Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Mirosław Godlewski ( spr. )

Sędziowie: SSA Anna Szczepaniak-Cicha

del. SSO Karol Kotyński

Protokolant: st. sekr. sąd. Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 maja 2018 r. w Ł.

sprawy M. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 26 maja 2017 r. sygn. akt VI U 3447/16

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt. III AU a 990/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Płocku zmienił decyzję organu rentowego i przyznał M. R. prawo do emerytury od 1 grudnia 2016 roku.

Wydając zaskarżony wyrok Sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia faktyczne.

M. R. urodzony (...) złożył 11 października 2016 roku wniosek o emeryturę w obniżonym wieku. Organ rentowy odmówił przyznania wnioskowanego prawa z uwagi na niespełnienie przesłanki stażu szczególnego. W ocenie organu rentowego ubezpieczony nie legitymował się żadnym okresem wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony dnia 20 czerwca 1973 roku ukończył (...) Szkołę Zawodową w zawodzie montera wewnętrznych instalacji budowlanych i od 1 lipca 1973 roku podjął pracę w (...) Przedsiębiorstwie (...) jako monter instalacji powietrznych i klimatyzacyjnych. Jego praca polegała na skręcaniu z blachy ocynkowanej elementów kanałowych do wyciągów, nawiewów powietrznych na halach i montażu tych instalacji zgodnie z projektem. Gdy było konieczne wykonanie przeróbek podczas montażu dochodził też obowiązek spawania. Wyciągi montowane były montowane na wysokości jak i w piwnicach tak wewnątrz jak i na zewnątrz budynków. Na zewnątrz montowano urządzenia odpylające. Gdy zakończył pracę przy instalacjach wentylacyjno-klimatyzacyjnych przeszedł do prac przy rurociągach wody biegowej. Przygotowanie rurociągów polegało na przycięciu palnikiem gazowym rur na właściwą długość, oszlifowaniu końców a następnie ich połączeniu i zespawaniu. Praca przy rurociągach była wykonywana w brygadach 5/6 osobowych. W skład brygady wchodzili monterzy oraz spawacze. Rurociągi montowana zarówno w wykopach jak i na estakadach. M. R. zajmował się także demontażem starych rurociągów. Z dniem 29 czerwca 1981 roku ubezpieczony ukończył kurs spawalniczy i uzyskał uprawnienia do wykonywania pracy spawacza. Od 1 lipca 1981 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał tylko i wyłącznie prace polegające na spawaniu. Spawał rury i rurociągi na wysokości i w głębokich wykopach. Spawał metodą gazową. W wykopach schodził na głębokość poniżej 3 metrów a na wysokości wykonywał pracę 15/16 metrów nad powierzchnią ziemi. Podwójny angaż jaki miał, na stanowisko monter-spawacz wynikał z braku chętnych do pracy na określonych stanowiskach. W trakcie zatrudnienia ubezpieczony wyjeżdżał na budowy eksportowe w (...) gdzie pracował jako monter rurociągów przemysłowych.

W okresie zatrudnienia ubezpieczony odbył służbę wojskową od 26 października 1976 roku do 16 października 1978 roku. Korzystał też z urlopu bezpłatnego w okresie od 17 lipca 1995 roku do 28 lipca 1995 roku i od 21 listopada 1995 roku do 2 grudnia 1995 roku. Po zakończeniu stosunku pracy, ubezpieczony otrzymał świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach stwierdzające, że w okresie od 1 lipca 1973 roku do 31 grudnia 2004 roku pracował na stanowisku monter spawacz.

Biorąc za podstawę przywołane ustalenia faktyczne, sąd pierwszej instancji uznał odwołanie za zasadne. W ocenie rzeczonego sądu, treść przepisów art.184 i art.32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz treści § 2 i § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, uzasadniała wydany wyrok. Jednym bowiem elementem spornym w sprawie był staż szczególny a ten został, wbrew odmiennej ocenie organu spełniony, skoro M. R. w okresie od 1 lipca 1973 roku do 31 grudnia 1998 roku ( z wyłączeniem okresów urlopów bezpłatnych ) wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace na stanowisku wskazanym w wykazie A dział V poz.5 oraz dział XIV poz. 12. To, że łączył on prace na wskazanych stanowiskach, pozostaje bez znaczenia, skoro „ czynności te były ze sobą ściśle związane, bo w ramach montażu konstrukcji metalowych na wysokości odwołujący spawał m.in. uchwyty do montażu elementów konstrukcji.”

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył apelacją w całości organ rentowy zarzucając naruszenie przepisów prawa procesowego art.233§1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego i bezpodstawne przyjęcie, że odwołujący się w trakcie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w szczególnych warunkach. Ponadto obrazę prawa materialnego art.184 sut.1 pkt. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyznaniu prawa do emerytury mimo nie spełnienia przesłanki stażu szczególnego.

Motywując podniesione zarzuty, apelant wskazywał na wewnętrzną sprzeczność motywów jak i przyjętych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego. Apelujący podnosił, że w aktach znajdują się rozbieżnej treści świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawione przez byłego pracodawcę oraz syndyka. Twierdzenia wnioskodawcy jak i zeznania świadków, wskazują na wykonywanie w okresie zatrudnienia na stanowisku montera instalacji wentylacyjnych jedynie dorywczo czynności przy spawaniu a w okresie po 29 czerwca 1981 roku, po ukończeniu kursu spawacza, zachodzi konieczność odrębnej analizy prawnej dwóch stanowisk ujętych w różnych działach ( dział V i dział XIV ) nie podlegających połączeniu.

Wskazując na powyższe w konkluzji apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania ewentualnie o jego uchylnie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Ubezpieczony wnosił o oddalenie apelacji, stwierdzając na terminie rozprawy apelacyjnej, że przy montażu instalacji wentylacyjnych pracował do zakończenia kursu spawacza w 1981 roku.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna, skutkując zmianą zaskarżonego wyroku poprzez oddaleniem odwołania.

W sprawie niniejszej prawidłowo, spór ograniczony został do kwestii spełnienia przesłanki stażu szczególnego. Poza sporem pozostaje także i to, że stosownie do treści przywoływanego § 4 rozporządzenia z 7 lutego 1983 roku M. R. winien wykazać okres pracy w warunkach szczególnych wynoszący 15 lat oraz, że okres takiej pracy może być naliczany do 31 grudnia 1998 roku. Organ rentowy, co wynika wprost z akt emerytalnych, nie uznał żadnego okresu zatrudnienia za okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Zasadnie także apelant, podnosi tak wewnętrzna sprzeczność motywacji sądu jak i sprzeczność dokonywanych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego. Ma rację, że już porównanie treści świadectwa pracy wystawionego dnia 31 grudnia 2003 roku ( k.4 akt kapitału początkowego ) z treścią świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach ( k.9 akt emerytalnych ) wystawionego dnia 19 stycznia 2004 roku, rodzi istotne wątpliwości co do tego, co w istocie M. R. robił w okresie zatrudnienia od 1 lipca 1973 roku do 31 grudnia 1998 roku w zakładzie (...) i kiedy oraz czy rzeczywiście był taki okres aby jego praca była wyłącznie pracą przy spawaniu. Powyższe, pogłębia jeszcze treść motywacji sądu, na co słusznie zwraca uwagę apelant, który w ustaleniach faktycznych ( k. 4 wers 4 ) stwierdza, iż od 1 lipca 1981 roku ubezpieczony wykonywał tylko i wyłącznie prace przy spawaniu a następnie w dalszej części uzasadnienia, w rozważaniach ( k.10 akt ) jako podstawę spełnienia przesłanki stażu szczególnego przywołuje łączone stanowisko pracy.

Porządkując powyższe, przy uwzględnieniu także, twierdzeń wnioskodawcy wypowiedzianych podczas rozprawy apelacyjnej, cały sporny okres należy podzielić dla potrzeb dalszych rozważań na dwa okresy. Pierwszy od 1 lipca 1973 roku do 29 czerwca 1981 roku i drugi od 30 czerwca 1981 roku do 31 grudnia 1998 roku. Pierwszy z okresów na który przypada także odbycie służby wojskowej w latach 1976 do 1978 to jak ustalił sąd pierwszej instancji praca na stanowisku montera instalacji powietrznych i klimatyzacyjnych. Praca, która jak to opisuje sąd pierwszej instancji, polegała na skręcaniu z blachy ocynkowanej elementów kanałowych i ich montaż w halach według projektu. Montaż tak na wysokości jak i w piwnicach. A gdy zachodziła potrzeba przeróbki to praca obejmowała także spawanie. Nie negując co do zasady, teoretycznej dopuszczalności, kwalifikowania jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, prac wykonywanych na różnych stanowiskach, które wypełniają ustawową normę czasu pracy podkreślić należy, że podstawowym warunkiem takiej sytuacji jest to aby każda z łączonych prac była pracą w szczególnych warunkach. Przesłanka ta w opisywanych przez sąd pierwszej instancji w sposób oczywisty nie została spełniona. Praca przy spawaniu, miła w tym okresie praktycznie charakter incydentalny i była łączona z pracą montera instalacji powietrznych i klimatyzacyjnych. Z pracą, która nie tylko, że rodzajowo nie odpowiadała pracy opisanej w Wykazie A dział V poz.5 ale nawet nie spełniała warunku pracy na wysokości w ujęciu przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy z racji, braku elementu stałości skoro prace były wykonywane także z poziomu podłoża ( piwnice ) jak i z podnośników i platform. ( patrz- także wyjaśnienia ubezpieczonego k.44 odwrót ). Sąd pierwszej instancji, kwalifikując ten okres jako okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych z racji łączenia pracy spawacza i montera z wykazu A dział v poz. 5 całkowicie abstrahuje od definicji rodzaju prac wskazanych w przywołanej pozycji wykazu. Mowa w nim bowiem o pracach przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości. Ograniczając w tym miejscu rozważania, z uwagi na potrzeby rozpoznania, stwierdzić przede wszystkim należy, że przepis ten jednoznacznie ogranicza rodzaj prac do prac przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości przez co wprost eliminuje z zakresu tych prac, takie czynności jak montaż instalacji w budynkach. Już kontekst językowy słowa „ konstrukcja” użytego w rozporządzeniu wskazuje na znaczenie konstrukcji jako szkieletu jakiejś budowli. Konstrukcja to także budowla ( rzecz zbudowana ). Chodzi zatem o budowlę : szkieletu metalowego, który jest kręgosłupem budowli ( może to być most, hala o szkielecie metalowym ) lub budowli – która sama tworzy szkielet jak w przypadku wieży, masztu, rusztowania które także jest rzeczą zbudowaną acz czasową.

( patrz bliżej co do wykładni pojęcia rodzaju prac z wykazu A dział V poz.5 także SA w B. wyrok z 15 listopada 2017 roku III AU a 422/17 /legalis/).

W świetle powyższych uwag, za błędne należało uznać twierdzenie sądu pierwszej instancji, iż montaż instalacji powietrzno-klimatyzacyjnej w istniejących budynkach, odpowiada rodzajowo pracy z działu V poz.5 to jest pracy przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości.

Z podobną wadliwością w subsumpcji, mamy także do czynienia w kwalifikacji drugiego z okresów od 1981 do 1998 roku, który także samodzielnie mógłby dać wymagany 15 letni staż. Zgodzić się w tym zakresie, należy z apelantem, że zebrany w sprawie materiał dowodowy, nie daje podstaw do zaaprobowania twierdzeń zawartych w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, że w tym okresie była wykonywana wyłącznie praca przy spawaniu ( dział XIV poz.12 ). Tak też, mimo podnoszonych powyżej kwestii, należy rozumieć stanowisko sądu pierwszej instancji, aprobowanej w odpowiedzi na apelację ( k.38 ), oparte na kwalifikacji okresu jako pracy w warunkach szczególnych z racji łączenia pracy przy spawaniu i pracy przy montażu rurociągów. Wobec powyższego, nie negując tego, że praca przy spawaniu jest pracą wykonywaną w szczególnych warunkach ani tego, że teoretycznie nie jest wykluczone spełnienie warunku wykonywania pracy w szczególnych warunkach na łączonych stanowiskach pracy, powtórzyć należy, że warunkiem koniecznym w takiej sytuacji jest to aby każda z wykonywanych w ramach normy czasu pracy, praca, była pracą w warunkach szczególnych. I tutaj, znów w świetle już przyjętego przez sąd pierwszej instancji opisu rodzajowego wykonywanej pracy montera, taka kwalifikacja nie jest możliwa. Jak bowiem trafnie podnosi apelujący, generalnie prace przy budowie rurociągów kwalifikowane są jako prace w szczególnych warunkach wówczas gdy budowa rurociągów odbywa się w głębokich wykopach ( wykaz A dział V poz.5 - roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach ).

( co do pojęcia prac w głębokich wykopach - patrz bliżej SA w/m z dnia 16 marca 2018 r III AU a (...) oraz SA w L. wyrok z 29 maja 2018 III AUa 274/18 /leglis/).

W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy, niewątpliwym zaś jest, że rzeczone rurociągi nie były budowane tylko w głębokich wykopach jak i to, że ewentualny okres w którym budowanie rurociągów następowało w warunkach z działu V poz.5 wykazu nie został określony ani udowodniony. Przy czym, pozostałe prace wnioskodawcy, gdy rurociągi były budowane poza głębokim wykopami, nie wypełniają pojęcia pracy w szczególnych warunkach. Nie są bowiem takim pracami, roboty przy demontażu starych rur, dopasowywanie nowych a nawet ich montaż na podstawach po których biegły. Jak bowiem wskazano, powyżej dla kwalifikowania pracy jako pracy w szczególnych warunkach nie wystarcza wystąpienie podczas jej wykonywania przesłanki wykonywania pracy na wysokości w ujęciu przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy. Jednakże i tym aspekcie, wobec niedostrzegania tych elementów przez sąd pierwszej instancji, zwrócić należy uwagę na wypowiedź samego wnioskodawcy ( k.16 ) a mianowicie „ jak skończyłem kurs spawalniczy to przeważnie wykonywałem prace spawalnicze, zdarzało się, że monterskie również. ( …) Prace monterskie i spawalnicze wykonywałem na wysokości i w wykopach, na poziomie zerowym też się zdarzało. Bywało tak, że trzeba było zmontować na poziomie 0 i później na górze.”. W świetle powyższego, nie może budzić wątpliwości, już choćby brak stałości przy budowie rurociągów wykonywania prac rodzajowo odpowiadających pracy w szczególnych warunkach. W aspekcie tego co powiedziano powyżej, nie wymaga dalszej bliżej analizy, to iż samo układanie rur na podstawach, niezależnie na jakiej są wysokości nie wypełni definicji budowy konstrukcji metalowej na wysokości. Czynienie w tym zakresie bliższych analiz jest też, zbędne z racji tej, że także ewentualny okres wykonywania takich prac, też nie został sprecyzowany a ani praca w wykopach ani praca przy montażu rurociągów na wysokości nie wypełniały całego spornego okresu, były bowiem także okres wykonywania prac z poziomu zerowego.

Podzielając zarzuty apelacji co do sprzeczności ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji błędnego ustalenia przez sąd pierwszej instancji spełnienia przez M. R. przesłanki stażu szczególnego, podzielić także należało zarzut obrazy prawa materialnego przepisu art.184 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do wnioskowanego świadczenia w sytuacji nie spełnia przesłanki stażu szczególnego.

W związku z treścią niniejszej apelacji, zwrócić także należy uwagę na dwie kwestie, po pierwsze treść art.116 sut.5 ustawy kreującej rozkład ciężaru dowodowego w przedmiotowych sprawach a po drugie na ugruntowane w judykaturze stanowisko, iż przejście na emeryturę w obniżonym wieku jest przywilejem z którego mogą korzystać wyłącznie pracownicy, którzy rzeczywiście byli zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy, przy pracach rodzaju wskazanych w rozporządzeniu przepisy którego muszą być wykładane ściśle jako regulujące odstępstwo od zasady. ( patrz bliżej - SN wyrok z 15 grudnia 1997 r II UKN 417/97, z 4 czerwca 2008 r II UK 306/07 / legalis/).

Reasumując, stwierdzić należy, że zasadnie organ rentowy w apelacji kwestionował przyjęcie spełnienia przez M. R. przesłanki stażu szczególnego, choć nie ze wszystkimi argumentami tejże apelacji można się zgodzić. Konsekwencja zaś, stwierdzenia nie spełnienia przez ubezpieczonego jednej z koniecznych przesłanek nabycia prawa a mianowicie przesłanki stażu szczególnego wynikającej z treści art.184ust.1 pkt. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. z 2017 r poz.1383 ze zmianami ) w związku z § 2 i §4 rozporządzenia Rady Ministrów z 8 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz.43 ), jest konieczność oddalenia odwołania.

Kierując się wskazaną argumentacją, podzielając zasadność zarzutów apelacji, Sąd Apelacyjny na podstawie art.386§1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.