Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar - Jarocka

SA Teresa Suchcicka

Protokolant: Ewa Daniluk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 listopada 2018 r. w B.

sprawy z odwołania K. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji wnioskodawcy K. A.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 czerwca 2018 r. sygn. akt V U 443/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II ( drugim) o tyle, że

odstępuje od obciążania odwołującej kosztami zastępowa prawnego organu rentowego, w pozostałym zakresie oddala apelację;

II.  odstępuje od obciążania odwołującej kosztami zastępowa

prawnego za II instancję.

SSA Bożena Szponar- Jarocka SSA Marek Szymanowski SSA Teresa Suchcicka

Sygn. akt III AUa 653/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 01 marca 2018 r. - na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2017.1383 j.t.) dokonał od dnia 1 marca 2018 r. waloryzacji emerytury przysługującej K. A.. Organ rentowy wskazał, że wysokość zwaloryzowanej emerytury ustalono przez pomnożenie świadczenia ustalonego na dzień 28 lutego 2018 r. tj. 2.066,27 zł przez wskaźnik waloryzacji 102,98 %. Wysokość emerytury po waloryzacji wynosi 2.128 zł brutto (1.764,33 zł netto).

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła K. A.. W złożonym odwołaniu podniosła szereg argumentów dotyczących wydanych w stosunku do niej decyzji począwszy od 2005 r. tj. decyzji o przyznaniu prawa do emerytury.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację z uzasadnienia decyzji. Podkreślił, że dokonał waloryzacji świadczenia wnioskodawczyni od dnia 1 marca 2018 r. Podał, że wysokość świadczenia wnioskodawczyni ustalono przez pomnożenie kwoty świadczenia ustalonego na dzień 28.02.2018 r. tj. 2.066,27 zł przez wskaźnik waloryzacji 102,98 %. Wskaźnik waloryzacji ustalono na podstawie komunikatu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 09.02.2018 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2018 r.

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2018r. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie i zasądził od K. A. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Okręgowy w Białymstoku ustalił, iż K. A. na dzień 28 luty 2018 r. przysługiwała emerytura w wysokości 2.066,27 zł brutto.

Zgodnie z przepisami art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.2017.1383 j.t.) emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji od dnia 1 marca. Zgodnie z ustępem 2 waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu. Zgodnie zaś z ustępem 3 waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację, a zgodnie z ustępem 4 waloryzacja obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji.

W myśl art. 89 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.2017.1383 j.t.) wskaźnik waloryzacji to średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych, o którym mowa w ust. 1, jest średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów albo średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli jest on wyższy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów. Zwiększenie o co najmniej 20 % realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, jest przedmiotem corocznych negocjacji, w ramach Rady Dialogu (...), przeprowadzanych w czerwcu, w roku poprzedzającym waloryzację. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza w drodze komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", w terminie 3 dni roboczych od dnia ogłoszenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego komunikatu, o którym mowa w art. 94 ust. 1 pkt 1 i 2, wskaźnik waloryzacji, biorąc pod uwagę wskaźniki, o których mowa w ust. 1 i 2, jak również wysokość zwiększenia, o którym mowa w ust. 3.

Z komunikatu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lutego 2018 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2017 r. (M. P. z 2018 r. poz. 185) wynikało, że wskaźnik waloryzacji emerytur i rent w 2018 r. wynosi 102,98 %.

Organ rentowy prawidłowo przeprowadził waloryzację emerytury K. A. ustalając jej wysokość od 01 marca 2018 r. na kwotę 2.124, 84 zł brutto- 1.764,33 zł. Waloryzacja świadczenia jest operacją matematyczną i nastąpiła ona zgodnie z ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2017.1383 j.t.)

Sąd Okręgowy podkreślił, iż zakres i przedmiot rozpoznania sądowego wyznacza treść decyzji organu rentowego. Decyzja zapada po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, którego przedmiotem i celem jest ustalenie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub ich wysokości. Ubezpieczony przedstawia w nim wszelkie okoliczności wiążące się z warunkami stawianymi przez ustawę dla przyznania lub ustalania wysokości świadczeń. W późniejszym postępowaniu, wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, zgodnie z systemem orzekania w sprawach z tego zakresu, sąd nie rozstrzyga o zasadności wniosku, lecz o prawidłowości zaskarżonej decyzji. Sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego, w związku z czym nie ustala prawa do świadczeń, i choć samodzielnie oraz we własnym zakresie rozstrzyga wszelkie kwestie związane z prawem lub wysokością świadczenia objętego decyzją, to jego rozstrzygnięcie odnosi się do zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁰ § 2, art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt stanu faktycznego niniejszej sprawy oznacza to zdaniem Sądu Okręgowego, że przedmiotem niniejszej sprawy była jedynie ocena formalnej poprawności i merytorycznej zasadności decyzji organu rentowego z dnia 1 marca 2018 r. dotyczącej waloryzacji emerytury. Sąd Okręgowy uznał, iż nie był władny badać zarzutów podniesionych w odwołaniu, gdyż wykraczały one poza przedmiot i ramy zaskarżonej decyzji. Nadto trafnie organ rentowy w trakcie rozprawy podniósł, że podnoszone przez wnioskodawczynię kwestie były przedmiotem rozpoznania w sprawach: VU 390/15, III AUa 1341/15 oraz w sprawie V U 114/14 i III AUa 1081/14.

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono jak
w sentencji wyroku orzekając na podstawie art. 98 k.p.c. i 99 k.p.c. w zw. § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2018 r. poz. 265 j.t.).

W nieformalnej apelacji od tego wyroku skarżąca generalnie nie zgadzając się z wydanym wyrokiem i decyzją, nie sformułowała jednak konkretnych zarzutów dotyczących prawidłowości przeprowadzonej waloryzacji, natomiast nawiązała do wcześniej zakończonych spraw dotyczących innych decyzji, w tym zakończonych prawomocnymi orzeczeniami. Skarżąca zarzuciła ponadto, że obciążenie jej kosztami procesu jest ,, karą pieniężną’’ i ma kneblować jej usta oraz pozbawiać dochodzenia swoich roszczeń w uczciwym procesie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja podlegała zasadniczo oddaleniu, zasługując na uwzględnienie jedynie w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Przede wszystkim należało zauważyć, iż apelacja nie formułuje zarzutów obrazy prawa procesowego, a jak wiadomo w orzecznictwie sądowym dominuje pogląd, iż sąd odwoławczy rozpoznający apelację związany jest zarzutami prawa procesowego, za wyjątkiem nieważności postępowania, którą w granicach zaskarżenia uwzględnić winien z urzędu. Z urzędu uwzględnia również stwierdzone przez siebie naruszenie prawa materialnego ( por. uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów - zasada prawna z dnia 31 stycznia 2008 r. III CZP 49/07 OSNC 2008/6/55, Prok.i Pr.-wkł. (...), Biul.SN 2008/1/13, Wspólnota (...)). Dla jasności wywodu przypomnieć wypada, iż za naruszanie prawa materialnego Sąd Najwyższy przyjmuje również zastosowanie przepisów prawa materialnego do niewystarczająco precyzyjnie ustalonego stanu faktycznego ( por. w tym zakresie : wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2011 r. I UK 164/11, LEX nr 1135989, wyrok z dnia 29 listopada 2002 r., IV CKN 1532/00, LEX nr 78323, postanowienie z dnia 11 marca 2003 r., V CKN 1825/00, Biuletyn SN-Izba Cywilna 2003 nr 12,). Odnosząc powyższe do sprawy niniejszej stwierdzić należy, iż brak zarzutów obrazy prawa procesowego w apelacji skutkować musi kontrolą zaskarżonego orzeczenia w zakresie zastosowania prawa materialnego.

W utrwalonym orzecznictwie, do którego słusznie odwołuje się i Sąd Okręgowy przyjmuje się, że w sprawach ubezpieczeniowych zakres rozpoznania sprawy wyznacza zaskarżona decyzja (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNP 2000 nr 5, poz. 601; z dnia 28 października 2009 r., II UZ 37/09, OSNP 2011 nr 13-14, poz.195; z dnia 3 lutego 2010 r., II UK 314/09, LEX nr 604214; z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 601). W związku z tym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu rentowego, kwestii, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji. Skoro zaskarżona decyzja z dnia 1 marca 2018r. dotyczy waloryzacji emerytury odwołującej, to istotą i przedmiotem postępowania sądowego w niniejszej sprawie jest prawidłowość dokonania tej waloryzacji przez organ rentowy.

Zgodnie z art. 88 ust. 1-4 z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U.2018, poz. 1270 j.t.) emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji od dnia 1 marca. Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji, a waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację. Waloryzacja obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji, a jej dokonanie nie może prowadzić do obniżenia świadczenia Zgodnie z art. 89 ust. 1. ustawy wskaźnik waloryzacji to średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Zgodnie zaś z ust. 6. art. 89 Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza w drodze komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", w terminie 3 dni roboczych od dnia ogłoszenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego komunikatu, o którym mowa w art. 94 ust. 1 pkt 1 i 2, wskaźnik waloryzacji, biorąc pod uwagę wskaźniki, o których mowa w ust. 1 i 2, jak również wysokość zwiększenia, o którym mowa w ust. 3.

Poza sporem było, iż emerytura odwołującej się przed waloryzacją wnosiła 2066,27 zł miesięcznie ( decyzją z 5.03.2017r.) , a zgodnie § 1. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2017 r. w sprawie wysokości zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2018 r. ( Dz.U.2017.1438) - w 2018 r. wysokość zwiększenia, o którym mowa w art. 89 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ustalono się na poziomie 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Zgodnie zaś z Komunikatem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lutego 2018 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2018 r. ( M.P.2018.185) wskaźnik waloryzacji emerytur i rent w 2018 r. wynosi 102,98%. Taki też wskaźnik przyjęto w zaskarżonej decyzji, mnożąc przez niego dotychczasową wysokość emerytury ubezpieczonej co dodało kwotę 2127,84 zł brutto) i w takiej wysokości ustalono w wyniku waloryzacji wysokość świadczenia ubezpieczonej - co oznacza, że świadczenie ubezpieczonej zostało zwaloryzowane prawidłowo.

W tym stanie rzeczy wniesiona apelacja podlegała zasadniczo na podstawie art. 385 k.p.c. , a jedynie w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z 102 k.p.c. ją uwzględniono i odstąpiono od obciążania odwołującej kosztami zastępstwa organu rentowego za obie instancje. Prawdą jest, iż zasadą w procesie cywilnym jest, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.). Tylko w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej część kosztów procesu albo nie obciążać jej w ogóle kosztami (art. 102 k.p.c.). Przepis art. 102 k.p.c. jako szczególny nie podlega wykładni rozszerzającej (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2010 r. II CZ 76/10). W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się stosowanie art. 102 k.p.c., gdy strona przegrywająca znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo była subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia, natomiast strona wygrywająca korzystała ze stałej obsługi prawnej i nie poniosła dodatkowych nakładów na prowadzenie procesu ( wyrok SN z dnia 17 listopada 1972 r., I PR 423/72, OSNCP 1973, nr 7-8, poz. 138), albo gdy dochodzone roszczenie wynika z niejasno sformułowanych przepisów (wyrok SN z dnia 6 grudnia 1973 r., I PR 456/73, OSNCP 1974, nr 9, poz. 154), gdy sprawa ma wątpliwy i dyskusyjny charakter (postanowienie SN z dnia z 27 kwietnia 1971 r., I PZ 17/71, OSNCP 1971, nr 12, poz. 222). Odnosząc to do sprawy niniejszej trzeba zauważyć, iż sytuacja majątkowa odwołującej nie jest dobra, a obciążenie jej kosztami za obie instancje ( sięgającymi ¼ jej miesięcznej emerytury, która i tak nie jest wysoka) byłoby dla niej nadmiernym obciążeniem i rzeczywiście mogło być postrzegane jako utrudnienie jej dostępu do Sądu. Sama sprawa w zakresie jakim ją sądy rozpoznały (waloryzacja) nie była skomplikowana, a zgłoszenie dalszych roszczeń na etapie sądowym, które leżały poza zakresem decyzji, wynikało z niezrozumienia specyfiki i zakresu rozpoznania sprawy w sprawach ubezpieczeniowych, który nie zawsze jest łatwy do zrozumienia przez ubezpieczonych.