Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2018r

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Rafał Olszewski

Sędziowie SSO Beata Jarosz

SR (del.) Marlena Kluk (spr.)

Protokolant Dorota Chrząstek

w obecności Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Częstochowie Agaty Klatow

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2018r

sprawy

A. Z. urodzonego dnia (...) w C.

syna A. i K. z d. U.

oskarżonego o przestępstwo z art. 207 § 1 k.k., w zw. z art. 31 § 2 k. k.

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora oraz obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie

z dnia 06 marca 2018r, sygn. akt XVI K 205/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonego A. Z. w ten sposób, iż: na zasadzie art. 67§3kk orzeka wobec oskarżonego na rzecz pokrzywdzonej J. Z. kwotę 500,00zł (pięćset złotych) tytułem nawiązki;

2.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. S. D. kwotę 516,60 zł (pięćset szesnaście złotych i 60/100) wraz z kwotą podatku od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

4.  kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa zwalniając oskarżonego z obowiązku ich uiszczenia.

Sygn. akt VII Ka 559/18.

UZASADNIENIE

A. Z. został oskarżony o to, że: w okresie od 15 grudnia 2015 roku do 23 sierpnia 2016 roku w K., woj. (...) znęcał się psychicznie i fizycznie nad żoną J. Z. w ten sposób, że będąc pod wpływem alkoholu bezpodstawnie wszczynał awantury w trakcie, których ubliżał przy pomocy słów wulgarnych, powszechnie uważanych za obelżywe, groził pozbawieniem życia, poniżał, niszczył mienie, wyganiał z domu a także fizycznie poprzez szarpanie, popychanie, przy czym w czasie zarzucanego czynu miał ograniczoną w stopniu znacznym zdolność pokierowania swoim zachowaniem oraz ograniczoną w stopniu nieznacznym zdolność rozumienia znaczenia czynu, to jest o czyn z art. 207 § 1 k.k. przy zast. art. 31 § 2 k.k.

Wyrokiem z dnia 06 marca 2018r Sąd Rejonowy w Częstochowie:

1.  na podstawie art. 66 §§ 1 i 2 k.k. i art. 67 § 1 k.k. postępowanie karne wobec oskarżonego A. Z. o czyn opisany w części wstępnej wyroku stanowiący występek z art. 207 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. warunkowo umorzył na okres próby wynoszący 2 lata;

2.  na podstawie art. 67 § 2 k.k. oddał oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora,

3.  na podstawie art. 67 § 3 k.k. w zw. z art. 72 § 1 pkt. 6 k.k. zobowiązał oskarżonego do poddania się terapii uzależnień w Poradni Terapii Uzależnień i Współuzależnienia od Alkoholu w K. przy ul. (...),

4.  na podstawie art. 29 ustawy Prawo o adwokaturze zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata S. D. kwotę 852,00 złote tytułem zwrotu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu, powiększoną o należny podatek od towarów i usług;

5.  na podstawie art. 627 k.p.k. i art. 7 ustawy z dnia 23.06.1973r. o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa opłatę w kwocie 60 złotych i wydatki do kwoty 200 złotych, a na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił go od obowiązku uiszczenia pozostałych wydatków, obciążając nimi Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku wnieśli: prokurator oraz obrońca oskarżonego.

Prokurator w apelacji zarzucił:

- obrazę przepisów prawa materialnego, tj. przepisu art. 67§3kk poprzez błędne jego niezastosowanie i nie orzeczenie wobec oskarżonego obowiązku zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z tytułu znęcania się psychicznego i fizycznego nad członkiem rodziny, ani nie orzeczenie zamiast tego obowiązku nawiązki na rzecz pokrzywdzonej, podczas gdy są to nawiązki o charakterze kompensacyjnym.

W konkluzji prokurator wniósł o: zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie wobec oskarżonego nawiązki w kwocie 500zł na rzecz pokrzywdzonej, a w pozostałym zakresie o utrzymanie wyroku w mocy.

Obrońca oskarżonego zarzucił wyrokowi:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 207 § 1 k.k. wyrażającą się w uznaniu, że oskarżony w okresie od 15 grudnia 2015r do dnia 23 sierpnia 2016r w K. woj. (...) znęcał się psychicznie i fizycznie nad żoną J. Z. w ten sposób, że będąc pod wpływem alkoholu bezpodstawnie wszczynał awantury, w trakcie których ubliżał przy pomocy słów wulgarnych, powszechnie uważanych za obelżywe, groził pozbawieniem życia, poniżał, niszczył mienie, wyganiał z domu a także fizycznie poprzez szarpanie, popychanie, przy czym w czasie zarzucanego czynu miał ograniczoną w stopniu znacznym zdolność pokierowania swoim zachowaniem oraz ograniczoną w stopniu nieznacznym zdolność rozumienia znaczenia czynu;

2.  obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 170 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez nieuzasadnione oddalenie przez Sąd I instancji na rozprawie w dniu 18 maja 2017r, jako nieprzydatnego dla rozstrzygnięcia sprawy wniosku dowodowego obrońcy oskarżonego sformułowanego w jego piśmie procesowym z dnia 16 maja 2017r o dopuszczenie na okoliczność, że w okresie od dnia 15 grudnia 2015rdo dnia 23 sierpnia 2016r oskarżony nie znęcał się psychicznie bądź fizycznie nad swoją żoną J. Z., jak również nie niszczył jakiegokolwiek mienia i przesłuchanie wskazanych w tym wniosku dowodowym świadków, gdy tymczasem Sąd I instancji przyjął, że przedmiotowy wniosek dowodowy zawnioskowany był na okoliczność niespożywania przez oskarżonego alkoholu na terenie obiektu jego pracodawcy

W konkluzji obrońca wniósł o :

1. zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego

ewentualnie o

2.  uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Apelacja prokuratora zasługuje na uwzględnienie w zakresie, w jakim doprowadziła do zmiany wyroku, albowiem zasadnie oskarżyciel publiczny zarzucił w niej obrazę przepisów prawa materialnego.

Przez „obrazę przepisów prawa materialnego” ( error iuris) rozumieć należy naruszenie różnych dziedzin prawa materialnego: karnego, cywilnego, finansowego, administracyjnego, a także w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych - prawa materialnego obcego. Zarzut obrazy prawa materialnego może być zasadny tylko wówczas, gdy dotyczy zastosowania lub niezastosowania przepisu zobowiązującego sąd do jego bezwzględnego respektowania.

Zarzut wskazany w apelacji prokuratora, a dotyczący naruszenia treści art. 67§3kk jest zasadny, albowiem zgodnie z treścią tego przepisu zobowiązanie sprawcy do naprawienia szkody jest obligatoryjne, w miarę możliwości Sąd powinien nałożyć obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jeżeli jednak nie jest możliwe czy zasadne orzeczenie żadnego z tych obowiązków, to Sąd musi orzec przynajmniej nawiązkę. Ma ona charakter kompensacyjny. W niniejszej sprawie zatem taka nawiązka winna być orzeczona na rzecz pokrzywdzonej J. Z., jako rodzaj zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i w tym zakresie Sąd Okręgowy dokonał zmiany orzeczenia.

Apelacja obrońcy natomiast nie jest zasadna. Zarzut obrońcy dotyczący naruszenia prawa materialnego, tj. art. 207 § 1 k.k. jest niezasadny, albowiem, de facto, jest to zarzut błędu w ustaleniach faktycznych. Już wcześniej Sąd Okręgowy wskazał, na czym polega error iuris, analizując zatem treść zarzutu pierwszego apelacji obrońcy można bezspornie uznać, iż obrońca kwestionuje ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy w zakresie uznania sprawstwa oskarżonego. Brak jest natomiast jakichkolwiek podstaw do przyjęcia zasadności zarzutu naruszenia prawa materialnego, tj. treści art. 207 § 1 k.k., albowiem w takim przypadku konieczne byłoby uznanie, że Sąd Rejonowy wyrokując nie zastosował pewnej normy prawnej wskazanej w art. 207 § 1 k.k., której zastosowanie ustawodawca nakazywał. Analiza jednak treści uzasadnienia apelacji (bo w taki sposób należy analizować środek odwoławczy) nakazuje Sądowi Okręgowemu odnieść się do niewypowiedzianego przez obrońcę zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych.

Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku byłby tylko wówczas słuszny, gdyby zasadność ocen i wniosków dokonanych przez Sąd Rejonowy na podstawie okoliczność ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiadała bądź przesłankom logicznego rozumowania bądź wskazaniom doświadczenia życiowego, a tego apelacja obrońcy nie wykazała. Należy zaakcentować, iż omawiany zarzut nie może sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami Sądu I instancji, wyrażonymi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, lecz musi zmierzać do wykazania, jakich konkretnych uchybień w zakresie logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego dopuścił się Sąd rozpoznający w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego. Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom Sądu I instancji odmiennego poglądu w kwestii ustaleń faktycznych, opartego na innej ocenie dowodów przeprowadzonych przez Sąd Rejonowy, nie może prowadzić do wniosku o popełnieniu przez Sąd błędów w ustaleniach faktycznych. Dla skuteczności zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, niezbędnym jest wykazanie przez skarżącego nie tylko ogólnej wadliwości ocen i wniosków wyprowadzonych przez Sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, ale wykazanie konkretnych uchybień w ocenie materiału dowodowego, jakich dopuścił się tenże Sąd w świetle zasad logicznego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego (tak: wyroki: SN z dnia 20 lutego 1975 r. OSNPG 1975, z. 9, poz. 84, SA w P. z dnia 6 lipca 1975 r., Orzecznictwo Prok. i Pr. 1996, nr 2-3, poz. 24; SA w Ł. z 6 października 2000 r., Prok i Pr. 2002/1/28).

Sąd Rejonowy w sposób precyzyjny, dokładny i logiczny uzasadnił swoje stanowisko w kwestii sprawstwa oskarżonego, a także w kwestii oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Uzasadnienie Sądu Rejonowego zawiera wszystkie niezbędne elementy, tok rozumowania przedstawiony w tym uzasadnieniu nie jest sprzeczny z prawem, zasadami logiki ani swobodną oceną dowodów. Sąd Rejonowy dokonując oceny zebranych dowodów nie przekroczył zasady swobodnej oceny dowodów, precyzyjnie i przekonująco uzasadniając swoje stanowisko. Sąd Okręgowy w całości przyłącza się do ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy.

Sąd Rejonowy wydając wyrok dysponował przecież szerokim materiałem dowodowym, a nadto dysponował swoją wiedzą, zasadami logiki oraz doświadczeniem życiowym. Ponadto Sąd I instancji zetknął się z dowodami bezpośrednio na sali rozpraw, mógł zatem bez żadnych przeszkód obserwować reakcje świadków podczas składania zeznań i później dokonać ich właściwej oceny. Uzasadnienie Sądu Rejonowego zawiera przekonujące argumenty potwierdzające słuszność zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Za trafnością rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego, także w zakresie sprawstwa oskarżonego, przemawiają zebrane dowody w postaci zeznań świadków J. Z. ( k. 2-2v, 106-108), I. Z. ( k. 20-21, 108-110), K. O. ( k. 25v, 232-233), M. Z. ( k. 28-29, 110-111), oraz opinia sądowo - lekarska potwierdzająca fakt oraz rodzaj obrażeń, jakich doznała pokrzywdzona w dniu 22 sierpnia 2016r. W świetle tych dowodów nie ma żadnych wątpliwości, iż oskarżony znęcał się nad swoją żoną oraz, że oskarżony ma problem z alkoholem, jest od niego uzależniony. Wskazani świadkowie potwierdzili te okoliczności, przy czym co oczywiste, największą wiedzę w tym zakresie ma sama pokrzywdzona, która dokładnie opisała zachowanie się oskarżonego wobec niej oraz motywację, jaką kierował się oskarżony, tj. chorobliwą zazdrość. Jej zeznania Sąd Rejonowy uznał w pełni za wiarygodne, uzasadnił to logicznie i przekonująco, co powoduje, iż wiarygodność ta rozciąga się na pozostałe dowody, tzn. na zeznania świadka ze słyszenia, tzn. I. Z.. Świadek ten od lat pracuje i mieszka w Niemczech, nie mniej jednak ma wiadomości od swojej matki i skoro Sąd uznał za wiarygodne zeznania J. Z. to oczywiste jest, że za takie uznał także zeznania I. Z..

Syn oskarżonego M. Z. także potwierdził naganne zachowanie się oskarżonego, awantury, co w kontekście całokształtu zebranego materiału dowodowego potwierdza sprawstwo oskarżonego.

Nie bez znaczenia także dla oceny sprawstwa oskarżonego jest treść zeznań K. O., pracownika firmy ubezpieczeniowej. Świadek ten opisał zachowanie oskarżonego w dniu 22 sierpnia 2016r, w tym fakt szarpania pokrzywdzonej, co potwierdza treść opinii sądowo- lekarskiej. Jednocześnie z treści tych zeznań wynika wprost, iż oskarżony był zazdrosny o swoją żonę i w świadku widział jej potencjalnego kochanka. Na te okoliczności wskazywała wcześniej pokrzywdzona w swoich zeznaniach.

Wszystkie te okoliczności potwierdza także treść wykazu interwencji ( k. 15). Z ich treści wynika, iż oskarżony w trakcie wizyt policji był nietrzeźwy, co koresponduje z zeznaniami wymienionych świadków, a także treścią opinii sądowo- psychiatrycznej w zakresie uzależnienia oskarżonego od alkoholu.

Nie jest zasadny także zarzut drugi apelacji obrońcy, tj. zarzut obrazy przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść wyroku, tj. art.170 § 1 pkt 3 k.p.k. Obraza przepisów procesowych może stanowić podstawę zarzutu odwoławczego, ale tylko wówczas, gdy zarzucane uchybienie mogło mieć wpływ na treść orzeczenia. Chodzi tu o ustalenie hipotetycznego związku pomiędzy uchybieniem, a treścią zaskarżonego orzeczenia. Nie zawsze bowiem naruszenie przepisów procesowych odbija się negatywnie na treści orzeczenia. Mogą zaistnieć uchybienia, które nie mają takiego wpływu. Nie jest natomiast konieczne stwierdzenie, że obraza przepisów procesowych rzeczywiście miała wpływ na treść orzeczenia ( por. Grajewski, Paprzycki, Steinborn, Kodeks, t. 2, 2013, s. 88). Obraza przepisów procesowych to naruszenie norm procesowych w toku postępowania i w samym orzeczeniu, jeżeli są to uchybienia, które mogły mieć wpływ na treść orzeczenia, z wyłączeniem jednak naruszeń prawa procesowego ujętych odrębnie w art. 439 § 1 k.p.k, które są tzw. bezwzględnymi powodami odwoławczymi. Zarzut wskazany w treści art. 438 pkt 2 k. p. k. wymaga, co oczywiste, wykazania wpływu obrazy przepisów postępowania na treść orzeczenia, w związku z czym nie ulega wątpliwości, że aby był skuteczny, musi być sprecyzowany, tzn. musi wskazywać, jakie konkretnie przepisy prawa procesowego naruszone zostały przez sąd meriti i jak to naruszenie wpłynęło na treść wydanego orzeczenia ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 grudnia 2017r, II AKa 405/17).

Sąd Rejonowy rozpoznał przecież wnioski dowodowe złożone przez obrońcę oskarżonego, a fakt, iż niektóre z nich zostały oddalone, jest prawem Sądu rozpoznającego sprawę wynikającym wprost z treści art. 170§1kpk. Sąd Rejonowy miał prawo dokonać takiej właśnie oceny złożonych wniosków, tym bardziej, iż z zapisu w protokole rozprawy z dnia 18 maja 2017r ( k. 112-113) wynika, że wskazani we wniosku dowodowym świadkowie mieli zeznawać właśnie na okoliczność tego czy oskarżony spożywa alkohol. Tymczasem na te okoliczność zeznawali świadkowie - członkowie rodziny oskarżonego, a ponadto wskazuje to opinia sądowo- psychiatryczna. Biegli stwierdzili przecież, iż z powodu nadużywania alkoholu rozpoznano u oskarżonego zespół uzależnienia od alkoholu, organiczne zaburzenia osobowości zachowania, a to wszystko spowodowało, iż oskarżony w czasie popełnienia zarzucanego mu czynu miał ograniczona w stopniu znacznym zdolność pokierowania swoim postępowaniem oraz ograniczoną w stopniu nieznacznym zdolność rozumienia znaczenia czynu. Ewentualne zatem zeznania świadków zaprzeczające temu, iż oskarżony nadużywa alkoholu nie miałby w tym przypadku znaczenia dla ustalenia okoliczności sprawy.

Z tych względów Sąd Okręgowy uwzględnił apelację prokuratora, nie uwzględnił natomiast apelacji obrońcy oskarżonego.

Podstawą orzeczenia Sądu Okręgowego jest treść art. 437§1kpk, o wynagrodzeniu obrońcy orzeczono na podstawie art. 29 ustawy „Prawo o adwokaturze”, a o kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art. 634 k.p.k. w zw. z art. 624 § 1 k.p.k.