Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2013 r. w Szczecinie

sprawy Z. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przeliczenie wysokości świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 4 kwietnia 2013 r. sygn. akt VI U 196/13

oddala apelację.

SSO del. Beata Górska SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko

III A Ua 387/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 lutego 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił Z. M. prawa do emerytury na podstawie art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa emerytalna).

W odwołaniu od powyższej decyzji Z. M. podniosła, że na wcześniejszą emeryturę przeszła w 1993 r., gdy miała 55 lat i 32 letni staż ubezpieczeniowy, a przejście na emeryturę było spowodowane koniecznością opiekowania się chorą matką. Dalej odwołująca wskazała, że po śmierci matki nie mogła podjąć żadnego zatrudnienia z powodu złego stanu zdrowia. Jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Zdaniem ubezpieczonej, decyzja odmawiająca jej ponownego przeliczenia emerytury z uwagi na fakt, że nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu przez okres co najmniej 30 miesięcy i nie urodziła się po 1 stycznia 1949 r. jest krzywdząca.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania przytaczając uzasadnienie z zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o n astępujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Z. M., urodzona dnia (...), z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury wystąpiła w sierpniu 1993 r. Decyzją z dnia 14 września 1993 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od 3 października 1993 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego 55 lat. Ubezpieczona kontynuowała zatrudnienie w Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym w G. do 31 października 1993 r.

Organ rentowy na wniosek ubezpieczonej z dnia 15 października 1999 r. dokonał przeliczenia emerytury od 1 października 1999 r. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto wynagrodzenia z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu; wwpw wyniósł 122,31%.

W dniu 7 lutego 2007 r. ubezpieczona wystąpiła z ponownym wnioskiem o przeliczenie emerytury i przedłożyła w organie rentowym dokumentację szczątkową wskazującą osiągane przez nią wynagrodzenia z okresu do 31 października 1993 r. Decyzją z dnia 20 kwietnia 2007 r. ZUS przeliczył emeryturę od dnia 1 lutego 2007 r. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu; wwpw wyniósł 125,24%.

W dniu 31 stycznia 2013 r. wpłynął do organu rentowego wniosek ubezpieczonej o przyznanie "pełnej" emerytury z tytułu ukończenia 60 lat. Decyzją z dnia 5 lutego 2013 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do emerytury na podstawie art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Decyzją z dnia 11 lutego 2013 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonej nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że ubezpieczona wniosła o przyznanie jej emerytury na zasadach określonych w art. 55 ustawy emerytalnej. W pismach procesowych, jak i na rozprawie w dniu 4 kwietnia 2013 r. wskazywała, że uzależnienie przeliczenia emerytury od nowej kwoty bazowej obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o nowe świadczenie, od przepracowania co najmniej 30 miesięcy po przyznaniu wcześniejszej emerytury jest krzywdzące, biorąc pod uwagę fakt, iż osoby (kobiety) urodzone po 1 stycznia 1949 r. nie mają już obowiązku spełnienia wskazanego wymogu.

Następnie Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 55 ustawy emerytalnej ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r., może być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53. Natomiast zgodnie z art. 53 ust. 1 tej ustawy, emerytura wynosi:

1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych – z uwzględnieniem art. 55.

Przy czym, przy obliczaniu emerytury okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy (ust. 2). Natomiast emeryturę, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru świadczenia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury (ust. 3). Jednak przepisu ust. 3 nie stosuje się, jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (ust. 4).

Dalej sąd pierwszej instancji podniósł, że ubezpieczona nie kwestionowała faktu nie spełnienia warunków wynikających z art. 55 ustawy. Nie kontynuowała ubezpieczenia emerytalnego i rentowego po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i nie wystąpiła z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r. Nadto nie przepracowała okresu na jaki wskazuje w swej treści art. 53 ust. 4 ustawy. W rzeczywistości zarzut ubezpieczonej sprowadzał się do kwestii pokrzywdzenia jej osoby i naruszenia prawa do nowej, korzystniejszej emerytury w kontekście pozbawienia wskazanych wymogów młodszych od niej kobiet.

W odpowiedzi na powyższe sąd meriti wskazał, że przedstawiona przez ubezpieczoną argumentacja nie wskazuje na nieprawidłowość wydanej przez organ rentowy decyzji. Organ rentowy, tak jak i Sąd działa w granicach i na podstawie obowiązującego prawa. Powołane przepisy wskazują wprost, jakie warunki musi spełnić ubezpieczona, by uzyskać prawo do emerytury w trybie art. 55 ustawy. Ubezpieczona warunków takich nie spełniła, wobec czego jej odwołanie nie mogło zasługiwać na uwzględnienie. Poczucie krzywdy, tak jak i zasady współżycia społecznego nie mają zastosowania w prawie ubezpieczeń społecznych.

Ponadto, Sąd Okręgowy wskazał, że aktualną kwotę bazową (o której stanowi art. 55 ustawy) przyjmuje się tylko wtedy, gdy ubezpieczony – po nabyciu uprawnienia do świadczenia (renty lub emerytury), których podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury – podlegał co najmniej 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub emerytalnemu i rentowym (art. 53 ust. 4 ustawy), co zostało ocenione przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 kwietnia 2006 r., P 9/05 (OTK-A 2006/4/46) jako zgodne z konstytucyjnymi zasadami równości i sprawiedliwości. Podobnie orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 14 czerwca 2006 r., I UZP 3/06 oraz w wyroku z dnia 5 października 2006 r., I UK 82/06. Trybunał Konstytucyjny we wspomnianym wyroku zaznaczył, że „nie można zgodzić się z supozycją, iż jedynym dopuszczalnym kryterium zróżnicowania może być wiek świadczeniobiorców (…). Kryterium zaś zróżnicowania świadczeniobiorców, wprowadzonym przez nowelizację z dnia 20 kwietnia 2004 r., pozostaje podleganie ubezpieczonego - co najmniej przez 30 miesięcy - ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W następstwie zastosowania tego kryterium w obrębie grupy osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., a przechodzących na emeryturę, występuje dalsza dyferencjacja na trzy grupy:

a) grupę osób, które wcześniej nie miały ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy;

b) grupę osób, które wcześniej miały ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i po nabyciu uprawnień do tego świadczenia podlegały co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu;

c) grupę osób, które wcześniej miały ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale po nabyciu uprawnień do tego świadczenia nie podlegały ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu co najmniej przez 30 miesięcy.

W pierwszych dwóch grupach emeryturę oblicza się od nowej kwoty bazowej, natomiast w trzeciej grupie od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru uprzedniego świadczenia.” Odnośnie zaś określenia okresu ubezpieczenia na co najmniej 30 miesięcy Trybunał Konstytucyjny wskazał „iż nie podlega ono jego ocenie, należy bowiem niewątpliwie do tych uprawnień ustawodawcy, które wchodzą w zakres przysługującej mu swobody”. Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że na gruncie obowiązującej Konstytucji ustawodawca dysponuje szerokim zakresem swobody w regulowaniu życia społeczno-gospodarczego. Wybór kryteriów różnicowania w poszczególnych dziedzinach życia społeczno-gospodarczego należy zasadniczo do ustawodawcy. Prawodawca, przyznając uprawnienia lub nakładając obowiązki, nie może działać w sposób dowolny. Ustanowione obowiązki lub przyznane uprawnienia powinny obejmować wszystkie podmioty charakteryzujące się daną istotną cechą wspólną. W analizowanym zakresie wymóg ten został - w ocenie Trybunału Konstytucyjnego - zachowany. Ponowne obliczenie pobieranej emerytury lub renty jest możliwe po spełnieniu określonych w ustawie przesłanek. W szczególności dopuszczono możliwość wzięcia pod uwagę innego okresu pozostawania w ubezpieczeniu niż ten, który był uprzednio podstawą decyzji o przyznaniu świadczenia. Nowa wysokość świadczenia będzie jednak ustalona wówczas, gdy nowy wskaźnik podstawy wymiaru jest wyższy od poprzedniego. Warunek ten dotyczy osób, które faktycznie pobierają świadczenie.

Mając to na uwadze oraz treść powołanych przepisów sąd pierwszej instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. oddalił odwołanie.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim w całości nie zgodziła się Z. M., która w wywiedzionej apelacji wniosła o jego zmianę i przeliczenie emerytury z tytułu ukończenia 60 roku życia z zastosowaniem aktualnie obowiązującej kwoty bazowej. Apelująca podniosła, że pracodawca każdego miesiąca, przez 32 lata jej pracy, odprowadzał do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składkę na ubezpieczenie emerytalne i wszystkie inne obowiązujące składki. Dalej skarżąca zarzuciła, że organ rentowy nie założył jej konta, na którym mógłby być zapisany kapitał ze składek. Ubezpieczona podniosła, że kobiety urodzone po dniu 1 stycznia 1949 r. taką możliwość mają, mają również prawo do przeliczenie emerytury po osiągnięciu 60 roku życia bez konieczności przepracowania 30 miesięcy. Skarżąca zarzuciła, że jest dyskryminowana.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja Z. M. okazał się nieuzasadniona.

W przedmiotowej sprawie sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał wszechstronnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd Okręgowy w pisemnych motywach wyroku wskazał, jaki stan faktyczny stał się jego podstawą oraz podał na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu. Stąd też, Sąd Apelacyjny ustalenia sądu pierwszej instancji w całości uznał i przyjął jako własne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 oraz z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, LEX nr 558303). Również powołane przez sąd pierwszej instancji podstawy prawne rozstrzygnięcia należy uznać za prawidłowe.

Apelująca domaga się przeliczenia emerytury uzyskanej w związku z ukończeniem wieku powszechnego przy zastosowaniu kwoty bazowej obowiązującej w dniu złożenia wniosku o emeryturę.

W sprawie bezspornym jest fakt, że Z. M. prawo do emerytury nabyła z dniem 1 października 1993 r., przy czym było to świadczenie przyznane w obniżonym wieku emerytalnym (tzw. emerytura wcześniejsza). Bezspornym jest również, że po zakończeniu zatrudnienia w dniu 31 października 1993 r. apelująca nie świadczyła pracy i nie podlegała ubezpieczeniom społecznym. Natomiast po złożeniu wniosku o przyznanie prawa do emerytury po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego – decyzją z dnia 11 lutego 2013 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej. Do ustalenie wysokości emerytury przyjęto dotychczasową podstawę jej wymiaru tj. wwpw 125,25% oraz kwotę bazową 717,16 zł. Z kolei, zaskarżoną decyzją z dnia 5 lutego 2013 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej przyznania prawa do emerytury na podstawie art. 55 ustawy emerytalnej, bowiem ubezpieczona nie kontynuowała ubezpieczenia emerytalnego i rentowego po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Wobec powyższego należy przypomnieć, że zgodnie z art. 55 ustawy emerytalnej ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 r., może być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53.

W rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, że Z. M. nie kontynuowała ubezpieczenia emerytalnego i rentowego po osiągnięciu wieku emerytalnego, a zatem wobec niej powyższa norma prawna nie ma zastosowania.

Jednocześnie trzeba podnieść, że zastosowanie nowej kwoty bazowej przy ustaleniu wysokości już przyznanego i pobieranego świadczenia jest możliwe tylko w przypadkach określonych w przepisach ustawy emerytalnej.

W dodanym, od dnia 1 lipca 2004 r., do art. 53 ustępie 3 tej ustawy mówi się, że przy obliczaniu emerytury - której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru ustalonej dawniej renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 21 ust. 1 pkt 1) lub emerytury (art. 21 ust. 2 pkt 1) - stosuje się kwotę bazową ostatnio (czyli pierwotnie) przyjętą do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie świadczenie podwyższa się, przy uwzględnieniu wszystkich terminów waloryzacji, do dnia nabycia prawa do emerytury. Aktualną kwotę bazową przyjmuje się tylko wtedy, gdy zainteresowany - po nabyciu uprawnień do świadczeń (tj. renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury), których podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury - podlegał co najmniej 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub emerytalnemu i rentowym (art. 53 ust. 4), co zostało ocenione przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 kwietnia 2006 r., P 9/05 (OTK-A 2006/4/46) jako zgodne z konstytucyjnymi zasadami równości i sprawiedliwości społecznej. W orzecznictwie sądowym - także w odniesieniu do sytuacji ustalania podstawy wymiaru emerytury dla osób, które miały wcześniej ustalone prawo do innej emerytury (art. 21 ust. 2 pkt 1) - podkreślono, że po dniu 1 lipca 2004 r. wysokość świadczenia (tj. emerytury w zakresie części socjalnej) podlega ustaleniu przy zastosowaniu art. 53 ust. 3-4 (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r., I UZP 3/06, OSNP 2007/1-2/22 oraz wyrok tego Sądu z dnia 5 października 2006 r., I UK 82/06, LEX nr 82/06 i wyroki Sądu Apelacyjnego: w Katowicach z dnia 20 grudnia 2005 r., III AUa 1996/05, LEX nr 196150 i w Warszawie z dnia 16 maja 2007 r., III AUa 367/07, Apel. - W-wa 2008, nr 3). Uwzględnienie kwoty bazowej z dnia składania wniosku o świadczenie - oprócz sytuacji 30-miesięcznego podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub emerytalnemu i rentowym - możliwe jest zatem wyłącznie w razie obliczenia wysokości emerytury od podstawy wymiaru ustalonej na nowo w myśl art. 15 (art. 21 ust. 1 pkt 2) – (K. Antonow, Komentarz do art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ABC 2009).

Do ubezpieczonej nie mają zastosowanie przytoczone normy, zatem brak podstaw do uwzględnienia jej wniosków. Jednocześnie należy wskazać, że istotną cechą ubezpieczeń społecznych jest schematyzm prawa do świadczeń. Wyraża się on w bezwzględnym przestrzeganiu równości formalnej, bez możliwości korekty w przypadkach uzasadnionych okolicznościami sytuacji jednostkowej. W związku z tym w prawie ubezpieczeń społecznych nie ma klauzul generalnych, tj. zwrotów ustawowych, pozwalających na indywidualne potraktowanie każdego przypadku ze względu na np. zasady współżycia społecznego. Zastosowanie tych zasad ma charakter zupełnie wyjątkowy, do takich wyjątków należy regulacja art. 138 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach, który jednak nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie (tak Inetta Jędrasik-Jankowska w „Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego”, s. 32; T. Zieliński w „Ubezpieczenie społeczne pracowników”, s. 194).

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonej w całości, jako nieuzasadnioną.

del. SSO Beata Górska SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko