Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 4 października 2017 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II Ns 205/16, z wniosku S. B. z udziałem M. B. (1) i K. W. o podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienia współwłasności, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi:

1.  ustalił, że w skład majątku wspólnego powstałego w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej łączącej K. B. i M. B. (2) wchodzą następujące rzeczy i prawa majątkowe:

a.  udział wynoszący 2/3 we współwłasności zabudowanej nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...). obejmującej działki gruntu oznaczone w rejestrze gruntów numerami 105/5 i 105/7
w obrębie B-3, dla której urządzona jest księga wieczysta o numerze (...) - o wartości 543.059,26 zł,

b.  motocykl marki J., rok produkcji 1963. o numerze rejestracyjnym (...) - o wartości 4900 zł,

c.  suma pieniężna 38.000 zł uzyskana ze sprzedaży udziału wynoszącego 1/2 w nieruchomości położonej w miejscowości O.,

d.  przyczepa kempingowa marki N. o wartości 1500 zł,

e.  wyposażenie szwalni o wartości 10.000 zł;

2.  ustalił, że w skład spadku po M. B. (2) wchodzi udział wynoszący 1/2 w majątku wspólnym opisanym w punkcie 1;

3.  dokonał zniesienia współwłasności nieruchomości opisanej w punkcie la, podziału majątku wspólnego opisanego w punkcie 1 oraz działu spadku opisanego
w punkcie 2 w ten sposób, że:

a)  przyznał nieruchomość opisaną w punkcie la na współwłasność M. B. (1) z udziałem wynoszącym 2/3 i K. W. z udziałem wynoszącym 1/3,

b)  przyznał K. W. składniki majątku opisane w punktach ld i le,

c)  przyznał S. B. składniki majątku opisane w punktach lh i le,

d)  zasądził od K. W. na rzecz S. B. sumę 183.453,09 zł
z tytułu dopłaty pieniężnej, płatną w 5 rocznych ratach, przy czym pierwsza rata w kwocie 37.053,09 zł płatna będzie w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia, a kolejne cztery raty w wysokości po 36.600 zł płatne będą co rok, począwszy od daty płatności pierwszej raty - wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia wyżej wskazanym terminom płatności;

e)  zasądził od M. B. (1) na rzecz S. B. sumę 171.953,09 zł
z tytułu dopłaty pieniężnej, płatną w 10 rocznych ratach, przy czym pierwsza rata w kwocie 18.953.09 zł płatna będzie w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia, a kolejne dziewięć rat w wysokości po 17.000 zł płatnych będzie co rok. począwszy od daty płatności pierwszej raty - wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia wyżej wskazanym terminom płatności;

4.  nakazał M. B. (1) i K. W. wydanie na rzecz S. B. motocykla opisanego w punkcie lb;

5.  zasądził od S. B. na rzecz K. W. sumę 10.673.32 zł
z tytułu zwrotu nakładów i wydatków na nieruchomość opisaną w punkcie la;

6.  oddalił w pozostałym zakresie roszczenie K. W. przeciwko S. B. o zwrot nakładów i wydatków na nieruchomość opisaną w punkcie la;

7.  nakazał pobrać od S. B. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Lodzi-S. w Ł. sumę 1151,73 zł z tytułu kosztów sądowych;

8.  nakazał ściągnąć od K. W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi sumę (...).73 zł z tytułu kosztów sądowych - z roszczenia zasądzonego na rzecz K. W. od S. B. w punkcie 5;

9.  ustalił, że w pozostałym zakresie każdy z uczestników postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie;

10.  przyznał adw. P. G. wynagrodzenie w kwocie 8856 zł za pomoc prawną udzieloną z urzędu M. B. (1) i nakazuje wypłacić tę kwotę adw. P. G. z funduszy Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Lodzi- Śródmieścia
w Ł..

Apelację od powyższego postanowienia wnieśli uczestnicy postępowania, zaskarżając je w części, tj. co do pkt 1 – 3, 6 i 8 – 9. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucili:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 46 krio w zw. z art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i ustalenie, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków B. wchodziły przedmioty opisane w punkcie 1 lit. „e” podczas gdy działania K. B. za życia wskazywały wprost, iż zrzekł się on prawa do składników majątkowych wchodzących w skład wyposażenia szwalni przepisując działalność na zięcia (nie na córkę), a uczestniczka za środki uzyskane jedynie w wysokości około 4.000-5.000 zł (nie 10.000 jak przyjął Sąd) przeznaczyła na bieżące utrzymanie nieruchomości przy ul. (...) i spłatę zobowiązań powstałych po zlikwidowaniu działalności gospodarczej oraz wspólne koszty utrzymania K. i M. B. (1), co wskazuje iż przedmioty te nie istniały na datę ustalania składu majątku, a co za tym idzie nie mogły stanowić przedmiotu podziału;

2.  art. 46 krio w zw. z art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i ustalenie, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków nie wchodziły samochody wskazane w zeznaniach własnych K. B., mimo iż sam wnioskodawca przyznawał, iż składniki te wchodziły w skład majątku wspólnego małżonków oraz, że nie podzielił zyskanych kwot ze sprzedaży tych składników majątkowych zgodnie ze spadkobraniem, przyjmując iż środki finansowe pozostawił dla siebie K. B.;

3.  art. 45 § 1 krio w zw. z art. 415 k.c. w zw. z art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na nieuprawnionym przyjęciu, iż roszczenia odszkodowawcze związane z wyprowadzeniem środków z majątku wspólnego (równowartość dwóch samochodów) nie znalazły swojego odzwierciedlenia wśród składników uznanych za elementy majątku wspólnego małżonków B.;

4.  art. 45 § 1 krio w zw. z art. 209 k.c. i art. 207 k.c. w zw. z art. 567 § 1 567 § 1 k.p.c. w zw. z art.618 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na nie przyjęciu, iż wnioskodawca niezamieszkujący we wspólnym lokalu stron postępowania, ale będący współwłaścicielem nieruchomości nie powinien ponosić kosztów utrzymania nieruchomości takich jak chociażby stosowna do jego udziału wartość podatku od nieruchomości, kosztów ogrzewania jak również nakładów poczynionych na spłatę obciążenia hipotecznego nieruchomości, a tym samym winien zwrócić uczestniczce odpowiednią część poniesionych przez nią kosztów, opłat, podatków itd.;

5.  art. 46 krio w zw. art. 207 k.c. w zw. 7 art. 567 § 1 k.p.c. w zw. z art.618 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na nieuwzględnieniu roszczenia zgłoszonych uczestniczki o rozliczenie nakładów z jej majątku osobistego na wspólną nieruchomość przy ul. (...),

6.  art. 5 k.c. oraz art. 567 § 1 k.p.c. w zw. z art. 618 i art. 623 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i niezastosowanie ograniczenia obciążeń wynikających ze spłat zasądzonych od uczestnika M. B. (1) z powodu sprzeczności roszczenia S. B. z zasadami współżycia społecznego, mimo iż niepełnosprawny od urodzenia uczestnik postępowania nie jest w stanie ze świadczeń rentowych dokonać jakiejkolwiek ze spłat zasądzonych od niego na rzecz S. B., a każda z tych spłat przewyższa jego roczny dochód; Sąd zatem winien pochylić się nad potrzebami osoby niepełnosprawnej i jej możliwościami finansowymi i w wyniku takiej oceny zmiarkować kwotę należnej spłaty na rzecz wnioskodawcy do poziomu społecznie akceptowalnego
w przedmiotowych okolicznościach i umożliwiający wykonanie postanowienia, biorąc pod uwagę, iż uczestnik cierpiący na czterokończynowe dziecięce porażenie mózgowe musi zajmować nieruchomość dostosowaną do jego potrzeb i która umożliwia mu godne funkcjonowanie;

7.  art. 5 k.c. w zw. 212 § 2 i 3 k.c przez niezastosowanie dobrodziejstwa art. 5 k.c., co skutkowało zasądzeniem dopłat od uczestnika M. B. (1) na rzecz S. B. w kwocie przewyższającej dochody uczestnika, bez poczynienia stosownie do jego sytuacji osobistej (głęboka niepełnosprawność ruchowa od urodzenia) obniżenia dopłat zgodnie z jego możliwościami finansowymi oraz zasadami współżycia społecznego;

8.  naruszenie art. 211 k.c, art. 212 § 1, 2i3 k.c. oraz art. 623 k.p.c. poprzez nierozważnie możliwości podziali nieruchomości w naturze do użytku przez współwłaścicieli oraz zasądzenie dopłat od uczestników, które nie są możliwe przez nich do spełnienia ponieważ każda z rat dopłat przekracza roczne dochody każdego z uczestników w sposób uniemożliwiający wypełnienie orzeczenia sądu;

II. naruszenia prawa procesowego, tj.:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego materiału dowodowego polegającą na:

- nieuprawnionym przyjęciu, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków M. i K. B. wchodziły przedmioty opisane w punkcie 1 lit.„e”,

- pominięcie faktu, iż uczestniczce należne są kwoty tytułem nakładów poniesionych na wspólną nieruchomość i oddalenie wniosku dowodowego w zakresie konieczności przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa ponad przeprowadzony dowód celem ustalenia wartości poniesionych nakładów na remont dachu domu, malowania wewnątrz i na zewnątrz nieruchomości itd.,

- nieuzasadnionym przyjęciu, iż roszczenie uczestniczki o zwrot nakładów poczynionych z jej majątku odrębnego na majątek wspólny tj. na dom położony w Ł. przy
ul. (...) SS w okresie od stycznia 2011 do października 2011 są nieuzasadnione,
w sytuacji w której wnioskodawca pierwotny nie ponosił kosztów utrzymania nieruchomości ponieważ nie miał na to wystarczających środków finansowych po przejściu poważnej operacji serca i wymagając długotrwałego leczenia, jak również w 2011 roku przebywał głównie w szpitalach, a K. W. posiadała środki ze sprzedaży swojej nieruchomości i w zamian za mieszkanie pokrywała koszty jej utrzymania;

- całkowitym pominięciu okoliczności, iż K. W. od chwili przeprowadzenia się na nieruchomość (...) – grudzień 2010/styczeń 2011, ponosiła koszty utrzymania tej nieruchomości wraz z mężem, a nie jak zostało przyjęte przez Sąd dopiero od chwili wyprowadzenia się K. B. – we wrześniu 2011 roku, przy czym K. B. opuścił dom sam dopiero w grudniu 2011 roku;

- całkowitym pominięciu po stronie wnioskodawcy obowiązku zwrotu nakładów poczynionych z majątku odrębnego uczestniczki na majątek wspólny tj. na nieruchomość położoną w Ł. przy ul. (...) w okresie od stycznia 2011 do października 2017 roku, mimo iż koszty te były niezbędne do utrzymania substancji nieruchomości w niezmienionym stanie, co ma wpływ na jej wartość przyjętą przez biegłego z zakresu wyceny nieruchomości: - podatku od nieruchomości – od 2011 – 2017 roku, kosztu ogrzewania nieruchomości olejem opałowym, drewnem kominkowym i wspomagająco węglem, kosztu naprawy dachu i tarasu domu, kosztu utrzymania w należytym stanie ogrodzeń, elewacji i ścian wewnętrznych budynku, kosztu malowania wewnątrz i na zewnątrz budynku, kosztów utrzymania instalacji elektrycznej zadłużonej wskutek działań K. B.
i wymuszającej poniesienia kosztów ponownego przyłącza i spłaty zadłużenia w zakładzie energetycznym w 2011/2012 roku;

2. art. 316 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez nierozpoznanie istoty sprawy i oddalenie wniosków pełnomocnika uczestników
o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność wartości nakładów poczynionych przez K. W. na nieruchomości przy ul. (...) oraz odnośnie możliwości dokonania fizycznego podziału nieruchomości zgodnie
z udziałami przysługującymi stronom postępowania w dwóch działkach, na których posadowiony jest duży budynek mieszkalny oraz garaż, a w konsekwencji zasądzenie dopłat, które przekraczają realną możliwość wykonania postanowienia przez uczestników postępowania, co w konsekwencji doprowadzi do konieczności sprzedaży nieruchomości przez uczestników lub jej sprzedaż w drodze licytacji przez komornika;

3. art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez brak wskazania w treści uzasadnienia orzeczenia:

- na jakiej podstawie Sąd Rejonowy ustalił, iż 8 rat kredytu hipotecznego w wysokości po 320 zł spłacił S. B. (str. 17 uzasadnienia) odejmując tym samym od kwoty należnej do zwrotu K. W. jako poczynione przez nią nakłady kwotę 2560 zł
i przyjęcie, że koszty spłaty kredytu hipotecznego od dnia zamieszkania na nieruchomsci przy ul. (...) pokrywała inna osoba niż K. W., podczas gdy przeprowadzone dowody wskazują na odmienne ustalenia;

- całkowite pominięcie okoliczności, iż każdy ze współwłaścicieli zobowiązany jest do ponoszenia kosztów podatku od nieruchomości i nieuwzględnienie tego nakładu
w wyliczeniach należnego zwrotu poniesionych nakładów na rzecz uczestniczki, co utrudnia kontrolę merytoryczną zapadłego rozstrzygnięcia.

W konsekwencji zgłoszonych zarzutów apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o jego zmianę poprzez:

- ustalenie, iż w skład majątku wspólnego byłych małżonków B. wchodził samochód marki M. (...) oraz M. (...) i przyznanie środków majątkowych uzyskanych ze sprzedaży tych składników majątkowych S. B. w wysokości 48.000 zł oraz, że nie wchodził składnik majątkowy opisany w punkcie 1 lit. e skarżonego postanowienia,

- dokonanie podziali majątku wspólnego w ten sposób, że: - przyznać na rzecz wnioskodawcy, poza składnikami majątku opisanymi w punktach 1 lit. b. i c. sumę pieniężną uzyskaną przez K. B. ze sprzedaży samochodów, które były składnikiem majątku wspólnego małżonków; - przyznać na rzecz uczestniczki składniki majątku opisane w punkcie 1 lit. e, ewentualnie po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego ustalenie sposobu podziału fizycznego nieruchomości;

- zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania odpowiednich kwot tytułem poczynionych przez nią nakładów, w szczególności kosztów płaconego zobowiązania kredytowego zabezpieczonego hipoteką, podatku od nieruchomości i kosztów utrzymania nieruchomości.

Wniósł ponadto o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność, czy istnieje możliwość fizycznego podziału nieruchomości zgodnie z udziałami przysługującymi stronom postępowania oraz w zakresie wartości nakładów poniesionych przez K. W. na nieruchomość przy ul. (...) kosztem majątku osobistego oraz
o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu na rzecz M. B. (1) oraz
o zwrot kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz K. W. według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest o tyle zasadna, że skutkuje uchyleniem zaskarżonego postanowienia
i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Łodzi
– Ś. w Ł., pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Rejonowy nie uwzględnił, że uczestnicy już w piśmie z dnia 4 kwietnia 2017 roku wnosili ewentualnie o ustalenie fizycznego podziału nieruchomości, a po wydaniu opinii przez biegłego z dziedziny budownictwa sprecyzowali, że stanowisko wnioskodawcy, który wnosił o przyznanie nieruchomości przy ulicy (...) w Ł. uczestnikom ze spłatą na jego rzeczy, nie może zostać przez nich zaakceptowane z uwagi na ich sytuację majątkową.

W myśl art. 46 kro do podziału majątku, który był objęty wspólnością ustawową, stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Z kolei dotyczący działu spadku art. 1035 k.c. przewiduje odpowiednie stosowanie przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych, tj. przepisów art. 210 i następne k.c. Z przepisów art. 211 i 212 k.c. wynika, że ustawa zna trzy sposoby zniesienia współwłasności: 1) przez podział rzeczy wspólnej (tzw. podział fizyczny), 2) przez przyznanie rzeczy na własność jednemu ze współwłaścicieli oraz 3) przez sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny). Zgodnie z art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może się domagać, aby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej. Zasadą jest, że w razie braku odmiennej woli wszystkich współwłaścicieli zniesienie współwłasności powinno nastąpić przez fizyczny podział rzeczy wspólnej. W sprawie zaś o zniesienie współwłasności sąd powinien rozważyć, czy nie jest możliwe wyjście z niepodzielności w taki właśnie sposób, i dopiero po stwierdzeniu, że to nie jest możliwe lub dopuszczalne, przystąpić do oceny, który z dwu pozostałych sposobów jest bardziej odpowiedni ze względu na całokształt okoliczności w sprawie ( tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 kwietnia 1999 roku, sygn. I CKN 1123/97, publ. LEX nr 583706).

W orzecznictwie przyjmuje się, że w przypadku braku porozumienia stron i ich zgodnego wniosku co do sposobu podziału majątku wspólnego, sąd orzekający w takiej sprawie nie jest związany jego treścią, a zatem - co istotne - jest zobowiązany do rozważenia z urzędu wszystkich możliwych sposobów działu i wyboru optymalnego z nich. Jak wskazuje Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 września 2011 r. ( sygn. akt I CSK 674/10,
publ. LEX nr 960518) obejmuje to również przeprowadzenie odpowiedniego postępowania dowodowego pozwalającego wyjaśnić okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia. Wśród tych okoliczności na pierwszym miejscu znajdowała się kwestia możliwości dokonania podziału fizycznego przedmiotowej nieruchomości, skoro taki sposób zgodnie z ww. przepisami jest preferowany przez ustawodawcę. Takie ustalenia mogą zostać zatem dokonane niezależnie od inicjatywy dowodowej zainteresowanych, a nawet wbrew niej. Sądy orzekające
w przedmiocie podziału mają zatem nie tyle uprawnienie co obowiązek działania także
z urzędu.

W rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, ponieważ w kwestii dopuszczalności dokonania fizycznego podziału przedmiotowej nieruchomości należało odwołać się do wiadomości specjalnych niezbędnych do wyjaśnienia, czy i ewentualnie w jaki sposób podział fizyczny nieruchomości wspólnej może zostać dokonany. W związku z tym Sąd Rejonowy nie mógł zaniechać dopuszczenia dowodu z opinii biegłego i oprzeć rozstrzygnięcia wyłącznie na własnym przekonaniu, które nie miało należytej podstawy w zebranym materiale dowodowym i wynikało jedynie z nieuprawnionego przyjęcia, że skoro wnioskodawca konsekwentnie oświadczał, że nie jest zainteresowany otrzymaniem jakiejkolwiek części nieruchomości na własność, to wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność możliwości fizycznego podziału nieruchomości nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Rozważenie fizycznego podziału nieruchomości powinno zostać podyktowane także szczególną sytuacją majątkową i osobistą uczestników - M. B. (1), który jest osobą niepełnosprawną i utrzymuje się jedynie z renty i K. W., która jest osoba bezrobotną, utrzymującą się z prac dorywczych. Jak głosi dominujące stanowisko orzecznicze nie można w sposób generalny wyłączyć możliwości zastosowania art. 5 k.c. jako podstawy do obniżenia spłat lub dopłat z udziałów przy podziale majątku wspólnego byłych małżonków ( tak m. in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22 stycznia 2009 roku, sygn. III CSK 251/08, publ. LEX nr 507972). Wskazać należy w tym miejscu, że art. 212 k.c. nie stwarza sądowi orzekającemu w sprawie o podział majątku możliwości zaniechania zasądzenia spłaty ani obniżenia jej wysokości wynikającej z wartości udziałów. W analizowanej sytuacji podstawy ewentualnego obniżenia spłat czy dopłat przysługujących jednemu z uczestników
w postępowaniu o podział majątku wspólnego stanowiłby bowiem dopiero art. 212 k.c.
w zw. z art. 5 k.c. Dopuszczalność takiej sądowej korekty wysokości tych należności musi być jednak usprawiedliwiona wyjątkowymi okolicznościami. Czy takie zachodzą w rozpoznawanej sprawie, nie można przesądzić w obecnym jej stanie, ponieważ w pierwszej kolejności ustaleniu powinno podlegać, czy w ramach obowiązujących przepisów można przeprowadzić podział majątku tak, aby w pełni zaspokojone zostały interesy zarówno wnioskodawcy jak
i uczestników.

Odnosząc się do zarzutów dotyczących uznania przez Sąd pierwszej instancji, że w skład majątku wspólnego wchodzi również wyposażenie szwalni o wartości 10.000 zł, wskazać należy, że uczestniczka sama podała taką kwotę uzyskaną ze sprzedaży maszyn
( k. 136 – protokół z dnia 9 października 2012 roku). Podzielić należy zatem stanowisko Sądu pierwszej instancji, że w dacie śmierci M. B. (2) składnikiem majątku wspólnego jej
i jej męża były także maszyny szwalnicze, które zostały sprzedane za ww. kwotę,
a uczestniczka nie wykazała, aby nastąpiło to za zgodą K. i M. B. (1).

Ponownego rozważanie wymaga natomiast kwestia nakładów na majątek wspólny. Sąd ponownie rozpoznający sprawę powinien jednak rozważyć kwestię poczynionych przez uczestniczkę nakładów koniecznych na nieruchomość wspólną, które powinny podlegać zwrotowi na podstawie art. 207 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. i art. 1035 k.c.

Współwłaścicieli obciążają także wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Oznacza to, że współwłaściciel, który dokonał nakładów koniecznych na nieruchomość będącą przedmiotem współwłasności, może się domagać zwrotu ich części od pozostałych współwłaścicieli, stosownie do wielkości udziałów. Roszczenie o zwrot wartości nakładów przysługuje przeciwko osobom będącym współwłaścicielami w czasie ich dokonywania ( tak też SN w uchwale z dnia 21 lutego 2008 r., III CZP 144/07, publ. OSNC 2009/2/220). Nakłady konieczne, to te, które zmierzają do zachowania substancji rzeczy i jej niepogorszonego stanu, czyli m. in. wydatki związane z energią, opałem, opłacaniem należności podatkowych, o ile wydatki z tego tytułu zostaną udowodnione. Nakładami koniecznymi są takie nakłady, których celem jest utrzymanie rzeczy w stanie zdolnym do normalnego korzystania z tej rzeczy. Kwestia zamieszkiwania na nieruchomości nie ma znaczenia w przypadku nakładów koniecznych, ponieważ zgodnie z art. 207 k.c. współwłaściciel ponosi wydatki i ciężary niezależnie od tego, czy zamieszkuje na nieruchomości, czy też nie. Niewątpliwie jednak nie odnosi się to do wydatków związanych ze zwykłym korzystaniem z nieruchomości, tj. opłat za wodę, szambo czy malowanie.

Powyższe prowadzi do wniosku, że koniecznym jest uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 108 § 2 k.p.c.

Mimo tego, że przedmiotem zaskarżenia została objęta część postanowienia Sądu Rejonowego, uchylenie do ponownego rozpoznania musiało dotyczyć całej sprawy i całego postanowienia. Sprawa o podział majątku stanowi jedną całość w tym sensie, że wydane w niej rozstrzygnięcia są w zasadzie wzajemnie zależne i uwarunkowane (tzw. integralność orzeczeń). Taki nierozerwalny związek zachodzi zwłaszcza pomiędzy rozstrzygnięciami
o sposobie podziału oraz o spłatach lub dopłatach, a wadliwość jednego z nich skutkuje koniecznością uchylenia orzeczenia działowego w całości.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy prawidłowo i całościowo zidentyfikuje przedmiot tego postępowania, ustali bądź jedynie potwierdzi skład majątku wspólnego uczestników odbierając w tej kwestii stosowne oświadczenia oraz ponownie rozstrzygnie w przedmiocie sposobu podziału majątku wspólnego, w szczególności
w odniesieniu do nieruchomości, uzupełniając postępowanie dowodowe o dowód z opinii biegłego, który określi, czy możliwy jest jej podział fizyczny, a ponadto ponownie odniesie się do wniosku uczestniczki o rozliczenia nakładów.

Mając na uwadze, iż w przedmiotowej sprawie doszło do nierozpoznania istoty sprawy, co w konsekwencji skutkowało uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania ocena przez Sąd Odwoławczy pozostałych podniesionych w apelacji zarzutów stała się zbędna.