Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt II AKa 323/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2018 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA Piotr Kaczmarek (spr.)

Sędziowie: SA Edyta Gajgał

SA Stanisław Rączkowski

Protokolant: Joanna Klisiewicz-Hałaj

przy udziale: prokuratora Prokuratury Rejonowej w O.del. do Prokuratury Regionalnej we W. Joanny Szmigielskiej

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2018 r.

sprawy wnioskodawcy W. K.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

z powodu apelacji wniesionej przez pełnomocnika

od wyroku Sądu Okręgowego w Legnicy

z dnia 21 czerwca 2018 r. sygn. akt III Ko 131/17

I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz W. K. 100 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, ponad kwotę zadośćuczynienia, o której orzeczono w punkcie I zaskarżonego wyroku,

b) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz W. K. 21 641,67 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, ponad kwotę odszkodowania, o której orzeczono w punkcie II zaskarżonego wyroku,

II. w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

III. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz W. K. 240 zł tytułem zwrotu wydatków z tytułu udziału pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym,

IV. wydatki poniesione w postępowaniu odwoławczym zalicza na rachunek Skarbu Państwa.

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 18 października 2017r. pełnomocnik wnioskodawcy W. K. w związku z prawomocnym uniewinniającym go wyrokiem od wszystkich zarzucanych mu czynów Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 29.06.2015r. sygn. akt IV K 90/11 wniósł o:

1. zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz tytułem zadośćuczynienia kwotę w wysokości 600 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności wyroku;

2. zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz tytułem odszkodowania kwotę w wysokości 50 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności wyroku;

3. zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2018r. Sad Okręgowy w Legnicy w sprawie o sygn. akt III Ko 131/17 orzekł:

I. na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy W. K. kwotę 100.000 (sto tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, tytułem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w okresie od 04.04.2007 r. do 10.08.2007 r. w sprawie Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie sygn. akt IVK 90/11;

II. na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy W. K. kwotę 10.822 (dziesięć tysięcy osiemset dwadzieścia dwa złote) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, tytułem odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w okresie od 04.04.2007r. do 10.08.2007 r. w sprawie Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie sygn. akt IVK 90/11;

III. w pozostałej części wniosek oddalił;

IV. na podstawie art. 552§4 k.p.k. poniesionymi wydatkami obciążył Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskującego zaskarżając wyrok Sądu I instancji w części tj. co do punktu III odnośnie oddalenia dalej idącego żądania o zadośćuczynienie za krzywdę wyrządzoną wnioskodawcy w wyniku zastosowania wobec niego niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania i odszkodowania z tym związanego zarzucając:

1. obrazę przepisów postępowania mogącą mieć wpływ na treść orzeczenia, a to art. 7 kpk w zw. z art. 410 kpk przez dowolną ocenę zebranego materiału dowodowego, dokonaną wybiórczo i sprzecznie z zasadami doświadczenia życiowego, logiki i wskazaniami wiedzy, a polegającą na uznaniu, że odszkodowanie jakiego dochodzi wnioskodawca winno odpowiadać wyłącznie kwocie 10 822 zł, która to stanowiła 1/3 kwoty wskazanej w niekwestionowanej przez Sąd orzekający prywatnej opinii biegłego, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego, w tym zakresie w szczególności prywatnej opinii oraz zeznań świadka dr hab. T. S. (sporządzającego opinię), prowadzi do wniosku, że odszkodowanie należne wnioskodawcy stanowiące utracony przez wnioskodawcę dochód w związku z niewątpliwie niesłusznym jego aresztowaniem powinno stanowić kwotę 32 463,67 zł;

2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mogący mieć wpływ na treść tego orzeczenia, a polegający na uznaniu przez Sąd orzekający, że kwota 100 000 zł stanowi odpowiednie zadośćuczynienie za krzywdę doznaną w związku z zastosowaniem wobec wnioskodawcy niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że odpowiednia do doznanej przez wnioskodawcę krzywdy kwota zadośćuczynienia powinna wynosić 600 000 zł w szczególności w sytuacji, gdy Sąd orzekający w uzasadnieniu wyroku stwierdza, że dolegliwości związane z zastosowaniem niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania w stosunku do wnioskodawcy były „ponadprzeciętne”.

Podnosząc powyższe zarzuty pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy W. K. kwoty:

1. dalszej kwoty 500 000 zł wraz z odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie do łącznej kwoty 600 000 zł;

2. dalszej kwoty 21 641,67 zł wraz z odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie do łącznej kwoty 32 463,67 zł.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja okazała się częściowo zasadna.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do kwestionowania wysokości krzywdy jakiej miał doznać wnioskodawca (determinującej wysokość zadośćuczynienia ) Sąd Apelacyjny uznał, że zasądzona przez Sąd I instancji kwota tytułem zadośćuczynienia nie jest adekwatna do wyrządzonej wnioskodawcy W. K. krzywdy z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania. Utrwalone jest stanowisko ,że zadośćuczynienie ma formę jednorazowego świadczenia pieniężnego, które pełni funkcję kompensacyjną. Treść art. 445 § 1 k.c. wskazuje , że suma zadośćuczynienia powinna być odpowiednia, co oznacza, że powinna odzwierciedlać w pełni rozmiar doznanej krzywdy, tj. stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność, czas trwania, nieodwracalność następstw i inne okoliczności, których nie sposób wymienić wyczerpująco (por. m.in. wyroki SN: z 30.01.2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005/2, poz. 40; z 27.02.2004 r., V CK 282/03, LEX nr 183777). W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że wysokość zadośćuczynienia powinna być z jednej strony odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne, ale z drugiej strony – utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (por. m.in. wyroki SN: z 14.02.2008 r., II CSK 536/07, LEX nr 461725, OSP 2010/5, poz. 47, s. 339; z 26.02.1962 r., IV CR 902/61, OSNCP 1963/5, poz. 107; z 24.06.1965 r., I PR 203/65, OSPiKA 1966/4, poz. 92; z 10.03.2006 r., IV CSK 80/05, OSNC 2006/10, poz. 175). W konsekwencji z uwagi na „wpisany” w pojęcie „odpowiedniości „ element uznania sędziowskiego powoduje ,że zmiana w postępowaniu odwoławczym (in concreto podwyższenie ) wysokości ustalonego przez sąd I instancji zadośćuczynienia jest możliwe tylko w razie ustalenia ,że pierwotnie ustalona kwota zadośćuczynienia nie uwzględnia wszystkich ustalonych w sprawie okoliczności mających wpływ na jego wysokość lub niewłaściwie oceniono znaczenie tych okoliczności z perspektywy wielkości krzywdy . In concreto zachodzi druga ze wskazanych sytuacji albowiem Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń w zakresie wystąpienia czynników warunkujących krzywdę doznaną przez wnioskodawcę (o czym przekonują rozważania zawarte na k.330v-331 ), jednakże nie przypisał im należnego znaczenia, co w konsekwencji nakazuje odpowiednie zwiększenie wnioskowanej kwoty zadośćuczynienia.

W tym zakresie Sąd Apelacyjny miał na uwadze co następuje :

-w pierwszej kolejności podkreślić raz jeszcze należy, że wnioskujący wykonywał i wykonuje zawód zaufania publicznego jakim jest adwokat , po wtóre nawet w ramach tej grupy zawodowej jako osoba publiczna cieszył się bardzo dobrą opinią zarówno w środowisku zawodowym , jak również , społecznym i kulturalnym społeczności (...), o czym przekonuje sprawowanie funkcji Dziekana i Wicedziekana Okręgowej Rady Adwokackiej we W., członka Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej (w latach 2001 – 2007) z realnymi perspektywami dalszego funkcjonowania na tym szczeblu organów samorządu adwokackiego , sprawowanie patronatu nad wieloma aplikantami adwokackimi. W tym kontekście samo tymczasowe aresztowanie oraz okoliczności samego zatrzymania i początkowego okresu wykonywania tymczasowego aresztowania tj. obecność podczas przeszukania kancelarii prowadzonej przez wnioskodawcę przedstawicieli mediów, których stawiennictwo w tym miejscu i czasie uprawnia do wniosku ,że posiadali oni te wiadomości od osób zaangażowanych w postępowanie przygotowawcze, wyrządziło wnioskodawcę ponadprzeciętną szkodą w zakresie rozpowszechnienia informacji skutkujących drastycznym podważeniem dobrego imienia , będącego koniecznym elementem nie tylko godności człowieka ale i wykonywanego zawodu i funkcji . W. K. był fotografowany podczas wykonywanych działań organów ścigania, co niewątpliwie potęgowało odczuwany przez niego dyskomfort psychiczny. Nadto do przeszukania pomieszczeń użyto psa w celu zlokalizowania środków odurzających, chociaż nie postawiono wnioskodawcy takiego zarzutu.

- wykonywanie tymczasowego aresztowania przez pewien czas odbywało się w wieloosobowej celi z 12 współosadzonymi, przez których wnioskodawca z racji wykonywanego zawodu był szykanowany,co było dla niego dodatkową dolegliwością ,

- opisywany przez wnioskodawcę sposób traktowania przez jednego z funkcjonariuszy Służby Więziennej , po widzeniu wnioskodawcy z obrońcami, który to sposób kontroli , niezależnie od tego czy zachowanie to łączyło się z intencjami sugerowanymi przez wnioskodawcę , obiektywnie bardzo intensywnie wkraczało w najbardziej elementarną sferę godności, dostarczając dodatkowej krzywdy ,

- faktycznie istotnie ograniczone możliwości kontaktu w rodziną ( z uwagi na odległość i wyeliminowanie możliwości widzeń z tymi członkami rodziny , których przesłuchano w charakterze świadków ), co pogłębiało poczucie z jednej strony osamotnienia , z drugiej zaś niepewności o sytuację rodziny (tym bardziej ,że zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie odbyło się w tygodniu poprzedzającym Święta Wielkanocne) i kancelarii ,

- sugestie - w sytuacji zawodu który wykonywał – złożenia wyjaśnień obciążających ( a nieprawdziwych) innego podejrzanego jako umożliwiających uchylenie tymczasowego aresztowania ,

- pomimo wydania w dniu 8 sierpnia 2007r. przez Sąd Okręgowy w Legnicy , po rozpoznaniu zażalenia obrońcy , postanowienia w sprawie I Kz 352/07, skutkującego uchyleniem tymczasowego aresztowania , co winno skutkować – co do zasady – zwolnieniem wnioskodawcy w tym dniu , czego był świadom , faktyczne zwolnienie nastąpiło 2 dni później , wyłącznie z powodu kwestii związanych z dostarczeniem oryginalnej dokumentacji związanej z uchyleniem tymczasowego aresztowania , powodując u wnioskodawcy powstanie i istnienie w tym czasie dodatkowej obawy związanej z niepewnością czy sytuacja ta nie jest związana z postawieniem mu nowych zarzutów .

Wszystko to sprawiło, że wnioskodawca stracił swoją nieposzlakowaną opinię, jego dobre imię zostało poddane w wątpliwość, co dla osoby wykonującej zawód zaufania publicznego przez przeszło 30 lat i cieszącej się autorytetem zawodowym oraz uczestniczącej w kształceniu aplikantów adwokackich, stanowiło ogromną dolegliwość ponad przeciętną miarę. Jednocześnie wnioskodawca stracił komfort psychiczny i poczucie bezpieczeństwa. Znajduje to potwierdzenie w zeznaniach świadków, którzy zeznawali, że wnioskodawca znany powszechnie jako osoba energiczna, zorganizowana i bez trudu łącząca obowiązki zawodowe i funkcje społeczne, prowadząca aktywny tryb życia, uprawiająca sport, po opuszczeniu aresztu śledczego uległ gwałtownej przemianie, co znalazło odzwierciedlenie nawet w niekorzystnych zmianach w wyglądzie fizycznym.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny uznał, że konieczne jest zwiększenie kwoty zadośćuczynienia o 100 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku. Nie jest jednak możliwe uwzględnienie roszczenia w dalszej części, gdyż nie można tracić z pola widzenia, że szereg cierpień psychicznych u wnioskodawcy wywołał sam fakt postawienia mu zarzutów i prowadzenia przeciwko niemu długotrwałego postępowania karnego (a co sam akcentuje m.in. k.306v) , co nie podlega uwzględnieniu przy określaniu wielkości krzywdy z racji niesłusznego tymczasowego aresztowania nie dlatego ,że taka krzywda nie wystąpiła lecz z powodu konieczności uwzględnienia zakresu roszczeń wynikających z art.,552 k.p.k. , które de lege lata nie obejmują szkody i krzywdy wynikłych z niezasadnego oskarżenia czy długotrwałości utrzymywania się tego stanu . Dlatego też w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok Sądu I instancji należało utrzymać w mocy, uznając, że 200 000 zł jako łączna kwota zadośćuczynienia jest adekwatnym wynagrodzeniem do postaci i rozmiarów poniesionej krzywdy i służyć będzie złagodzeniu doznanej krzywdy, nie będąc jednocześnie źródłem wzbogacenia się ( por.: wyrok SA we Wrocławiu z dnia 27.09.2018r., sygn. akt II AKa 225/2018, Lex nr 2583359).

Odnośnie szkody poniesionej przez wnioskodawcę, uznać należy, że jego wniosek zgłoszony w apelacji jest w pełni uzasadniony. Należne mu odszkodowanie wynosi bowiem 32 463,67 zł. Za błędną uznać należy metodę wyliczenia szkody przyjętą przez Sąd Okręgowy. W pełni podzielić należy argumentację przedstawioną w apelacji, że nie sposób szkody tej obliczyć tak, jak zrobił to Sąd I instancji, poprzez podzielenie kwoty 32 463,67 zł (stanowiącej różnicę w uzyskanym dochodzie za rok 2007) przez 3 (odpowiednio do 4 miesięcy trwania tymczasowego aresztowania). Z opinii biegłego wyraźnie wynika, że dochód wnioskodawcy w 2007r. w porównaniu do poprzednich lat gwałtowanie się zmniejszył. Uznać przy tym należy, że wyrównaniu podlegać musi cała różnica w dochodzie osiągniętym w 2007r. w porównaniu z innymi latami aktywnej działalności, gdyż cały ten ubytek uznać należy za konsekwencję aresztowania wnioskodawcy. Sąd Okręgowy nie uwzględnił bowiem okoliczności, że wnioskodawca nie był zatrudniony na umowę o pracę i nie osiągał stałych dochodów, lecz prowadził działalność gospodarczą. Jako przedsiębiorca nie miał zatem zawsze miesięcznego dochodu w takiej samej wysokości. Poszczególne miesiące różniły się bowiem ilością obsługiwanych klientów czy rangą prowadzonych spraw. Nadto wnioskodawca w okresie zatrzymania i tymczasowego aresztowania nie tylko nie obsługiwał posiadanych już klientów, lecz również nie pozyskiwał nowych. Co więcej, po okresie aresztowania wrócił do wykonywania zawodu w innych okolicznościach, niż wcześniej z niesłusznie naruszonym dobrym imieniem, co niewątpliwie spowodowało mniejsze niż zazwyczaj zainteresowanie jego usługami. Szkoda obejmowała zatem nie tylko damnum emergens lecz również lucrum cessans. Wyliczenia przyjęte za podstawę ustalenia wysokości poniesionej szkody poparte przesłuchaniem biegłego odwołują się do wymiernych i niebudzących wątpliwości wielkości. Żądanie przyznania kwoty odszkodowania poparte przez wnioskodawcę wiarygodnymi dowodami i jako udowodnione musiało zostać powiększone o kwotę 21 641,67 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku. Dodatkowo wskazać należy , że wyliczenia biegłego, nie kwestionowane , oparte są o dochód w sensie ekonomicznym a więc nadwyżkę przychodów (na których zmniejszenie tymczasowe aresztowanie miało niewątpliwy wpływ) nad kosztami (co do których wpływ tymczasowego aresztowania nie występował lub co najwyżej pośrednie znaczenie ) .Porównanie danych w zakresie samej wysokości przychodów w latach poprzedzających rok 2007r. i następnych (str.6 opinii) nie pozostawia żadnych wątpliwości ,że rok 2007 jest rokiem (spośród 6) w którym nie tylko dochód ale także przychód spadł .

Należność od Skarbu Państwa na rzecz W. K. z tytułu zwrotu wydatków będących konsekwencją udziału pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym zasądzona została na podstawie § 11 pkt. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015r. (Dz. U. 20015r, poz. 1800). Wydatki poniesione w postępowaniu odwoławczym zaliczono na rachunek Skarbu Państwa na podstawie art. 554 § 4 kpk.

SSA Edyta Gajgał SSA Piotr Kaczmarek SSA Stanisław Rączkowski

II AKa 323/18

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE