Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Bogdan Gierzyński

Protokolant: sekretarz sądowy Wioleta Donoch

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 17 grudnia 2015 r., Nr (...)

1.  oddala odwołanie

2.  zasądza od (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt XVII AmA 13/16

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją z dnia 17 grudnia 2015 r., Nr (...):

I. Stosownie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 184) oraz § 5 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz.U. Nr 107, poz. 887), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W., na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uznał za naruszające zbiorowe interesy konsumentów praktyki polegające na:

1. wprowadzaniu konsumentów w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu poprzez prezentowanie w reklamach kredytu samochodowego, informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu – odpowiednio prowizji lub kosztów ubezpieczenia, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206 z późn. zm.), a poprzez to stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 8 maja 2015 r.;

2. stosowaniu w reklamie „Kredytu samochodowego” informacji, iż w ramach tego kredytu bank nie pobiera prowizji, podczas gdy faktycznie takie opłaty były przez bank pobierane, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206 z późn. zm.), a poprzez to stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji, i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 8 maja 2015 r.;

3. stosowaniu reklamy przynęty – „Kredytu samochodowego 12 rat 0%” – podczas gdy produkt ten był w określonym czasie niedostępny w ofercie banku, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 7 ust. 5 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206 z późn. zm.), a poprzez to stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 20 grudnia 2014 r.;

II. na podstawie art. 26 ust. 2 w zw. z art. 27 ust. 2 i 4 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, zobowiązał (...) Bank S.A. z siedzibą w W. do publikacji punktu I. sentencji niniejszej decyzji – uwzględniając numer oraz datę wydania decyzji – na oficjalnej stronie internetowej spółki o adresie (...) lub innej obowiązującej w trakcie obowiązku utrzymania publikacji w ten sposób, że odnośnik do treści punktu I. sentencji powinien zostać umieszczony na stronie głównej oraz utrzymywanie ww. publikacji na przedmiotowej stronie internetowej przez okres 6 (sześciu) miesięcy;

III. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kary pieniężne w następującej wysokości:

143.638 zł (słownie: stu czterdziestu trzech tysięcy sześciuset trzydziestu ośmiu złotych), płatną do budżetu państwa, z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w punkcie I.1 sentencji niniejszej decyzji;

143.638 zł (słownie: stu czterdziestu trzech tysięcy sześciuset trzydziestu ośmiu złotych), płatną do budżetu państwa, z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w punkcie I.2 sentencji niniejszej decyzji;

125.684 zł (słownie: stu dwudziestu pięciu tysięcy sześciuset osiemdziesięciu czterech złotych), płatną do budżetu państwa, z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w punkcie I.3 sentencji niniejszej decyzji;

IV. na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz na podstawie art. 263 § 1 i 2 oraz art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.), w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, postanowił obciążyć (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kosztami przeprowadzonego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów i zobowiązać ww. przedsiębiorcę do zwrotu na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwoty 30 zł (słownie: trzydziestu złotych), w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył (...) Bank S.A. z siedziba w W. zaskarżając ją w całości.

Zaskarżonej decyzji odwołujący zarzucił:

I. Naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 u.o.k.k. w zw. z art. 5 ust. 1 oraz art. 4 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym w zw. z art. 5 pkt 6-8 w zw. z art. 7 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 ustawy o kredycie konsumenckim zw. z art. 1 u.o.k.k. poprzez błędne uznanie, iż w niniejszej sprawie Powód dopuścił się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów - w zakresie praktyki określonej w pkt I ppkt 1 Decyzji;

II. Naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 u.o.k.k. w zw. z art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 oraz art. 4 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym w zw. z art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim w zw. z art. 1 u.o.k.k. poprzez błędne uznanie, iż w niniejszej sprawie Powód dopuścił się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów - w zakresie praktyki określonej w pkt 1 ppkt 2 Decyzji;

III. Naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 u.o.k.k. w zw. z 7 ust. 5 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym w zw. z art. 1 u.o.k.k. poprzez błędne uznanie, iż w niniejszej sprawie Powód dopuścił się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów - w zakresie praktyki określonej w pkt I ppkt 3 Decyzji;

IV. Naruszenie art. 2 pkt 8 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym w zw. z art. 24 ust. 1 i ust. 2 u.o.k.k. poprzez błędne ustalenie definicji przeciętnego konsumenta w niniejszej sprawie;

V. Naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 7 i 77 Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej „k.p.a.") i art. 233 § 1 i 2 k.p.c. poprzez fragmentaryczne i dowolne ograniczenie przedmiotowo, podmiotowo i czasowo, zebrania i rozważenia materiału dowodowego w sprawie, czego efektem było:

i. błędne ustalenie, że praktyki stosowane przez Powoda wprowadzały konsumentów w błąd;

ii. błędne przyjęcie, że wskazany przez Powoda w reklamie reprezentatywny przykład nie był prawidłowy;

iii. błędne uznanie, że Powód stosował fikcyjną reklamę;

VI. Naruszenia art. 32 Konstytucji RP oraz art. 8 k.p.a. w zw. z art. 106 ust. 1 i w zw. z art. 111 u.o.k.k. poprzez ustalenie wysokości kary z pominięciem zasady równości traktowania;

VII. Naruszenie art. 106 ust. 1 w zw. z art. 111 u.o.k.k. poprzez nałożenie na powoda rażąco wygórowanej i nieproporcjonalnej kary, w szczególności poprzez:

i. błędne ustalenie wagi naruszenia skutkujące ustaleniem tzw. „kwoty bazowej" na poziomie rażąco wysokim;

ii. nieuwzględnienie przy wymierzaniu kary o której mowa w pkt I ppkt 1 oraz 3 Decyzji znikomego zainteresowania konsumentów kwestionowaną reklamą

iii. nieuwzględnienie braku aktywności Banku przy oferowaniu produktu kredytu samochodowego;

iv. nieuwzględnienie prokonsumenckiej postawy Spółki w toku postępowania;

v. brak reklamacji konsumentów wobec stosowanej przez Powoda praktyki;

vi. nieuwzględnienie niejasności przepisów w przypadku praktyki pkt I ppkt 1 Decyzji;

vii. nieuwzględnienie, że kara jest wyższa niż zysk osiągnięty przez Spółkę na produktach, których dotyczy;

viii. nieuwzględnienie, że to pierwsze naruszenie względem konsumentów z tytułu umów kredytu;

ix. nieuwzględnienie małego zasięgu oferowania oraz ograniczonych kanałów oferowania kredytów;

Wskazując na powyższe zarzuty, odwołujący wniósł o:

1) uchylenie Decyzji w całości,

ewentualnie na wypadek nieuwzględnienia wniosku zawartego w pkt 1) powyżej żądania wnoszę o:

2) zmianę Decyzji w całości poprzez obniżenie wymiaru kary pieniężnej nałożonej na powoda w pkt III Decyzji oraz uchylenie lub skrócenie czasu trwania obowiązku określonego w pkt II Decyzji.

lub

3) w każdym zaś wypadku o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Ponadto, wniósł o:

a) przeprowadzenie dowodów z dokumentów wskazanych w niniejszym odwołaniu na okoliczności powołane bezpośrednio przed wskazaniem tychże dowodów,

b) przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadka J. D. Sieci Sprzedaży Stacjonarnej, na okoliczności wskazane w odwołaniu, tj.: informowania konsumentów o wysokości całkowitej kwoty kredytu oraz całkowitych kosztów kredytu w sposób, który nie doprowadzał do wprowadzenia klientów w błąd;

c) przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadka A. D. Departamentu Jakości Obsługi Klienta (wezwanie na adres powodowej Spółki), na okoliczności wskazane w odwołaniu, tj.: braku skarg i reklamacji klientów na praktyki stosowane przez Spółkę;

d) przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadka M. D. Departamentu Produktów (wezwanie na adres powodowej Spółki), na okoliczności wskazane w odwołaniu, tj.: informowania konsumentów o wysokości całkowitej kwoty kredytu oraz całkowitych kosztów kredytu w sposób, który nie doprowadzał do wprowadzenia klientów w błąd, ilości sprzedanych produktów, wymogów jakie musieli spełnić potencjalni klienci Spółki, aby otrzymać kredyt;

e) przeprowadzenie rozprawy przy drzwiach zamkniętych, albowiem w toku postępowania zostaną ujawnione okoliczności stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa powoda.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o oddalenie odwołania w całości, oddalenie wniosków dowodowych o przesłuchanie świadków wskazanych w treści odwołania na okoliczności tamże powołane oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Prezes Urzędu podniósł w pierwszej kolejności, że postawione powodowej spółce zarzuty dotyczą podejmowanych przez nią działań na etapie przed zawarciem umowy, poprzez wprowadzające w błąd rozpowszechnianie informacji dotyczących istoty zawieranych z konsumentami umów kredytu. Strona powodowa w swojej ocenie w związku z istotą postawionych jej zarzutów, w ocenie Prezesa UOKiK, pomija okoliczność, że z ugruntowanej już linii orzeczniczej z zakresu formułowania umów zawieranych z konsumentami wynika, że istotą prawa konsumenckiego jest to, że konsumentom są przyznawane szczególne uprawnienia nieznane w innych obszarach prawa cywilnego, a na przedsiębiorców są nakładane dodatkowe obowiązki (np. informacyjne), które służą zapewnieniu możliwości realizacji ww. szczególnych uprawnień. Przepisy te przełamują tradycyjne instytucje prawa cywilnego z uwagi na okoliczność, że konsument jest słabszym uczestnikiem obrotu niż przedsiębiorca. Z tego względu umowy zawierane z konsumentami muszą być redagowane w sposób transparentny, a przedsiębiorca ponosi konsekwencje błędnego zredagowania wzorca i posługiwania się nim w obrocie z konsumentami. Pozwany w całości podtrzymał swoje uzasadnienia sposobu i wysokości kar w stosunku do 3 postawionych powodowej spółce zarzutów. Waga naruszeń została określona przez Prezesa Urzędu jako umiarkowana w odniesieniu do punktu 1.1. oraz jako bardzo duża w przypadku praktyk 1.2. oraz 1.3., a kwota bazowa w każdym przypadku wyniosła 0,1 % obrotu przedsiębiorcy. Kwoty bazowe skalkulowano więc w dolnych granicach widełek przewidzianych dla praktyk ujawniających się na etapie przedkontraktowym. Kalkulując wysokość nałożonych na przedsiębiorcę kar pieniężnych wzięto pod uwagę charakter dokonanych naruszeń, okres ich stosowania, a także nieumyślność działania przedsiębiorcy.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Powód (...) Bank S.A. z siedzibą w W. jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego z dnia 11 lipca 2001 r. pod nr KRS (...). Przedmiotem działalności banku jest m.in. udzielanie kredytów oraz pożyczek gotówkowych. /k. 14-19v, k. 91-96v akt adm./

Bank, w swojej ofercie dedykowanej konsumentom, reklamował m.in. kredyt samochodowy, który był dostępny w 2 wariantach:

1. „Kredyt Samochodowy 12 rat 0%” oraz

2. „Kredyt Samochodowy” – z nominalnym oprocentowaniem 9,81%. /k. 57, k. 97-99, k. 115-116 akt adm./

Reklama „Kredytu (...) 12 rat 0%” była prezentowana w oddziałach banku od czerwca 2013 r. do 19 grudnia 2014 r. W okresie od 1 listopada 2014 r. do 15 grudnia 2014 r. ulotka dotycząca tego kredytu prezentowana była w 56 oddziałach banku. /k. 53, k. 97-98 akt adm./

Przedmiotowa reklama była również prezentowana na stronie internetowej banku – (...) – od lutego 2013 r. do 27 października 2014 r. /k. 53, k. 97-98 akt adm./

Od 27 października do 19 grudnia 2014 r. nie było możliwości zawarcia przez konsumentów umów o kredyt konsumencki w oparciu o propozycję nabycia produktu przedstawioną przez bank w reklamie „Kredytu samochodowego 12 rat 0%”. /k. 53, k. 97-98 akt adm./

Zgodnie z danymi zamieszczonymi na stronie internetowej banku, przekaz reklamowy brzmiał następująco: „SPRAWDŹ AKTUALNĄ PROMOCJĘ KREDYTU (...)– 12 RAT 0%”. Reklama ta bez wątpienia zawiera dane dotyczące kosztu kredytu. /k. 48 akt adm./

Informacje, o których mowa w art. 7 ust. 1-3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1497 ze zm.) zostały przedstawione przez bank w treści strony internetowej oraz w treści ulotek na podstawie reprezentatywnego przykładu, w następujący sposób:

„Pojazd nowy: RRSO na dzień 14.02.2013 r. wynosi 19,23 % przy następujących założeniach: całkowita kwota kredytu 25.794,33 zł, kredyt na 12 miesięcy z oprocentowaniem nominalnym 0%, dla samochodu nowego o wartości 43.783 zł, przy wpłacie własnej 22.463 zł. Wysokość raty wynosi 2.149,53 zł, całkowity koszt kredytu wynosi 2.173 zł (2.129 zł prowizja, 44 zł rejestracja pojazdu na bank). Całkowita kwota do zapłaty przez Kredytobiorcę wynosi 25.838,33 zł. Standardowym zabezpieczeniem kredytu jest cesja ubezpieczenia AC kredytowanego pojazdu w całym okresie kredytowania, koszt tego ubezpieczenia, który ponosi Klient, nie został wliczony do RRSO.

Pojazd używany: RRSO na dzień 14.02.2013 r. wynosi 19,23 % przy następujących założeniach: całkowita kwota kredytu 14.456,68 zł, kredyt na 12 miesięcy z oprocentowaniem nominalnym 0%, dla samochodu nowego o wartości 18.267 zł, przy wpłacie własnej 6.318 zł. Wysokość raty wynosi 1.204,72 zł, całkowity koszt kredytu wynosi 1.237,70 zł (1.193,70 zł prowizja, 44 zł rejestracja pojazdu na bank). Całkowita kwota do zapłaty przez Kredytobiorcę wynosi 14.500,68 zł. Standardowym zabezpieczeniem kredytu jest cesja ubezpieczenia AC kredytowanego pojazdu w całym okresie kredytowania, koszt tego ubezpieczenia, który ponosi Klient, nie został wliczony do RRSO”. /k. 48, k. 54 akt adm./

W dniu 7 maja 2015 r. bank zaniechał prezentowania na swoich stronach internetowych ww. przekazu. /k. 124-133 akt adm./

Od dnia 27 października 2014 r. Bank stosował reklamę „Kredytu (...) – z nominalnym oprocentowaniem 9,81%”, która była prezentowana na stronie internetowej banku.

Na stronie internetowej (...) przedsiębiorca przedstawił niektóre z informacji określonych w art. 7 ust. 1-3 ukk. Podobnie jak w reklamie „Kredytu (...) 12 rat 0%” uwzględniona została wersja zakupowa pojazdu nowego oraz używanego. Zastosowane przez przedsiębiorcę wyliczenia przedstawiały się następująco:

„Pojazd nowy: RRSO na dzień 22.10.2014 r. wynosi 14,02 % przy następujących założeniach: całkowita kwota kredytu 64.770,00 zł, kredyt na 60 miesięcy z oprocentowaniem nominalnym 9,81%, dla samochodu nowego o wartości 60.000,00 zł, przy wpłacie własnej 0 zł, prowizji 0 zł i kredytowanym ubezpieczeniem na życie w kwocie 4.770,00 zł. Wysokość raty wynosi 1.370,12 zł, całkowity koszt kredytu wynosi 17.437,20 zł (całkowity, szacunkowy koszt kredytu nie uwzględnia kosztów zabezpieczeń kredytu).

Pojazd używany: RRSO na dzień 21.10.2014 r. wynosi 14,02% przy następujących założeniach: całkowita kwota kredytu 53.975,00 zł, kredyt na 60 miesięcy z oprocentowaniem nominalnym 9,81%, dla samochodu używanego o wartości 50.000,00 zł, przy wpłacie własnej 0 zł, prowizji 0 zł i kredytowanym ubezpieczeniem na życie w kwocie 3.975,00 zł. Wysokość raty wynosi 1.141,77 zł, całkowity koszt kredytu wynosi 14.531,20 zł (całkowity, szacunkowy koszt kredytu nie uwzględnia kosztów zabezpieczeń kredytu”. /k. 50 akt adm./

Podobnie jak w przypadku oferty „Kredyt Samochodowy 12 rat 0%” bank, w dniu 7 maja 2015 r. zaniechał prezentowania na swoich stronach internetowych ww. przekazu. /k. 124-133 akt adm./

W związku z udzielaniem „Kredytu (...) – z nominalnym oprocentowaniem 9,81%” bank stosował praktykę, zgodnie z którą konsumenci informowani byli o tym, iż prowizja za udzielenie kredytu samochodowego wynosi 0 zł. W rzeczywistości niepobieranie prowizji uwarunkowane było koniecznością zawarcia umowy ubezpieczenia (...). Przekazane przez bank faktycznie zawarte umowy przedmiotowego kredytu wiązały się z koniecznością zapłaty na jego rzecz stosownej prowizji. /k. 60-89 akt adm./

Informacja o konieczności zawarcia ubezpieczenia (...), celem uniknięcia prowizji została usunięta ze strony internetowej banku w dniu 9 września 2014 r. /k. 116 akt adm./

W dniu 7 maja 2015 r. bank dokonał zmiany informacji dotyczących kosztu kredytu samochodowego publikowanych na swojej stronie internetowej, uzupełniając je o wysokość pobieranej prowizji. Zastosowane przez przedsiębiorcę wyliczenia przedstawiały się następująco:

„Pojazd nowy: RRSO na dzień 7.05.2015 r. wynosi 8,97 % przy następujących założeniach: całkowita kwota kredytu 80.000,00 zł, kredyt na 60 miesięcy z oprocentowaniem nominalnym 7,68 %, dla samochodu nowego o wartości 80.000,00 zł, przy wpłacie własnej 0 zł, prowizji 888,00 zł i bez ubezpieczenia na życie. Całkowita kwota do zapłaty przez Kredytobiorcę wynosi 97.665,44 zł. Wysokość raty wynosi 1.627,76 zł, całkowity koszt kredytu wynosi 17.665,44 zł (całkowity, szacunkowy koszt kredytu nie uwzględnia kosztów zabezpieczeń kredytu)

Pojazd używany: RRSO na dzień 7.05.2015 r. wynosi 10,76 % przy następujących założeniach: całkowita kwota kredytu 40.000,00 zł, kredyt na 60 miesięcy z oprocentowaniem nominalnym 9,55 %, dla samochodu używanego o wartości 40.000,00 zł, przy wpłacie własnej 0 zł, prowizji 332,00 zł i bez ubezpieczenia na życie. Całkowita kwota do zapłaty przez Kredytobiorcę wynosi 50.881,97 zł. Wysokość raty wynosi 848,03 zł, całkowity koszt kredytu wynosi 10.881,97 zł (całkowity, szacunkowy koszt kredytu nie uwzględnia kosztów zabezpieczeń kredytu)”.

W okresie od 9 września 2014 r. do 7 maja 2015 r. w treści wyliczeń umieszczona była informacja, iż prowizja wynosi 0 zł, podczas gdy jej niepobieranie uzależnione było od zawarcia dodatkowej umowy ubezpieczenia. Ustalono, iż […] klientów zostało obciążonych prowizją z tytułu udzielenia tego typu kredytu. /k. 115 akt adm./

Łączny obrót banku w 2014 r. wyniósł 897.740 tys. zł, z czego obrót z tytułu zawierania umów kredytu samochodowego wyniósł […] zł – [tajemnica przedsiębiorstwa]. Szacowany obrót dotyczący kredytów samochodowych udzielonych konsumentom wyniósł z kolei […] zł – [tajemnica przedsiębiorstwa]. W 2014 oraz 2015 roku bank zawarł […] – [tajemnica przedsiębiorstwa] umowy kredytu samochodowego, z czego […] – [tajemnica przedsiębiorstwa] umów zostało zawartych z konsumentami. /k. 116, k. 129-132 akt adm./

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach administracyjnych, a także aktach przedmiotowej sprawy, których wiarygodności i mocy dowodowej żadna ze stron nie kwestionowała a Sąd nie znalazł podstaw do poddawania w wątpliwość ich prawdziwości.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, a podniesione w nim zarzuty są bezzasadne.

Stosownie do treści art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm.) zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Zgodnie z ust. 2 pkt 3 tego przepisu przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. Nr 171, poz. 1206), za praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Wprowadzającym w błąd działaniem może być w szczególności rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji.

Przepis art.7 ust 1. ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim stanowi, że Kredytodawca lub pośrednik kredytowy w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego zawierających dane dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego podaje konsumentowi w sposób jednoznaczny, zrozumiały i widoczny:

1) stopę oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu;

2) całkowitą kwotę kredytu;

3) rzeczywistą roczną stopę oprocentowania.

W ujęciu leksykalnym „jednoznaczna” to inaczej jasna, konkretna, wyraźna, prosta, klarowna, wyraźna, zdecydowana, dobitna lub czytelna. Informacja będzie jednoznaczna wtedy, gdy dopuszcza tylko jedną możliwą interpretację i nie budzi wątpliwości ze względu na dokładność użytych określeń.

Określenie „widoczna” to inaczej oczywista, dostrzegalna, zauważalna, wyraźna.

Informacja „zrozumiała" to inaczej jasna, wyraźna, prosta, dostępna, czytelna, łatwa, popularna, łatwa do przyswojenia, niewymagająca wyjaśnienia lub tłumaczenia, niewzbudzająca wątpliwości. Z powyższego zestawienia znaczeń poszczególnych określeń wynika, że ich zakresy częściowo się krzyżują. Wspólną ich cechą jest określenie (sformułowanie) danej informacji w sposób, który nie budzi wątpliwości. Konsument bez dodatkowych procedur (wyjaśnień, tłumaczeń) powinien samodzielnie przyswoić sobie taką informację i na jej podstawie świadomie podjąć decyzję o zaciągnięciu kredytu konsumenckiego lub rezygnacji z takiego zamiaru z uwagi na niekorzystne – w jego odczuciu – warunki związane z udzieleniem kredytu.

Warunek sformułowania w reklamach informacji w sposób jednoznaczny, widoczny i zrozumiały w aspekcie przedmiotowym odnosi się do kosztu kredytu konsumenckiego.

Wyliczono wyczerpująco elementy składowe takiej informacji, a mianowicie powinna ona obejmować:

1) stopę oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu,

2) całkowitą kwotę kredytu,

3) rzeczywistą roczną stopę oprocentowania.

Z punktu widzenia konsumenta są to najbardziej dla niego istotne informacje decydujące albo o zaciągnięciu danego kredytu konsumenckiego, albo o rezygnacji z takiego zamiaru. Zapoznając się z taką reklamą, konsument może porównać oferty różnych kredytodawców i dokonać świadomego wyboru oferty najkorzystniejszej w danej sytuacji i czasie. (por. Z.Ofiarski Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz. LEX, 2014).

Istotą praktyk zarzucanych w pkt I ppkt 1 i 2 zaskarżonej Decyzji jest wprowadzanie konsumentów w błąd w reklamach kredytu samochodowego. Taka zaś sytuacja będzie miała miejsce, gdy stosowane przez powoda reklamy będą zawierały nieprawdziwe informacje, które to działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

W świetle powyższego, nie ma znaczenia, czy powód udzielał prawdziwych i pełnych informacji przy innej okazji np. rozmów z przedstawicielami banku lub przy podpisywaniu umowy. Przepis art.7 ust 1. ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim odnosi się bowiem do obowiązków kredytowawcy i pośrednika kredytowego wyłącznie w zakresie reklamy. Nie ma również znaczenia, czy klienci reklamowali lub składali skargi odnoszące się do treści reklamy, gdyż brak skarg nie oznacza, że nie zostali wprowadzeni w błąd, a ponadto naruszenie . 5 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym następuje także wówczas, gdy działanie wprowadzające w błąd jedynie może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Wstąpienie skutku nie jest zatem warunkiem koniecznym dla kwalifikacji prawnej zachowania powoda. Wnioski powoda o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków J. M., M. K. i A. K. należało zatem oddalić, gdyż dotyczyły faktów nie mających znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Zgodnie art. 7 pkt 5 ustawy o kredycie konsumenckim, całkowita kwota kredytu jest to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt. Treść przepisu nie pozostawia zatem żadnych wątpliwości, że do całkowitej kwoty kredytu nie zalicza się kredytowanych kosztów.

Skoro zatem w przedmiotowych reklamach powód podając wysokość całkowitej kwoty kredytu nie odliczając kwoty, z której kredytowane są koszty, to naruszało to definicję zawartą art. 7 pkt 5 ustawy o kredycie konsumenckim i tym samym wprowadzało w błąd.

Wbrew wywodom powoda nie ma znaczenia czy finansowanie kosztów z kredytu z udzielonego kredytu było jedynie opcjonalne, gdyż konsument po zapoznaniu się z reklamą pozostawał w błędnym przekonaniu, że będzie rozporządzał na zakup samochodu kwotą wyższą od rzeczywistej, co mogło powodować podjęcie decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

Za bezzasadne w związku z powyższym należało zatem uznać zarzuty naruszenia art.24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 oraz art.4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym w zw. art.5 pkt 6-8 i 1 ust. 1 pkt 2 i ust.2 ustawy o kredycie konsumenckim, a także art.24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 oraz art.4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym w zw. art.8 ustawy o kredycie konsumenckim. Bezzasadne są również zarzuty błędnego ustalenia, że praktyki stosowane przez powoda wprowadzały w błąd, a wskazywany w reklamie reprezentatywny przykład nie był prawidłowy.

Przepis art. 7 pkt 5 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym stanowi, że nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są praktyki rynkowe wprowadzające w błąd, a w szczególności reklama przynęta, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, bez ujawniania, że przedsiębiorca może mieć uzasadnione podstawy, aby sądzić, że nie będzie w stanie dostarczyć lub zamówić u innego przedsiębiorcy dostawy tych lub równorzędnych produktów po takiej cenie, przez taki okres i w takich ilościach, jakie są uzasadnione, biorąc pod uwagę produkt, zakres reklamy produktu i oferowaną cenę.

Bezspornym w sprawie jest, że w okresie stosowania reklam „Kredyt samochodowy 12 rat 0%” (od 27.10 do 19.12.2014 r.) , kredyt taki nie był oferowany w placówkach banku.

W ocenie Sądu nie ma znaczenia, że powód w tym czasie oferował inny kredyt samochodowy, którego warunki były według jego oceny równie korzystne. Ocena powoda korzystności warunków kredytu nie może stanowić miary dla wyborów konsumentów. Konsument dokonuje wyborów według własnej hierarchii cech pożądanych wynikającej z wielu czynników i osobistych preferencji. Powód nie twierdzi, że warunki „kredytu samochodowego 0%” i „kredytu samochodowego z nominalnym oprocentowaniem 9,81%” były identyczne. Oznacza to, że w okresie od 27.10 do 19.12.2014 r. otrzymywał propozycję zakupu produktu, który nie był oferowany. Konsument zainteresowany nabyciem takiego produktu mógł w tym czasie otrzymać jedynie propozycję nabycia innego produktu który nie posiadał wszystkich cech produktu reklamowanego.

W ocenie Sądu narusza to art. 7 pkt 5 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Za bezzasadne w związku z powyższym należało zatem uznać zarzuty naruszenia art.24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 7 ust. 5 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Bezzasadna są również z przedstawionych wyżej względów zarzuty naruszenia art. 7 i 77 k.p.a. i art.233§ 1 i 2 k.p.c. odnoszące się do ustaleń, że :

- praktyki stosowane przez powoda wprowadzały konsumentów w błąd;

- wskazany w reklamie reprezentatywny przykład nie był prawidłowy;

- powód stosował reklamę fikcyjną.

Nie zasługuje na uwzględnienie również zarzut naruszenia art.2 pkt 8 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez błędne ustalenia definicji przeciętnego konsumenta. W myśl powyższego przepisu pod pojęciem przeciętnego konsumenta - rozumie się konsumenta, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny; oceny dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka rynkowa dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa. Twierdzenia powoda, że konsumencie zaciągający kredyty samochodowe są lepiej poinformowani, uważniejsi i ostrożniejsi od nabywców innych produktów jest całkowicie gołosłowne. Oferta powoda skierowana była do wszystkich konsumentów, bez wyłączenia którejkolwiek grupy. Nawet jeśli na etapie procedury kredytowej wymagano odpowiedniego stażu zatrudnienia to następowało to już po wystąpieniu ewentualnych skutków stosowania zarzucanych praktyk. Sam zaś fakt pozostawania w zatrudnieniu nie ma związku ze stanem wiedzy życiowej skutkującej lepszym poinformowaniem, byciem bardziej uważnym i ostrożnym. Zależności takiej można się doszukiwać jedynie w odniesieniu do niektórych grup zawodowych a nie do zatrudnionych jako ogółu.

Zdaniem Sądu, opierając się na doświadczeniu życiowym nie ma podstaw aby obecnie samochód o wartości 30-40 tys. zł traktować jako dobro szczególne. Jest faktem powszechnie znanym, że liczba pojazdów w Polsce przekroczyła 500 szt. na 1000 mieszkańców, przy czym większość z nich to pojazdy kilkunastoletnie. Brak jest w związku z tym podstaw do przypisywania transakcjom nabycia relatywnie niedrogiego samochodu szczególnej doniosłości.

Zważyć również należało, że chybiony jest zarzut naruszenia art.32 Konstytucji RP oraz art.8 w zw. z art. 106 ust. 1 i w zw. z art.111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez ustalenie wysokości kary z pominięciem zasady równego traktowania. Powód sformułował ten zarzut w odniesieniu do art. 106 w zw. z art.111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przyjmując za punkt odniesienia decyzją nr (...) wydaną w dniu 20.07.2015 r. w stosunku do (...) Bank (...) S.A. Należy jednak mieć na względzie, że decyzja ta została wydana w trybie art.28 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, czego konsekwencją jest brak możliwości zastosowania art. 106 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, gdyż w tym trybie Prezes UOKiK kończy postępowanie bez stwierdzenia naruszenia nakazu określonego w art.24 tej ustawy. W zaskarżonej zaś decyzji Prezes UOKiK w trybie art. 27 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uznał praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdził zaniechanie jej stosowania. Z tego też względu, inaczej niż w przypadku decyzji nr (...), miał zastosowanie przepis art.106 ustawy.

Należy przy tym podkreślić, że powód jest reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, a podniesiony zarzut nierównego traktowania nie odnosił się do niewydania decyzji w trybie art.28 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów ale w trybie art. 27 ust. 2 tej ustawy.

Za bezzasadne należało również uznać zarzuty naruszenia art. 106 ust. 1 i w zw. z art.111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez nałożenia na powoda rażąco wygórowanej i nieproporcjonalnej kary. W myśl art. 106 ust. 1 ustawy jej maksymalny wymiar wyznacza kwota stanowiąca 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Wymiar kary nie ma zatem związku z korzyściami odnoszonymi w wyniku stosowania niedozwolonej praktyki, a w szczególności nie jest zależna od tego, czy naruszający zakaz określony w art. 24 ustawy w ogóle osiągnął zysk w wyniku swojego działania.

Wymierzone przez Prezesa UOKiK w zaskarżonej decyzji kary pieniężne wyniosły 0,16%, 0,16% i 0,14% jej maksymalnego wymiaru, a więc w dolnych granicach jej możliwego wymiaru. W ocenie Sądu, kary te uwzględniają fakt, że naruszenie prawa nastąpiło po raz pierwszy, a także, że dotyczyła niewielkiej części prowadzonej przez powoda działalności.

Zdaniem Sądu, wymierzona kara jest adekwatna do zasięgu oferowanych kredytów oraz aktywności powoda w jego oferowaniu.

Dla wymiaru kary nie mają znaczenia podnoszone przez powoda okoliczności w postaci „prokonsumenckiej postawy Spółki” i braku reklamacji konsumentów. Podejmowanie deklaracji zwrotu połowy prowizji w toku postępowania w sprawie o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów jest, zdaniem Sądu, wyłącznie przejawem chęci uniknięcia konsekwencji prawnych wynikających z uprzedniego naruszenie prawa. Brak zgłaszanych reklamacji nie jest zaś miarą dolegliwości praktyki. Należy mieć na względzie, że istota zarzucanych praktyk było wywołanie błędnego wyobrażenia o oferowanych produktach. Konsument przekonywał się o tym dopiero przystępując do ubiegania się o konkretny kredyt, a więc po powzięciu już decyzji odnośnie umowy. Złożenie reklamacji nie mogło zatem prowadzić do satysfakcjonującego rezultatu, gdyż nie możliwe z oczywistych względów było wsteczne uzyskanie prawidłowego stanu wiedzy o produkcie. Jeśli więc konsument np. pod wpływem wprowadzającej w błąd reklamy zdecydował się pójść do placówki powodowego banku z zamiarem zawarcia umowy kredytowej, to występował nieodwracalny skutek i trudno się spodziewać aby utracony czas i związana z tym mitręga mogłaby zostać skompensowana w postępowaniu reklamacyjnym.

Mając powyższe na względzie, odwołanie należało oddalić jako bezzasadne (art.479 ^31a 1 k.p.c.).

O kosztach postępowania orzeczono stosowanie do wyniku sporu zasądzając na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych (art.98 § 1 k.p.c.)