Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA – Ksenia Sobolewska - Filcek

Sędzia SA – Jolanta Pyźlak (spr.)

Sędzia SO del. – Tomasz Pałdyna

Protokolant: sekr. sądowy Katarzyna Łopacińska

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2018 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa Bank (...) S.A. w W.

przeciwko M. Ł. (1), M. Ł. (2) i I. Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej I. Ł.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 18 grudnia 2015 r., sygn. akt III C 1378/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok częściowo w punkcie pierwszym nadając mu następującą treść „1. Zasądza od M. Ł. (1) i M. Ł. (2) solidarnie oraz od I. Ł. na rzecz Banku (...) S.A. w W. kwoty 829 262,48 zł (osiemset dwadzieścia dziewięć tysięcy dwieście sześćdziesiąt dwa złote czterdzieści osiem groszy) wraz z dalszymi odsetkami umownymi liczonymi w stosunku rocznym od kwoty 783 746,63 zł (siedemset osiemdziesiąt trzy tysiące siedemset czterdzieści sześć złotych sześćdziesiąt trzy grosze) w wysokości odsetek maksymalnych od dnia 7 marca 2014 r. do dnia zapłaty, z tym zastrzeżeniem, że zapłata przez jednego z pozwanych solidarnie lub przez I. Ł. zwalnia pozostałych pozwanych od zapłaty do wysokości dokonanej zapłaty, nadto zastrzegając I. Ł. prawo powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny przy ul. (...) we W. z którym łączy się udział w nieruchomości wspólnej wynoszący (...), dla którego to lokalu Sąd Rejonowy (...) we W.prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) oraz do wysokości hipotek obciążających tę nieruchomość na rzecz powoda;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  nie obciąża pozwanej kosztami procesu poniesionymi przez stronę przeciwną w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI ACa 1550/16

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 18 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. akt III C 1378/14:

1. zasądził od M. Ł. (1), M. Ł. (2) i I. Ł. solidarnie na rzecz Banku (...) S.A. w W. kwotę 829.262,48 złotych wraz z dalszymi odsetkami umownymi liczonymi w stosunku rocznym od kwoty 783.746,63 złotych w wysokości odsetek maksymalnych od dnia 7 marca 2014 r. do dnia zapłaty z tym, że zapłata przez jednego z pozwanych zwalnia pozostałych pozwanych od zapłaty do wysokości dokonanej zapłaty, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej I. Ł. do prawa własności lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...), z którym łączy się udział w nieruchomości wspólnej w wysokości 20,9%, dla którego Sąd Rejonowy (...) we W.prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...), obciążonego na rzecz powoda hipoteką łączną zwykłą w kwocie 1.230.000 złotych oraz hipoteką łączną kaucyjną do kwoty 227.000 złotych;

2. nie obciążył pozwanych M. Ł. (1), M. Ł. (2) i I. Ł. kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego strony przeciwnej.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i ich ocenie prawnej:

W dniu 26 września 2006 r. M. Ł. (1) i M. Ł. (2) zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. umowę o kredyt nieodnawialny nr (...) na kwotę 1.230.000 zł, na okres do 25 września 2021 r. W umowie wskazane zostało przeznaczenie środków, jako zakup nieruchomości – hali położonej we W. przy ul. (...) oraz przebudowa ww. budynku. Oprocentowanie kredytu ustalone zostało jako zmienne, w wysokości stopy (...) dla jednomiesięcznych depozytów, powiększonej o 2 punkty procentowe. Zgodnie z umową piąty dzień każdego miesiąca stanowił termin wymagalności odsetek. Powyższy kredyt został zabezpieczony poprzez weksel własny in blanco ww. kredytobiorców, hipotekę łączną zwykłą w kwocie 1.230.000 zł na zabezpieczenie należności kapitałowych oraz hipotekę łączną zwykłą w kwocie 227.000 zł na zabezpieczenie odsetek i innych kosztów ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego i własności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego we W., ul. (...), przysługującym A. S. i J. S., dla której Sąd Rejonowy (...) we W.prowadzi księgę wieczystą (...), spółdzielczym prawie własności do lokalu mieszkalnego, położonego we W., ul. (...), przysługującego M. Ł. (1) i M. Ł. (2), dla którego Sąd Rejonowy (...) we W.prowadzi księgę wieczystą (...), prawie własności lokalu oraz 20,97% udziału we wspólnych częściach budynku oraz prawie użytkowania wieczystego gruntu, położonego we W., ul. (...), przysługującym I. Ł., dla której Sąd Rejonowy (...) we W.prowadzi księgę wieczystą (...), cesję praw z polisy ubezpieczeniowej ww. nieruchomości, oświadczenie kredytobiorców o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 Prawa bankowego, oświadczenia właścicieli ww. nieruchomości o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 Prawa bankowego. W toku negocjacji warunków umowy, strony dyskutowały nad wprowadzeniem zapisów o charakterze przejściowym zabezpieczenia na nieruchomości należącej do I. Ł., w związku z wzrastającą wartością nieruchomości położonej przy ul. (...) we W.. Do wprowadzenia takich zapisów w umowie jednakże nie doszło.

Integralną część umowy stanowił Regulamin Czynności Kredytowych i Zabezpieczających. Zgodnie z § 17 ust. 2 lit. d-e ww. regulaminu, kredytobiorcy zobowiązani byli terminowo i należycie wykonywać swoje zobowiązania wobec banku i zapewnić terminowe i właściwe wykonanie zobowiązań wobec banku (…),wywiązywać się ze swoich zobowiązań prywatnoprawnych, w szczególności wobec innych instytucji finansowych (…), wywiązywać się ze swoich zobowiązań publicznoprawnych, w szczególności podatków i składek na ubezpieczenia społeczne. Stosownie zaś do § 13 ust. 1 spłata należności miała zostać dokonywana najpóźniej w dacie wymagalności i na rachunek bankowy wskazany w umowie. W razie niespłacenia należności do godz. 14 czasu (...) w terminie wymagalności, zgodnie z § 14 regulaminu, stawały się one zadłużeniem przeterminowanym. Zaległe należności były oprocentowane według stopy oprocentowania stanowiącej dwukrotność stopy oprocentowania, która została ustalona w umowie, a zatem dwukrotność stopy (...) dla jednomiesięcznych depozytów, powiększonej o 2 punkty procentowe. Nowy regulamin czynności kredytowych obowiązujący od 14 maja 2012 r. wprowadził nową stawkę oprocentowania dla zaległych należności, która została określona na wysokość odsetek maksymalnych wskazanych w k.c. Odpowiednio do § 19, bank był uprawniony do wypowiedzenia umowy o udzielenie kredytu zgodnie z odnoszącymi się do umowy kredytu przepisami Prawa bankowego. Na dzień podpisywania umowy, art. 75 Ustawy z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe, stanowił, że w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu.

Zmianą z dnia 29 kwietnia 2011 r. (...) Bank (...) S.A. zmienił nazwę na (...) Bank (...) S.A.

Pozwani kredytobiorcy zaniechali regularnych spłat kredytu ok. maja 2012 r. Od tego momentu dług względem powodowego banku, w związku z brakiem spłat, regularnie rósł. W maju 2013 r. pozwani zwrócili się z wnioskiem do (...) S.A. o rozważenie restrukturyzacji udzielonego kredytu, w tym o czasowe zawieszenie płatności należności oraz naliczania odsetek karnych, a także innych obciążeń do września 2013 r.

W dniu 19 lutego 2013 r. powódka wezwała pozwanych do zapłaty zaległych płatności, które na dzień wezwania wynosiły 37.573,39 zł, w terminie do 4 marca 2013 r. pod rygorem wypowiedzenia umowy kredytowej. Wezwania zostały doręczone pozwanym w dniach 22 i 26 lutego 2013 r.

Przed wypowiedzeniem umowy kredytu, pozwani posiadali zaległości w spłacie kapitału głównego w wysokości 74.622,46 zł oraz 15.041,04 zł zaległości w płatności odsetek od kapitału głównego. Reprezentujący powodowy bank T. B. kontaktował się z pozwanymi celem polubownego rozwiązania problemów w płatnościami rat kredytu poprzez sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) we W., do której jednak nie doszło. Do dnia wypowiedzenia umowy, pozwani spłacili 446.253,37 zł kredytu, a do spłaty pozostało im 783.746,63 zł.

W dniu 2 września 2013 r. w związku z zajęciami występującymi na rachunku bankowym, zaległościami w obsłudze rat kapitałowo – odsetkowych oraz wszczęciem egzekucji z nieruchomości stanowiących zabezpieczenie kredytu, na podstawie art. 75 pkt ustawy Prawo Bankowe, bank wypowiedział w całości z trzydziestodniowym terminem wypowiedzenia umowę kredytu zawartą z M. Ł. (1) i M. Ł. (2). Jednocześnie bank poinformował kredytobiorców, że saldo zadłużenia kredytu na dzień wypowiedzenia wyniosło 803.328,75 zł, na którą to kwotę składały się: 710.179,18 zł kapitału niewymagalnego, 74.622,46 zł kapitału wymagalnego, 17.598,47 zł odsetek zwykłych naliczonych od dnia 1 września 2013 r. włącznie oraz 928,64 zł tytułem odsetek karnych naliczonych od dnia 1 września 2013 r. włącznie. Ponadto bank wskazał, że przysługują mu odsetki zwykłe w wysokości 4,63% od kapitału niewymagalnego, liczone zgodnie z umową od dnia 2 września 2013 r. do dnia zapłaty włącznie, natomiast od kwoty kapitału wymagalnego, odsetki karne w wysokości odsetek maksymalnych, które na dzień 2 września 2013 r. wynosiły 16%. Bank wezwał kredytobiorców do spłaty zadłużenia w terminie 30 dni od chwili otrzymania wezwania.

Wezwania zostały doręczone odpowiednio, I. Ł. w dniu 4 września 2013 r., M. Ł. (2) oraz M. Ł. (1) w dniu 18 września 2013 r. Odbioru przesyłki w imieniu M. Ł. (1) dokonała M. P., w miejscu wskazanym przez pozwanego jako adres do doręczeń.

Na dzień wypowiedzenia umowy, rachunki bankowe kredytobiorców były zajęte na poczet należności Urzędu Skarbowego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Banku (...) S.A. z siedzibą w K., wynikających z działalności (...) S.C. M. Ł. (1), M. Ł. (2). Pozwany M. Ł. (1) wskazał w toku postępowania, że zadłużenie wspólników (...) S.C. względem Urzędu Skarbowego wynosi ok. 300.000 zł, a względem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ok.100.000 zł.

Do dnia wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie, pozwani nie dokonali spłaty zadłużenia.

W dniu 7 marca 2014 r. (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wystawił wyciąg z ksiąg bankowych nr (...), zgodnie z którym zadłużenie M. Ł. (2) oraz M. Ł. (1) z tytułu udzielonego kredytu, wynosi 829.262,48 zł, na którą to kwotę składają się: kapitał przeterminowany w wysokości 783.764,63 zł, odsetki umowne zwykłe w kwocie 1.244,24 zł naliczone za od 7 do 20 października 2013 r. włącznie, odsetki umowne w podwyższonej wysokości (karne) w kwocie 44. 271,61 zł, w tym 1.775,12 zł – odsetki naliczone od 21 października 2013 r. do 4 listopada 2013 r. włącznie od kwoty zadłużenia przeterminowanego w wysokości 783.746,63 zł wg maksymalnej stopy odsetek w wysokości 16%, odsetki w tym okresie wyniosły 5.224,98 zł, z czego spłacono 3.449,86 zł, 5.573,31 zł - odsetki naliczone od 5 listopada 2013 r. do 20 listopada 2013 r. włącznie od kwoty zadłużenia przeterminowanego w kwocie 783.746,63 zł wg maksymalnej stopy odsetek w wysokości 16%, 11.146,62 zł – odsetki naliczone od 21 listopada 2013 r. do 22 grudnia 2013 r. włącznie od kwoty ww. zadłużenia przeterminowanego wg maksymalnej stopy odsetek w wysokości 16%, 10.101,62 zł – odsetki naliczone od 23 grudnia 2013 r. do 20 stycznia 2014 r. od kwoty zadłużenia przeterminowanego wg maksymalnej stopy odsetek w wysokości 16%, 10.798,29 zł - odsetki naliczone od kwoty zadłużenia wg maksymalnej stopy odsetek w wysokości 16%,, 4.876,65 zł – odsetki naliczone od 21 lutego 2014 r. do 6 marca 2014 r. włącznie od kwoty zadłużenia przeterminowanego wg maksymalnej stopy odsetek w wysokości 16%. Ponadto wskazano w nim, że powódce przysługują dalsze odsetki od kwoty kapitału przeterminowanego w wysokości odsetek maksymalnych.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie zeznań pozwanych i świadków B. S. i T. B. oraz dokumentów prywatnych i urzędowych, przedłożonych przez strony postępowania. Zeznania pozwanych zostały przez Sąd jedynie w części obdarzone walorem wiarygodności, bowiem Sąd ten uznał, iż byli oni zainteresowani rozstrzygnięciem istniejącego sporu na swoją korzyść.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Na uwzględnienie nie zasługiwał zarzuty pozwanych co do braku legitymacji czynnej powoda do wytoczenia niniejszego powództwa. W załączeniu do pozwu, powód załączył bowiem Odpis pełny z Rejestru Przedsiębiorców, z którego wynika, że w wyniku zmiany nr (...), wprowadzonej w dniu 29 kwietnia 2011 r. (...) Bank (...) S.A. zmienił nazwę na (...) Bank (...) S.A., a następnie w toku procesu, w wyniku połączenia się z innym bankiem, jego następcą prawnym został Bank (...) S.A. z siedzibą w W., KRS (...). Z tych też przyczyn, w ocenie tego Sądu, wskazany wyżej zarzut nie zasługiwał na uwzględnienie.

Pozwani podnieśli, iż w ich opinii brak było przesłanek, aby powodowy bank wypowiedział M. Ł. (1) i M. Ł. (2) umowę kredytu. Z tym twierdzeniem pozwanych, Sąd Okręgowy także się nie zgodził, wskazując, iż jak wynika z zapisów przytoczonego w stanie faktycznym Regulaminu Czynności Kredytowych i Zabezpieczających, kredytobiorcy zobowiązani byli terminowo i należycie wykonywać swoje zobowiązania wobec banku i zapewnić terminowe i właściwe wykonanie zobowiązań wobec banku (…),wywiązywać się ze swoich zobowiązań prywatnoprawnych, w szczególności wobec innych instytucji finansowych (…), wywiązywać się ze swoich zobowiązań publicznoprawnych, w szczególności podatków i składek na ubezpieczenia społeczne. Do wypełnienia tych obowiązków, w ocenie tego Sądu nie doszło, w szczególności, iż w czasie trwania umowy kredytu, pozwani M. Ł. (1) i M. Ł. (2) nie dokonywali regularnych spłat kredytu wobec powodowego banku, a także nie wywiązywali się ze swoich zobowiązań prywatno i publicznoprawnych, w tym wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Urzędu Skarbowego, a także wobec innego banku, co skutkowało zajęciem rachunku bankowego pozwanych, prowadzonego w powodowym banku. W konsekwencji Sąd I Instancji uznał, że przesłanki z ww. regulaminu, który stanowił integralną część umowy kredytowej zostały spełnione, i powodowy bank miał prawo wypowiedzieć umowę łączącą go z pozwanymi M. P. i M. Ł. (1).

Pozwani zarzucili również, że umowa kredytowa nie została skutecznie wypowiedziana, bowiem wypowiedzenie nie zostało skutecznie doręczone pozwanemu M. Ł. (1), gdyż w jego imieniu odebrała korespondencję z banku nieuprawniona do tego pozwana M. Ł. (2). Sąd zważył, że także ten zarzut nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem z treści przytaczanego już wcześniej regulaminu wynika, że wszelkie pisma banku wysłane do kredytobiorcy na ostatni podany adres uważa się za doręczone, chyba, że Kredytobiorca zawiadomił bank, co najmniej 7 dni wcześniej, o swoim nowym adresie, na który wysyłać należy takie pisma. Pismo wg regulaminu uważane było za doręczone listem – w dniu dostarczenia listu. Mając na uwadze, że list polecony do pozwanego, odebrała jego małżonka, również strona umowy kredytowej, nie sposób uznać ją za osobę nieuprawnioną, w szczególności, że prowadzi wraz z mężem wspólne gospodarstwo domowe, a także prowadzi wraz z mężem działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej.

W ocenie Sądu Okręgowego, za bezzasadne należało uznać także zarzuty pozwanych, co do wysokości dochodzonej przez bank kwoty. Jak wynika bowiem z art. 95 ust. 1 Ustawy z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe , księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, jak również sporządzone w ten sposób pokwitowania odbioru należności mają moc prawną dokumentów urzędowych w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych oraz ustanowionych na rzecz banku zabezpieczeń i mogą stanowić podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 marca 2011 r., sygn. akt P 7/09 wskazał, że nie ma wystarczającego uzasadnienia dla utrzymywania mocy dokumentu urzędowego ksiąg rachunkowych banku i wystawionych na ich podstawie wyciągów w stosunku do konsumentów, przede wszystkim z uwagi na fakt, że utrudnia to przeprowadzenie dowodu nieistnienia dochodzonego przez bank roszczenia bądź innej wysokości takiego roszczenia, jednakże z uwagi na fakt, że pozwani M. Ł. (1) i M. Ł. (2) są przedsiębiorcami w rozumieniu Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, Sąd I Instancji nie znalazł podstaw, by przypisać pozwanym cechy konsumentów i uznał, że kwoty wynikające z Wyciągu z Ksiąg Rachunkowych Banku, są powodowemu bankowi należne.

Odnosząc się do zarzutów pozwanej I. Ł. zgodnie z którymi, odpowiedzialność rzeczowa ww. pozwanej miała być jedynie czasowa, do momentu zakończenia remontu nieruchomości położonej przy ul. (...) we W., Sąd Okręgowy wskazał, iż pozwani nie wykazali takiego charakteru zabezpieczenia hipotecznego na nieruchomości należącej do pozwanej I. Ł.. W umowie kredytowej brak jest zapisów o takich ustaleniach w wyniku negocjacji, nadto Sąd I Instancji wziął pod uwagę zeznania świadka B. S., który wskazał, że w przypadku zaistnienia takowych ustaleń, każdorazowo są one zamieszczane w treści umowy kredytu. Wobec powyższego, Sąd ten uznał, iż brak było podstaw do zwolnienia pozwanej I. Ł. z odpowiedzialności rzeczowej z tytułu hipoteki zabezpieczającej umowę kredytową. Jednocześnie Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw, by na podstawie zasad współżycia społecznego, dokonać takiego zwolnienia.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c.

Od powyższego wyroku apelację wniosła pozwana I. Ł., zaskarżając wyrok w punkcie pierwszym i podnosząc następujące zarzuty:

- nieuwzględnienie przez Sąd I Instancji faktu, iż sytuacja życiowa pozwanej jest bardzo trudna;

- pominięcie okoliczności, iż zabezpieczenie udzielone przez syna pozwanej jest wystarczające do zaspokojenia roszczeń banku,

- błędna ocena, iż pozwana nie jest konsumentem;

- błędna ocena dokumentów bankowych poprzez przyznanie im mocy dokumentów urzędowych wbrew wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego z 15 marca 2011 r., sygn. akt P 7/09,

- nienależyta ocena materiału dowodowego poprzez uznanie za udowodnioną wysokości wierzytelności banku, podczas gdy wyliczenia powoda zostały przez pozwaną zakwestionowane, a bank nie przedstawił żadnych harmonogramów spłat,

- błędne ustalenie, iż kredyt został prawidłowo wypowiedziany,

- błędne ustalenie, iż w księdze wieczystej nieruchomości pozwanej widnieje hipoteka na rzecz powodowego banku, podczas gdy hipoteka ta wpisana jest na rzecz (...) Banku S.A.,

- naruszenie przepisów o hipotekach poprzez uznanie, iż wpisana do księgi wieczystej lokalu pozwanej hipoteka zabezpiecza wypowiedziany kredyt w całości, a nie jedynie zaległe raty kredytowe.

W konsekwencji pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa banku wobec niej.

Powód wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej prowadzi do częściowej zmiany orzeczenia, jednak nie ze względu na zawarte w niej zarzuty, które są bezzasadne.

Sąd Apelacyjny podziela zarówno ustalenia faktyczne, jak i co do zasady ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy, jednakże wymaga ona częściowego uzupełnienia.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (w wersji obowiązującej w dacie ustanowienia hipoteki) - w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka). Z treści tego przepisu, a także z art. 75 tej ustawy wynika, że podstawowym uprawnieniem wierzyciela z tytułu hipoteki jest prawo dochodzenia zaspokojenia z obciążonej nieruchomości, a podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy przeciwko właścicielowi obciążonej nieruchomości. Jak wskazał SN w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 sierpnia 2004 r. IV CK 606/03: „Sens hipoteki polega na tym, aby w sytuacji nieuzyskania zaspokojenia od dłużnika osobistego wierzyciel mógł uzyskać zaspokojenie od dłużnika rzeczowego - do wysokości hipoteki - pomimo tego, że żaden stosunek obligacyjny pomiędzy nimi nie istnieje. Jeżeli zatem zobowiązany osobiście nie wykonuje należnego świadczenia pieniężnego, wierzyciel może wszcząć egzekucję przeciwko dłużnikowi rzeczowemu, przedtem jednak musi uzyskać przeciwko niemu tytuł wykonawczy” (LEX nr 188488). A zatem fakt, iż pozwana nie jest dłużnikiem osobistym, nie uchyla jej odpowiedzialności wobec banku jako dłużnika rzeczowego.

Wbrew twierdzeniom pozwanej, prawidłowe są ustalenia Sądu Okręgowego, iż jej nieruchomość jest obciążona hipoteką na rzecz powodowego banku. Wprawdzie księdze wieczystej prowadzonej dla lokalu pozwanej wpisany jest jako wierzyciel hipoteczny (...) Bank (...) S.A., ale z odpisu z KRS tego banku wynika, iż w 2011r. dokonano jedynie zmiany nazwy banku na (...) Bank S.A., a zatem nadal był to ten sam podmiot. Natomiast - od 29 kwietnia 2015 r. następcą prawnym (...) Bank S.A. jest Bank (...) S.A. w związku z przejęciem (...) Banku (...) S.A. przez Bank (...) S.A. i zmianą jego nazwy (k. 269 i nast.). (...) Banku (...) S.A. z (...) Bank (...) S.A. nastąpiło w trybie art. 492§1 pkt 1 k.s.h., co oznacza, iż zgodnie z art. 494§ 1 k.s.h. spółka przejmująca wstąpiła z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej. Sukcesja uniwersalna dotyczy wszelkich majątkowych składników materialnych i niematerialnych, w tym praw rzeczowych. Ujawnienie w księgach wieczystych lub rejestrach przejścia na spółkę przejmującą albo na spółkę nowo zawiązaną praw ujawnionych w tych księgach lub rejestrach następuje na wniosek tej spółki, ale wpis spółki przejmującej do księgi wieczystej ma charakter deklaratoryjny, bowiem zarówno wierzytelność, jak i hipoteka już z mocy prawa przeszła na spółkę przejmującą.

Hipoteka jest prawem akcesoryjnym, co oznacza, że jej istnienie i treść zależą od wierzytelności, którą zabezpiecza. Zgodnie z art. 73 u.k.w.h., właściciel nieruchomości niebędący dłużnikiem osobistym może niezależnie od zarzutów, które mu przysługują osobiście przeciwko wierzycielowi hipotecznemu, podnosić zarzuty przysługujące dłużnikowi oraz te, których dłużnik zrzekł się po ustanowieniu hipoteki. Pozwana mogła zatem powołać się na zarzuty przysługujące dłużnikom osobistym, w tym również kwestionować skuteczność wypowiedzenia kredytu oraz wysokość wierzytelności. Jednak wbrew twierdzeniom apelacji pozwana w niniejszej sprawie nie może być traktowana jako konsument. Zgodnie z treścią art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W niniejszej sprawie czynność w postaci zawarcia umowy o kredyt została dokonana między przedsiębiorcami i to jest istotne dla określenia jej charakteru. Pozwana zabezpieczyła kredyt udzielony innym osobom na prowadzenie działalności gospodarczej, nie może zatem powoływać się na swój status konsumenta, bowiem to nie ona zawierała z bankiem umowę.

Jednakże niezależnie od powyższego - od dnia 20 lipca 2013 r. dokument bankowy, o którym mowa w art. 95 ust. 1 ustawy z 1997 r. Prawo bankowe, w postępowaniu cywilnym jest traktowany jako dokument prywatny, co jednak nie oznacza, iż nie ma żadnej mocy dowodowej. Zgodnie z art. 245 k.p.c. dokument prywatny jest dowodem tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie w nim zawarte, a zatem upoważnieni pracownicy banku złożyli oświadczenie, co do wysokości zadłużenia pozwanych wynikającego z rachunków bankowych, jak i sposobu ich wyliczenia. Wbrew twierdzeniom pozwanej powód wykazał fakt udzielenia kredytu i jego kwotę, zasady na jakich został udzielony, a także wysokość zaległości, składając dowody w postaci umowy o kredyt z dnia 26 września 2006r., Regulaminu czynności kredytowych i zabezpieczających, wyciągu z ksiąg rachunkowych banku, historii rachunku bankowego pozwanych (k. 212 i nast.). W wyciągu z ksiąg banku (k. 6) wskazano dokładnie co się składa na dochodzoną kwotę i jak jest to wyliczone. Zgodnie z art. 6 k.c. powód powinien udowodnić wysokość wypłaconego kredytu i sposób naliczania odsetek, natomiast pozwani, że spłacili ten kredyt, kiedy i w jakiej wysokości – a zatem ciężar dowodu w kwestii innej kwoty spłaty niż wskazana przez wierzyciela spoczywał na stronie pozwanej. Jednak w tym postępowaniu nie było sporne między kredytobiorcami a bankiem jaka kwota została spłacona (k. 97v – bank przyznał, iż pozwani spłacili na datę wypowiedzenia 446 253,37 zł tytułem należności głównej co jest zgodne z twierdzeniami pozwanych). Na kwotę dochodzoną pozwem składa się nie tylko pozostały do spłaty kapitał, ale również naliczone odsetki wskazane w wyciągu z ksiąg rachunkowych banku (k. 6). Brak jest w niniejszej sprawie podstaw faktycznych do kwestionowania tych wyliczeń.

Zarówno hipoteka umowna zwykła, jak i hipoteka umowna kaucyjna, obciążające nieruchomość I. Ł. zabezpieczają spłatę kredytu udzielonego M. Ł. (1) oraz M. Ł. (2) na podstawie umowy z 26 września 2006r., co oznacza, iż pozwana ponosi odpowiedzialność za wierzytelności wymienione w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej – maksymalnie do wysokości kwoty danej hipoteki. Wpisy te nie zawierają ograniczenia, że pozwana odpowiada tylko za zaległe raty, ale nie odpowiada za pozostałą do spłaty kwotę kredytu w przypadku jego wypowiedzenia.

Wbrew twierdzeniom apelacji kredyt został też skutecznie wypowiedziany. Stanowiący integralną część umowy kredytowej Regulamin czynności kredytowych i zabezpieczających w § 19 w kwestii wypowiedzenia odsyła do przepisów prawa bankowego (k. 176). Wypowiedzenie umowy kredytowej z dnia 2 września 2013r. zostało dokonane na podstawie art. 75 ust. 1 i 2 prawa bankowego (Dz.U.2012.1376), zgodnie z którym - w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu. Z dokumentów złożonych przez strony, jak i twierdzeń obydwu stron wynika, iż dłużnicy nie spłacali terminowo kredytu, nadto obniżyła się ich zdolność kredytowa w związku z wszczęciem przeciwko nim egzekucji z przedmiotu zabezpieczenia i zajęciem rachunków bankowych (k. 13, k. 181 i nast. dokumenty, k. 304 zeznania M. Ł. (1)), a zatem bank miał podstawy do wypowiedzenia im umowy. Wypowiedzenie to otrzymała również pozwana I. Ł. (k. 13 - 13v), co świetle art. 78 ust. 1 u.k.w.h. jest skuteczne wobec niej jako dłużnika rzeczowego.

Umowna hipoteka łączna zgodnie z treścią art. 76 ust. 2 zd. 1 i ust. 3 u.k.w.h. daje wierzycielowi uprawnienie wyboru sposobu zaspokojenia: może on żądać zaspokojenia w całości lub w części z każdej nieruchomości z osobna, z niektórych z nich lub ze wszystkich łącznie. Bank ma zatem prawo wyboru z którego zabezpieczenia będzie korzystał. Pomimo zajęcia nieruchomości pozostałych pozwanych i prowadzenia z nich egzekucji, Bank nie uzyskał dotychczas zaspokojenia. Zgodnie z art. 94 u.k.w.h., dopiero wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką (np. przez spłatę) pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki (chyba że przepis szczególny stanowi inaczej). Wprawdzie jak wynika z twierdzeń powoda nieruchomość pozwanych przy ul. (...) we W. została oszacowana na kwotę ok. 3000 000 zł, ale w chwili obecnej nie wiadomo, ilu wierzycieli przystąpiło do egzekucji, czy i za jaką kwotę nieruchomość zostanie ostatecznie sprzedana, jakie będą koszty egzekucji, o ile jeszcze narosną odsetki. Okoliczność ta nie może stanowić podstawy do oddalenia powództwa przeciwko pozwanej I. Ł..

Dłużnikom przysługują stosowne uprawnienia dopiero w toku postepowania egzekucyjnego: zgodnie z art. 799 § 2 k.p.c. - jeżeli egzekucja z jednej części majątku dłużnika oczywiście wystarcza na zaspokojenie wierzyciela, dłużnik może żądać zawieszenia egzekucji z pozostałej części majątku. Natomiast stosownie do art. 1039 k.p.c. - jeżeli wierzytelność jest zabezpieczona na kilku nieruchomościach łącznie, wierzyciel powinien przed uprawomocnieniem się postanowienia o przysądzeniu własności złożyć oświadczenie, czy i w jakiej wysokości żąda zaspokojenia z każdej ze sprzedanych nieruchomości (…). Jednakże na etapie postępowania rozpoznawczego powództwo nie może być oddalone tylko na tej podstawie, że wierzyciel wszczął egzekucję tej samej wierzytelności z innych przedmiotów majątkowych.

Trudna sytuacja życiowa i majątkowa pozwanej może być rozważona jedynie w kontekście art. 5 k.c., zgodnie z którym - nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Jednak zastosowanie art. 5 k.c. może wchodzić w grę tylko wówczas, gdy w świetle oceny określonego stanu faktycznego, przy uwzględnieniu treści konkretnej normy prawnej włącznie z jej celem, można mówić o tym, że korzystanie przez osobę zainteresowaną z przysługującego jej prawa podmiotowego pozostaje w sprzeczności z określonymi w nim zasadami. Przy stosowaniu tego przepisu trzeba mieć też na względzie, że domniemywa się, iż korzystający ze swego prawa czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego (ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa). Dopiero istnienie szczególnych okoliczności może domniemanie to obalić i pozwolić na zakwalifikowanie określonego zachowania, jako nadużycia prawa, niezasługującego na poparcie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. W niniejszej sprawie takich szczególnych okoliczności nie wykazano. Nie można uznać, aby bank wypowiadając kredyt i dochodząc zwrotu udzielonego kredytu, w tym od dłużnika rzeczowego nadużywał swego prawa, w szczególności w sytuacji, gdy nie wiadomo jeszcze czy uzyska pełne zaspokojenie z innych zabezpieczeń. Wystarczająca ochronę dają dłużnikowi w tym zakresie przepisy dotyczące postępowania egzekucyjnego. Natomiast sama sytuacja życiowa i majątkowa pozwanej zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie jest wystarczająca do zastosowania art. 5 k.c. W istocie pozwana powołuje się na fakt, iż przedmiotowy lokal stanowi jej jedyny majątek i miejsce zamieszkania. Jednakże na tym etapie nie wiadomo czy dojdzie ostatecznie do egzekucji z tego mieszkania. Na marginesie należy zauważyć, iż mieszkanie należące do pozwanej jest dosyć duże (ponad 90 m ²), a zatem nawet w przypadku jego licytacji na zaspokojenie jakieś części roszczeń banku pozostałych po przeprowadzeniu egzekucji z majątku dłużników osobistych, powinna ona otrzymać część należności ze sprzedaży, zaś co do części wyegzekwowanej od niej - może domagać się jej zwrotu od dłużników osobistych.

Zarzuty zawarte w apelacji pozwanej są zatem bezzasadne. Jednak przedmioty wyrok podlegał zmianie z uwagi na jego nieprawidłowe sformułowanie (niejasne sformułowanie kto z pozwanych odpowiada solidarnie, a kto na zasadach odpowiedzialności in solidum), jak i brak podstaw prawnych do uznania, iż pozwana I. Ł. odpowiada na zasadzie solidarności z pozostałymi pozwanymi). Ponadto przedmiotowy wyrok wbrew treści art. 319 k.p.c. w zw. z art. 69 u.k.w.h. nie zawiera zastrzeżenia pozwanej I. Ł. prawa powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności nie tylko do nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny przy ulicy (...) we W., ale też do wysokości hipotek obciążających tę nieruchomość na rzecz powoda.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 385 i 386§1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. mając na uwadze, iż pozwana jest emerytką, została zwolniona przez Sąd z kosztów sądowych, posiada jedynie przedmiotowy obciążony hipoteką lokal. Ponadto – powód dochodzi od niej roszczenia z hipoteki, pomimo, iż prowadzi egzekucję wierzytelności z nieruchomości pozostałych pozwanych, z której jest prawdopodobne, że uzyska zaspokojenie. Strona powodowa – jak wynika z twierdzeń złożonych na rozprawie apelacyjnej - dochodzi zasądzenia należności od pozwanej jedynie z ostrożności, na wypadek gdyby nie uzyskano zaspokojenia roszczeń w całości w ramach egzekucji prowadzonej przeciwko pozostałym pozwanym. W ocenie Sądu Apelacyjnego, w niniejszej sprawie nie było konieczności tak szybkiego wytoczenia powództwa przeciwko I. Ł., bez oczekiwania na wynik egzekucji toczącej się przeciwko dłużnikom osobistym, a zatem obciążanie pozwanej kosztami procesu, który wprawdzie był zasadny, ale nie był na tym etapie konieczny, jest sprzeczne z zasadami słuszności. Wprawdzie na tej podstawie zwolnienie takie zastosował już Sąd Okręgowy, jednak wniesienie apelacji przez pozwaną związane było z przebiegiem postępowania egzekucyjnego z majątku pozostałych pozwanych i oczekiwaniem na jego zakończenie.