Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Beata Byszewska

Sędziowie: SA Beata Kozłowska (spr.)

SO del. Dagmara Olczak - Dąbrowska

Protokolant: sekr. sądowy Marta Puszkarska

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa E. Z., M. Z. i P. Z.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie, odszkodowanie i rentę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 27 września 2016 r., sygn. akt XXIV C 580/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1.  w punkcie dwunastym częściowo w ten sposób, że zasądza od (...) S.A z siedzibą w W.:

- na rzecz E. Z. tytułem odszkodowania dalszą kwotę 24 000 zł (dwadzieścia cztery tysiące) złotych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

- na rzecz M. Z. tytułem odszkodowania dalszą kwotę 12 000 zł (dwanaście tysięcy) złotych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

- na rzecz P. Z. tytułem odszkodowania dalszą kwotę 12 000 zł (dwanaście tysięcy) złotych wraz z odsetkami liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

2. w punkcie szóstym częściowo:

- w podpunktach a) do e) poprzez dodanie przed zwrotem „do dnia zapłaty” zwrotu „do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r.”;

- w podpunktach f), g), h), i) poprzez dodanie po zwrocie „z odsetkami ustawowymi” zwrotu „ za opóźnienie”;

3. w punkcie siódmym częściowo, w ten sposób, że kwotę renty należną od dnia 1 października 2016 r. określa na kwotę 323,11 zł (trzysta dwadzieścia trzy złote jedenaście groszy) i usuwa zwrot „- ponad kwotę 100 zł (sto złotych) wypłacaną z tego tytułu dobrowolnie przez (...) S.A z siedzibą w W.”;

4. w punkcie dziesiątym częściowo:

- w podpunktach a) do e) poprzez dodanie przed zwrotem „do dnia zapłaty” zwrotu „do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r.”;

- w podpunktach f), g), h), i) poprzez dodanie po zwrocie „z odsetkami ustawowymi” zwrotu „ za opóźnienie”;

5. w punkcie jedenastym częściowo, w ten sposób, że kwotę renty należną od dnia 1 października 2016 r. określa na kwotę 323,11 zł (trzysta dwadzieścia trzy złote jedenaście groszy) i usuwa zwrot „- ponad kwotę 100 zł (sto złotych) wypłacaną z tego tytułu dobrowolnie przez (...) S.A z siedzibą w W.”;

III. oddala apelację powodów w pozostałym zakresie;

IV.  oddala apelację pozwanego w całości;

V.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Dagmara Olczak – Dąbrowska Beata Byszewska Beata Kozłowska

Sygn. akt I ACa 966/17

UZASADNIENIE

Powodowie E. Z. M. Z. i P. Z. wystąpili z powództwem przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W..

E. Z. wniosła o zasądzenie:

- zadośćuczynienia w kwocie 100.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15 czerwca 2011 r. do dnia zapłaty na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.;

- odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej w związku ze śmiercią męża w kwocie 90.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty;

- kwoty 6.405 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15 czerwca 2011 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu poniesionych kosztów pogrzebu na podstawie art. 446 § 1 k.c.,

M. Z. i P. Z. wnieśli o zasądzenie:

⚫

tytułem renty obligatoryjnej:

- za okres od dnia 26 września 2007 r. do dnia wniesienia pozwu – kwoty po 600 zł miesięcznie wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

- za okres od dnia wniesienia pozwu do dnia wyroku – kwoty po 962 zł miesięcznie wraz odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty

- za okres od dnia wyroku – kwoty po 1.062 zł miesięcznie płatnej z góry do dnia 10–tego każdego bieżącego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi w razie uchybienia płatności którejkolwiek z rat;

⚫

odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej w związku ze śmiercią ojca w kwotach po 142.500 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty;

⚫

zadośćuczynienia w kwotach po 150.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15 czerwca 2011 r. do dnia zapłaty na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Powodowie uzasadnili, że na skutek wypadku mającego miejsce w dniu 26 września 2007 r. śmierć poniósł ich ojciec i mąż - Z. Z.. Sprawcą wypadku był T. K., który potrącił na przejściu dla pieszych przechodzącego z lewej strony Z. Z.. Odpowiedzialność pozwanego wynika z faktu objęcia ubezpieczeniem obowiązkowym posiadacza pojazdu mechanicznego.

Pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew z dnia 11 sierpnia 2014 r. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniósł zarzut przyczynienia się Z. Z., bowiem ten był pod wpływem alkoholu, a jego zachowanie było bezpośrednią przyczyną wypadku. W odniesieniu do roszczenia o zadośćuczynienie, pozwany wskazał, że możliwości jego dochodzenia nie daje art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. Nadto pozwany podniósł zarzut przedawnienia i wskazał, że Z. Z. zmarł w dniu 27 września 2007 r. Pozwany podniósł, iż zgodnie z treścią przepisu art. 442 ¹ k.c. (który to przepis według pozwanego znajduje zastosowanie do roszczeń powodów) roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, z tym zastrzeżeniem, że termin nie może być dłuższy niż lat 10 od dnia w którym nastąpiło zdarzenie szkodowe. Wskazana reguła doznaje modyfikacji w odniesieniu do szkód wyrządzonych na skutek zbrodni lub występku – w takim przypadku termin przedawnienia wynosi 20 lat i rozpoczyna swój bieg od dnia popełnienia przestępstwa. Przekładając powyższe reguły na stan faktyczny niniejszej sprawy podkreślił, iż w świetle zgromadzonego materiału dowodowego wypadek w następstwie którego poszkodowany zmarł nie może zostać zakwalifikowany jako przestępstwo do czasu prawomocnego skazania jego sprawcy z tego tytułu. Z uwagi na to, że do wypadku doszło w 2007 r. roszczenia o naprawienie wszelkich szkód związanych z wypadkiem przedawniły się w 2010 r. i powództwo winno zostać oddalone.

Wyrokiem z dnia 27 września 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie:

1/ zasądził od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz E. Z. tytułem zadośćuczynienia kwotę 80.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15 czerwca 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

2/ zasądził od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz E. Z. tytułem odszkodowania kwotę 6.000 zł wraz z odsetkami liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

3/ zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz E. Z. tytułem zwrotu poniesionych kosztów pogrzebu kwotę 4.293 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 23 sierpnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

4/ zasądził od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. Z. tytułem zadośćuczynienia kwotę 80.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15 czerwca 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

5/ zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz M. Z. tytułem odszkodowania kwotę 4.500 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

6/ zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz M. Z. tytułem zaległej renty:

a)za okres od 26 września 2007 do dnia 31 grudnia 2007 r. kwoty po 482, 40 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

b)za okres od 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. kwoty po 478,40 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

c)za okres od 1 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2009 r. kwoty po 401,31 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

d)za okres od 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. kwoty po 382,79 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

e)za okres od 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 sierpnia 2011 r. kwoty po 369,85 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

f)za okres od 1 września 2011 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. kwoty po 269,85 zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty,

g)za okres od 1 stycznia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. kwoty po 241,45 zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty,

h)za okres od 1 stycznia 2013 r. do dnia 31 grudnia 2013 r. kwoty po 223,11 zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty,

i) za okres od 1 stycznia 2014 r. do dnia 30 września 2016 r. kwoty po 223,11 zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty;

7/ zasądza od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz M. Z. począwszy od 1 października 2016 r. rentę po 223,11 zł miesięcznie - ponad kwotę 100 zł (sto złotych) wypłacaną z tego tytułu dobrowolnie przez (...) S.A z siedzibą w W. - płatną do 10-go dnia każdego miesiąca z góry;

8/ zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz P. Z. tytułem zadośćuczynienia kwotę 80.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15 czerwca 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

9/ zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz P. Z. tytułem odszkodowania kwotę 4.500 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

10/ zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz P. Z. tytułem zaległej renty:

a)za okres od 26 września 2007 do dnia 31 grudnia 2007 r. kwoty po 482, 40 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

b)za okres od 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. kwoty po 478,40 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

c)za okres od 1 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2009 r. kwoty po 401,31 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

d)za okres od 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. kwoty po 382,79 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

e)za okres od 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 sierpnia 2011 r. kwoty po 369,85 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

f)za okres od 1 września 2011 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. kwoty po 269,85zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty,

g)za okres od 1 stycznia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. kwoty po 241,45 zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty,

h)za okres od 1 stycznia 2013 r. do dnia 31 grudnia 2013 r. kwoty po 223,11 zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty,

i) za okres od 1 stycznia 2014 r. do dnia 30 września 2016 r. kwoty po 223,11 zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty;

11/ zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz P. Z. począwszy od 1 października 2016 r. rentę po 223,11 zł miesięcznie - ponad kwotę 100 zł (sto złotych) wypłacaną z tego tytułu dobrowolnie przez (...) S.A z siedzibą w W. - płatną do 10-go dnia każdego miesiąca z góry;

12/ w pozostałym zakresie powództwo oddalił;

13/ ustalił, że:

a)  w zakresie roszczenia E. Z. koszty procesu ponosi (...) S.A z siedzibą w W. w 45 %, zaś E. Z. w 55 %,

b)  w zakresie roszczenia M. Z. koszty procesu ponosi (...) S.A z siedzibą w W. w 37 %, zaś M. Z. w 63 %,

c)  w zakresie roszczenia P. Z. koszty procesu ponosi (...) S.A z siedzibą w W. w 37 %, zaś P. Z. w 63 %,

pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Swe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i następujących ocenach prawnych:

W dniu 26 września 2007 r. około godziny 18:20 w J. na ul. (...), T. K. kierujący pojazdem marki (...) nr. rej (...), jadąc w kierunku ul. (...), nie dostosował prędkości do warunków panujących na drodze oraz nie zachował szczególnej ostrożności i nie ustąpił pierwszeństwa pieszemu, w konsekwencji potrącił na przejściu dla pieszych przechodzącego z lewej strony Z. Z.. T. K. po potrąceniu Z. Z. nie zatrzymał się i przejechał przez przejście z taką samą prędkością. W wyniku odniesionych obrażeń Z. Z. zmarł następnego dnia o godzinie 01:15 w Szpitalu (...) w W..

Wypadek nastąpił w obszarze zabudowanym, na płaskim odcinku biegnącej łukiem w lewo drogi – ul. (...). Ulica (...) w rejonie miejsca zdarzenia posiada jedną dwukierunkową jezdnię. W rejonie miejsca zdarzenia na jezdni znajduje się wyznaczone i oznakowane przejście dla pieszych. Pasy ruchu na wysokości przejścia rozdzielone są wysepką o szerokości około 2,5 m. W rejonie przejścia dla pieszych szerokość prawego pasa ruchu wynosi około 5,2 m, lewego – około 4,4 m. Przejście dla pieszych jest oznakowane za pomocą pionowych i poziomych znaków drogowych oraz za pomocą jednokolorowej sygnalizacji świetlnej.

Wypadek zaistniał przed zmierzchem. Wzdłuż jezdni ul. (...) po prawej jej stronie usytuowane są latarnie uliczne. W trakcie wypadku nie występowały opady atmosferyczne, asfaltowa nawierzchnia jezdni była sucha. Temperatura powietrza wynosiła +15°C. Dopuszczalna prędkość w rejonie miejsca wypadku wynosiła 50 km/h.

Pieszy został potrącony, gdy znajdował się na prawym pasie ruchu, w odległości około 1,5-2,0 m od krawędzi wysepki, tzn. że taką odległość pieszy przebył po prawej części jezdni przed potrąceniem. Zachowanie pieszego było niewłaściwe. Wkroczenie pieszego na prawy pas ruchu nastąpiło bezpośrednio przed nadjeżdżającym z jego prawej strony pojazdem. Pieszy swoim zachowaniem wymuszał na kierującym wykonanie manewrów obronnych. Takie zachowanie pieszego było niezgodne z przepisami prawa o ruchy drogowym, stworzyło stan zagrożenia (sytuacje wypadkową). Kierujący samochodem (...) miał możliwość uniknięcia wypadku gdyby, przewidując możliwość wkroczenia pieszego z wysepki na prawy pas ruchu, zmniejszył prędkość w trakcie dojeżdżania do przejścia dla pieszych a jego reakcja psychofizyczna poprzedzająca intensywne hamowanie samochodu rozpoczęłaby się gdy idący pieszy wkraczał na wysepkę lub znajdował się w okolicy jej środkowej części.

T. K. leczy się z powodu wieloletniej cukrzycy z powikłaniami w postaci:

- zmian ocznych w postaci retinopatii profileracyjnej obu oczu z praktyczną ślepotą oka prawego i niedowidzeniem oka lewego,

- zespołu neuropatycznej stopy cukrzycowej z owrzodzeniami powierzchni podeszwowej obu stóp (z bezwzględnym przeciwskazaniem obciążaniem podczas chodzenia), a także rozpoznanym w dniu 26 września 2007 r. zaostrzeniem przewlekłego nieżytu oskrzeli. Powyższe schorzenia mogły w sposób istotny wpłynąć na zdolność koncentracji uwagi, prawidłowego obserwowania drogi jak i możliwości podjęcia manewrów obronnych. W ówczesnym stanie zdrowia T. K. istniały medyczne przeciwskazania do prowadzenia pojazdów.

We krwi pobranej od Z. Z. 26 września 2007 r. o godz. 23:39 stwierdzono zawartość 0,5 % alkoholu etylowego wg metody chromatografii gazowej. Następnie wynik badania krwi po śmierci Z. Z. wyniósł 03, %.

Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Legionowie z dnia 15 października 2010 r. (sygn. akt II K 120/09), utrzymanym w mocy postanowieniem Sądu Okręgowego Warszawa Praga w Warszawie z dnia 23 lutego 2012 r. (sygn. akt VI Kz 9/12) postępowanie karne przeciwko oskarżonemu T. K. zostało zawieszone ze względu na jego zły stan zdrowia.

Pismem z dnia 9 maja 2011 r. powodowie zgłosili swoje roszczenia wobec pozwanego, wzywając go do zapłaty następujących świadczeń odszkodowawczych z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego – sprawcy wypadku z dnia 26 września 2007 r.

- na rzecz E. Z.:

a) kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną po śmierci męża Z. Z.,

b) kwoty 200.000 zł tytułem stosownego odszkodowania z powodu pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci męża,

c) kwoty 10.560 zł odszkodowania tytułem poniesionych kosztów pogrzebu;

-na rzecz M. i P. Z.:

a) kwoty 150.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną po śmieci ojca Z. Z.,

b)kwoty 150.000 zł tytułem stosownego odszkodowania z powodu pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci ojca,

c) po 700 zł miesięcznie tytułem renty obligatoryjnej.

Decyzją z dnia 9 sierpnia 2011 r. pozwany zawiadomił powodów o przyznaniu świadczeń oraz o przyjęciu 50 % przyczynienia zmarłego. W związku z powyższym pozwany dokonał zapłaty:

- na rzecz M. i P. Z.:

(a) kwoty po 200 zł miesięcznie tytułem renty obligatoryjnej,

(b) kwoty po 15.000 zł tytułem stosownego odszkodowania tytułem pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci ojca;

- na rzecz E. Z. kwoty 20.000 zł stosownego odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej w związku ze śmiercią męża (akta szkody, okoliczność bezsporna).

Decyzją z dnia 22 sierpnia 2011 r. pozwany wypłacił na rzecz powódki E. Z. kwotę 4.155 zł tytułem zwrotu poniesionych kosztów pogrzebu Z. Z..

Koszty związane ze zorganizowaniem ceremonii pogrzebowej Z. Z. w łącznej kwocie 10.560 zł poniosła żona E. Z..

Pojazd (...) nr. rej (...) objęty był obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych ze strony (...) S.A. z siedzibą w W. jako ubezpieczyciela.

M. Z. urodziła się (...) W dniu 1 października 2012 r. rozpoczęła studia na kierunku architektura i urbanizacja w (...) Akademii (...). Mieszka z matką i bratem, dojeżdża na studia z miejsca zamieszkania. W trakcie studiów przez krótki okres wraz z koleżanką wynajmowała pokój w W., zrezygnowała ze względu na swoją sytuację finansową. Do II klasy gimnazjum uczyła się bardzo dobrze, po tragicznej śmierci ojca, na skutek przeżyć z tym związanych miała trudności w nauce, stała się apatyczna, płaczliwa, miała trudności w koncentracji uwagi, bywała nieobecna i zamyślona. Mimo zrozumienia i pomocy ze strony nauczycieli musiała zaliczać poszczególne przedmioty. W liceum mogła skoncentrować się na nauce. Motywowała się głównie tym aby nie martwić swoimi problemami matki. W miarę dojrzewania coraz bardziej martwiła się o matkę i przyszłość rodziny. Uważała, że w związku ze śmiercią ojca rodzina nie ma dobrych perspektyw. Martwiła się także o finanse, a przede wszystkim o zdrowie i kondycję matki, na którą spadły wszystkie obowiązki w których wcześniej uczestniczył ojciec. Sama głęboko przeżywała brak ojca, który był dla niej osobą znaczącą. Łączyły ją z ojcem silne więzi uczuciowe, które zostały gwałtownie zerwane. M. Z. mogła zawsze liczyć na ojca. Po śmierci ojca uważała, że jej rówieśnicy w pełnych rodzinach są szczęśliwi. Miała poczucie doznanej krzywdy, które nadal odczuwa. Jej negatywne przeżycia, związane ze śmiercią ojca, były spowodowane tym, że znalazła się w miejscu wypadku, gdy ojca zabierało pogotowie. Poznała ojca i jego ubranie, była pewna, że to on. Doznała wstrząsu, nie chciała wracać do domu, uciekła do szkoły. Nadal przypomina się jej ta sytuacja i towarzyszy temu silny lęk. Unika kontaktu z pozostającymi jeszcze w domu przedmiotami, które należały do ojca. Ma zaburzenia snu, trudności z zasypianiem, napady płaczliwości, jak twierdzi bez powodu.

M. Z. na skutek nagłej śmierci ojca doznała w sferze psychicznej rozległych urazów, a także po tym zdarzeniu odległych skutków wpływających na jej obecne funkcjonowanie i życie uczuciowe. Aktualnie są to reakcje nerwicowe w postaci napadów płaczliwości i lęków, częstych zaburzeń snu. Nastąpił też rozwój jej cech osobowości w kierunku introwersji, zamknięcia się w sobie, pesymistycznych nastawień do życia, unikania nawiązywania bliższych kontaktów i związków uczuciowych, w obawie przed ich utraceniem, co należy wiązać z traumą i silnym przeżyciem po nagłej utracie ojca, osoby najbliższej i znaczącej, dającej oparcie i kochającej. M. Z. ma nadal poczucie doznanej niepowetowanej straty, co wpływa na jej życie uczuciowe i funkcjonowanie społeczne oraz możliwości założenia własnej rodziny. Wymaga oddziaływań psychoterapeutycznych.

P. Z. urodził się (...) Od września 2013 r. był uczniem(...) Liceum Ogólnokształcącego im.(...) w W.. Nie miał problemów z nauką, poza klasą 4 szkoły podstawowej, kiedy to jego ojciec zginął w wypadku. Miał wówczas 10 lat i rozpoczynał nowy rok szkolny. Pomimo pomocy nauczycieli, którzy rozumieli jego trudną sytuację rodzinną, jego wyniki w nauce po tym zdarzeniu znacznie się pogorszyły. W tym czasie miał zaburzenia snu, był płaczliwy, miał trudności koncentracji i uwagi. Bał się o matkę, o jej bezpieczeństwo, zdrowie, wyczekiwał na nią przed domem gdy wracała z pracy. Dużo wsparcia otrzymywał od matki i siostry, a także od kolegów i ich rodzin. Z czasem P. zaczął unikać rozmów o ojcu. Wychodził z pokoju gdy rozmowa dotyczyła ojca. Starał się wypierać myśli o ojcu, tęsknił za nim. Szukał oparcia w mężczyznach z dalszej rodziny. Chętnie przebywał w towarzystwie brata matki. W miarę dorastania odczuwał potrzebę wspierania matki w jej obowiązkach, martwił się o sytuację bytową rodziny, ograniczał swoje potrzeby rozumiejąc trudną sytuację finansową rodziny. Aktualnie nie sprawia żadnych trudności zachowaniem w domu i szkole, ma dobre kontakty z rówieśnikami, jest zdrowy, uprawia siatkówkę. Mimo to P. nadal odczuwa, że jest półsierotą i wychowuje się w rodzinie niepełnej.

E. Z. pracuje jako nauczyciel przedszkola. Mieszka z synem i z córką. Żyje samotnie od czasu nagłej śmierci męża. Strata męża była dla niej tym bardziej bolesna, że małżeństwo było wzorowe – mąż wspierał ją we wszystkim, zapewniał poczucie bezpieczeństwa jej i dzieciom, był silnie związany uczuciowo z dziećmi, a małżonków łączyły silne więzi emocjonalne. Trauma związana z nagłą śmiercią męża, obawa o los dzieci, o ich przyszłość, poczucie bólu i osamotnienia, zawiedzione nadzieje, to wszystko negatywnie odbiło się na stanie psychicznym E. Z.. Początkowo przez dwa lata musiała korzystać z psychoterapii prowadzonej przez psychologa w jej miejscu pracy. Była płaczliwa depresyjna, miała zaburzenia snu, lęki. Obawiała się o bezpieczeństwo fizyczne dzieci, o ich prawidłowy rozwój w sytuacji utraty ojca. Te silne przeżycia spowodowały, że wcześniej weszła w okres przekwitania. W tym czasie otrzymywała również leki uspokajające przepisywane przez internistę. W 2014 r. lęki o zdrowie i przyszłość dzieci, a także o swoją wydolność fizyczną nasiliły się, co spowodowało, że zgłosiła się do (...). Uczęszczała na wizyty do psychologa i psychiatry. Otrzymywała leczenie farmakologiczne. Skarżyła się na lęki, zaburzenia snu, objawy wegetatywne w postaci kołatania serca, drętwienia rąk, zawroty głowy, duszności. Nadal przyjmuje leki. E. Z. w związku z nagłą, tragiczną śmiercią męża doznała w sferze psychicznej silnych urazów, które wpłynęły niekorzystanie na jej funkcjonowanie, a obecnie trwają jako odległe skutki przeżytej traumy. To spowodowało konieczność psychoterapii po śmierci męża. Nadal wymaga okresowego leczenia, w tym również leków farmakologicznych zalecanych przez psychiatrę. E. Z. jest wycofana, nadal przeżywa doznaną stratę, co niekorzystnie rzutuje na jej przyszłość, na możliwość ułożenia przez nią życia osobistego.

U E. Z. występują obecnie zaburzenia snu, lęki, objawy wegetatywne w postaci kołatania serca, drętwienia rąk, zawrotów głowy i duszności, które mimo leczenia farmakologicznego, a przedtem psychoterapii prowadzonej bezpośrednio po śmierci męża przez kilka lat, trwają nadal jako odległe skutki doznanych silnych urazów psychicznych, związanych z nagłą, tragiczną śmiercią męża. U E. Z. można mówić o zaburzonym procesie żałoby zwłaszcza, że badana tłumi swoje przeżycia. Nie chce ujawniać ich przed dziećmi aby nie stresowały się dodatkowo jej stanem zdrowia. Zaburzenia powódki nasilają się tak, że wymaga leków uspokajających. Konieczne jest dalsze kontynuowanie terapii, co może w przyszłości doprowadzić do wycofania się zaburzeń.

Rodzina Z. była zgraną, dobrą i szczęśliwą rodziną. Z. Z. dbał o rodzinę i dzieci, był opiekuńczym i serdecznym człowiekiem, okazującym dużo uczuć. Z. Z. pomagał żonie w obowiązkach domowych, chętnie zajmował się dziećmi. Za życia Z. Z. sytuacja finansowa rodziny była dobra. E. Z. od 1 września 2006 r. była zatrudniona w przedszkolu na stanowisku nauczyciela. Z. Z. pracował jako instalator elektryczny osiągając wynagrodzenie miesięczne w wysokości 2.500 zł. Poza wskazanym wynagrodzeniem osiągał dodatkowy dochód z tytułu godzin nadliczbowych, co oznacza, że łączny dochód miesięczny zmarłego opiewał średnio na kwotę około 3.000 zł miesięcznie.

Z. nie zaciągali pożyczek, było ich stać na wakacyjne wyjazdy, rachunki opłacali na bieżąco. Z. Z. miał wykształcenie średnie techniczne. Rodzina Z. mieszkała w domu jednorodzinnym w J.. Przed wypadkiem Z. Z. z pomocą brata ogrodził i ocieplił dom oraz dobudował pokój dla dzieci. Śmierć Z. Z. zaprzepaściła plany E. Z. podjęcia studiów magisterskich. E. Z. ma zaciągniętą pożyczkę z funduszu zakładowego w wysokości 8.000 zł. Miesięczna rata pożyczki wynosi 250 zł. Bieżące rachunki wynoszą około 600 zł. Powódka kupuje rocznie 3 tony węgla, gdzie tona kosztuje około 700 zł. Na wyżywienie powódka wydaje około 1.000 zł miesięcznie. Potrzeby P. Z. oscylują w wysokości około 1.200 – 1 500 zł, na co składają się koszt podręczników, bilet miesięczny, wycieczki, wyjścia, odzież. Potrzeby M. Z. są podobnej wysokości jak brata. M. Z. studiuje – koszt wynosi 620 zł miesięcznie. Studia M. Z. wymagają dodatkowych nakładów finansowych (m.in. wydruki prac zaliczeniowych), w sesji egzaminacyjnej jest to koszt około 400 zł miesięcznie. Z uwagi na dużą wadę wzroku M. Z. dwa razy do roku ma wizytę kontrolną u okulisty, a średnio co dwa lata zmienia okulary, gdzie koszt wynosi około 800 zł.

Od śmierci Z. Z. rodzina nie wyjeżdża na wakacje. P. i M. korzystają z wypoczynku po najmniejszych kosztach. Dzieci dorabiają w wakacje – P. na budowie, M. m.in. rozdając ulotki. Obecnie E. Z. do bieżących napraw musi brać fachowców.

W 2007 r. E. Z. osiągnęła dochód w wysokości 25.860,86 zł, Z. Z. osiągnął dochód w wysokości 20.258,40 zł.

M. Z. i P. Z. po śmierci ojca otrzymali rentę rodzinną z ZUS.

Renta rodzinna w 2007 r. wyniosła łącznie 2.383 zł netto.

Renta rodzinna w 2008 r. wyniosła łącznie 9.656,16 zł netto.

Decyzją z dnia 1 marca 2009 r. ZUS dokonał waloryzacji renty, odpowiednio renta po waloryzacji wynosiła 996,97 zł netto i podlegała podziałowi na dwie części czyli po 498,49zł.

Decyzją z dnia 22 czerwca 2009 r. ZUS dokonał podziału renty rodzinnej między M. i P. po 498,49 zł netto.

Decyzją z dnia 1 marca 2010 r. ZUS dokonał waloryzacji renty, która po dokonaniu podziału na dwie części wynosiła po 521,52 zł netto.

Decyzją z dnia 1 marca 2011 r. ZUS dokonał waloryzacji renty, która po dokonaniu podziału na dwie części wynosiła po 537,68 zł netto.

Decyzją z dnia 1 marca 2012 r. ZUS dokonał waloryzacji renty, która po dokonaniu podziału na dwie części wynosiła po 573,18 zł netto.

Decyzją z dnia 26 lutego 2013 r. ZUS dokonał wznowienia wypłaty części rodzinnej. Od 1 kwietnia 2013 r. wysokość świadczenia do wypłaty wynosiła miesięcznie 535,11 zł netto.

W 2010 r. E. Z. osiągnęła dochód w wysokości 58.498,91 zł netto.

W 2011 r. E. Z. osiągnęła dochód w wysokości 56.617,70 zł netto.

W 2012 r. E. Z. osiągnęła dochód w wysokości 52.443,92 zł netto.

Od 1 września 2006 r. E. Z. jest zatrudniona w przedszkolu nr (...) im.(...) w W. na stanowisku nauczyciela, z miesięcznym wynagrodzeniem za pracę w wysokości 2.141,34 zł co po odliczeniu miesięcznej raty z tytułu zaciągniętej z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, pożyczki w kwocie 169 zł, daje do wypłaty wynagrodzenie miesięczne w kwocie 1.972,34 zł. W dniu 7 listopada 2013 r. E. Z. zawarła z (...) Bankiem (...) z siedzibą w K. umowę o pożyczkę w wysokości 7.820 zł.

Sąd Okręgowy dokonał ustaleń faktycznych na podstawie dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony i nie występowały sprzeczności w ich obrębie.

W zakresie dokumentów, które posłużyły do rekonstrukcji stanu faktycznego, Sąd uwzględnił dokumenty zgromadzone w aktach postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Legionowie (sygn. akt 2 Ds. 55/09). Sąd ustalił na ich podstawie przebieg wypadku. Z tych samych przyczyn wiarygodna była dokumentacja zebrana w postępowaniu likwidacyjnym.

Sąd dał wiarę zeznaniom powodów, a także świadka T. Z. jako zgodne ze sobą, spontaniczne; odpowiadały one zgromadzonym w sprawie dokumentom.

Sąd ocenił opinie złożone w sprawie przez biegłą z zakresu psychologii jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c. w razie wyrządzenia szkody przez ruch mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody odpowiedzialność na zasadzie ryzyka ponosi samoistny posiadacz pojazdu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

W niniejszej sprawie doszło do wyrządzenia szkody na osobie Z. Z., pieszego, wskutek ruchu pojazdu (...) kierowanego przez T. K.. Odpowiedzialność za spowodowanie tego zdarzenia leży po stronie posiadacza pojazdu (...).

Kierowca samochodu (...) objęty był ubezpieczeniem OC ze strony pozwanego jako ubezpieczyciela. Pozwany nie kwestionował zasady swojej odpowiedzialności akcesoryjnej za skutki wypadku ani swojej legitymacji biernej w sprawie.

Odnosząc się do podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia, Sąd Okręgowy wskazał, że do wypadku, z którego powodowie wywodzą skutki prawne, doszło m.in. w wyniku nieprawidłowego zachowania T. K.. T. K. nie dochował obowiązku zachowania ostrożności na drodze wynikającego z art. 3 ust 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym, nie obserwując dostatecznie drogi. Świadczy o tym m. in. okoliczność, że ten nie hamował po potrąceniu pieszego, co skutkowało zgonem Z. Z.. Postępowanie karne w ww. sprawie zostało co prawda zawieszone, jednak w ocenie Sądu działanie T. K. nosiło niewątpliwie znamiona przestępstwa z art. 177 § 2 k.k., zatem w świetle art. 442 ¹ k.c., roszczenia powodów nie są przedawnione.

Sąd Okręgowy rozważając stopień przyczynienia się Z. Z. do wypadku, który ma znaczenie dla ustalenia obowiązku naprawienia szkody po stronie pozwanego, wskazał, że nie ulega wątpliwości, że zarówno kierujący pojazdem (...) T. K., jak i pieszy Z. Z. naruszyli swoim zachowaniem zasady ruchu drogowego, co w konsekwencji doprowadziło do wypadku. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że obaj uczestnicy ruchu drogowego dopuścili się szeregu nieprawidłowych zachowań. W ocenie Sądu Okręgowego przyczyną wypadku było niewłaściwe zachowanie pieszego i wtargnięcie na przejście dla pieszych ale również taktyka i technika jazdy kierującego samochodem, w trakcie zbliżania się do przejścia dla pieszych, które to nie były prawidłowe. W szczególności nie można stwierdzić, że w istniejących okolicznościach kierujący samochodem (...) zachował szczególną ostrożność. T. K. leczył się z powodu wieloletniej cukrzycy z powikłaniami. Niewątpliwie schorzenia kierującego samochodem w istotny sposób wpłynęły na zdolność koncentracji uwagi, prawidłowego obserwowania drogi jak i możliwości podjęcia manewrów obronnych. W ówczesnym stanie zdrowia T. K. istniały medyczne przeciwskazania do prowadzenia pojazdów.

Zestawiając ze sobą błędy popełnione przez obu uczestników ruchu drogowego, Sąd ocenił zachowanie T. K. za decydujące dla zaistnienia wypadku. Niemniej jednak również po stronie Z. Z. doszło do błędu, którego brak, zapobiegłby wypadkowi. Okoliczność ta nakazuje przypisanie Z. Z. przyczynienia się do wypadku. Stwierdzić należy, że ocena stopnia przyczynienia się do wypadku należy wyłącznie do sądu rozstrzygającego sprawę. W niniejszej sprawie Sąd ocenił zachowanie Z. Z. jako przyczynę wypadku w 20%, biorąc pod uwagę omówione wyżej czynniki.

Art. 362 k.c. daje jedynie możliwość uwzględnienia przyczynienia się poszkodowanego nie wprowadzając w tym zakresie obowiązku. Decydować winny okoliczności konkretnej sprawy. W ocenie Sądu w rozpatrywanym stanie faktycznym nie sposób jednak mieć wątpliwości co do konieczności pomniejszenia należnych świadczeń z uwagi na przyczynienie się zmarłego do zaistnienia wypadku. Nie może być bowiem tak, że jego istotne, a w części rażące uchybienia, pozostaną bez wpływu na zakres odpowiedzialności odszkodowawczej. Z. Z. naruszył istotny przepis dotyczący bezpieczeństwa w ruchu drogowym - wtargnął na przejście dla pieszych, nadto wykonane jeszcze za jego życia badanie na obecność alkoholu wykazało zawartość 0,5 % alkoholu etylowego wg metody chromatologii gazowej. Pominięcie tych elementów stanu faktycznego kłóciłoby się z poczuciem słuszności.

Sąd Okręgowy ocenił za słuszne co do zasady żądania powodów zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego w związku ze śmiercią Z. Z. na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Obecnie podstawę roszczeń w tym zakresie stanowi przepis art. 446 § 4 k.c., zgodnie z którym sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Przepis ten nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie, gdyż został wprowadzony do kodeksu cywilnego już po dacie wypadku z dnia 26 września 2007 r., na mocy ustawy z dnia 30 maja 2008 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z mocą obowiązującą od dnia 3 sierpnia 2008 r.

Przed wprowadzeniem art. 446 § 4 k.c. roszczenia o zadośćuczynienie związane ze śmiercią w wypadku najbliższego członka rodziny znajdowały oparcie w przepisach dotyczących zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dóbr osobistych w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie, tj. art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. Sąd Okręgowy powołał się na stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r. III CZP 76/10.

W ocenie Sądu Okręgowego naruszenie dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej mieści się również w katalogu następstw objętych obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej wymienionych w art. 34 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Sąd Okręgowy uznał, że art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. może stanowić podstawę dochodzenia przez powodów zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie ich dóbr osobistych w związku ze śmiercią osoby bliskiej - Z. Z..

Przy ustalaniu wysokości należnego zadośćuczynienia, Sąd miał na uwadze wszelkie okoliczności mające wpływ na rozmiar krzywdy w związku ze śmiercią osoby najbliższej. W niniejszej sprawie w szczególności Sąd uwzględnił okoliczności śmierci Z. Z., zakres, rodzaj i częstotliwość wcześniejszych kontaktów oraz relacje uczuciowe między zmarłym a uprawnionymi do zadośćuczynienia powodami, stopień pokrewieństwa, a także zmiany zaistniałe w ich życiu, w tym w szczególności sposób przeżywania żałoby, trwałe i przemijające skutki natury psychologicznej, względnie inne skutki zdrowotne.

Biorąc pod uwagę wskazane czynniki, Sąd ocenił wysokość należnego powodom zadośćuczynienia na kwoty po 100.000 zł. W przypadku E. Z. Sąd w całości uwzględnił w tym zakresie powództwo. Uwzględniając stopień 20% przyczynienia się Z. Z. do wypadku, Sąd zasądził na rzecz powodów kwoty po 80.000 zł.

Sąd Okręgowy uznał, że śmierć Z. Z. wywołała podobne skutki w sferze emocjonalnej każdego z powodów, co wynikało z opinii biegłej. Śmierć Z. Z. była dla powodów zdarzeniem niespodziewanym, nagłym i tragicznym, zaś reakcja żałoby utrzymuje się u nich do dnia dzisiejszego. Każdy z powodów na swój sposób przeżywał stratę ojca i męża, nie można jednak dostrzec w ich reakcjach i skutkach jakie zdarzenie to wywołało w ich życiu, takich różnic, które uzasadniałoby zróżnicowanie wysokości zadośćuczynienia i przyznania dzieciom zmarłego wyższej kwoty.

E. Z. tworzyła z mężem szczęśliwy związek małżeński. Był niewątpliwie najbliższą dla niej osobą, wspierał ją i jej pomagał. Rytm ich życia wyznaczały wspólne cele i dążenia: wychowywanie dzieci, wykończenie zamieszkiwanego przez nich domu. Śmierć Z. Z. zachwiała poczuciem bezpieczeństwa E. Z., pozbawiła ją wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Pogorszył się jej stan psychiczny. Powyższe skutkowało koniecznością podjęcia psychoterapii po śmierci męża. Nadal wymaga okresowego leczenia, w tym również leków farmakologicznych, zalecanych przez psychiatrę. E. Z. jest wycofana, nadal przeżywa doznaną stratę, co niekorzystne rzutuje na jej przyszłość, na możliwość ułożenia przez nią życia osobistego.

W chwili śmierci Z. Z. jego dzieci były w wieku odpowiednio 14 i 10 lat. Z. Z. chętnie poświęcał im czas, był opiekuńczy, okazywał dużo uczuć dzieciom. Strata ojca zaburzyła obraz dzieciństwa powodów, wpłynęła na funkcjonowanie emocjonalne dzieci. M. i P. musieli przejąć na siebie część obowiązków

Jako czynnik zwiększający rozmiar krzywdy wobec każdego z powodów Sąd uwzględnił, że śmierć Z. Z. miała charakter nagły.

Sąd nie zasądził M. i P. Z. - tak jak w przypadku E. Z.- całości dochodzonego roszczenia tytułem zadośćuczynienia, albowiem stratę małżonka niemal zawsze można ocenić jako ogromną krzywdę. O ile dzieci po wejściu w dorosłość mają pełne szanse założenia własnych pełnych rodzin, to dla małżonka, zwłaszcza z długoletnim stażem w związku małżeńskim, śmierć dotychczasowego partnera nieodwracalnie godzi w założoną już przez niego rodzinę. E. Z. najbardziej odczuła skutki śmierci męża również dlatego, że na niej spoczęła troska o całą rodzinę. W pozostałej części w zakresie żądań P. i M. Z. o zadośćuczynienie Sąd oddalił powództwo, kierując się zapatrywaniem, że funkcją zadośćuczynienia jest kompensacja krzywdy oraz że nie może ono prowadzić do nadmiernego w stosunku do doznanej krzywdy wzbogacenia. Sąd wziął przy tej ocenie pod uwagę pomocniczo aktualne warunki społeczno-gospodarcze, w których ci powodowie funkcjonują, bacząc, aby kwoty zadośćuczynienia nie były symboliczne, a stanowiły wartość odczuwalną ekonomicznie, pozwalającą na zrównoważenie negatywnych emocji płynących z naruszenia dobra osobistego korzyściami płynącymi z zagospodarowania przyznanych kwot. Te przesłanki wpłynęły na rozmiar zasądzonych zadośćuczynień.

Sąd częściowo oddalił powództwo w zakresie żądania dalszej kwoty odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej na podstawie art. 446 § 3 k.c.

Przewidziane w art. 446 § 3 k.c. odszkodowanie obejmuje tylko takie szkody, które nie dają się sprecyzować i określić w konkretnych wartościach pieniężnych.

Pogorszenie sytuacji życiowej generujące szkodę polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, ale także na utracie rzeczywistej możliwości uzyskania stabilnych warunków życiowych oraz ich realnego polepszenia, co należy oceniać obiektywnie w danych okolicznościach, nie kierując się subiektywnymi odczuciami i przypuszczeniami osób najbliższych zmarłego (wyrok SN z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 213/10).

Wobec ukształtowania się wykładni przepisu art. 448 k.c. pozwalającej na kreowanie roszczenia o zadośćuczynienie w związku ze śmiercią osoby najbliższej, przesłanki określone w art. 446 § 3 k.c. należy traktować dość restryktywnie. Nie można bowiem pomijać, że w przeszłości orzecznictwo i literatura dotycząca powołanego ostatnio przepisu prezentowała w większości raczej liberalną jego wykładnię. Oznaczało to w istocie przyznawanie odszkodowania również za elementy krzywdy o charakterze zupełnie niemajątkowym nie mające realnego wpływu na sytuację majątkową uprawnionego. Obecnie podlegają one badaniu w ramach orzekania o zadośćuczynieniu. Z kolei ten sam uszczerbek nie może być dwukrotnie naprawiany. Oznacza to konieczność ścisłego rozumienia „sytuacji życiowej” z pominięciem elementów, które opierają się wyłącznie na przeżyciach uprawnionych i nie powodują zaburzeń w ich funkcjonowaniu w życiu społecznym, zawodowym, czy nawet domowym, z którymi można by wiązać szkodę majątkową, choćby trudną do oszacowania co do rozmiarów.

Przekładając powyższe uwagi na realia niniejszej sprawy, Sąd ocenił, że nie doszło do pogorszenia sytuacji życiowej powodów w wymiarze przewyższającym przyznane przez pozwanego w postępowaniu likwidacyjnym świadczenia, niemniej jednak Sąd powiększył je o kwoty, które należałoby przyznać uwzględniając 20% stopień przyczynienia, a nie jak przyjął pozwany 50 % stopnia przyczynienia.

Pozwany wypłacił na rzecz M. Z. i P. Z. kwoty po 7.500 zł (po uwzględnieniu przyczynienia zmarłego) stosownego odszkodowania tytułem pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci ojca; na rzecz E. Z. kwotę 20.000 zł (10.000 zł po uwzględnieniu przyczynienia zmarłego) stosownego odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej w związku ze śmiercią męża. Dlatego też Sąd zasądził na rzecz E. Z. 6.000 zł, na rzecz P. Z. i M. Z. po 4.500 zł.

Sąd ocenił, że powodowie nie wykazali, aby ich sytuacja majątkowa uległa pogorszeniu w stopniu wykraczającym poza zasądzone i przyznane w postępowaniu likwidacyjnym kwoty, które uwzględniają realia gospodarcze z roku 2014 r. (wniesienia pozwu), na którą to datę ustalona jest szkoda.

Pamiętać należy, że odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. służy naprawieniu uszczerbku w majątku poszkodowanych. Chodzi zatem o straty materialne, choćby wynikały one z uszczerbków niemajątkowych wywołanych śmiercią osoby najbliższej. Podkreślenia wymaga, iż szkoda majątkowa polegająca na pozbawieniu uprawnionych środków uzyskiwanych od Z. Z. w ramach obowiązku alimentacyjnego została wyrównana w drodze renty, która zostanie omówiona niżej.

Wraz ze śmiercią Z. Z., rodzina została pozbawiona także jego osobistych wysiłków wkładanych w prowadzenie gospodarstwa domowego, wykańczanie domu. Te osobiste wysiłki, podejmowane również we własnym interesie, zawierają się zdaniem Sądu całkowicie w wypłaconych kwotach i odpowiadają obecnie z uwzględnieniem aktualnych realiów gospodarczych i stopnia przyczynienia się poszkodowanego do szkody, kwotom zasądzonym.

Sąd uwzględnił częściowo powództwo w zakresie żądania M. Z. i P. Z. renty na podstawie art. 446 § 2 k.c. Przepis ten stanowi, że osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego.

Zwrócić uwagę należy, że funkcję limitującą wysokość renty w art. 446 § 2 k.c. pełni odwołanie do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego. Sąd ustalił w postępowaniu wysokość uzyskiwanych przez Z. Z. zarobków na kwotę 3.000 zł, czego zresztą pozwany nie kwestionował. Możliwości zarobkowe Z. Z. wskazywały, iż był w stanie przeznaczać na dzieci 2.000 zł czyli po 1.000 zł na dziecko.

Z drugiej strony, po śmierci Z. Z., powodowie uzyskali rentę rodzinną, której nie uzyskaliby w innych okolicznościach.

Wyżej wymienione świadczenie otrzymywali miesięcznie w kolejnych latach w wysokości odpowiednio:

- w 2007 r. 794 zł (k.109);

- w 2008 r. 804 zł ( k. 110);

- w 2009 r. 996.97 zł (k.97);

- w 2010 r. 1043,03 zł (k.92);

- w 2011 r. 1075,36 zł (k.93);

- w 2012 r. 1146,36 zł (k.97);

- w 2013 r. 1192,22 (k.105).

Wyżej wymienione kwoty nadto należało podzielić na dwoje dzieci:

- w 2007 r. 794 zł /2 =397 zł;

- w 2008 r. 804 zł /2= 402 zł;

- w 2009 r. 996.97 /2= 498,36 zł;

- w 2010 r. 1043,03 /2 = 521,51 zł;

- w 2011 r. 1075,36 zł /2 = 537,68 zł;

- w 2012 r. 1146,36 zł /2 =573,18 zł;

- w 2013 r. 1192,22 /2=596,11 zł.

Różnica pomiędzy wynagrodzeniem Z. Z., które przestało stanowić źródło dochodów rodziny po jego śmierci, a świadczeniem uzyskanym w związku z tą śmiercią, odpowiada w ocenie Sądu szkodzie, podlegającej wyrównaniu w drodze renty alimentacyjnej. Wynagrodzenie Z. Z. uprzednio służyło w przeważającej części utrzymaniu całej rodziny . Kwota, o którą zmalała wysokość pieniędzy przeznaczanych na dzieci po śmierci Z. Z. winna być wyrównana przez zobowiązanego do naprawienia szkody. Kwota ta wynosiła w kolejnych latach:

• w 2007 r. 603 zł po uwzględnieniu 20 % przyczynienia tj. 482,40zł;

• w 2008 r. 598 po uwzględnieniu 20 % przyczynienia tj. 478,40 zł;

• w 2009 r. 501,64 po uwzględnieniu 20 % przyczynienia tj. 401,31 zł;

• w 2010 r. 478,49 po uwzględnieniu 20 % przyczynienia tj. 382,79 zł;

• w 2011 r. 462,32 po uwzględnieniu 20 % przyczynienia tj. 369,85 zł;

• w 2012 r. 426,82 po uwzględnieniu 20 % przyczynienia tj. 341, 45 zł;

• w 2013 r. 403,89 po uwzględnieniu 20 % przyczynienia tj. 323,11 zł;

Pozwany od wydania decyzji w dniu 9 sierpnia 2011 r. wypłacał powodom po 100 zł na osobę tytułem renty.

Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz M. Z. i P. Z. tytułem zaległej renty:

a) za okres od 26 września 2007 do dnia 31 grudnia 2007 r. kwoty po 482, 40 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

b) za okres od 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. kwoty po 478,40 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

c) za okres od 1 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2009 r. kwoty po 401,31 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

d) za okres od 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. kwoty po 382,79 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

e) za okres od 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 sierpnia 2011 r. kwoty po 369,85 zł miesięcznie, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty,

f) za okres od 1 września 2011 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. kwoty po 269,85zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty,

g) za okres od 1 stycznia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. kwoty po 241,45 zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty,

h) za okres od 1 stycznia 2013 r. do dnia 31 grudnia 2013 r. kwoty po 223,11 zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty,

i) za okres od 1 stycznia 2014 r. do dnia 30 września 2016 r. kwoty po 223,11 zł miesięcznie - ponad wypłacone przez pozwanego kwoty po 100 zł miesięcznie - płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty.

W pkt. 7 wyroku Sąd zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz M. Z. począwszy od 1 października 2016 r. rentę po 223,11 zł miesięcznie - ponad kwotę 100 zł wypłacaną z tego tytułu dobrowolnie przez (...) S.A z siedzibą w W. - płatną do 10-go dnia każdego miesiąca z góry;

Analogicznie w pkt. 8 wyroku Sąd zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz P. Z. tytułem zadośćuczynienia kwotę 80.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15 czerwca 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

Analogicznie w pkt. 9 wyroku Sąd zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz P. Z. tytułem odszkodowania kwotę 4.500 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

Analogicznie w punkcie 11 wyroku Sąd zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz P. Z. począwszy od 1 października 2016 r. rentę po 223,11 zł miesięcznie - ponad kwotę 100 zł wypłacaną z tego tytułu dobrowolnie przez (...) S.A z siedzibą w W. - płatną do 10-go dnia każdego miesiąca z góry.

W pozostałym zakresie roszczenie powodów dotyczące renty nie podlegało uwzględnieniu i dlatego Sąd je oddalił .

Kolejno przypomnieć należy, że zgodnie z art. 446 § 1 k.c. jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. Roszczenie E. Z. zwrotu kosztów pogrzebu zostało udowodnione dołączonymi fakturami i było bezsporne między stronami. Powódka wskazywała, iż łączny koszt pogrzebu wyniósł 10.560,- zł. Ubezpieczyciel wypłacił z tego tytułu 4.155,- zł. Sąd uznał więc za zasadne zasądzenie żądanej przez powódkę kwoty uwzględniając 20 % stopień przyczynienia i zasądził 4.239 zł (10.560 x0,80 =8.448 zł, 8.448 - 4.155=4.293 zł), a w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

Sąd orzekł o odsetkach zgodnie z żądaniem sformułowanym w piśmie z dnia 1 lipca 2016 r. Z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych wynika, że zakład ubezpieczeń zasadniczo powinien spełnić obciążające go świadczenie w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia szkody. W niniejszej sprawie powodowie w dniu 1 czerwca 2011 r. zgłosili szkodę. Pozwany w dniu 9 sierpnia 2011 r. wydał decyzję, co do roszczeń powodów (akta szkody). Nadto 22 sierpnia 2011 r. pozwany wypłacił kwotę 4.155 zł tytułem kosztów pogrzebu. Ubezpieczyciel miał zatem zapewniony ustawowy czas do podjęcia decyzji w przedmiocie dochodzonych przez powodów roszczeń i terminy wskazane przez powodów od których należało liczyć odsetki były uzasadnione. Dlatego też Sąd zasądził odsetki ustawowe na podstawie art. 481 k.c. w brzmieniu obowiązującym do 1 stycznia 2016 r. za okres od wskazanych w pozwie kwot do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetki ustawowe z a opóźnienie na podstawie art. 481 k.c. za okres od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

Koszty procesu Sąd rozdzielił pomiędzy stronami proporcjonalnie do wyniku sprawy na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelacje od tego wyroku wnieśli zarówno powodowie, jak i pozwany.

Powodowie zaskarżyli wyrok w części oddalającej powództwo, tj. w zakresie pkt 12 w odniesieniu do zadośćuczynienia należnego M. i P. Z., odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej należnego E., M. i P. Z. oraz w odniesieniu do renty dla M. i P. Z. i odsetek w zakresie renty.

Powodowie zarzucili:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a)  art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. poprzez błędną jego wykładnię polegającą na rażącym zaniżeniu zasądzonej na rzecz powodów M. i P. Z. kwoty zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu naruszenia ich dóbr osobistych w związku ze śmiercią ojca Z. Z., przez co straciła ona walor kompensacyjny w stosunku do doznanej krzywdy;

b)  art. 446 § 3 k.c. poprzez jego błędną wykładnię prowadzącą do rażącego zaniżenia należnego powodom E., M. i P. odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci Z. Z. i utraty przez to świadczenie waloru stosowności;

c)  art. 481 k.c. poprzez brak określenia, że poczynając od dnia 1 stycznia 2016r. powodom należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w płatności świadczeń rentowych należnych.

Powodowie wnieśli o zmianę wyroku w zaskarżanej części, tj.:

1.  w punkcie 2 poprzez dodatkowe zasądzenie na rzecz E. Z. kwoty 64.000 zł tytułem odszkodowania ponad kwotę 6 000 zł orzeczoną zaskarżanym orzeczeniem, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 15.06.2011r. do 31.12.2015 r. oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01.01.2016 r. do dnia zapłaty,

2.  w punkcie 4 poprzez dodatkowe zasądzenie na rzecz M. Z. kwoty 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia ponad kwotę 80.000 zł orzeczoną zaskarżonym wyrokiem, wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15.06.2011 r. do 31.12.2015 r. oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01.01.2016 r. do dnia zapłaty;

3.  w punkcie 5 poprzez dodatkowe zasądzenie na rzecz M. Z. kwoty 108.000 zł tytułem odszkodowania ponad kwotę 4500 zł orzeczoną zaskarżonym wyrokiem wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10.08.2011 r. do 31.12.2015 r. oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01.01.2016r. do dnia zapłaty;

4.  w punkcie 6:

a)  poprzez wskazanie, że świadczenia rentowe należne za okres od 26.09.2007r. do 31.12.2015r. należne są z odsetkami liczonymi następująco: od dnia wymagalności każdego ze świadczeń do dnia 31.12.2015r. z odsetkami liczonymi następująco: od dnia od 11-tego dnia każdego miesiąca do dnia 31 grudnia 2015 r. z odsetkami ustawowymi,, zaś od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

b)  poprzez wskazanie, że świadczenia rentowe należne od 01.01.2016r. 30.09.2016r. należne są z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od 11-tego dnia każdego miesiąca do dnia zapłaty;

5.  w punkcie 7 poprzez zasądzenie miesięcznej renty w wysokości po 223,11 zł za okres od 01.10.2016r. do dnia wyroku, zaś od dnia wyroku i na przyszłość w wysokości po 323,11 zł miesięcznie, płatnej do dnia 10-tego każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia w płatności renty;

6.  w punkcie 8 poprzez dodatkowe zasądzenie na rzecz P. Z. kwoty 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia ponad kwotę 80.000 zł orzeczoną zaskarżonym wyrokiem, wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15.06.2011r. do 31.12.2015r. oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01.01.2016r. do dnia zapłaty;

7.  w punkcie 9 poprzez dodatkowe zasądzenie na rzecz P. Z. kwoty 108.000 zł tytułem odszkodowania ponad kwotę 4500 zł orzeczoną zaskarżonym wyrokiem wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia l0.08.2011r. do 31.12.2015r. oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01.01.2016r. do dnia zapłaty;

8.  w punkcie 10:

- poprzez wskazanie, że świadczenia rentowe należne za okres od 26.09.2007r. do 31.12.2015r. należne są z odsetkami liczonymi następująco: od 11-tego dnia każdego miesiąca do dnia 31.12.2015r. z odsetkami ustawowymi, zaś od dnia 01.01.2016r. do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie,

- poprzez wskazanie, że świadczenia rentowe należne od 01.01.2016r. 30.09.2016r. należne są z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od od 11-tego dnia każdego miesiąca wymagalności danego świadczenia do dnia zapłaty.

9.  w puncie 11 poprzez zasądzenie miesięcznej renty w wysokości po 223,11 zł za okres od 1.10.2016 r. do dnia wyroku, zaś od dnia wyroku i na przyszłość w wysokości 323,11 zł miesięcznie, płatnej do dnia 10 – tego każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia płatności renty.

Pozwany zaskarżył wyrok w zakresie:

a)  zasądzającym od pozwanej na rzecz powódki ad 1 tytułem zadośćuczynienia kwotę 30.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty (pkt 1 wyroku),

a)  zasądzającym od pozwanej na rzecz powódki ad. 1 tytułem odszkodowania kwotę 6.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty (pkt 2 wyroku),

b)  zasądzającym od pozwanej na rzecz powódki ad. 1 tytułem odszkodowania kwotę 4.293 zł wraz z ustawowymi 3. odsetkami oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty (pkt 3 wyroku),

d)  zasądzającym od pozwanej na rzecz powódki ad 2. tytułem zadośćuczynienia kwotę 30.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty (pkt 4 wyroku),

d)  zasądzającym od pozwanej na rzecz powódki ad. 2 tytułem odszkodowania kwotę 4.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty (pkt 5 wyroku)

e)  zasądzającym od pozwanej na rzecz powódki ad. 2 rentę (pkt 6 i 7 wyroku),

f)  zasądzającym od pozwanej na rzecz powoda ad 3. tytułem zadośćuczynienia kwotę 30.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty (pkt 8 wyroku),

g)  zasądzającym od pozwanej na rzecz powoda ad. 3 tytułem odszkodowania kwotę 4.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty (pkt 9 wyroku)

h)  zasądzającym od pozwanej na rzecz powoda ad. 3 rentę (pkt 10 i 11 wyroku),

i)  rozstrzygającym o kosztach procesu, tj. w zakresie pkt 13. wyroku.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

I. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj. przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną sprzeczną z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym ocenę materiału dowodowego, tj.:

a). dokumentów sporządzonych w toku postępowania karnego prowadzonego przeciwko sprawcy wypadku T. K. pod sygn. II K 120/09, w szczególności opinii biegłych do spraw rekonstrukcji wypadków nr (...) oraz nr (...), przejawiającą się w wybiórczej i nie kompleksowej analizie i ocenie tych opinii skutkującej uznaniem, iż przyczynienie się do poszkodowanego Z. Z. do powstania szkody należy ocenić na poziomie 20%, podczas gdy właściwa ocena powołanych dokumentów powinna prowadzić do uwzględnienia zawartych w nich zapisów, że to zachowanie poszkodowanego było bezpośrednią przyczyną wypadku, co powinno skutkować przyjęciem przyczynienia na poziomie co najmniej 50%;

b). dokumentów sporządzonych w toku postępowania karnego prowadzonego przeciwko sprawcy wypadku T. K. pod sygn. II K120/09, w szczególności wyników badania krwi z 8 października 2007 r. przejawiającą się w niewłaściwej okoliczności, iż Poszkodowany Z. Z. znajdował się pod wpływem alkoholu, co skutkowało uznaniem, iż przyczynienie się poszkodowanego Z. Z. do powstania szkody należy ocenić na poziomie 20%, podczas gdy właściwa ocena powołanego dokumentu powinna prowadzić do wyciągnięcia wniosków, iż pozostawanie pod wpływem alkoholu znacznie zwiększa zakres przyczynienia się do powstania szkody, co powinno skutkować przyjęciem przyczynienia na poziomie co najmniej 50%;

c). zeznań powodów, w oparciu o które Sąd Okręgowy uznał, że poszkodowany Z. Z. przeznaczał na utrzymanie dzieci kwotę 2000 zł, podczas, gdy z przedmiotowych zeznań wnioski takie nie wynikają, a żadne inne postępowanie dowodowe w tym zakresie nie było przez powodów zainicjowane i przeprowadzone;

d). dokumentów wskazujących na wysokość przychodów powódki ad. 1 poprzez ich nieuwzględnienie i przyjęcie, że to poszkodowany Z. Z. przeznaczał znaczną większość swojego wynagrodzenia na utrzymanie dzieci, podczas, gdy właściwy byłby wniosek, że wobec uzyskiwania podobnych przychodów przez poszkodowanego Z. Z. i powódkę ad. 1, łożyliby oni podobne kwoty na utrzymanie dzieci.

II. naruszenie prawa materialnego, tj.:

b). przepisu art. 446 § 2 k.c. w zw. z art 6 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie w sytuacji, gdy przepis ten nie znajdował zastosowania, przejawiające się w uznaniu, że możliwości zarobkowe poszkodowanego Z. Z. umożliwiały łożenie na utrzymanie dzieci kwoty 2000 zł miesięcznie, podczas, gdy okoliczność taka nie została przez powodów udowodniona, a ponadto w świetle oceny zgodnej z zasadami doświadczenia życiowego wydaje się być niemożliwa;

a także, przepisu art 446 § 2 k.c. poprzez nieuwzględnienie wynikającej z tego przepisu zasady, iż renta może być zasądzona przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego zmarłego i zasądzenie renty na czas nieokreślony, bez jakichkolwiek ograniczeń.

Mając na uwadze powołane wyżej zarzuty, na podstawie przepisu art 386 § 1 k.p.c. wnoszę o zmianę zaskarżonego wyroku częściowo, tj.:

- w pkt 1 poprzez oddalenie powództwa w stosunku do powódki ad 1. także co do kwoty 30.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie zasądzonymi od tej kwoty, a tym samym zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki ad 1 kwoty 50.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 czerwca 2011 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

- w pkt 2 poprzez oddalenie powództwa,

- w pkt 3 poprzez oddalenie powództwa w stosunku do powódki ad 1 także co do kwoty 3 168 zł z ustawowymi odsetkami oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie zasądzonymi od tej kwoty, a tym samym zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki E. Z. kwoty 1.125 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 sierpnia 2011 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

- w pkt 4 poprzez oddalenie powództwa w stosunku do powódki M. Z. także co do kwoty 30.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie zasądzonymi od tej kwoty, a tym samym zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki ad 2. kwoty 50.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 czerwca 2011 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

- w pkt 5,6 i 7 poprzez oddalenie powództwa,

- w pkt 8 poprzez oddalenie powództwa w stosunku do powoda P. Z. także co do kwoty 30.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie zasądzonymi od tej kwoty, a tym samym zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 50.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 czerwca 2011 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

- w pkt 9,10 i 11 poprzez oddalenie powództwa

- w pkt 13 w zakresie rozstrzygającym o kosztach procesu, poprzez uwzględnienie procentowego uwzględnienia roszczenia powodów, stosownie do zmian wyroku zawnioskowanych powyżej.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji powodów, a powodowie wnieśli o oddalenie apelacji pozwanego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powodów zasługuje na częściowe uwzględnienie. Apelacja pozwanego jest w całości bezzasadna.

Na obecnym etapie postępowania, w dalszym ciągu sporną pozostaje kwestia przyczynienia się bezpośrednio poszkodowanego w wypadku Z. Z. do powstania szkody. Pozwany bowiem w swej apelacji zakwestionował stanowisko Sądu Okręgowego w tym zakresie, tym samym zakres, w jakim zmniejszeniu winny podlegać należne powodom świadczenia.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zarzuty apelacji pozwanego nie podważają trafności stanowiska Sądu Okręgowego o 20 % przyczynieniu się Z. Z. do powstania szkody.

W niniejszej sprawie swe ustalenia co do okoliczności zaistnienia wypadku oraz uchybień, jakich dopuścili się kierujący pojazdem T. K., jak i pieszy Z. Z., Sąd Okręgowy oparł na opiniach biegłych sporządzonych w toku postępowania karnego, jednakże żadna ze stron nie sprzeciwiała się zaliczeniu tych opinii do materiału dowodowego mającego stanowić podstawę czynionych w sprawie ustaleń. Strony różnią się natomiast we wnioskach wyciąganych z tych opinii. Pozwany w swej apelacji nie kwestionuje opartej na zasadzie ryzyka odpowiedzialności kierowcy za zaistnienie wypadku. Wskazując, iż pieszy przyczynił się do wypadku w 50%, a nie jak przyjął to Sąd Okręgowy, w 20%, pozwany akcentuje nieprawidłowość zachowania pieszego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego pozwany nadmierną wagę przywiązuje do stwierdzenia biegłych, że bezpośrednią przyczyną wypadku było zachowanie się pieszego Z. Z.. Prawdą jest, iż biegli wskazali, że pieszy wszedł na jezdnię tuż przed nadjeżdżającym pojazdem. Opisali także nieprawidłowe zachowanie kierowcy pojazdu. Rzeczą Sądu Okręgowego było dokonanie analizy zachowania zarówno kierowcy, jak i pieszego z punktu widzenia kryterium obiektywnej nieprawidłowości zachowania.

Ustalenie kryteriów, które należy uwzględnić przy dokonywaniu obniżenia odszkodowania zostało pozostawione orzecznictwu. Sam przepis przedstawia je bardzo ogólnie, zawierając je w zwrocie „stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron”. Taka redakcja przepisu niewątpliwie nakazuje, by uwzględniać wszystkie okoliczności konkretnej sprawy, a nie tylko sam stopień przyczynienia się do szkody. Jednocześnie kodeks cywilny nie ustanawia żadnych sztywnych kryteriów.

W orzecznictwie i piśmiennictwie za okoliczności, które należy uwzględnić przy dokonywaniu obniżenia odszkodowania uznano m.in. stopień winy obu stron, wiek poszkodowanego, rozmiar i waga uchybień po stronie poszkodowanego, stopień naruszenia obiektywnych reguł postępowania przez poszkodowanego, ich konfrontacja z zarzutami stawianymi odpowiedzialnemu za szkodę, ciężar naruszonych przez sprawcę obowiązków i stopień ich naruszenia, szczególne okoliczności danego wypadku, np. działanie poszkodowanego ze szlachetnych pobudek.

Przenosząc te uwagi na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, iż istotną okolicznością, nieco pomijaną przez pozwanego, jest fakt, że pieszy przechodził przez jezdnię po pasach. Każdy kierujący pojazdem, winien zachować szczególną ostrożność zbliżając się do pasów. Co istotne, z niekwestionowanych przez pozwanego ustaleń wynika, iż pieszy przechodził po pasach z lewej strony jezdni na prawą. Przebył więc najpierw lewy pas jezdni, przeszedł wysepkę oddzielającą oba pasy ruchu i dopiero wówczas wszedł na prawy pas jezdni, po którym poruszał się pojazd prowadzony przez T. K.. Nawet jeśli weźmie się pod uwagę stwierdzenie biegłych, iż pieszy wtargnął z wysepki na prawy pas jezdni, to z pewnością sytuacja ta nie powinna być dla kierowcy takim zaskoczeniem, jak np. wtargnięcie pieszego na jezdnię bezpośrednio z prawej strony jezdni. W niniejszej sprawie biegli wskazali, że pieszy był widoczny dla kierowcy, bowiem widoczność była dobra, a pieszy przechodził z lewej strony jezdni na prawą. Zatem w czasie, gdy pojazd zbliżał się do pasów, pieszy był widoczny na jezdni najpierw w czasie przechodzenia przez lewy pas jezdni, a następnie znajdując się na wysepce oddzielającej pasy jezdni. Kierowca widząc pieszego przechodzącego na pasach przez lewy pas jezdni, a następnie przechodzącego przez wysepkę, winien był liczyć się z możliwością wkroczenia tego pieszego na jezdnię – na prawy pas, po którym jechał on samochodem. Biegli wskazali, że powinnością kierowcy było w tej sytuacji zmniejszenie prędkości jazdy. Już zmniejszenie prędkości jazdy do 40-45 km/h, pozwoliłoby kierowcy przy odpowiednio wczesnym rozpoczęciu hamowania, na zatrzymanie pojazdu i tym samym uniknięcie wypadku. Tymczasem kierowca pojazdu tej szczególnej ostrożności nie zachował, bowiem przed uderzeniem w pieszego, w ogóle nie zaczął manewru hamowania – rozpoczął manewr hamowania dopiero po uderzeniu pieszego. Wkroczenie z wysepki na prawy pas jezdni przez pieszego, bez należytej obserwacji drogi, było obiektywnie niewłaściwym zachowaniem pieszego. Jednakże zdecydowanie większego uchybienia, zdaniem Sądu Apelacyjnego, dopuścił się kierowca pojazdu, który miał możliwość zauważenia pieszego będącego już na pasach, przechodzącego od lewej strony, lecz zaniechał właściwej obserwacji drogi, nie zmniejszył prędkości jazdy (prawdopodobnie z uwagi na swe schorzenia), a manewr hamowania rozpoczął dopiero po uderzeniu w pieszego. Zachowanie pieszego stwarzało zdecydowanie mniejsze zagrożenie niż opisane wyżej zachowanie kierowcy. Dlatego też Sąd Apelacyjny akceptuje stanowisko Sądu Okręgowego o 20% przyczynieniu się pieszego do zaistnienia wypadku, nawet przy uwzględnieniu, że poszkodowany pieszy był pod wpływem alkoholu, bowiem jak prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy, taka zawartość alkoholu, została stwierdzona w badaniu przeprowadzonym po wypadku, gdy pieszy jeszcze żył. Miał on wówczas pół promila alkoholu we krwi.

Dlatego też brak było podstaw do zmniejszenia należnych powodom kwot, z uwagi na większy stopień przyczyniania, jak tego domaga się pozwany w swej apelacji.

Kolejną kwestią sporną na obecnym etapie postępowania, jest kwestia wysokości zadośćuczynienia należnego powodom.

Sąd Okręgowy uznał, że w przypadku wszystkich trzech powodów, właściwą kwotą zadośćuczynienia jest kwota 100 000 zł. Powodowie M. Z. i P. Z. z tym stanowiskiem Sądu Okręgowego nie zgodzili się, uznając, że kwota ustalona przez Sąd jest zbyt niska, zażądali więc zasądzenia na ich rzecz dalszej kwoty 40 000 zł, wskazując, że właściwą kwotą zadośćuczynienia winna być w ich przypadku kwota 150 000 zł. Natomiast ubezpieczyciel, nie kwestionując co do zasady wysokości kwoty zadośćuczynienia, zażądał częściowego oddalenia powództwa li tylko z uwagi na większy stopień przyczynienia się poszkodowanego do szkody, do czego, jak już zostało wyżej wskazane, nie było podstaw.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak było w niniejszej sprawie podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku, w tym zakresie.

Sąd Okręgowy poczynił właściwe ustalenia faktyczne co do zakresu krzywdy doznanej przez powodów. Powodowie tych ustaleń nie kwestionują.

Trzeba jednakże zauważyć, iż Sąd Okręgowy zasądził odsetki od zasądzonych kwot zadośćuczynienia od dnia 15 czerwca 2011 r. Uznać więc należy, iż na tę datę dokonał szacowania wysokości należnego powodom zadośćuczynienia. Na tę właśnie datę, wyznaczoną skierowaniem do ubezpieczyciela wezwania do zapłaty, kwotę zadośćuczynienia uznać należy za prawidłowo ustaloną. Rację mają powodowie wskazując, iż w zbliżonych okolicznościach faktycznych obecnie zasądzane są kwoty wyższe. A więc co do zasady, gdyby kwota należnego powodom zadośćuczynienia była ustalana na chwilę wyrokowania przez Sąd Okręgowy, można byłoby zgodzić się z powodami, iż kwota 100 000 zł, byłaby zbyt niska. Jednakże od daty, na jaką oszacowana została kwota zadośćuczynienia w niniejszej sprawie, nastąpiła zmiana siły nabywczej pieniądza, o czym świadczy m.in. fakt, iż odsetki od kwoty 100 000 zł liczone do daty wyrokowania to dalsza kwota 59 197,26 zł. Dlatego też apelacja powodów, w tym zakresie nie zasługiwała na uwzględnienie.

Powodowie w swej apelacji zakwestionowali również stanowisko Sądu Okręgowego, co do wysokości należnego im odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej.

Wszyscy trzej powodowie wskazali na znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej na skutek śmieci Z. Z..

Trafnie Sąd Okręgowy wskazał, że znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c. może polegać, nie tylko na zmianie na gorsze sytuacji materialnej, ale także na utracie rzeczywistej możliwości uzyskania stabilnych warunków życiowych oraz ich realnego polepszenia. Odszkodowanie należne na podstawie art. 446 § 3 k.c. nie jest odszkodowaniem pełnym w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., lecz z woli ustawodawcy „stosownym”, tj. takim, które ułatwi przystosowanie się uprawnionemu do zmienionej sytuacji życiowej. Ze swej natury jest to kompensacja o charakterze ryczałtowym. Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej może przejawiać się w utracie wsparcia i pomocy w różnych sytuacjach życiowych, a zwłaszcza w utracie szansy na pomoc w przyszłości, gdy byłaby szczególnie pożądana (por. wyrok SN z dnia 13 maja 1969 r., II CR 128/69). W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że takie pogorszenie, następuje np. w przypadku utraty małżonka bądź ojca przez małoletnie dzieci.

Te właśnie okoliczności, legły u podstaw stanowiska Sądu Okręgowego o zasadności powództwa w tym zakresie. Sam pozwany w istocie nie zakwestionował tego, że na skutek śmierci Z. Z. nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powodów, bowiem nie kwestionował co do zasady uwzględnienia roszczenia.

Powódka straciła wsparcie ze strony męża, który angażował się w sprawy rodziny i własnymi staraniami dbał o polepszenie bytu rodziny, o czym świadczy fakt, że Z. Z. rozbudował dom, w którym mieszkał z żoną i dziećmi. Powódka utraciła też pomoc z jego strony w wychowaniu dzieci. Cały ciężar wychowania dzieci, codziennej troski o zaspokajanie ich potrzeb i wspierania ich spoczął na powódce. Dlatego też zdaniem Sądu Apelacyjnego należy zgodzić się z powódką, iż kwota odszkodowania należnego powódce ustalona przez Sąd Okręgowy, jest zbyt niska. Zdaniem Sądu Apelacyjne miarodajną kwotą odszkodowania winna być w przypadku E. Z. kwota 50 000 zł, zważywszy, iż również w tym wypadku, została ona oszacowana na 2011 r.

Dalej idące roszczenie powódki było niezasadne. Trzeba bowiem wskazać, iż odszkodowanie ma kompensować li tylko szkodę majątkową. Poczucie krzywdy w związku ze śmiercią męża kompensuje zadośćuczynienie. Biorąc pod uwagę 20 % przyczynienie się Z. Z. do powstania szkody oraz kwoty przyznane już przez ubezpieczyciela (10 000 zł) i uwzględnione już zaskarżonym wyrokiem (6000 zł), zasądzeniu na rzecz powódki podlegała dalsza kwota 24 000 zł. Dlatego też Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie dwunastym częściowo w ten sposób, że zasądził od (...) S.A z siedzibą w W. na rzecz E. Z. tytułem odszkodowania dalszą kwotę 24 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

Również w przypadku powodów M. Z. i P. Z. kwoty odszkodowania ustalone przez Sąd Okręgowy uznać należy za byt niskie, nawet biorąc pod uwagę, iż były one szacowane na 2011 r., a część szkody majątkowej powodów kompensuje renta zasądzona na ich rzecz.

W polskim społeczeństwie pomoc ze strony rodziny (nie tylko stricte finansowa) odgrywa bardzo istotną rolę. W wyroku z 16 grudnia 1986 r., IV CR 442/86 Sąd Najwyższy podkreślił, że rodzice przyczyniają się do zaspokajania potrzeb dzieci nie tylko stricte finansowo, ale również poprzez osobiste starania. W wyroku tym Sąd Najwyższy uznał spowodowanie śmierci rodziców i pozbawienie możliwości wychowania w rodzinie za istotne pogorszenie sytuacji życiowej dzieci.

Przenosząc te uwagi na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że powodowie M. i P. Z. takiego wsparcia ze strony ojca zostali pozbawieni, a w chwili śmierci ojca mieli dopiero 14 lat i 10 lat. Powodowie nie uzyskają wsparcia ze strony ojca w okresie dojrzewania, w okresie wchodzenia w dorosłe życie, jak i już w dorosłym życiu.

Mając na uwadze te ekonomicznie trudne do oszacowania konsekwencje śmierci ojca, zdaniem Sądu Apelacyjnego, uznać należy, że nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powodów. Ojciec powodów w chwili śmierci był jeszcze stosunkowo młodym mężczyzną. Był osobą zaangażowaną w sprawy rodziny, w tym sprawy dzieci, zatem uprawniony jest wniosek, że wspierałby je nie tylko stricte finansowo, ale również przez osobiste starania aż do osiągnięcia pełnej ich samodzielności.

Tym niemniej kwoty odszkodowania żądane przez powodów, tj. kwoty po 150 000 zł, są nadmierne, jeśli zważy się, że to renta kompensuje utratę źródła zaspokajania bieżących potrzeb powodów, a zadośćuczynienie krzywdę wywołaną śmiercią ojca. Również w tym przypadku kwota należnego powodom odszkodowania została oszacowana na 2011 r. co było determinowane wezwaniem do zapłaty. Wówczas siła nabywcza pieniądza była inna.

Właściwą kwotą odszkodowania winna być, w ocenie Sądu Apelacyjnego, kwota 30 000 zł.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie dwunastym częściowo również w ten sposób, że zasądził na rzecz M. Z. i P. Z. tytułem odszkodowania dalsze kwoty 12 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 10 sierpnia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

Pozwany w swej apelacji nie przedstawił poza kwestionowaniem zakresie przyczynienia się bezpośrednio poszkodowanego do powstania szkody żadnych argumentów, które uzasadniałyby oddalenie powództwa w tym zakresie, dlatego też apelacja pozwanego w tym zakresie została oddalona w oparciu o art. 385 k.p.c.

Pozwany w swej apelacji zakwestionował ocenę Sądu Okręgowego co do wysokości ustalonej renty na rzecz powodów M. Z. i P. Z., argumentując, iż wadliwie Sąd Okręgowy ustalił, iż Z. Z. przeznaczał na utrzymanie dzieci 2/3 swych dochodów.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zakwestionowane przez pozwanego ustalenia są prawidłowe. Trzeba bowiem zauważyć, iż Z. Z. osiągał wyższe dochody niż jego żona E. Z.. Zwykle rodzic, który osiąga wyższe dochody, w większym stopniu przyczynia się stricte finansowo do zaspokajania potrzeb dzieci, zwłaszcza gdy drugi rodzic, chociażby z uwagi na wiek dzieci, czyni w większym zakresie osobiste starania o ich zespojenie potrzeb. Taka właśnie sytuacja była w domu powodów.

Twierdzenie, iż Z. Z., jako dorosły mężczyzna, na swoje utrzymanie musiał przeznaczać wyższe kwoty niż na dzieci, jest wyrazem li tylko subiektywnego przekonania pozwanego.

Sam natomiast fakt, iż powodowie są obecnie osobami dorosłymi nie przesądza o tym, że roszczenie rentowe wygasło, skoro powodowie kontynuują naukę. Dopiero ukończenie edukacji dające możliwość podjęcia pracy zawodowej, będzie w przyszłości przesądzać o wygaśnięciu ciążącego na pozwanym obowiązku wypłaty renty. W chwili wyrokowania określenie tego momentu nie było możliwe. Pozwany, jeśli uzna, że zaistniały okoliczności przesadzające o wygaśnięciu roszczenia, a powodowie nadal będą domagali się realizacji niniejszego wyroku, będzie mógł w przyszłości podjąć stosowne kroki prawne.

Dlatego też apelacja pozwanego w tym zakresie nie zasługiwała na uwzględnienie.

Dalsze zmiany zaskarżonego wyroku, uczynione na skutek apelacji powodów, mają w istocie techniczny charakter i wynikają z konieczności doprecyzowania, iż od dnia 1 stycznia 2016 r. obowiązują odsetki ustawowe za opóźnienie. Dlatego też Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie szóstym i dziesiątym częściowo poprzez dodanie w podpunktach a) do e) przed zwrotem „do dnia zapłaty” zwrotu „do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r.”, w podpunktach f), g), h), i) poprzez dodanie po zwrocie „z odsetkami ustawowymi” zwrotu „ za opóźnienie”.

Co do zasady racje należy też przyznać powodom, iż kwota renty zasądzonej na rzecz powodów, winna być ustalona w należnej im kwocie, niezależnie od tego czy pozwany część tego świadczenia spełnia dobrowolnie. Dlatego też Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok również w punkcie siódmym i jedenastym częściowo, w ten sposób, że kwotę renty należną od dnia 1 października 2016 r. określił na kwotę 323,11 zł i usunął zwrot „- ponad kwotę 100 zł (sto złotych) wypłacaną z tego tytułu dobrowolnie przez (...) S.A z siedzibą w W.”.

Biorąc pod uwagę zakres zaskarżenia apelacji powodów i pozwanego oraz fakt, iż apelacja powodów, została uwzględniona jedynie częściowo, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 100 zd. pierwsze k.p.c. postanowił znieść wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Dagmara Olczak – Dąbrowska Beata Byszewska Beata Kozłowska