Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Beata Łapińska

Protokolant st. sekr. sądowy Karolina Rudecka

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury górniczej

na skutek odwołania K. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 17 lipca 2017 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 902/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 lipca 2017 roku, znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił K. K. przyznania prawa do emerytury górniczej, wskazując że wnioskodawca nie udokumentował wymaganego 25-letniego okresu pracy górniczej, a jedynie 17 lat, 6 miesięcy i 7 dni pracy górniczej wraz z okresami w wymiarze półtorakrotnym, w tym 17 lat, 2 miesięcy i 16 dni pracy określonej w art. 50c ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie zaliczono okresów:

- od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku,

- od dnia 1 września 1991 roku do dnia 16 listopada 2006 roku,

ponieważ stanowiska – mechanik maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego i mechanik maszyn i urządzeń układu (...) nie figurują w załączniku Nr 3 rozporządzenia MPiPS z dnia 23 grudnia 1994 roku,

- od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 17 stycznia 2007 roku na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górniczych w przodku,

ponieważ z wyjaśnień zakładu pracy wynika, że wnioskodawca wykonywał te same czynności, kiedy był zatrudniony na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układu (...).

Organ rentowy nadmienił, że w celu zaliczenia w wymiarze półtorakrotnym okresu od dnia 18 stycznia 2007 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku należy nadesłać zaświadczenie z zakładu pracy z podaniem dokładnej ilości dniówek przepracowanych za ten okres.

W odwołaniu z dnia 9 sierpnia 2017 roku K. K. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury górniczej w wyniku zaliczenia do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym okresu od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 31 stycznia 2017 roku. W uzasadnieniu pełnomocnik wskazał, że ww. okresie wnioskodawca faktycznie wykonywał pracę górniczą stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio w przodku, która swoim charakterem odpowiada pracy na stanowisku rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonującego prace mechaniczne (zgodnie z rozporządzeniem MPiPS z dnia 23 grudnia 1994 roku, załącznik Nr 3, Dział III, poz. 7), co zostało potwierdzone w wydanym pracownikowi w dniu 5 kwietnia 2017 roku świadectwie wykonywania pracy górniczej. Do odwołania pełnomocnik załączył ewidencję dniówek górniczych skarżącego w wymiarze półtorakrotnym za okres od dnia 18 stycznia 2007 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku, z którego wynika, że przepracował on wówczas 8 dniówek zaliczonych w wymiarze półtorakrotnym.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powielejąc argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji. ZUS nadmienił, że nie przeliczył ponownie świadczenia z uwzględnieniem dniówek zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym z okresu od dnia 18 stycznia 2007 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku, ponieważ nie wpłynie to na zmianę decyzji.

Na rozprawie w dniu 27 czerwca 2018 roku profesjonalny pełnomocnik działający w imieniu ubezpieczonego poparł odwołanie, oświadczając że spornym w sprawie jest zaliczenie w wymiarze półtorakrotnym okresu od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 17 stycznia 2007 roku.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca K. K., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 13 kwietnia 2017 roku wniosek o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Ubezpieczony wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-4 akt emerytalnych).

Na dzień 1 kwietnia 2017 roku organ rentowy uznał za udowodniony staż pracy górniczej K. K. w wymiarze 17 lat, 6 miesięcy i 7 dni pracy górniczej, w tym 17 lat, 2 miesięcy i 16 dni pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1. Do stażu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym organ rentowy nie zaliczył okresu od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 31 stycznia 2017 roku.

(dowód: decyzja z dnia 17 lipca 2017 roku, k. bez nr w aktach ZUS)

W dniu 1 sierpnia 1986 roku K. K. został zatrudniony w (...)na stanowisku montera koparek i zwałowarek w oddziale (...). Z dniem 16 stycznia 1989 roku ubezpieczony po odbyciu służby wojskowej powrócił do pracy w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) B. i zajmował kolejno następujące stanowiska:

- od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku – mechanik maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego w oddziale (...),

- od dnia 1 września 1991 roku do dnia 16 listopada 2006 roku – mechanik maszyn i urządzeń układu (...) w oddziale (...), później oddział (...),

- od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku – mechanik maszyn i urządzeń górniczych w przodku w oddziale (...).

(dowód: umowa o pracę z dnia 1 sierpnia 1986 roku, k. 1, umowa o pracę z dnia 16 stycznia 1989 roku, k. 13, angaże: z dnia 11 kwietnia 1989 roku, z dnia 15 listopada 1990 roku, k. 14 – 15, z dnia 17 lipca 1991 roku, k. 19, z dnia 1 września 1991 roku, k. 20, z dnia 26 maja 1992 roku, k. 21, z dnia 27 czerwca 1991 roku, k .22, z dnia 31 sierpnia 1994 roku, k. 23, z dnia 22 listopada 1995 roku, k. 24, z dnia 24 marca 1998 roku, k. 26, z dnia 25 maja 1999 roku, k. 29, z dnia 22 listopada 1999 roku, k. 30, z dnia 13 stycznia 2000 roku, k. 31, z dnia 19 listopada 2002 roku, k. 34, z dnia 14 kwietnia 2006 roku, k. 42, angaż z dnia 29 grudnia 2006 roku, k. 50 akt osobowych wnioskodawcy)

Pomimo zajmowania różnych stanowisk, w okresie od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku wnioskodawca realizował te same obowiązki polegające na wykonywaniu remontów głównych zwałowarek i przenośników taśmowych. Zadaniem brygady, w skład której wchodził ubezpieczony było przeprowadzanie kapitalnych remontów maszyn podstawowych. Demontował i montował części i podzespoły zwałowarek oraz stacji napędowych, rozdzielczych i zwrotnych znajdujących się na przenośnikach taśmowych. Były to remonty główne wykonywane w terenie, w miejscu gdzie znajdowała się maszyna, czyli na zwałowisku, odkrywce lub we wkopie. Ubezpieczony wymieniał płyty gąsienicowe, koła, wózki, konstrukcje wahaczy, silniki, liny nośne, przekładnie, bębny napędowe, zwrotne oraz kierunkowe. Sporadycznie ubezpieczony realizował także prace remontowe koparek wielonaczyniowych. Podczas wykonywania czynności przez ubezpieczonego maszyny podstawowe były wyłączone. Naprawy trwały nawet pół roku i wówczas zwałowarki lub koparki nie były wykorzystywane w zakładzie górniczym. Wymiany stacji zwrotnych i napędowych usytuowanych na przenośnikach taśmowych były realizowane w różnej odległości od przodka wydobywczego. Ubezpieczeni i inni członkowie oddziału byli przewożeni do miejsca pracy, czyli wkopu samochodami zakładowymi. Pracowali w systemie dwuzmianowym bez dodatku stykowego.

(dowód: zeznania świadka J. B., nagranie od minuty 3:38 do minuty 16:50, zeznania świadka J. K., nagranie od minuty 16:50 do minuty 29:43, protokół z rozprawy z dnia 27 czerwca 2018 roku, k. 15 – 17 akt sprawy)

W charakterystyce stanowiska pracy ubezpieczonego jego pracodawca wskazano, że:

- w okresie od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 31 sierpnia 1991 roku był on zatrudniony na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego oddziale (...) (...), a od 1990 roku w oddziale (...) (...), gdzie wykonywał czynności związane z remontami głównymi zwałowarek i przenośników taśmowych,

- w okresie od dnia 1 września 1991 roku do dnia 16 stycznia 2006 roku był on zatrudniony na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń układu (...) w oddziale (...) (...)/(...). Oddział (...) pojawiający się w wykazie to oddział (...), który decyzją pracodawcy zmienił symbol z (...) na (...) bez zmiany nazwy i zakresu pracy. Pracując na ww. stanowisku K. K. nadal wykonywał czynności związane z remontami głównymi zwałowarek i przenośników taśmowych na zwałowisku i odkrywce P. B. oraz P. S..

Jednocześnie pracodawca poinformował, że będąc zatrudnionym na stanowisku mechanika maszyn i urządzeń górniczych w przodku w oddziale (...) ubezpieczony wykonywał takie same czynności jak przed dniem 17 listopada 2016 roku. Wykonywana praca zarówno przed dniem 17 listopada 2006 roku, jak po tej dacie związana była z remontami głównymi.

Niezależnie od nazwy stanowiska pracy w okresie od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku K. K. realizował te same obowiązki w postaci następujących prac mechanicznych:

- demontaż i montaż części i podzespołów zwałowarek, w tym wymiana łańcuchów płyt gąsiennicowych, wymiana kół zabierakowych i zwrotnych na pojazdach maszyn, wymiana wózków dwukołowych, wymiana konstrukcji wahaczy czterokołowych, wymiana i ustawianie silników na poszczególnych napędach, remont odbojnic poszczególnych przesypów,

- naprawa konstrukcji nośnej i pomocniczej,

- naprawa koszy zasypowych, zadaszeń osłon i itp.,

- czyszczenie ze smaru konstrukcji, szlifowanie konstrukcji,

- prace konserwacyjne i smarownicze (uzupełnianie smaru, wymiana oleju hydraulicznego),

- zabudowa siłowników i podnoszenie wybranych zespołów maszyny ( m.in. dźwigary pojazdów zwałowarki i podawarki, konstrukcje obrotnicy głównej),

- wyważanie maszyn podstawowych ( korekta mas balastowych w skrzyniach balastowych),

- wymiany lin nośnych wciągarek na zwałowarkach,

- wymiany lin wantowych maszyn podstawowych,

- modernizacja podstaw wyłączników krańcowych zabudowanych na maszynach,

- naprawa układów sterowania pojazdami zwałowarek,

- demontaż i montaż części i podzespołów stacji napędowych, rozdzielczych, zwrotnych, m.in.: przekładnie napędu przenośników, bębny napędowe, zwrotne, kierunkowe, pomieszczenia rozdzielni elektrycznej.

Powyższe prace były wykonywane w kolejnych cyklicznych remontach głównych następujących maszyn pod stawowych : (zwałowarki (...), (...), (...), (...), (...), (...)) oraz w remontach przenośników taśmowych układu (...).

(dowód: charakterystyka stanowisk pracy z dnia 27 czerwca 2017 roku, k. bez nr w aktach emerytalnych)

Powołana przez pracodawcę ubezpieczonego Komisja weryfikacyjna na posiedzeniu w dniu 23 marca ustaliła, że w okresie od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 17 stycznia 2007 roku wnioskodawca stale przez 4 041 dniówek pracował jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonujący prace mechaniczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn.

(dowód: protokół z posiedzenia Komisji weryfikacyjnej z dnia 23 marca 2017 roku, k. 9 – 10 akt emerytalnych)

W świadectwie wykonywania pracy górniczej z dnia 5 kwietnia 2017 roku pracodawca K. K. wskazał, że w okresie od dnia 1 sierpnia 1986 roku do dnia 30 marca 2007 roku był on zatrudniony w (...) S.A. Oddział Kopalnia (...), w tym w okresach od dnia 1 sierpnia 1986 roku do dnia 26 lutego 2017 roku i od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 30 marca 2007 roku wykonywał pracę górniczą na stanowisku rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonującego prace mechaniczne (załącznik nr 3 do rozporządzenia MPiPS z dnia 23 grudnia 1994 roku, Dział III, poz. 7).

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 5 kwietnia 2017 roku, k. 8 akt emerytalnych)

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów i zważył, co następuje :

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie .

Przesłanki nabycia prawa do emerytury górniczej określa ustawa z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.), zwana dalej ustawą. Zgodnie z art. 50 a ust. 1 ustawy emerytura górnicza przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej
co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Przepis z art. 50b ustawy stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględnia się okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy, z tym że okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się, jeżeli praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy. W myśl art. 50 c ust. 1 pkt 4 ustawy za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

Przepis art. 50d ust. 1 ustawy stanowi zaś, że przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego: w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych (pkt 1) oraz w drużynach ratowniczych (pkt 2).

Wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej oraz wykonywanej w przodkach uwzględnianej w wymiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50 d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 nieobowiązującej ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn. Dz. U. z 1995 r., Nr 30, poz. 154). Wykaz ten obowiązuje jednak jedynie w takim zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Rozporządzenie wykonawcze nie może bowiem przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca. Tym samym, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowić muszą zawsze punkt wyjścia do oceny zasadności roszczeń emerytalnych ubezpieczonego.

Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 kwietnia 2010 roku (I UK 339/09, LEX nr 607444), zasady nabywania prawa do emerytur górniczych odbiegają od zasad obowiązujących powszechnie, co wynika z charakteru pracy górniczej, angażującej we wzmożonym stopniu siły fizyczne i psychiczne zatrudnionych. Z tego powodu ustalając ogólne zasady nabywania prawa do górniczej emerytury ustawodawca uznał za pracę na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego tylko zatrudnienie łączące się z wykonywaniem czynności o określonym charakterze i na wyszczególnionych w rozporządzeniu stanowiskach pracy. Jest to w pełni uzasadnione, jeśli uwzględni się charakter zatrudnienia na odkrywce. Z uwagi na warunki jego wykonywania i stopień bezpieczeństwa, wpływające na obciążenie fizyczne i psychiczne, nie może równać się ona z charakterem zatrudnienia pod ziemią. Dlatego też przepisy normujące zasady nabywania prawa do emerytury górniczej muszą być wykładane ściśle, przede wszystkim przy uwzględnieniu ich wykładni gramatycznej, zaś dla oceny charakteru pracy górniczej nie mogą mieć decydującego znaczenia ani zakładowe wykazy stanowisk, ani protokoły komisji weryfikacyjnej kwalifikujące określone zatrudnienie jako pracę górniczą. Dotyczy to także pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym. W konsekwencji, ani rozporządzenie wykonawcze, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca.

Powyższe rozważania prowadzą także do wniosku, że o uznaniu zatrudnienia jako pracy górniczej, w tym w wymiarze półtorakrotnym, nie przesądza nazwa stanowiska, użyta w wydanym przez pracodawcę świadectwie wykonywania pracy górniczej, odpowiadająca nomenklaturze zawartej w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, lecz pozytywna weryfikacja dokumentu pod kątem zgodności rzeczywiście wykonywanej przez pracownika pracy z ustawowymi wymaganiami (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2010 r., I UK 30/10, LEX nr 590314).

Kwestią sporną między stronami było wyłącznie to, czy wnioskodawca posiada wymagany 25-letni okres pracy górniczej (wymagany wiek wnioskodawcy oraz brak przynależności roszczącego do otwartego funduszu emerytalnego są w sprawie niesporne). Organ rentowy przyjął bowiem zaskarżoną decyzją, że ubezpieczony legitymuje się pracą górniczą w wymiarze jedynie 17 lat, 6 miesięcy i 7 dni, w tym 17 lat, 2 miesięcy i 16 dni pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Powyższe wynika z tego, że ZUS nie zaliczył do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym okresu od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 17 stycznia 2007 roku, w którym to ubezpieczony zajmował kolejno stanowiska w oddziale mechanika maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego, mechanika maszyn i urządzeń układu (...) oraz mechanika maszyn i urządzeń górniczych w przodku w oddziale (...) (...) (później (...)). Organ rentowy podnosił, że ubezpieczony do dnia 16 listopada 2006 roku zajmował stanowiska niewyszczególnione w załączniku nr 3 do rozporządzenia MPiPS z dnia 23 grudnia 1994 roku, a po tym dniu realizował obowiązki tożsame z tymi, które świadczył na posadzie mechanika maszyn i urządzeń układu (...). Wnioskodawca z takim stanowiskiem organu rentowego się nie zgadzał, wskazując, że okres od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 17 stycznia 2007 roku należy zaliczyć do stażu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym. Powoływał się przy tym na treść wystawionego mu świadectwa wykonywania pracy górniczej oraz ustalenia zakładowej Komisji Weryfikacyjnej. Co więcej, pomimo przedłożenia przez skarżącego ewidencji dniówek górniczych w wymiarze półtorakrotnym za okres od dnia 18 stycznia 2007 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku, ZUS nie zaliczył także tego okresu, wskazując że nie wpłynie to na zmianę decyzji.

Należy podkreślić, że przepis art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy, który wskazuje jaka praca może być zaliczona w wymiarze półtorakrotnym, stanowi o pracy w przodku na odkrywce, co oznacza, że przodek jest pojęciem węższym od pojęcia odkrywki. Przepisy nie definiują jednak pojęcia przodka i prac przodkowych. Przyjęcie tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu (tj. związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestionuje się również zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2011 roku, I UK 395/10). Pojęcie przodka musi być wykładane w sposób ścisły. Praca przodowa polega wyłącznie na urabianiu i ładowaniu urobku albo jest bezpośrednio związana z procesem urabiania urobku. Natomiast pod określeniem "inne prace przodkowe" rozumieć trzeba inne prace górnicze w przodku, jednakże rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy art. 50d ust. 1 pkt 1 (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, Legalis i wskazane w nim orzecznictwo).

Przenosząc powyższe na grunt analizowanej sprawy, stwierdzić należy, że zaliczeniu do stażu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie podlega okres zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku. W ww. okresie wnioskodawca zajmował posady mechanika maszyn i urządzeń górnictwa odkrywkowego, mechanika maszyn i urządzeń układu (...) oraz mechanika maszyn i urządzeń górniczych w przodku. Ubezpieczony był zatrudniony w oddziale (...), który później w wyniku zmiany nomenklatury, przyjął nazwę (...). Ze zgromadzonego materiału dowodowego w sposób niebudzący żadnych wątpliwości wynikało, że zadaniem tego oddziału było realizowanie remontów głównych zwałowarek i przenośników taśmowych. Na ww. stanowiskach wnioskodawca nie wykonywał prac, które odpowiadają definicji pracy przodkowej sformułowanej przez ustawodawcę w art. 50d ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Ustaleń w zakresie prac wykonywanych przez wnioskodawcę w okresie od dnia 16 stycznia 1989 roku do dnia 31 stycznia 2007 roku Sąd dokonał na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach osobowych i aktach rentowych, a przede wszystkim charakterystyki pracy sporządzonej przez pracodawcę ubezpieczonego. Sąd uwzględnił również zeznania złożone na rozprawie w dniu 27 czerwca 2018 roku przez świadków J. B. i J. K..

Należy wskazać, że w charakterystyce pracy wystawionej wnioskodawcy pracodawca podał, że pomimo zmian w nazwach stanowisk pracy, ubezpieczony w kwestionowanym przez organ rentowy okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy realizował te same czynności, które polegały na wykonywaniu remontów kapitalnych zwałowarek i przenośników taśmowych. K. K. wykonywał obowiązki realizowane w kolejnych, długotrwałych cyklicznych remontach głównych maszyn podstawowych w postaci zwałowarek i przenośników taśmowych. Podkreślenia wymaga, że maszyny te były podczas pracy wyłączone z ruchu zakładu górniczego. Tym samym pracownicy realizujący przy nich obowiązki mechaników i konserwatorów, w tym wnioskodawca, nie świadczyli obowiązków bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych. Wnioskodawca w kwestionowanym przez ZUS okresach wykonywał następujące czynności:

- demontaż i montaż części i podzespołów zwałowarek, w tym wymiana łańcuchów płyt gąsiennicowych, wymiana kół zabierakowych i zwrotnych na pojazdach maszyn, wymiana wózków dwukołowych, wymiana konstrukcji wahaczy czterokołowych, wymiana i ustawianie silników na poszczególnych napędach, remont odbojnic poszczególnych przesypów,

- naprawa konstrukcji nośnej i pomocniczej,

- naprawa koszy zasypowych, zadaszeń osłon i itp.,

- czyszczenie ze smaru konstrukcji, szlifowanie konstrukcji,

- prace konserwacyjne i smarownicze (uzupełnianie smaru, wymiana oleju hydraulicznego),

- zabudowa siłowników i podnoszenie wybranych zespołów maszyny ( m.in. dźwigary pojazdów zwałowarki i podawarki, konstrukcje obrotnicy głównej),

- wyważanie maszyn podstawowych (korekta mas balastowych w skrzyniach balastowych),

- wymiany lin nośnych wciągarek na zwałowarkach,

- wymiany lin wantowych maszyn podstawowych,

- modernizacja podstaw wyłączników krańcowych zabudowanych na maszynach,

- naprawa układów sterowania pojazdami zwałowarek,

- demontaż i montaż części i podzespołów stacji napędowych, rozdzielczych, zwrotnych, m.in.: przekładnie napędu przenośników, bębny napędowe, zwrotne, kierunkowe, pomieszczenia rozdzielni elektrycznej.

Powyższy zakres obowiązków wnioskodawcy w pełni potwierdzili przesłuchani w sprawie świadkowie J. B. i J. K.. Wskazywali oni, że głównym zadaniem brygady, w skład której wchodził ubezpieczony było przeprowadzanie kapitalnych remontów zwałowarek i przenośników taśmowych. Jedynie sporadycznie skarżący był delegowany do realizowania napraw koparek wielonaczyniowych. Naprawy te były przeprowadzone w tym miejscu, gdzie znajdowała się dana maszyna. Nie zawsze więc remonty takie były dokonywane w przodku wydobywczym, ale z reguły na terenie całej odkrywki, w ten sposób, aby nie zakłócać pracy na froncie robót górniczych. Ubezpieczony wymieniał płyty gąsienicowe, koła, wózki, konstrukcje wahaczy, silniki, liny nośne, przekładnie, bębny napędowe, zwrotne oraz kierunkowe. Jeszcze raz podkreślić należy, że podczas wykonywania czynności przez ubezpieczonego maszyny podstawowe były wyłączone. Naprawy trwały nawet pół roku i wówczas zwałowarki lub koparki nie były wykorzystywane w zakładzie górniczym. Ubezpieczony nie realizował swoich czynności stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w przodku, bo najczęściej pracował na terenie zwałowiska. Natomiast naprawiając przenośniki taśmowe wykonywał swoje obowiązki zarówno w bezpośrednim sąsiedztwie koparki wielonaczyniowej, jak i w znacznej od niej odległości. Reasumując, zarówno z charakterystyki stanowiska pracy, jak i zeznań świadków wynika jednoznacznie, że ubezpieczony nie realizował prac przodkowych w rozumieniu art. 50d ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wnioskodawca zatem pracując przy remontach głównych maszyn wydobywczych – zwałowarek i sporadycznie koparek nie wykonywał czynności stanowiących element ciągu technologicznego bezpośrednio związany z procesem wydobycia węgla, które pozwoliłyby zakwalifikować te prace do prac górniczych, o których mowa w art. 50 d ust. 1 ustawy.

Nadto zauważyć należy, iż powyższe prace nie były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wnioskodawcy, albowiem w świetle charakterystyki stanowisk pracy i zeznań świadków skarżący pracował także przy naprawie stacji napędowych i zwrotnych na przenośnikach taśmowych, które jak wiadomo znajdują się na terenie całej odkrywki na długości kilku, a nawet kilkunastu kilometrów. Zdarzało się także, że wnioskodawca, pracując przy bieżących naprawach maszyn podstawowych, realizował swoje obowiązki na terenie całej odkrywki. Powyższe okoliczności wskazują, iż wnioskodawca nie pracował w przodku, jak sam twierdzi, ale w obrębie układu (...) .

Abstrahując od powyższego wskazać należy, iż nawet uznanie, że wnioskodawca pracował stale w przodku, czemu sprzeciwia się zgromadzony materiał dowodowy, nie skutkuje spełnieniem warunku określonego w art. 50 d ust. 1 ustawy, z uwagi na charakter wykonywanych przez niego czynności. Wszak wykonywanie bieżących robót konserwacyjnych i remontowych zostało przez ustawodawcę wskazane w załączniku nr 2 pkt 32, a więc w załączniku określającym zwykłe prace górnicze, co wyłącza możliwość ponownego zakwalifikowania powyższych prac w wymiarze półtorakrotnym.

Reasumując powyższe rozważania stwierdzić należy, iż wnioskodawca nie udowodnił, aby w spornym okresie wykonywał w pełnym wymiarze prace, które kwalifikowałyby jego pracę do pracy górniczej kwalifikowanej. Prace te w szczególności nie wyczerpywały pojęcia prac przodkowych, jako pozostających w bezpośrednim związku z procesem urabiania i pozyskiwania urobku i nie były również pracami przy likwidacji i transporcie maszyn urabiających i transportujących w przodkach.

Sąd miał na uwadze, że o uznaniu konkretnej pracy za pracę górniczą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym – zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego – decyduje charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika, a nie treść umowy o pracę łączącej go z pracodawcą ani nazwa zajmowanego stanowiska pracy określona w angażach czy zaświadczeniu o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych (por. wyroki SN z dnia 25 marca 1998 roku, II UKN 570/98; z dnia 22 marca 2001 roku, IIUKN 262/00; z dnia 2 czerwca 2010 roku, I UK 25/10; publ. LEX). Nie mają również znaczenia zakładowe wykazy stanowisk, ewidencja dniówek w wymiarze półtrorakrotnym oraz protokoły komisji weryfikacyjnej kwalifikujące określone stanowisko. Przepisy normujące nabywanie prawa do emerytury górniczej muszą być bowiem wykładane w sposób ścisły, a dla oceny charakteru pracy górniczej, nie mogą mieć decydującego znaczenia protokoły komisji weryfikacji (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 28 czerwca 2013 roku, IIIAUa 1127/12, LEX). Jak wyżej wskazano, w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach nie chodzi o jakąkolwiek pracę w przodku i nawet nie chodzi o jakąkolwiek pracę przy maszynach urabiających, ładujących i transportujących urobek, a wyłącznie o pracę, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach, zaś pod określeniem "inne prace przodkowe" należy rozumieć inne prace górnicze w przodku, rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy. Muszą to być zatem zarówno prace na wskazanych maszynach podstawowych, jak również muszą to być prace związane bezpośrednio z procesem urabiania i ładowania urobku. Wnioskodawca nie wykonywał prac, o których mowa w załączniku nr 3 dział III poz. 7, gdzie wskazano prace na koparkach i zwałowarkach w postaci prac mechanicznych przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu maszyn – tj. wyłącznie koparki i zwałowarki. Co więcej całokształt materiału dowodowego jednoznacznie wskazuje, że maszyny, które remontował ubezpieczony były wyłączone z ruchu zakładu górniczego na około półroczne okresy. W konsekwencji uznać należy, że ubezpieczony nie tylko nie realizował obowiązków bezpośrednio w przodku wydobywczym, ale i nie świadczył czynności przodkowych, gdyż naprawiane maszyny były wyłączone z ruchu zakładu górniczego i bezpośredniego wydobycia. Naprawiane maszyny były wykorzystywane do urabiania urobku, transportowania węgla i nadkładu oraz zwałowania dopiero po wykonaniu kapitalnego remontu przez oddział (...) ((...)). Podstawy dla dokonania odmiennej oceny charakteru wykonywanej przez skarżącego pracy nie może stanowić, analiza stanowiska organu rentowego w innych sprawach, albowiem Sąd obowiązuje zasada bezpośredniości.

Prace górnicze związane z eksploatacją, konserwacją i remontami urządzeń będących częścią składową układu technologicznego: koparka, taśmociąg, zwałowarka węgla nie mieszczą się w definicji pracy w przodkach z art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 listopada 2012 roku, III AUa 437/12, LEX). Tym samym ZUS prawidłowo zanegował treść tego świadectwa, jak i protokół Komisji Weryfikacyjnej. Nie miała również znaczenia dla rozstrzygnięcia okoliczność, że pracodawca ubezpieczonego sporządził ewidencję dniówek pracy skarżącego zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym. W realiach niniejszego postępowania ustalono bowiem, że pracodawca błędnie interpretował pojęcie pracy przodkowej, zaliczając do niej bezzasadnie czynności świadczone przez ubezpieczonego.

Zaznaczyć należy, że ubezpieczony nie realizował swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w przodku. Świadkowie podnosili bowiem w toku postępowania, że skarżący świadczył swe czynności na rozległym obszarze, na którym przebiegał przenośnik taśmowy, a naprawa zwałowarek i koparek następowała na terenie całej odkrywki. Brak jest zaś jakichkolwiek podstaw dla utożsamiania miejsca pracy w przodku z obszarem całej odkrywki, na której pracę świadczoną przez ubezpieczonego wyraźnie potwierdzili zeznający w sprawie świadkowie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 kwietnia 2017 roku, sygn. akt III AUa 965/16).

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że wnioskodawca nie wykazał 25 – letniego stażu pracy górniczej i nie wypełnił podstawowej przesłanki sprecyzowanej przez ustawodawcę w art. 50a ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Dlatego też, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.