Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 7 grudnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Pabianicach w sprawie
prowadzonej pod sygn. akt I Ns 193/14 w punkcie 4. tegoż orzeczenia dokonał podziału majątku wspólnego T. W. i I. W., działu spadków po T. W. i I. W. oraz częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w D., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) w ten sposób, iż przyznał uczestnikowi postępowania M. R. (1) udział we współwłasności nieruchomości wynoszący 7/8, pozostawiając nieruchomość we współwłasności M. R. (1) w udziale wynoszącym 7/8 i A. R. w udziale wynoszącym 1/8. W punkcie 5.a Sąd zasądził od uczestnika M. R. (1) na rzecz wnioskodawczyni E. P. i uczestnika B. W. kwoty po 12.814,63 zł, zaś w punkcie 5.b Sąd zasądził od uczestnika M. R. (1) na rzecz uczestnika L. R. kwotę 44.962,62 zł. (postanowienie – k. 164-164v)

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

T. W. i I. W. zawarli związek małżeński w dniu 20 września 1986 r.

Postanowieniem z dnia 29 grudnia 1989 r., sygn. akt I Ns 393/89, Sąd Rejonowy
w Ł. dokonał działu spadku po S. W., przyznając na wyłączną własność T. W. nieruchomość położoną w D. P. stanowiącą działkę
nr 284 oraz ustanawiając na rzecz A. N. prawo do bezpłatnego korzystania
na czas nieoznaczony z lokalu mieszkalnego składającego się z jednej izby o powierzchni
16 m ² i na rzecz S. W. - pierwszej żony T. W. i matki E. P., J. P. i B. P. - prawo do bezpłatnego korzystania
na czas nieoznaczony z lokalu mieszkalnego składającego się z jednej izby o powierzchni 20 m ².

Obecnie dla wskazanej nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta (...).

W dniu 26 października 1990r. T. W. i I. W. zawarli umowę, mocą której rozszerzyli wspólność ustawową postanawiając, że wszelki ich majątek ruchomy
i nieruchomy, jaki posiadali w chwili zawarcia umowy oraz jaki w przyszłości nabędą, objęty będzie również wspólnością majątkową.

W 1992 r. T. W. i I. W. podarowali M. R. (1) wydzieloną z opisanej powyżej nieruchomości działkę o numerze (...) o powierzchni 0,05 ha.

T. W. zmarł w dniu 30 lipca 2001r., a spadek po nim nabyła żona I. W. oraz dzieci B. W., E. P., J. W. – po ¼ części.

I. W. zmarła w dniu 3 sierpnia 2013 r., a spadek po niej nabyli po połowie M. R. (1) i L. R..

W dniu 2 czerwca 2016r. J. W. sprzedał A. R. służący mu udział we współwłasności nieruchomości objętej księgą wieczystą (...).

Wartość nieruchomości według stanu na dzień śmierci T. W. t.j. 30 lipca 2001r., przy uwzględnieniu cen aktualnych, wynosi 102.517 zł.

Wartość nieruchomości według stanu na dzień śmierci I. W. t.j. 3 sierpnia 2013r., przy uwzględnieniu cen aktualnych, wynosi 124.414 zł.

Wartość nakładów na nieruchomość dokonanych przez I. W., według ich stanu na rok 2013 wynosi 21.897 zł.

Wartość nieruchomości darowanej M. R. (1) w 1992 r. przez T. i I. małż. W. przy uwzględnieniu jej stanu na datę zawarcia umowy darowizny i cen aktualnych wynosi 24.333 zł.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Przepis art. 31 § 1 k.r.o. stanowi, iż z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą
do majątku osobistego każdego z małżonków. T. W. i I. W. zawarli umowę majątkową małżeńską, mocą której rozszerzyli wspólność ustawową postanawiając,
że wszelki ich majątek ruchomy i nieruchomy, jaki posiadali w chwili zawarcia umowy oraz jaki w przyszłości nabędą, objęty będzie również wspólnością majątkową. Na podstawie tej umowy do wspólności majątkowej małżeńskiej weszła - stanowiąca dotychczas majątek odrębny T. W. - nieruchomość położona w D. P., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) (art. 47 § 1 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy). Umowna wspólność majątkowa ustała w chwili śmierci T. W. - 30 lipca 2001 r. Stosownie do art. 42 w zw. z art. 48 k.r.o.
od chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej stosuje się odpowiednio do majątku, który był nią objęty, przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Udziały małżonków w majątku wspólnym w chwili ustania wspólności były równe - zgodnie z art. 50 pkt 1 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym w dacie ustania wspólności. Z chwilą otwarcia spadku - stosowanie do art. 922 § 1 k.c. - spadkobiercy T. W. nabyli jego prawa
i obowiązki, w tym udział we współwłasności nieruchomości wynoszący ½. Wartość spadku należało ustalić na 51.258,50 zł (wartość nieruchomości wynosząca 102.517 zł x ½). Zatem
z chwilą ustania wspólności majątkowej i nabycia spadku po T. W. przez jego żonę i dzieci, wskazana nieruchomość stała się przedmiotem współwłasności I. W.
w 5/8, oraz B. W., E. P. i J. W. - po 1/8 części. Wartość ich udziałów we współwłasności wyniosła odpowiednio 77.758,75 zł. i 12.814,63 zł.

Wartość udziałów spadkowych i udziałów we współwłasności nieruchomości Sąd Rejonowy określił opierając się na wartości nieruchomości ustalonej przy uwzględnieniu jej stanu z daty otwarcia spadku po T. W. i cen aktualnych (102.517 zł.).

I. W. zmarła w dniu 3 sierpnia 2013 r. Jej spadkobiercy M. R. (1)
i L. R. z chwilą śmierci spadkodawczyni wstąpili w ogół jej praw i obowiązków (art. 922 § 1 k.c.). W skład spadku po I. W. wszedł jej udział we współwłasności nieruchomości wynoszący 5/8. Wartość tego udziału wynosi 77.758,75 zł – co należało ustalić uwzględniając wartość nieruchomości według stanu na dzień śmierci spadkodawczyni i ceny aktualne (wartość nieruchomości 124.414 zł. x 5/8 = 77.758,75 zł.). Od chwili otwarcia spadku po I. W. udziały braci R. we współwłasności nieruchomości wyniosły po 5/16.

W zakresie sposobu podziału majątku wspólnego i działu spadków Sąd Rejonowy wyjaśnił, iż był związany zgodnym wnioskiem stron – z mocy z art. 622§2 k.p.c. w zw.
z art. 688 k.p.c. w zw. z art. 46 k.r.o. Stąd sąd przyznał nieruchomość na współwłasność M. R. (1) w udziale wynoszącym 7/8 oraz A. R. w udziale wynoszącym 1/8.

Na podstawie art. 1039 § 1 k.c. jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia
na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem
od obowiązku zaliczenia. Sąd Rejonowy wskazał, iż postępowanie dowodowe wykazało,
że w 1992 r. T. W. i I. W. podarowali M. R. (1) nieruchomość o powierzchni 0,05 ha. Darczyńcami byli oboje małżonkowie W. lecz, w ocenie Sądu I instancji, brak było podstaw do zaliczenia na schedę spadkową M. R. (1) wartości udziału w nieruchomości darowanego mu przez T. W.. M. R. (1) nie dziedziczy po T. W. i nie jest jego krewnym. Darowizna uczyniona na jego rzecz przez T. W. musi być zatem traktowana jak darowizna uczyniona przez osobę obcą, która nie ma żadnego znaczenia dla dziedziczenia tego uczestnika postępowania, gdyż służący mu udział we współwłasności spadkowej nieruchomości wynika z dziedziczenia po matce. I z tego właśnie tytułu M. R. (1) winien zaliczyć na schedę spadkową darowiznę otrzymaną od matki. Zaliczenie to odnosi jednak skutek wyłącznie w stosunku do drugiego ze spadkobierców I. L. R.. Zaliczenie tej darowizny na poczet schedy spadkowej M. R. (1) nie rzutuje w żaden sposób na wysokość spłat należnych spadkobiercom T. W.. Wartość nieruchomości darowanej M. R. (1) w 1992 r. przez T. i I. małż. W. przy uwzględnieniu jej stanu na datę zawarcia umowy darowizny i cen aktualnych wyniosła 24.333 zł. Wartość udziału darowanego uczestnikowi przez I. W. wyniósł 12.166,50 zł.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że zaliczenie darowizny na schedę spadkową, stosownie
do art. 1042 § 1 k.c., winno być dokonane w sposób następujący: do wartości spadku
o I. W. należy doliczyć wartość darowizny (wartość spadku 77.758,75 zł. + 12.166,50 = 89.925,25 zł.), następnie ustalić wartość schedy spadkowej każdego spadkobiercy (89.925,25 zł. : 2 = 44.962,63 zł) i zaliczyć M. R. (1) na poczet jego schedy wartość otrzymanej darowizny (44.962,63 zł. - 12.166,50 = 32.796,13 zł.). Wartość schedy spadkowej M. R. (1) po zaliczeniu darowizny wyniosła zatem 32.796,13 zł.

Stosownie do wielkości udziałów pozostałych uczestników we współwłasności nieruchomości, dokonując zaliczenia darowizny na schedę spadkową, Sąd Rejonowy zasądził na ich rzecz od M. R. (1) spłaty:

- na rzecz E. P. i B. W. - w kwotach po 12.814,63 zł.,

- na rzecz L. R. - w kwocie 44.962,62 zł.

Apelację od punktu 5 lit. a i b powyższego postanowienia złożył uczestnik M. R. (1). Skarżonemu postanowieniu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych, który mógł mieć wpływ na wynik sprawy, a polegający na niezasadnym pominięciu przy wydawaniu orzeczenia zgodnego wniosku wnioskodawczyni i uczestników postępowania L. R. i B. W. co do terminu dokonania na ich rzecz spłat kwot ustalonych przez Sąd, który miał wynosić 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku, w wyniku czego skarżący jest narażony na przymusową egzekucję tych kwot.

Na podstawie art. 381 k.p.c. w zw. z art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c. wniósł o dopuszczenie przez Sąd nowych dowodów mających na celu ustalenie schedy spadkowej uczestnika L. R., który otrzymał od swojej matki I. W. dwie darowizny
o łącznej wartości 26.000 zł, które winny być zaliczone na schedę spadkowa L. R., a tym samym zmniejszać zasądzoną dla niego od M. R. (1) kwotę tytułem spłaty, której to okoliczności uczestnik nie mógł powołać w toku postępowania, gdyż wiedzę o wskazanej okoliczności powziął już po wydaniu wyroku
w niniejszej sprawie.

Wobec powyższego, skarżący wniósł o zmianę skarżonego postanowienia poprzez ponowne ustalenie wysokości spłat należnych od M. R. (1) na rzecz L. R. oraz poprzez ustalenie 6-miesięcznego terminu spłaty kwot należnych
od M. R. (1) na rzecz wnioskodawczyni i uczestników postępowania L. R. i B. W., względnie o uchylenie skarżonego postanowienia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. (apelacja – k. 514-517)

W odpowiedzi na apelację uczestnik L. R. wniósł o jej oddalenie
i zasądzenie kosztów postępowania przed Sądem II instancji. Zaprzeczył, aby wyrażał zgodę na rozłożenie spłaty zasądzonej kwoty na raty oraz, aby otrzymał jakikolwiek darowizny
od I. W.. (odpowiedź na apelację – k. 553-556)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja była bezzasadna.

Chybiony był zarzut uczestnika, iż Sąd Rejonowy pominął przy ustalaniu stanu faktycznego zgodny wniosek wnioskodawczyni i uczestników postępowania L. R. i B. W. co do terminu dokonania na ich rzecz spłat kwot ustalonych przez Sąd, który miał wynosić 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku. Powyższe nie znajduje potwierdzenia w aktach sprawy. W toku postępowania strony zgodnie natomiast wnosiły o przyznanie nieruchomości na własność M. R. (1) ze spłatą wnioskodawczyni i uczestników. Ponadto, niezależnie od powyższego, na ostatnim terminie rozprawy w dniu 23 listopada 2017 roku M. R. (1) oświadczył, iż jest w stanie uiścić spłatę. Sąd Rejonowy prawidłowo zatem nie odroczył płatności przedmiotowej kwoty. W tym miejscu trzeba zauważyć, iż jedynym zarzutem apelacyjnym wywiedzionym przez uczestnika M. R. (2), który jako jedyny złożył apelację jest nieodroczenie terminu spłat. Wobec tego należy przyjąć, że postanowienie, w którym Sąd I instancji odroczyłby termin płatności zasądzonych spłat o sześć miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia, uprawomocniłoby się na koniec grudnia 2017 roku, co w konsekwencji oznacza, że termin do uiszczenia spłat upłynąłby uczestnikowi z końcem czerwca 2018 roku. Tym samym również z tego względu zgłoszony zarzut apelacyjny nie mógłby zostać uwzględniony.

Sąd Okręgowy nie znalazł również podstaw do przeprowadzenia zawnioskowanych
przez skarżącego w apelacji dowodów stosownie do art. 381 k.p.c. Skarżący nawet
nie uprawdopodobnił okoliczności uzyskania darowizn przez L. R., powołując się jedynie na rzekomą rozmowę z uczestnikiem, której ten w odpowiedzi
na apelację zaprzeczył.

Wobec powyższego, na podstawie art. 368 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., apelację należało oddalić.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 520 § k.p.c.,
nie znajdując podstaw do odstąpienia od zasady wyrażonej przedmiotowym przepisem.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 czerwca 2012 roku (IV CZ 13/12,
Lex numer 1232808), w sprawach o podział majątku wspólnego sprzeczność interesów,
o której mowa w art. 520 § 2 i 3 k.p.c., nie występuje nawet wówczas, gdy uczestnicy postępowania wskazują różne sposoby podziału tego majątku i zgłaszają w tym zakresie odmienne wnioski. Osoby uprawnione mogą dążyć do zniesienia wspólności w taki sposób, jaki jest ich zdaniem najkorzystniejszy i nie ma to znaczenia dla oceny, że ich interesy są wspólne i niesprzeczne (por. postanowienie SN z dnia 19 listopada 2010 r., III CZ 46/10, OSNC 2011, nr 7-8, poz. 88, Biul. SN 2011, nr 1, poz. 12, Lex numer 688497). Również brak zgody uczestników na określony sposób podziału majątku wspólnego i wniesienie przez nich apelacji nie stwarza samo przez się sprzeczności interesów i nie uzasadnia obciążenia jednego z nich kosztami postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 19 listopada 2010 r. III CZ 46/10 LEX nr 795007).