacznie na zaistnienie czynu z art. 54 § 2 kks.

Sąd nie dostrzegł okoliczności wyłączających winę oskarżonego lub bezprawność czynu, a karę kształtował na zasadach określonych w art. 12 kks.

Uznając oskarżonego K. K. (1) za winnego popełnienia zarzucanego mu przestępstwa skarbowego, Sąd na podstawie art. 54 § 2 kks wymierzył mu karę grzywny
w wysokości 20 (dwudziestu) stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 80 zł (osiemdziesięciu złotych). W ocenie Sądu kara ta jest odpowiednia i - stosownie do treści art. 12 § 2 kks oraz art. 13 § 1 kks - jej dolegliwość nie przekracza stopnia winy oskarżonego oraz uwzględnia stopień społecznej szkodliwości popełnionego przez niego czynu. Nadto, orzeczona kara pozwoli także na osiągnięcie celów zapobiegawczych
i wychowawczych w odniesieniu do oskarżonego, jak również na spełnienie potrzeb
w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

W tym miejscu wskazać należy, iż za przypisane oskarżonemu przestępstwo skarbowe możliwe było wymierzenie kary grzywny do 720 stawek dziennych. Tak więc wymierzona K. K. (1) kara jest zdecydowanie bliższa dolnej ustawowej granicy możliwej do wymierzenia kary - która na gruncie kodeksu karnego skarbowego wynosi 10 stawek - i nie sposób uznać jej za nadmiernie surową. Jako okoliczność łagodzącą sąd potraktował uprzednią niekaralność oskarżonego, a także fakt, iż ostatecznie uiścił on zaległą należność podatkową.

Sąd, na podstawie art. 627 kpk w zw. art. 113 § 1 kks zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 160 zł (sto sześćdziesiąt złotych) oraz obciążył go kosztami sądowymi w sprawie. Wysokość opłaty ustalono w oparciu o art. 3 ust. 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych z dnia 23 czerwca (...). (Dz. U. Nr 27, poz. 152).