Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 czerwca 2018 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi VIII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SR Anna Bielecka-Gąszcz

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Zuchora

po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2018 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko M. G.

o zapłatę 497,27 zł

1.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 187,27 zł (sto osiemdziesiąt siedem złotych i dwadzieścia siedem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 marca 2017 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  nie obciąża pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu należnych stronie powodowej.

Sygn. akt VIII C 2246/17

UZASADNIENIE

W dniu 17 marca 2017 roku powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wytoczył przeciwko pozwanej M. G. w elektronicznym postępowaniu upominawczym powództwo o zasądzenie kwoty 2.473,37 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości odsetek maksymalnych od kwoty 1.700 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 773,37 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, ponadto wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów sądowych 31 zł oraz kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 600 zł.

W uzasadnieniu powód podniósł, że dochodzona pozwem wierzytelność wynika z braku zapłaty przez pozwaną kwoty z tytułu zawartej w dniu 9 września 2015 roku umowy pożyczki. Pozwana nie spłaciła swojego zobowiązania, którego termin płatności przypadał na dzień 10 października 2015 roku, na skutek czego kwota pożyczki stała się wymagalna. W związku z niespłaceniem pożyczki powód powziął czynności windykacyjne, obciążając pozwaną ich kosztem, zgodnie z postanowieniami umowy. (pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym k. 2-5)

Postanowieniem z dnia 21 czerwca 2017 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, wobec stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w e.p.u., przekazał sprawę do rozpoznania tutejszemu Sądowi. (postanowienie k. 7v)

W piśmie procesowym z dnia 10 sierpnia 2017 roku powód wyjaśnił, że na dochodzoną w sprawie kwotę składają się: kapitał pożyczki – 1.700 zł, odsetki naliczone od udzielonej pożyczki za okres od dnia 10 października 2015 roku do dnia poprzedzającego wniesienie pozwu – 173,17 zł oraz prowizja i opłaty za czynności upominawczo-windykacyjne – 600,20 zł (290,20 zł + 310 zł). Dochodzona tytułem prowizji kwota uwzględnia przy tym dokonaną przez pozwaną w dniu 10 listopada 2015 roku wpłatę w wysokości 200 zł (pierwotnie prowizja wynosiła 490,20 zł). Powód wskazał ponadto, że na opłaty za czynności windykacyjne składają się: koszt 15 upomnień wysłanych w postaci wiadomości SMS – 75 zł, koszt 15 upomnień wysłanych na pocztę e-mail – 150 zł, koszt 4 upomnień telefonicznych – 60 zł oraz koszt wezwania do zapłaty – 25 zł. (pismo procesowe powoda k. 8-10)

W dniu 29 sierpnia 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi wydał przeciwko pozwanej nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (VIII Nc 6654/17). Nakaz ten pozwana zaskarżyła sprzeciwem w części, w zakresie kwoty 497,27 zł, kwestionując naliczenie przez powoda opłat windykacyjnych w kwocie 310 zł, jak również odsetek w kwocie 173,17 zł oraz odsetek od prowizji w kwocie 14,10 zł. (nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym k. 55, sprzeciw k. 62-63v)

W toku dalszego postępowania stanowiska procesowe stron nie uległy zmianie. (odpowiedź na sprzeciw k. 67, protokół rozprawy k. 75-76)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana M. G. w dniu 9 września 2015 roku zawarła z powodem (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. umowę pożyczki gotówkowej, na mocy której powód udzielił pozwanej pożyczki w wysokości 1.700 zł. Przyznaną kwotę pozwana zobowiązał się spłacić wraz z prowizją za udzielenie pożyczki w kwocie 476,20 zł w terminie 30 dni. Za okres opóźnienia w spłacie pożyczki pożyczkodawca naliczał odsetki, których stopa procentowa została oznaczona jako równa czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym. W przypadku nieterminowej spłaty pożyczki powód był uprawniony do podjęcia w stosunku do pozwanej działań windykacyjnych. W przypadku upomnienia przesyłanego w wiadomości SMS i wiadomości e-mail powód obciążał pożyczkobiorcę odpowiednio kwotą 5 i 10 zł, przesyłanego w formie wezwania do zapłaty – kwotą 25 zł, a w przypadku upomnienia telefonicznego – kwotą 15 zł. (umowa ramowa pożyczki k. 18-23, formularz informacyjny k. 36-39, potwierdzenie przelewu k. 42, k. 43, okoliczności bezsporne)

Na poczet zaciągniętego zobowiązania pozwana dokonała wyłącznie jednej wpłaty w kwocie 200 zł, co miało miejsce w dniu 10 listopada 2015 roku. W związku z brakiem spłaty pożyczki powód podjął w stosunku do dłużniczki czynności windykacyjne, naliczając z powyższego tytułu koszt 310 zł. W wezwaniu do zapłaty z dnia 9 listopada 2015 roku łączne zadłużenie pozwanej zostało określone na kwotę 2.514,77 zł. (wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania przesyłki k. 49-51, okoliczności bezsporne)

Do dnia wyrokowania pozwana nie uregulowała zadłużenia dochodzonego przedmiotowym powództwem. (okoliczność bezsporna)

Pozwana M. G. ma 46 lat. Jest bezrobotna. Mieszka wraz z synem, utrzymując się z renty zdrowotnej w wysokości – po odliczeniu obciążeń komorniczych – 1.250 zł oraz alimentów syna w kwocie 500 zł. Syn pozwanej studiuje w trybie dziennym, płatnym, na co przyznany ma kredyt studencki (590 zł miesięcznie przez 10 miesięcy w roku). Pozwana spłaca pożyczkę hipoteczną w kwocie 810 zł miesięcznie, ponosi również koszty związane z utrzymaniem mieszkania (590 zł) oraz spłatą innych pożyczkobiorców (220 zł). Pozwana leczy się psychiatrycznie, obecnie przebywa na oddziale dziennych szpitala psychiatrycznego, w związku z czym tymczasowo nie musi kupować leków. (dowód z przesłuchania pozwanej k. 75-76)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie znajdujących się w aktach sprawy dowodów z dokumentów.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo w zakresie zaskarżonym przez pozwaną było zasadne w części.

W przedmiotowej sprawie niesporne były twierdzenia faktyczne powoda o tym, że pozwana zawarła umowę pożyczki, na mocy której otrzymała kwotę 1.700 zł, którą zobowiązała się spłacić wraz z prowizją w wysokości 476,10 zł w terminie do dnia 9 października 2015 roku. Poza sporem pozostawało ponadto, że pozwana w związku z zaciągniętą pożyczką dokonała wyłącznie jednej wpłaty w kwocie 200 zł, którą powód zaliczył na poczet prowizji. Wątpliwości nie budziło również, że powód jest przedsiębiorcą zajmującym się prowadzeniem działalności gospodarczej m.in. w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych, a strona pozwana, jako osoba fizyczna jest konsumentem. Dlatego też należało ustalić, czy postanowienia umowy z dnia 9 września 2015 roku były dla jej stron wiążące. Sąd bowiem może, a nawet powinien dokonywać oceny postanowień zawartych umów, a także postanowień samych wzorców umów, co do ich zgodności z prawem. Ocena ta może zostać dokonana również in concreto w toczącym się miedzy przedsiębiorcą, a konsumentem sporze, którego przedmiotem są skutki prawne określone postanowieniami umowy. Umowy konsumenckie podlegają bowiem ocenie w świetle klauzuli generalnej z art. 385 ¹ §1 k.c. z wyłączeniem jedynie jednoznacznie sformułowanych postanowień określających główne świadczenia stron oraz tych postanowień, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ, co musi zostać wykazane przez proferenta (por. m.in. wyrok SA w Warszawie z dnia 15 czerwca 2007 roku, VI Ca 228/07, LEX).

Godzi się przypomnieć, że na zaskarżoną przez pozwaną sprzeciwem kwotę składają się: koszt czynności windykacyjnych – 310 zł, odsetki naliczone od kwoty kapitału za okres od dnia 10 października 2015 roku (a więc dnia przypadającego po terminie płatności pożyczki) do dnia poprzedzającego wniesienie pozwu – 173,17 zł oraz odsetki naliczone od kwoty prowizji za okres trwania pożyczki – 14,10 zł.

Odnosząc się do opłat za czynności windykacyjne, wskazać należy, że zostały one zastrzeżone w zawartej przez strony umowie pożyczki oraz tabeli opłat stanowiącej załącznik nr 1 do tejże umowy, jako obciążające pozwaną w razie niewykonania umowy pożyczki przez pożyczkobiorcę. O czym była już mowa, swoboda umów podlega ograniczeniom wynikającym w szczególności z przepisów ustawy, w tym z art. 385 ¹ § 1 k.c., który znajduje zastosowanie do wszystkich umów konsumenckich. Okoliczności niniejszej sprawy wskazują, że pozwana, jako konsument, nie miała rzeczywistego wpływu na treść postanowień umownych w odniesieniu do zastrzeżonych należności za czynności pożyczkodawcy w postaci wezwań do zapłaty i monitów telefonicznych, pobieranych z tytułu nieterminowego dokonywania spłaty pożyczki. Postanowienia, o których mowa, nie były z pozwaną, jako konsumentem, indywidualnie uzgadniane, powód posługiwał się wzorcem umowy w omawianym zakresie, a niewątpliwie kształtują one obowiązki pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumenta. Należy zatem uznać, że postanowienia te nie wiążą pozwanej, gdyż w tym zakresie spełnione są przesłanki z art. 385 ¹ § 1 k.c. Podkreślić należy, że zastosowane wyliczenie należności za poszczególne czynności windykacyjne jest bardzo sztywne (5 zł za wiadomość SMS, 10 zł za wiadomość e-mail, 15 zł za telefoniczne upomnienie oraz 25 zł za pisemne wezwanie do zapłaty) i nie uwzględnia indywidualnych okoliczności sprawy/danego przypadku. Przytoczona wysokość opłat, uwzględniając wysokość kosztów tego rodzaju usług stosowanych przez firmy je świadczące, jest znacznie zawyżona i nie znajduje żadnego uzasadnienia. W tym miejscu podkreślić również należy, że zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zapadłym w sprawie o sygn. akt XVII AmC 624/09, za niedozwolone i zakazane do wykorzystywania w obrocie z konsumentami zostały uznane postanowienia wzorców umownych nakładających na kredytobiorcę obowiązki w postaci konieczności poniesienia kosztów związanych z monitorowaniem kredytobiorcy, w przypadku niewykonania zobowiązań wynikających z umowy – a dotyczyło to kosztów telefonicznych upomnień, korespondencji kierowanej do kredytobiorcy związanej z nieterminową spłatą kredytu w postaci zawiadomień, upomnień itp., wyjazdu interwencyjnego do kredytobiorcy. Analogicznie orzekł Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z dnia 9 października 2006 roku w sprawie o sygn. akt XVII Amc 101/05. W świetle dokonanych wyżej rozważań podkreślenia wymaga, iż Sąd nie kwestionuje uprawnienia powoda do pobierania od pożyczkobiorcy opłat za czynności windykacyjne. Opłaty takie winny być jednak ustalone na rozsądnym poziomie i nie mogą godzić w interesy konsumenta. Zakres kosztów związanych z czynnościami windykacyjnymi, determinujący ich wysokość, powinien zatem zostać przedstawiony w pozwie w taki sposób, aby w świetle doświadczenia życiowego oraz logiki nie budził żadnych wątpliwości. Pobierane opłaty za czynności windykacyjne nie mogą bowiem stanowić kary, a jedynie wyrównanie poniesionych przez wierzyciela kosztów powstałych na skutek niewykonywania zobowiązania przez dłużnika. Tymczasem, o czym była mowa, kwoty wskazane przez stronę powodową nie mają żadnego przełożenia na możliwe rzeczywiste koszty w tym zakresie, do czego uznania wystarcza już samo doświadczenie życiowe. W konsekwencji należy uznać, że zastrzeżenie dochodzenia od pozwanej zapłaty opłat za czynności windykacyjne jest niedozwolonym postanowieniem umownym, a jako takie – w świetle przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. – nie wiąże pozwanej. Wskazać wreszcie należy, że powód winien udowodnić (art. 6 k.c., art. 232 k.p.c.), że poniósł koszty windykacji w kwocie 310 zł, której to powinności w ogóle nie sprostał. Do akt sprawy zostało wprawdzie załączone wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem jego nadania, jednak sam ten fakt nie przesądza jeszcze o tym, że z tytułu wezwania do zapłaty powód poniósł wydatek w kwocie 25 zł. Co się zaś tyczy zestawień wykonanych połączeń telefonicznych oraz wysłanych wiadomości (SMS i e-mail), to zostały one złożone do akt sprawy w formie tabel, które nie zostały opatrzone podpisem, nie wiadomo również przez kogo i na jakiej podstawie zostały sporządzone. Przedmiotowe zestawienia mogą być potraktowane co najwyżej, jako dokumenty prywatne, których formalna moc dowodowa, jak stanowi art. 245 k.p.c., ogranicza się do domniemania, że ich autor złożył oświadczenie nimi objęte. Tylko w takim zakresie dokumenty ten nie budzą wątpliwości Sądu. Natomiast materialna moc dowodowa tych dokumentów bez poparcia ich odpowiednimi dokumentami źródłowymi, wobec stanowiska strony przeciwnej, jest nikła. Jednocześnie przypomnienia wymaga, że treść oświadczenia zawartego w dokumencie prywatnym nie jest objęta domniemaniem zgodności z prawdą zawartych w nim twierdzeń. Zatem dokument prywatny nie jest dowodem rzeczywistego stanu rzeczy (por. wyrok SN z dnia 25 września 1985 r., IV PR 200/85, OSNC 1986, nr 5, poz. 84).

Powód był natomiast uprawniony do naliczenia odsetek od niespłaconego w terminie kapitału pożyczki oraz naliczonej prowizji, odsetki te były bowiem zastrzeżone umową stron, a dochodzona ich wartość mieści się w granicach wyznaczonych przepisami prawa.

Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 187,27 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 marca 2017 roku do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie, tj. co do kwoty 310 zł dochodzonej z tytułu czynności windykacyjnych.

M.-prawną podstawę roszczenia odsetkowego powoda stanowił przepis art. 481 § 1 k.c., zgodnie z treścią którego jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Wskazany przepis art. 481 k.c. obciąża dłużnika obowiązkiem zapłaty odsetek bez względu na przyczyny uchybienia terminu płatności sumy głównej. Sam fakt opóźnienia przesądza, że wierzycielowi należą się odsetki. Dłużnik jest zobowiązany uiścić je, choćby nie dopuścił się zwłoki w rozumieniu art. 476 k.c., a zatem nawet w przypadku gdy opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności i choćby wierzyciel nie doznał szkody. Odpowiedzialność dłużnika za ustawowe odsetki w terminie płatności ma zatem charakter obiektywny. Do jej powstania jedynym warunkiem niezbędnym jest powstanie opóźnienia w terminie płatności. Zgodnie z treścią § 2 art. 481 k.c. jeżeli strony nie umówiły się co do wysokości odsetek z tytułu opóźnienia lub też wysokość ta nie wynika ze szczególnego przepisu, to wówczas wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 102 k.p.c. mając na uwadze szczególnie trudną sytuację życiową i majątkową M. G., która to sytuacja, zdaniem Sądu, oceniana przez pryzmat zasad współżycia społecznego, uzasadnia odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Zgodnie z treścią powołanego przepisu, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przytoczony przepis stanowi wyjątek od podstawowej zasady orzekania o kosztach procesu, unormowanej w art. 98 § 1 k.p.c. Sposób skorzystania z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem sądu orzekającego i od oceny tegoż sądu należy przesądzenie, że taki szczególnie uzasadniony wypadek nastąpił w rozpoznawanej sprawie oraz usprawiedliwia odstąpienie od obowiązku ponoszenia kosztów procesu. Z uwagi na dyskrecjonalny charakter omawianego przepisu w judykaturze ugruntował się pogląd, iż ewentualna zmiana zaskarżonego postanowienia w przedmiocie kosztów procesu winna następować wyłącznie w wyjątkowych przypadkach, w razie stwierdzenia, że dokonana ocena miała charakter dowolny, oczywiście pozbawiony uzasadnionych podstaw, a przez to rażąco niesprawiedliwy (por. m.in. postanowienie SN z dnia 25 marca 2011 roku, IV CZ 136/10, LEX nr 785545; postanowienie SN z dnia 19stycznia 2012 roku, IV CZ 118/11, LEX nr 1169157; postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2012 roku, III CZ 10/12, OSNC 2012/7-8/98; postanowienie SN z dnia 9 lutego 2012 roku, III CZ 2/12, LEX nr 1162689). Jak wynika z poczynionych przez Sąd ustaleń, pozwana jest bezrobotna i utrzymuje się z przyznanego zasiłku rehabilitacyjnego. M. G. spłaca zadłużenia pożyczkowe/kredytowe w łącznej kwocie 1.030 zł, będzie ponadto zmuszona ponosić obiektywnie wysokie, jak na jej możliwości finansowe, koszty związane ze studiami syna. Pozwana leczy się przy tym psychiatrycznie, co niewątpliwie ma wpływ na jej możliwości zarobkowe. Biorąc powyższe pod uwagę Sąd doszedł do przekonania, że w niniejszej sprawie zachodzą wyjątkowo uzasadnione okoliczności, które w szczególności opierają się na sytuacji majątkowej i życiowej pozwanej, co uzasadnia zastosowanie przepisu art. 102 k.p.c. do rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 października 2012 roku, sygn. akt I ACa 571/12, LEX nr 1237890).

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji wyroku.