Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2018 roku

Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach Wydział VI Karny Zamiejscowy w P. w składzie

Przewodniczący SSR Iwona Ganczarska-Rachańska

Protokolant Monika Kot

w obecności Prokuratora Prokuratury Rejonowej - - -

po rozpoznaniu dnia 24 kwietnia 2018 roku sprawy T. K.

syna A. i E. ur. (...) w P.

oskarżonego o to, że w okresie od marca 2015r. do marca 2017r. w P. uporczywie uchylał się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości wyrokiem Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach z dnia 8 grudnia 2008r., sygn. akt III RC 553/08, wobec swojej córki O. K., przez co łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych, w następstwie czego narażając pokrzywdzoną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych

tj. o czyn z art. 209 § 1a kk

orzeka

1.  oskarżonego T. K. uznaje za winnego tego, że w okresie od marca 2015r. do marca 2017r. w P. uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy i wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach z dnia 8 grudnia 2008r., sygn. akt III RC 553/08 obowiązku alimentacyjnego łożenia na utrzymanie małoletniej córki O. K. alimentów w wysokości 500 złotych miesięcznie, a łączna wartość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych, a swoim działaniem naraził pokrzywdzoną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych tj. czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa z art. 209 § 1 kk w zw. z art. 209 § 1a kk i za to na mocy art. 209 § 1a kk wymierza mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

2.  na mocy art. 22 ³ ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o Radcach Prawnych zasądza od Skarbu Państwa na rzecz r. pr. M. B. kwotę 619, 92 zł (sześćset dziewiętnaście złotych i dziewięćdziesiąt dwa grosze) brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej za obronę oskarżonego z urzędu;

3.  na mocy art. 624 § 1 kpk zwalnia oskarżonego od ponoszenia wydatków postępowania, którymi w całości obciąża Skarb Państwa oraz na mocy art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tekst jedn. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 z późn. zm.) zwalnia oskarżonego od opłaty.

Sygn. akt VI K 686/17

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 24 kwietnia 2018 roku

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

T. K. z mocy ustawy i wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach z dnia 8 grudnia 2008 roku, sygn. akt III RC 533/08 był zobowiązany do łożenia na utrzymanie małoletniej córki O. K. (urodz. (...)) kwoty 500 zł miesięcznie tytułem alimentów płatnych do dnia 10 – go każdego miesiąca, począwszy od dnia 1 października 20008 roku, do rąk matki małoletniej: A. Ż. – obecnie F..

Oskarżony od początku nie regulował żadnych kwot tytułem należności alimentacyjnych względem małoletniej O. K., nie kontaktował się z dzieckiem i nie wykazywał jakiegokolwiek zainteresowania jej osobą.

W związku z faktem, że egzekucja świadczeń alimentacyjnych od dłużnika okazała się bezskuteczna, alimenty na rzecz uprawnionej były wypłacane z funduszu alimentacyjnego.

Wyrokiem tut. Sądu Rejonowego z dnia 26 czerwca 2015r. – sygn.. VI K 298/15, T. K. został skazany za przestępstwo niealimentacji, tj. z art. 209 § 1 kk, na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby lat 3. Jednocześnie zobowiązano go do łożenia na utrzymanie małoletniego dziecka.

Pomimo wyroku skazującego, oskarżony nadal nie wywiązywał się z obowiązku alimentacyjnego na rzecz O. K., w szczególności alimentów nie płacił w okresie od marca 2015 roku do marca 2017 roku.

Oskarżony był dwukrotnie zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w P. jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku – w okresie od 11.10.2006r. do 17.12.2006r. oraz w okresie od 3.08.2009r. do 31.05.2010r. Za każdym razem tracił status bezrobotnego z powodu niezgłoszenia się w odpowiednim terminie. W okresie wskazanym w akcie oskarżenia T. K. nie miał natomiast statusu osoby bezrobotnej.

Zadłużenie alimentacyjne na dzień 15.09.2016r. wynosiło 86.321,34 zł.

A. F. (matka pokrzywdzonej) nie pracuje, jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku, zajmuje się domem i wychowywaniem trójki dzieci. Wymieniona ok. 6 lat temu wyszła za mąż i z tego związku posiada jeszcze dwoje małoletnich dzieci. Mąż zarabia około 1.400 zł. netto miesięcznie.

Oprócz świadczeń z funduszu alimentacyjnego A. F. otrzymuje z (...)u w P. zasiłek rodzinny, a także korzysta z programu 500+ otrzymując na córkę O. K. co miesiąc kwotę 500 zł.

W czasie czynu T. K. był w pełni poczytalny.

Powyższych ustaleń faktycznych dokonano na podstawie całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie, a w szczególności na podstawie zeznań świadka A. F. (k. 21, 121 oraz 297verte), wyjaśnień oskarżonego T. K. (k. 155-156) oraz dokumentów w postaci: zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wraz z załącznikami (k. 2-19, 103-117), odpisu wyroku zaocznego (k. 39), odpisu aktu urodzenia (k. 35), pisma komornika (k. 36), wykazu zadłużenia (k. 107-108), pisma z PUP w P. (k. 30, 139), pisma z (...) w P. (k. 32, 102), opinii sądowo-psychiatrycznej (k. 165).

Sąd uwzględnił również dane o karalności oskarżonego (k. 58-59, 68-69, 97-98, 144-145, 292-294).

Oskarżony T. K. ma 29 lat, wykształcenie gimnazjalne, bez zawodu, aktualnie nie jest nigdzie zatrudniony, utrzymuje się z prac dorywczych, jest kawalerem i ojcem 1 dziecka - O. K. (lat 11), był kilkakrotnie karany za umyślne przestępstwa, w tym za popełnienie przestępstwa z art. 209 § 1 kk (dowód: karta karna – k. 292-294).

Wobec oświadczenia oskarżonego, że leczył się psychiatrycznie i uzasadnionych wątpliwości co do jego poczytalności w chwili czynu, w postępowaniu przygotowawczym dopuszczono dowód z opinii dwóch biegłych lekarzy psychiatrów, którzy w pisemnej opinii sądowo-psychiatrycznej z dnia 30.05.2017r. stwierdzili, że w czasie czynu T. K. miał w pełni zachowaną zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem w rozumieniu art. 31 § 1 i 2 kk.

Oskarżony w postępowaniu przygotowawczym przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu i wyjaśnił, że istotnie nie płacił alimentów na utrzymanie córki O. K. – ani jej matce, ani komornikowi, ani do (...)u. Oświadczył, że latem 2016 roku wyjechał w celach zarobkowych do Niemiec i do miejsca zamieszkania powrócił w dniu 20 maja 2017r. W Niemczech pracował przez 4 miesiące na budowach i zarobił tam 2 tysiące euro. Teraz zamierza pozostać w Polsce i pracować w tartaku w M..

Jednocześnie oskarżony oświadczył, że chce dobrowolnie poddać się karze i złożył wniosek o skazanie go na karę 1 roku pozbawienia wolności, który następnie cofnął.

Przed Sądem oskarżony nie został przesłuchany, albowiem pomimo prawidłowego zawiadomienia o terminie rozprawy nie stawił się, w związku z czym rozprawę prowadzono na podstawie art. 377 § 3 kpk bez udziału oskarżonego oraz odczytano jego wyjaśnienia złożone w toku dochodzenia.

Sąd dał wiarę wyjaśnieniom oskarżonego w zakresie jego twierdzeń, że nie łożył na utrzymanie małoletniej córki O. K., albowiem fakt ten jest niewątpliwy w świetle wszystkich pozostałych dowodów zgromadzonych w niniejszej sprawie.

Sąd dał w całości wiarę zeznaniom świadka A. F., albowiem są konkretne, logiczne i spójne, a nadto zgodne z treścią pozostałego materiału dowodowego zebranego w sprawie. Świadek przez cały tok postępowania karnego niezmiennie i konsekwentnie wskazywała, że T. K. od początku nie interesował się ich córką i nigdy nie łożył jakichkolwiek kwot na jej utrzymanie. W swoich zeznaniach opisywała też swoją trudną sytuację rodzinną i materialną.

Zdaniem Sądu, brak jest podstaw do kwestionowania wiarygodności zeznań w/w świadka.

Za wiarygodne zostały uznane zgromadzone w sprawie dokumenty, albowiem sporządzone zostały przez uprawnione podmioty, w granicach swoich kompetencji, a jednocześnie ich wygląd zewnętrzny nie budzi wątpliwości co do ich autentyczności.

Sąd zważył co następuje:

Poczynione ustalenia faktyczne oraz granice aktu oskarżenia uzasadniają twierdzenie, że oskarżony T. K. w okresie od marca 2015 roku do marca 2017 roku dopuścił się popełnienia przestępstwa z art. 209 § 1 kk w zw. z art. 209 § 1a kk.

Przedmiotem ochrony art. 209 § 1 kk są prawidłowe stosunki rodzinne i realizacja obowiązku opieki przez zaspokojenie potrzeb materialnych osób, które same nie są w stanie ich zaspokoić. Jednak zakres ochrony tego przepisu jest szerszy, gdyż obejmuje także odpowiedzialność za uchylanie się od obowiązku świadczenia rat alimentacyjnych na inne osoby, jeżeli obowiązek taki został orzeczony przez sąd. Podmiotem omawianego przestępstwa może być tylko ten, na kim ciąży obowiązek prawny łożenia na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby.

Zgodnie z treścią art. 209 § 1 kk, obowiązek ten może wynikać z ustawy lub orzeczenia sądu. W pierwszym wypadku chodzi o obowiązek alimentacyjny określony w art. 128-133 k.r.o. (rodziców wobec dzieci, ale także dorosłych dzieci wobec rodziców, którzy nie są w stanie utrzymać się samodzielnie); w drugim wypadku - o obowiązek ustalony orzeczeniem sądowym zasądzającym alimenty na rzecz małoletniego dziecka lub inny rodzaj świadczenia.

Określone w art. 209 § 1 kk przestępstwo niealimentacji jest przestępstwem materialnym. Warunkiem jego dokonania jest więc, aby uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego spowodowało narażenie pokrzywdzonego na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Chodzi tu o spowodowanie stanu bezpośredniego i konkretnego zagrożenia niemożnością zaspokojenia tych potrzeb, rozumianego jako skutek zachowania się sprawcy. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego przez pojęcie podstawowych potrzeb życiowych rozumie się nie tylko potrzeby w zakresie minimum egzystencji (wyżywienie, odzież, potrzeby higieniczne), ale również potrzeby związane z uzyskaniem niezbędnego wykształcenia i korzystaniem z dóbr kulturalnych (zob. uch. z 9 VI 1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, nr 7-8, poz. 86 oraz wyr. z 27 III 1987 r., V KRN 54/87, OSNPG 1987, nr 8, poz. 103).

W świetle ustalonej linii orzecznictwa uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji zachodzi dopiero wtedy, gdy zobowiązany, mając obiektywną możliwość wykonania tego obowiązku, nie dopełnia go ze złej woli. Musi to więc być zachowanie umyślne, w którym wyraża się szczególne nastawienie psychiczne sprawcy (element subiektywny), a z drugiej strony - stan uchylania się trwający przez określony dłuższy czas (element obiektywny). Ten negatywny stosunek sprawcy do ciążącego na nim obowiązku musi być wykazany stosownymi dowodami (por. wyr. SN z 17 IV 1996 r., II KRN 204/96, Orz. Prok. i Pr. 1996, nr 11, poz. 4), przy czym nie są istotne motywy kształtujące takie nastawienie sprawcy. Jeśli zaś chodzi o obiektywny element uchylania się, to SN przyjął w cytowanej uchwale dotyczącej przestępstw przeciwko rodzinie, iż przesłanką "trwałości" uchylania się jest niepłacenie zasądzonych rat alimentacyjnych albo płacenie ich w wysokości znacznie niższej od należnej przez okres co najmniej 3 miesięcy.

Przed przejściem do dalszych rozważań wyjaśnienia wymaga zmiana stanu prawnego, jaka nastąpiła w odniesieniu do przestępstwa, którego ustawowe znamiona określone zostały w art. 209 § 1 kk.

W myśl dotychczas obowiązującego stanu prawnego (w okresie zarzucanego oskarżonemu czynu) przestępstwa niealimentacji dopuszczał się ten, kto uporczywie uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to narażał ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Zatem, przestępstwo niealimentacji, do czasu zmiany stanu prawnego, w swych znamionach ustawowych zawierało znamię uporczywości oraz skutek w postaci narażenia osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 209 § 1 kk przestępstwo niealimentacji popełnia ten, kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące.

W porównaniu do poprzedniego stanu prawnego z ustawowych znamion omawianego przestępstwa wyeliminowano znamię uporczywości, a w to miejsce wprowadzono: „jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące”.

Przestępstwo materialne (skutkowe) uchylania się od wykonania obowiązku alimentacyjnego jest aktualnie typem kwalifikowanym przestępstwa (§ 1a art. 209 kk).

W rezultacie przyjętych rozwiązań normatywnych ustawodawca wprowadził nowy typ podstawowy – przestępstwo formalne niealimentacji, którego popełnienie nie jest uzależnione od skutku narażenia na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Powyżej opisana zmiana stanu normatywnego skutkuje koniecznością rozważenia treści art. 4 § 1 kk, w myśl którego jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

W ocenie Sądu, przepis omawianego art. 209 kk należy stosować w aktualnym brzmieniu.

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego należy stwierdzić, iż oskarżony T. K. swoim zachowaniem polegającym na tym, że w okresie od marca 2015 roku do marca 2017 roku w P., uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy i wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach z dnia 8 grudnia 2008 roku, sygn. akt III RC 553/08 obowiązku alimentacyjnego łożenia na utrzymanie małoletniej córki O. K. alimentów w wysokości 500 złotych miesięcznie, a łączna wartość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych, a swoim działaniem naraził pokrzywdzoną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych - wyczerpał ustawowe znamiona występku z art. 209 § 1 kk w zw. z art. 209 § 1a kk.

Okoliczności popełnienia czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. Jest on osobą dojrzałą, poczytalną, miał możliwość rozpoznania bezprawności swojego zachowania. Można mu zarzucić, iż w trakcie swojego bezprawnego, karygodnego czynu, nie dał posłuchu normie prawnej, mimo, że mógł to uczynić. Określając stopień społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu czynu, który był znaczny, Sąd uwzględnił jego zamiar, a także motywację, jak również sposób i okoliczności jego popełnienia.

W związku z powyższym Sąd uznał oskarżonego za winnego popełnienia czynu z art. 209 § 1 kk w zw. z art. 209 § 1a kk i wymierzył mu – w punkcie pierwszym wyroku - karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Kierując się dyrektywami zawartymi w art. 53 § 1 i 2 kk Sąd dostosował orzeczoną karę do stopnia winy oskarżonego oraz stopnia społecznej szkodliwości czynu, uwzględniając jednocześnie cele zapobiegawcze i wychowawcze, jakie kara ta powinna spełnić w stosunku do oskarżonego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Oskarżony był już wielokrotnie karany za umyślne przestępstwa, w tym również za przestępstwo z art. 209 § 1 kk, na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Te środki oddziaływania na oskarżonego okazały się jednak nieskuteczne i w związku z tym Sąd uznał, iż jedynie kara pozbawienia wolności orzeczona bez warunkowego zawieszenia jej wykonania będzie w stosunku do oskarżonego odpowiednia.

W tym miejscu przypomnieć wypada, że treść aktualnie obowiązującego przepisu art. 69 § 1 kk wskazuje na brak możliwości zastosowania wobec T. K. dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary, albowiem - jak wynika z aktualnych danych o karalności (k. 292-294) - w czasie popełnienia przestępstwa był on skazany na karę pozbawienia wolności.

Zdaniem Sądu, swego celu zapobiegawczego i wychowawczego nie spełni również wnioskowana przez obrońcę oskarżonego kara 3 miesięcy ograniczenia wolności, która miałaby polegać na wykonywaniu w tym czasie nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne, w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym.

Sąd uznał bowiem, że dotychczasowa postawa oskarżonego wskazuje na duży stopień jego demoralizacji. Oskarżony wielokrotnie naruszał porządek prawny popełniając czyny zabronione, a obecnie przypisanego czynu dopuścił się w okresie próby ustanowionej wyrokiem tut. Sądu Rejonowego w sprawie o sygn. akt VI K 298/15. Nadto jego zachowanie jednoznacznie świadczy o tym, że po prostu nie chce on płacić alimentów na rzecz córki, którą w żaden sposób nie interesuje się i za którą nie czuje się ani moralnie, ani prawnie zobowiązany.

Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności łagodzących przemawiających na korzyść oskarżonego. Oskarżony tak naprawdę nie podejmuje żadnych działań, aby zmienić swoją sytuację bytową i przystąpić do uregulowania powstałego zadłużenia alimentacyjnego.

W punkcie drugim wyroku, na mocy art. 22 ³ ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o Radcach Prawnych, zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz r. pr. M. B. kwotę 619,92 zł brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej za obronę oskarżonego z urzędu.

W punkcie trzecim wyroku, Sąd na mocy art. 624 § 1 kpk i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych, w związku z sytuacją materialną oskarżonego, zwolnił go od ponoszenia opłaty i wydatków postępowania, przejmując je na rachunek Skarbu Państwa.

ZARZĄDZENIE

1/. odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć obrońcy z urzędu oskarżonego – r. pr. M. B.;

2/. kal 21 dni lub z wpływem apelacji.

P., dnia 18.05.2018 roku