Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka (...) z siedzibą w B. wniosła o zasądzenie od pozwanego S. K. kwoty 13.664,81 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 11.959,05 zł od dnia 31 marca 2017 r. do dnia zapłaty i od kwoty 1.705,76 zł od dnia 31 marca 2017 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zajmuje się m.in. sprzedażą towarów. Pozwany zamówił u powódki towary, na co zostały wystawione faktury VAT. Towar został dostarczony, co potwierdzają podpisane przez pozwanego dokumenty WZ. Pozwany na poczet należności wynikających z faktur uiścił jedynie kwotę 1.800 zł, do zapłaty pozostaje nadal kwota dochodzona w pozwie. Wezwanie do zapłaty z dnia 10 maja 2017r. pozostało bez odpowiedzi.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w dniu 29 czerwca 2017 r. wydał w sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Pozwany wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty, w którym domagał się rozłożenia należności na rzecz powódki na miesięczne raty w wysokości po 500 zł.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany podniósł, że znajduje się w złej sytuacji majątkowo – materialnej i zdrowotnej. Zła sytuacja majątkowa wynika z suszy, w wyniku której poniósł 50 % straty w uprawach, spadku cen produkowanych przez niego nasion oraz opóźnienia w wypłacie dopłat unijnych. Ponadto pozwany ma stałe problemy zdrowotne wynikające z niedotlenienia mózgu po wypadku, w którym uczestniczył w 2004 r.

Powódka w piśmie procesowym z dnia 20 listopada 2017 r. cofnęła pozew w części co do kwoty 2.100 zł wraz z odsetkami i w tej części zrzekła się roszczenia. Powódka wskazała, że pozwany w dniach 2 i 17 listopada 2017 r. dokonał częściowej spłaty zobowiązania.

Powódka na rozprawie w dniu 8 grudnia 2017 r. ponownie cofnęła pozew w części, tj. co do kwoty 1.200 zł i odsetek od tej kwoty i w tej części zrzekła się roszczenia w związku z tym, że pozwany w dniu 4 grudnia 2017 r. dokonał wpłaty na jej rzecz na poczet faktur objętych pozwem dalszej kwoty 1.200 zł. Powódka nie wyraziła zgody na rozłożenie świadczenia na raty.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 grudnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 10.364,81 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 marca 2017 r. do dnia zapłaty, którą to kwotę rozłożył na dziesięć rat, płatnych miesięcznie, począwszy od stycznia 2018 r. w terminie do ostatniego dnia każdego miesiąca w wysokości: dziewięć rat po 1.000 zł i dziesiąta rata 1.364,81 zł. W pozostałej części sąd postępowanie umorzył oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że powódka w dniu 3 czerwca 2016 r. sprzedała pozwanemu produkty za łączną kwotę 13.759,05 zł. Towar został dostarczony do pozwanego w dniu 3 czerwca 2016 r. i tego samego dnia powódka wystawiła pozwanemu fakturę VAT obejmującą powyższą należność. Zapłata miała nastąpić do dnia 30 marca 2017 r.

Powódka w dniu 11 lipca 2016 r. sprzedała pozwanemu kolejne produkty za łączną kwotę 1.705,76 zł. Towar został dostarczony do pozwanego w dniu 11 lipca 2016 r. i tego samego dnia powódka wystawiła pozwanemu fakturę VAT obejmującą powyższa należność. Zapłata miała nastąpić do dnia 30 marca 2017 r.

Pozwany dokonał jedynie częściowej zapłaty należności wynikających z faktur. Pismem z dnia 13 kwietnia 2017 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty. Wezwanie pozostało bez odpowiedzi.

W toku postępowania pozwany dokonał na rzecz powódki częściowych wpłat na poczet dochodzonej należności: w dniach 2 i 17 listopada 2017 r. wpłacił łącznie kwotę 2.100 zł, zaś w dniu 4 grudnia 2017 r. kwotę 1.200 zł

Następnie Sąd Rejonowy podniósł, że pozwany utrzymuje się z pracy w gospodarstwie rolnym o powierzchni 39 ha. W 2017 r. przychód z gospodarstwa wyniósł 110.000 zł rocznie, zaś koszty wyniosły 80.000 zł. Z osiągniętego zysku pozwany musi spłacić ratę kredytu w wysokości 10.000 zł, na utrzymanie pozostanie mu kwota 20.000 zł. Pozwany co miesiąc ponosi koszty leczenia i rehabilitacji po wypadku, któremu uległ w 2004 r. Pozwany korzysta z pomocy finansowej udzielanej mu przez żonę, z którą nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego. Częściowej spłaty zobowiązań na rzecz powoda dokonał z jej pomocą.

Sąd Rejonowy wskazał, że pozwany nie kwestionował faktu nabycia u powódki towarów i braku zapłaty za nie. W sprzeciwie wniósł o rozłożenie świadczenia na raty, powołując się na swoją sytuację majątkową i zdrowotną. Ustaleń dotyczących tych okoliczności Sąd dokonał na podstawie zeznań pozwanego, którym dał wiarę, albowiem były logiczne i spójne i korespondowały z przedłożonymi przez niego dokumentami.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy podniósł, iż stosownie do art. 535 § 1 kc, przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Ze stanu faktycznego w sprawie wynika, że powódka wykonała swoje obowiązki wynikające z zawartej z pozwanym umowy, tj. przeniosła na pozwanego własność towaru i wydała go, zaś pozwany towar odebrał, ale nie zapłacił umówionej ceny. Z tych względów powództwo należało uwzględnić, o czym Sąd orzekł na podstawie art. 535 § 1 kc.

Uwzględnieniu podlegała przy tym jedynie kwota 10.364,81 zł, albowiem w pozostałej części powódka cofnęła pozew i zrzekła się roszczenia, w związku z czym w tym zakresie postępowanie umorzono na podstawie art. 355 § 1 kpc.

W ocenie Sądu Rejonowego uzasadnione było również żądanie powódki zapłaty odsetek za opóźnienie. Zapłata ceny sprzedaży miała nastąpić w terminie do dnia 30 marca 2017 r., zatem począwszy od dnia 31 marca 2017 r. pozwany pozostaje w opóźnieniu, które stosownie do art. 481 § 1 kc, uprawnia powódkę do żądania odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniosła żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik (pozwany) nie ponosi odpowiedzialności.

Rozpoznając wniosek pozwanego o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, Sąd Rejonowy zważył, że stosownie do art. 320 kpc w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Skorzystanie przez Sąd z tej instytucji jest możliwe zarówno na wyraźny wniosek pozwanego, jak również z urzędu. Sąd zamierzając skorzystać z możliwości rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty winien rozważyć interes prawny nie tylko dłużnika, dla którego niewątpliwie spłata świadczenia w ratach jest korzystna, ale także interes prawny wierzyciela. Nie zawsze są one bowiem zbieżne, tj. nie zawsze spłata należności w ratach jest korzystna dla obu stron. Sąd nie może bowiem zastosować tej instytucji w taki sposób, aby godziło to w interes prawny wierzyciela polegający na zaspokojeniu przez dłużnika jego roszczenia. W przekonaniu Sądu, podniesione przez pozwanego okoliczności dotyczące zarówno jego sytuacji zdrowotnej, jak i majątkowej należy wziąć pod rozwagę pod kątem zastosowania art. 320 kpc. Pozwany nie dysponuje dochodami na poziomie umożliwiającym mu spłatę należności na rzecz powódki jednorazowo i nie jest w stanie uwagi na stan zdrowia pozyskać innych źródeł zarobkowania, ale wykazał, dokonując w toku postępowania wpłat w łącznej kwocie 3.300 zł, że jest w stanie – z pomocą finansową ze strony żony – dokonać spłaty swojego zobowiązania w ratach. Jednakże rozłożenie świadczenia na raty po 500 zł godziłoby, w przekonaniu Sądu Rejonowego, w interes wierzyciela, albowiem wydłużyłoby termin zaspokojenia jego roszczenia o 21 miesięcy. Jest to zbyt długi okres, zwłaszcza jeśli zważy się, że powódka i tak oznaczyła pozwanemu dość długie terminy zapłaty należności z faktur (300 dni i 262 dni). W przekonaniu Sądu Rejonowego, udzielana przez żonę pozwanego pomoc pozwoli mu na spłatę zasądzonej od niego należności w 10 ratach, z których 9 rat będzie wynosić po 1.000 zł, zaś ostatnia 1.364,81 zł. Skoro bowiem pozwany był w stanie w ciągu miesiąca dokonać płatności na rzecz powódki w łącznej wysokości ponad 3.000 zł, to będzie w stanie spłacić zasądzoną należność w kwotach po 1.000 zł. Rozłożenie świadczenia na 10 rat nie godzi zaś w interes wierzyciela, który zostanie zaspokojony w ciągu niespełna roku. Dlatego też wniosek pozwanego o rozłożenie świadczenia na raty został uwzględniony.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 kpc

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego złożył pozwany, zaskarżając go w części, tj.:

- w zakresie pkt-u I ponad kwotę 9.964,81 zł,

- w zakresie pkt-u II tj. w zakresie wysokości dziesiątej raty, która winna wynieść 964,81 zł

- w zakresie pkt-u IV, tj. w zakresie zasądzonych kosztów procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

1.  naruszenie art. 233 k.p.c poprzez sprzeczność istotnych ustaleń sądu I instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz naruszenie granicy swobodnej oceny dowodów poprzez pominięcie zgłoszonej przez pozwanego w piśmie procesowym z dnia 7.12.2017 r. wpłaty kwoty 400 zł. W tej sytuacji zadłużenie pozwanego wynosi 9.964,81 zł, a nie 10. 364,81 zł.

2.  naruszenie art. 102 k.p.c poprzez obciążenie pozwanego kosztami procesu pomimo jego złej sytuacji materialnej i zdrowotnej oraz pomimo bezzasadności wnoszenia powództwa przez powódkę. Pozwany uznawał bowiem roszczenie powódki w korespondencji przedsądowej, deklarował jego spłatę w ratach co sukcesywnie czynił i czyni.

Mając powyższe na uwadze pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1.  zmianę pkt-u I wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 9.964,81 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31.03.2017 r. do dnia zapłaty;

2.  zmianę pkt-u II wyroku poprzez rozłożenie zasądzonej w pkt-cie I należności na dziesięć rat płatnych miesięcznie, począwszy od stycznia 2018 r. w terminie do ostatniego dnia każdego miesiąca w wysokości: dziewięć rat po 1.000 zł i dziesiąta rata w kwocie 964,81 zł;

3.  zmianę pkt-u IV wyroku poprzez nieobciążanie pozwanego kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa prawnego przed sądem I instancji, ewentualnie obciążenie pozwanego kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa prawnego przed sądem I instancji według uznania sądu II instancji.

Pozwany wniósł także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa przed sądem II instancji.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania. W uzasadnieniu powódka wskazała, iż wpłaconą przez pozwanego w dniu 15.05.2017 r. kwotę 400 zł zaliczyła na poczet faktury nr (...), w związku z czym uwzględniła tę wpłatę przy ustalaniu wartości przedmiotu sporu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, w realiach niniejszej sprawy nie było żadnych racji, które przemawiałyby za koniecznością zmiany zaskarżonego orzeczenia lub jego uchylenia
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Podkreślić trzeba, że organ pierwszoinstancyjny przeprowadził postępowanie dowodowe zgodnie z dyspozycją art. 233 k.p.c, nie przekraczając zarazem zasady swobodnej oceny dowodów.

Sąd Okręgowy podziela przy tym ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy

i w związku z tym, wobec braku konieczności ich powtarzania przyjmuje je jako własne.

W ocenie Sądu Okręgowego niezasadny jest zarzut naruszenia art. 233 k.p.c.

Na wstępie przypomnieć należy ugruntowaną w judykaturze regułę, a mianowicie,

że w wypadku wyroku oddalającego apelację, wydanego na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych prawidłowo ustaleń; wystarczy stwierdzenie, że ustalenie sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za własne, co niniejszym Sąd Okręgowy czyni.

Sąd Okręgowy pragnie zaznaczyć, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej - niż przyjął sąd - wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie przez skarżącego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2003 r., II CK 293/02, LEX nr 151622). W judykaturze powszechnie przyjmuje się, że zarzucenie naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów nie może polegać na przedstawieniu przez stronę alternatywnego stanu faktycznego, a tylko na podważeniu podstaw tej oceny z wykazaniem, że jest ona rażąco wadliwa lub oczywiście błędna (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, LEX nr 52347; z dnia 2 kwietnia 2003 r., I CKN 160/01, LEX nr 78813; z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 274/03, LEX nr 164852; z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 393/03, LEX nr 585758). Jeżeli bowiem z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne.

Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona ocena dowodów może być skutecznie podważona (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, OSNC 2000/7-8/139).

Zdaniem Sądu Okręgowego, apelacja pozwanego nie zawiera zarzutów, które mogłyby stanowić skuteczne podważenie oceny materiału dowodowego dokonanej przez Sąd Rejonowy.

Pozwany zarzucił w apelacji, że Sąd Rejonowy nie uwzględnił przy rozstrzygnięciu wpłaty 400 zł dokonanej przez pozwanego w dniu 15 maja 2017 r. na poczet faktury nr (...). Zarzut ten jest o tyle niezasadny, że powódka w uzasadnieniu pozwu wyraźnie wskazała, iż z tytułu faktury vat (...) wystawionej na kwotę 13.759,05 zł. domaga się jedynie kwoty 11.959,05 zł, gdyż zaliczyła właśnie na poczet tej faktury wpłaty dokonywane przez pozwanego, przed wniesieniem pozwu na łączną kwotę 1.800 zł. Pozwany tej okoliczności nie zaprzeczył i nie wykazał aby przed wniesieniem pozwu wpłacił na poczet faktur wskazanych w pozwie kwotę większą niż 1.800 zł. Dodatkowo, już w trakcie procesu pozwany wpłacił na poczet należności dochodzonych pozwem dalsze kwoty 2.100 zł i 1.200 zł, w związku z czym powódka sukcesywnie cofała pozew w tej części.

Ponadto, w odpowiedzi na apelację powódka przyznała, iż wpłaconą przez pozwanego w dniu 15 maja 2017 r. kwotę 400 zł uwzględniła ustalając wartość przedmiotu sporu i tym samym pomniejszyła m.in. o tę kwotę fakturę vat (...).

W odpowiedzi na to, pozwany w piśmie procesowym z dnia 19 marca 2018 r. podniósł, iż powódka nie wykazała, że formułując roszczenie objęte pozwem uwzględniła wpłatę pozwanego z dnia 15 maja 2017 r. w kwocie 400 zł.

Trzeba więc w tym miejscu zauważyć, że zgodnie z treścią art. 229 k.p.c fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną nie wymagają dowodu. Przyznanie może nastąpić na każdym etapie postępowania i we wszystkich jego rodzajach (zob. Manowska Małgorzata (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1-505(38), wyd. III, WK 2015 - komentarz , stan prawny : 1 września 2015 r.)

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2002 r., IV CKN 496/01, LEX nr 1405377- przyznanie przez stronę, w rozumieniu art. 229 k.p.c., polega na przyjęciu za prawdziwe w drodze wyraźnego oświadczenia woli złożonego w toku postępowania - podanych przez stronę przeciwną korzystnych dla niej faktów.

Należy więc uznać, że skoro powódka przyznała, iż wskazywaną przez pozwanego kwotę 400 zł zaliczyła zgodnie z jego żądaniem na poczet faktury vat (...), dodatkowe wykazywanie przez nią tej okoliczności stało się zbędne. Fakty przyznane są to fakty podane przez jedną stronę i potwierdzone – jako zgodne z prawdą – przez stronę przeciwną w drodze wyraźnego oświadczenia złożonego w toku postępowania (ustnie lub pisemnie). Przyznanie jest jednostronną czynnością procesową i nie musi być przyjęte przez drugą stronę, jest bowiem skierowane do sądu, który decyduje o skuteczności przyznania. Przyznanie niebudzące wątpliwości sądu wywołuje ten skutek, że fakty przyznane nie wymagają już udowodnienia.

Skoro zatem powódka przyznała w pozwie, że przed wniesieniem pozwu, na poczet faktury vat (...) zaliczyła wpłaconą przez pozwanego łącznie kwotę wyższą niż 400 zł (bo zaliczyła kwotę 1.800 zł), a dodatkowo, w odpowiedzi na apelację przyznała, że wpłacona przez pozwanego w dniu 15 maja 2017 r. kwota 400 zł została przez nią zaliczona na poczet w/w faktury – należy przyznać, że spełnione zostały przesłanki z art. 229 k.p.c i tym samym powódka nie miała obowiązku dodatkowo tej okoliczności udowadniać. Przyznanie faktu przez stronę przeciwną stanowi okoliczność zwalniającą od postępowania dowodowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2000 r., I CKN 11/00, niepubl.).

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności należy uznać, że zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 233 k.p.c za niezasadny.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie zasługiwał też na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 102 k.p.c.

Przede wszystkim stwierdzić należy, że pozwany w toku postępowania przed Sądem Rejonowym nie składał wniosku w trybie art. 102 k.p.c, wnosząc jedynie o rozłożenie należności powoda na raty, do którego to wniosku Sąd Rejonowy się przychylił.

Trudno zaś przyznać rację pozwanemu, że wniesienie pozwu przez powódkę było bezzasadne, skoro przed wytoczeniem pozwu pozwany spłacił należność powódki jedynie w części i dopiero wytoczenie pozwu spowodowało dalsze wpłaty pozwanego na rzecz powódki.

Wskazać trzeba, że art. 102 k.p.c jest rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Ocena sądu jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym, ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem, poczuciem sprawiedliwości oraz analizą okoliczności rozpoznawanej sprawy (por. postanowienie SN z dnia 2 czerwca 2010 r., I PZ 2/10, OSNP 2011, nr 23–24, poz. 297; postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZ 10/12, OSNC 2012, nr 7–8, poz. 98 z glosą M. Rzewuskiego, Glosa 2013, nr 1, s. 77 i postanowienie SN z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 165/11, IC 2013, nr 3, s. 50).

Trzeba zaś zauważyć, że pozwany w apelacji, poza powołaniem się na trudną sytuację materialną i zdrowotną oraz bezzasadność wniesienia powództwa przez powódkę, zarzutu naruszenia art. 102 k.p.c tak naprawdę nie uzasadnił i nie wskazał jakich konkretnie szczególnych okoliczności nie wziął pod uwagę Sąd Rejonowy.

Tymczasem sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia – na podstawie art. 102 – z obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego (por. postanowienie SN z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CZ 111/11, LEX nr 1119554).

Kierując się powyższą argumentacją Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o treść art. 98 § 1 i 3 kpc. Zasądzona na rzecz powódki kwota 120 zł stanowiła wynagrodzenie pełnomocnika powódki ustalone na podstawie §10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018 poz. 265 t.j.).

Elżbieta Kala Wiesław Łukaszewski Wojciech Wołoszyk