Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie :

Przewodniczący: SSO Anna Zawadka

protokolant p.o. protokolant sądowy Eryk Nersisyan

przy udziale prokuratora Mariusza Ejflera

po rozpoznaniu dnia 20 czerwca 2018 r. w Warszawie

sprawy J. S. (1) s. M. i Z. ur. (...) w K.

oskarżonego o przestępstwo z art. 91 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 07 lipca 1994 r. Prawo budowlane

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżyciela publicznego i oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Otwocku

z dnia 26 maja 2017 r. sygn. akt II K 1108/13

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Otwocku do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt VI Ka 1149/17

UZASADNIENIE

J. S. (1) został oskarżony o to, że:

w dniu 4 września 2013 r. w J. pow. (...) woj. (...) uniemożliwił wejście na teren działki przy ul. (...) czym udaremnił wykonanie kontroli budowy upoważnionym pracownikom Powiatowego Inspektora Budowlanego tj. o czyn z art. 91 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane.

Sąd Rejonowy w Otwocku wyrokiem z dnia 26 maja 2017 roku, w sprawie pod sygn. akt II K 1108/13 postępowanie karne wobec J. S. (1) na podstawie art. 66 § 1 i 2 kk oraz na podstawie art. 67 § 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk. postępowanie karne za czyn z art. 91 § 1 pkt 1 ustawy prawo budowlane w zw. z art. 4 § 1 kk warunkowo umorzył na okres próby jednego roku. Zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty procesu w tym opłatę w wysokości 100 złotych.

Od wyroku tego apelacje wnieśli Prokurator i oskarżony.

Prokurator zaskarżył powyższy wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego i wyrokowi temu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść polegający na uznaniu przez Sąd, że w świetle ustalonych w toku postępowania przygotowawczego okoliczności popełnienia zabronionego przez J. S. (1) oraz postawy oskarżonego, w sprawie zachodzą przesłanki do zastosowania instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego, podczas gdy prawidłowa, nie zaś dowolna i sprzeczna z zasadami prawidłowego rozumowania ocena materiału dowodowego, prowadzi do przeciwnego wniosku.

W konkluzji apelacji Prokurator wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy w zaskarżonym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Oskarżony J. S. (1) zaskarżył wyrok w całości na swoją korzyść i wnosił o jego uchylenie. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- błędne ustalenie przyczyn kontroli z dnia 4 września 2013r.;

- błędne ustalenie stanu faktycznego oraz pominięcie dowodów istotnych dla rozpoznania sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja prokuratora, jako zasadna, zasługiwała na uwzględnienie, a w tym zawarty w niej wniosek - konieczny z puntu widzenia przepisu art. 454 § 1 kpk - o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Natomiast apelacja oskarżonego podnosi niezasadne zarzuty, ale skutkowała uwzględnieniem wniosku odwoławczego z przyczyn wskazanych poniżej.

W pierwszej kolejności odnosząc się do zarzutu podniesionego w apelacji prokuratora skazać należy, iż trafnie skarżący zarzucił i wykazał, iż wydając zaskarżone orzeczenie, Sąd I instancji oparł się na błędnych ustaleniach faktycznych, że w sprawie zachodzą przesłanki pozwalające na warunkowe umorzenie postępowania karnego wobec oskarżonego J. S. (1).

Należy przypomnieć, że zgodnie z treścią art. 66 § 1 k.k. sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. Jeżeli jedną z przesłanek warunkowego umorzenia postępowania jest wymóg, aby okoliczności popełnienia czynu nie budziły wątpliwości, to sąd na podstawie zebranego materiału dowodowego musi dojść nie tylko do wniosku, że sam fakt popełnienia przestępstwa nie budzi wątpliwości, a zatem istnieją wystarczające podstawy, aby oskarżonemu przypisać popełnienie tego czynu, lecz także powinien wyjaśnić elementy przedmiotowe i podmiotowe tego czynu rzutujące na ocenę zarówno stopnia jego społecznej szkodliwości, jak i stopnia zawinienia oskarżonego. Zgodnie z treścią art. 115 § 2 k.k. dla ustalenia stopnia społecznej szkodliwości czynu niezbędne jest zbadanie zarówno strony przedmiotowej czynu (rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, waga naruszonych przez sprawcę obowiązków), jak i jego podmiotowej strony (motywacja sprawcy, postać zamiaru). Kompleksowa ocena wszystkich tych elementów winna doprowadzić do ustalenia, że stopień społecznej szkodliwości czynu "nie jest znaczny", a zatem ów stopień jest wyższy od "znikomego" i swoim zakresem może obejmować zarówno przypadki "nieznacznego", jak i "średniego" stopnia społecznej szkodliwości. Trzeba też zwrócić uwagę, że na stopień społecznej szkodliwości przestępstwa nie mają wpływu właściwości i warunki osobiste sprawcy, środowiskowa opinia o nim, dotychczasowy tryb jego życia, przyznanie się sprawcy do winy, dobrowolne naprawienie przez sprawcę szkody wyrządzonej przestępstwem, wyrażona przez niego skrucha, czy też ewentualne pogodzenie się z pokrzywdzonym. Są to bowiem okoliczności mające znaczenie dla ustalenia podstaw prognozy kryminologicznej. Aby możliwe było warunkowe umorzenie postępowania, niezależnie od stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd powinien ustalić również stopień zawinienia, który to stopień także nie może być znaczny. Wyznaczenie stopnia zawinienia wymaga ustalenia najpierw wszystkich przesłanek przypisania winy, takich jak dojrzałość sprawcy i jego poczytalność, z zakresu rozpoznawalności bezprawności czynu oraz braku anormalnej sytuacji motywacyjnej występującej w nasileniu uniemożliwiającym wymaganie od sprawcy dania posłuchu normie prawnej. Dla zastosowania warunkowego umorzenia postępowania na mocy art. 66 § 1 k.k. warunek braku znacznego stopnia winy musi występować kumulatywnie z brakiem znacznego stopnia społecznej szkodliwości przestępstwa. Reasumując więc, należy stwierdzić, że spełnienie wszystkich wskazanych powyżej przesłanek jest niezbędne dla podjęcia przez sąd prawidłowej decyzji w zakresie warunkowego umorzenia postępowania. Przenosząc te rozważania - natury ogólnej - na grunt rozpoznawanej sprawy, należy stwierdzić, iż Sąd Rejonowy w sposób błędny ocenił zarówno stopień winy oskarżonego jak i społecznej szkodliwości przypisanego mu czynu. W żadnym bowiem razie za okoliczności umniejszające stopień obu tych elementów nie można przyjąć okoliczności uznanych przez Sąd Rejonowy, a mianowicie, iż oskarżony dopuścił się czynu w związku z błędnym przekonaniem o braku uprawnienia inspektorów nadzoru budowlanego do kontroli budynku, a jego zachowanie było związane z udziałem oskarżonego w spornych postępowaniach administracyjnych prowadzonych przez (...) i nie stanowiło zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania organu władzy publicznej. Jednocześnie Sąd Rejonowy wskazuje, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu umyślnie, posiadał wiedzę odnośnie celu wizyty Inspektorów Nadzoru Budowlanego i mimo to uznał, że nie udostępni nieruchomości w celu przeprowadzenia kontroli. Powyższe dywagacje pozostają więc w wewnętrznej sprzeczności co do rzeczywistych zamiarów oskarżonego. Z jednej bowiem strony Sąd wskazuje na okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną (błąd co do bezprawności), z drugiej zaś strony wskazuje na umyślność jako stronę podmiotową tego czynu.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału potwierdza, iż motywacją oskarżonego była chęć uniknięcia kontroli ze strony organów nadzoru budowlanego. O ile trafnie wskazał Sąd I instancji, iż zdarzenie objęte aktem oskarżenia ma związek z toczącym się postępowaniem administracyjnym w sprawie budowy budynku mieszkalnego w zabudowie bliźniaczej, którego inwestorem był J. S. (1). To w żadnym razie w sprawie nie zaistniały takie okoliczności, które umniejszałyby winę i stopień społecznej szkodliwości tego czynu. Z akt postępowania administracyjnego oraz wyroku NSA z dnia 21.10.2016r. II OSK 64/15 wynika, że oskarżony jako inwestor wybudował budynek wielorodzinny tj. składający się z więcej niż 2 lokali, a zatem z istotnym odstąpieniem od zatwierdzonej decyzją o pozwoleniu na budowę dokumentacji technicznej oraz niezgodnie z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obowiązującego na terenie, na którym zrealizowano inwestycję. Organy nadzoru budowlanego zarzuciły inwestorowi dokonanie istotnych odstępstw od pozwolenia na budowę, jednak nie przeprowadziły oględzin obiektu, a swoje ustalenia poczyniły w oparciu o posiadaną dokumentację i analizę akt spraw prowadzonych postępowań. Uchybienie to stało się podstawą do uchylenia zaskarżonych decyzji organów nadzoru budowlanego obu instancji w przedmiocie sprzeciwu w sprawie przystąpienia do użytkowania budynku (wyrok WSA z 17 kwietnia 2013r. Sygn. akt VII SA/Wa 2782/12).

Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w O. po wyeliminowaniu z obrotu prawnego wcześniej zapadłych rozstrzygnięć, podjął czynności w celu zebrania i oceny materiału dowodowego aby zająć stanowisko w oparciu o art. 57 Prawa budowlanego. Czynności kontrolne nie doszły jednak do skutku, gdyż oskarżony skutecznie udaremnił ich wykonanie w dniu 04.09.2013r. Z dokumentacji nadesłanej przez (...) wynika, że oskarżony odmówił także udostępnienia obiektu do kolejnych kontroli w dniach 02.03.2017r. i 13.04.2017r. w toku postępowania wyjaśniającego prowadzonego w sprawie sprawdzenia zgodności projektu budowlanego ze stanem faktycznym wybudowanego budynku mieszkalnego.

W aktach sprawy znajduje się także pismo Komendy Powiatowej Policji w O. (k.319) z którego wynika, że toczy się kolejne postępowanie karne o udaremnienie w ww. dniach czynności urzędowych pracownikom Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w O. poprzez nieudostępnienie terenu i obiektu do kontroli. W tych okolicznościach rację ma prokurator, iż postawa oskarżonego, jaką zaprezentował wobec organów państwowych świadczy o jego lekceważącym stosunku do obowiązującego porządku prawnego. Przyjęcie, jak to uczynił Sąd meriti, iż postawa oskarżonego pozwala na warunkowe umorzenie postępowania, nie zasługuje w żadnym razie na uwzględnienie. Przyjęcie koncepcji prezentowanej w tym zakresie przez Sąd Rejonowy nie wytrzymuje krytyki, bo sprowadza się do zaakceptowania, iż oskarżony kierując się chęcią udaremnienia czynności kontrolnych organom nadzoru budowlanego, świadomie narusza przepis art. 91 Prawa budowlanego, pod pozorem bezprawności działań tych organów.

W tych okolicznościach faktycznych zachowanie oskarżonego nie może zostać uznane za błahe i być wytłumaczone zachowaniem osoby pozostającej w błędnym przekonaniu co do braku bezprawności swoich działań. Tym bardziej, że jak słusznie podnosi skarżący, oskarżony posiada wyższe wykształcenie i jest z zawodu magistrem prawa, a zatem jest osobą świadomą skutków naruszenia prawa. Wobec powyższego nie można zaakceptować, iż z tych przyczyn zachowanie oskarżonego zasługuje na łagodniejsze potraktowanie, a zatem, iż ocena okoliczności faktycznych sprawy pozwala na zastosowanie środka probacyjnego w postaci warunkowego umorzenia postępowania karnego. Nie pozwala na to właśnie postawa oskarżonego po popełnieniu przestępstwa tj. powtarzające się zachowanie udaremnienia następnych kontroli organom nadzoru budowlanego. Rację ma skarżący, iż fakt upływu okresu 4 lat od zdarzenia nie jest okolicznością w żaden sposób zależną od oskarżonego i nie może być brana pod uwagę przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości. Analiza okoliczności sprawy dokonana przez Sąd Rejonowy i wsnute z niej wnioski w zakresie oceny stopnia winy i społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu były - z przyczyn wykazanych wyżej - błędne.

W osobistej apelacji oskarżony J. S. (1) podnosi, iż wobec zakończenia budowy inspektorzy (...) nie wskazali prawidłowej przyczyny kontroli, a Sąd Rejonowy nie wziął pod uwagę powodu kontroli wskazanej w zawiadomieniu o czynnościach kontrolnych z dnia 13 sierpnia 2013r. Zdaniem skarżącego powód kontroli „w sprawie przystąpienia do użytkowania budynku mieszkalnego w zabudowie bliźniaczej usytuowanego na ww. działce” pozostaje w sprzeczności z treścią wyroku WSA w sprawie VII SA/Wa 2782/12).

Tymczasem Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, iż podstawą do przeprowadzenia tej kontroli były uprawnienia wynikające wprost z ustawy tj. art. 81a ust 1 Prawa budowlanego. Przepis ten tworzy normy działające w sposób bezpośredni, co oznacza, że do dokonania czynności kontrolnych nie jest konieczne wydanie uprzedniego aktu administracyjnego (postanowienia bądź decyzji administracyjnej). Tym samym Sąd Odwoławczy w pełni podziela argumenty na które powołał się Sąd Rejonowy. We wskazanym artykule prawodawca stanowi o obowiązkach organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego. Według ustawy organy te sprawują nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem przepisów Prawa budowlanego, dotyczące w szczególności: zgodności zagospodarowania terenu z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego oraz zgodności rozwiązań architektoniczno-budowlanych z przepisami techniczno-budowlanymi oraz zasadami wiedzy technicznej.

Organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego przy wykonywaniu obowiązków określonych przepisami Prawa budowlanego mogą dokonywać czynności kontrolnych. Protokolarne ustalenia dokonane w toku tych czynności stanowią podstawę do wydania decyzji oraz podejmowania innych środków przewidzianych w przepisach Prawa budowlanego. Nie ma więc racji skarżący podnosząc, iż kontrolerzy z (...) po zakończeniu budowy mogli przeprowadzić kontrolę jedynie pod względem zgodności z prawem sposobu użytkowania obiektu oraz bezpieczeństwa użytkowania i stanu technicznego, natomiast nie mogli kontrolować zakończonej budowy „w sprawie przystąpienia do użytkowania”.

Przepisy ustawy – Prawo budowlane przyznają, zwłaszcza organom nadzoru budowlanego, szeroką gamę uprawnień inspekcyjnych. Kontrola jest badaniem rzeczywistości i polega na wskazywaniu wykrytych nieprawidłowości (szerzej zob. J. Jagielski, Kontrola administracji publicznej, Warszawa 1999). Argumentacja skarżącego dotycząca nadużywania prawa przez pracowników nadzoru budowalnego oraz sprzeczności takiego postępowania z Konstytucją RP, nie mogła więc zostać uwzględniona. Natomiast Sąd Odwoławczy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, uwzględniając zarzut wskazany w apelacji Prokuratora.

Reasumując - w toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd I instancji przeprowadzi postępowania rozpoznawcze na zasadach ogólnych, a zgromadzony w jego toku materiał dowodowy podda wnikliwej analizie. Proces zaś kształtowania reakcji karnej za popełniony przez oskarżonego czyn oprze na zasadach wynikach z przepisu art. 53 § 1 i 2 kk, a zatem uwzględniając cele kary w stosunku do sprawcy ale nie bez pominięcia funkcji ogólnej kary, służącej umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego. W przypadku zaś sporządzania pisemnych motywów swego rozstrzygnięcia, Sąd ten przytoczy – zgodnie z art. 424 § 1 pkt 1 kpk – fakty, na których oparł poszczególne ustalenia, szczegółowo to uzasadniając.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku.