Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 grudnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu - II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: Prezes SSO Robert Pelewicz

Protokolant: st. sekr. sąd. Edyta Bełczowska

po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2013r. sprawy S. N. skazanego za przestępstwo z art. 178a§2 k.k., na skutek zażalenia Prokuratora Rejonowego w T., na postanowienie Sądu Rejonowego w T.z dnia 28 listopada 2013r., w sprawie sygn. akt II Ko 2883/13 w przedmiocie zamiany zastępczej kary pozbawienia wolności na zastępczą karę aresztu

na mocy art. 437 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art.1 § 2 k.k.w.

p o s t a n o w i ł:

uchylić zaskarżone postanowienie.

UZASADNIENIE

S. N. prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w T.
z dnia 3 września 2012 r. w sprawie sygn. akt II K 728/12 skazany został za przestępstwo
z art. 178 a § 2 k.k. na karę 100 stawek dziennych grzywny w wysokości 10 zł każda.

Postanowieniem z dnia 30 września 2013r. , w sprawie sygn. akt II Ko 1931/13 Sąd Rejonowy w T. na podstawie art. 46 § 1 pkt 2 i § 2 k.k.w. zamienił wobec skazanego S. N. nieuiszczoną karę grzywny w kwocie 779,13 zł orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w T.z dnia 3 września 2012 r. w sprawie sygn. akt
II K 728/12 na zastępczą karę 39 dni pozbawienia wolności. Postanowienie to uprawomocniło się z dniem 31 października 2013r.

Następnie postanowieniem z dnia 28 listopada 2013r. pod sygn. akt II Ko 2883/13 Sąd Rejonowy w T. zamienił wobec skazanego S. N. zastępczą karę 39 dni pozbawienia wolności na zastępczą karę 30 dni aresztu. Jako podstawę prawną takiego rozstrzygnięcia Sąd przyjął przepis art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 27.09.2013r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013r. poz. 1247).

Powyższe postanowienie na podstawie art. 21 k.k.w. w zw. z art. 459 k.p.k. i w zw.
z art. 1 § 2 k.k.w. zaskarżył zażaleniem w całości Prokurator Rejonowy w T. na niekorzyść skazanego S. N..

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego, tj. przepisu art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 27.09.2013r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013r. poz. 1247) przez jego zastosowanie, podczas gdy w niniejszej sprawie przepis ten nie znajdował zastosowania. W zażaleniu Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy stwierdził, co następuje:

Zażalenie wywiedzione przez Prokuratora Rejonowego w T. zasługuje na uwzględnienie.

W świetle jednoznacznej wymowy dotychczasowej judykatury bezsporne jest,
że obraza przepisów prawa materialnego zachodzi w szczególności wówczas, gdy określony przepis zastosowany został w takim układzie faktycznym i procesowym, w którym nie było żadnych podstaw do jego stosowania. Taka właśnie sytuacja dotyczy zastosowania przepisu art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 27.09.2013r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013r. poz. 1247) w postępowaniu wykonawczym dotyczącym skazanego S. N..

Mocą przywołanej wyżej ustawy (a konkretnie mocą art. 2 pkt 3a i art. 12 pkt 3 w zw. z art. 56 pkt 1 tejże ustawy) czyn w takiej postaci, w jakiej przypisany został skazanemu S. N. z dniem 9 listopada 2013r. przestał być występkiem z art. 178a§2 k.k., a stał się wykroczeniem z art. 87§1a k.w. Nie oznacza to jednak, że skazany S. N. przestał być sprawcą przestępstwa, a stał się sprawcą wykroczenia. Reguły tzw. kontrawencjonalizacji, zawarte w art. 50 omawianej ustawy obejmują bowiem wyłącznie weryfikację wymiaru kary, a nie weryfikację podstawy jej wymierzenia.

W tym miejscu zasadne jest zacytowanie w całości zastosowanego przez Sąd I instancji przepisu art. 50 ust. 2 komentowanej ustawy. Przepis ten brzmi następująco „Jeżeli według niniejszej ustawy czyn objęty prawomocnym wyrokiem skazującym za przestępstwo na grzywnę lub karę ograniczenia wolności stanowi wykroczenie, orzeczone kary ulegają zamianie tylko wówczas, gdy kara grzywny lub ograniczenia wolności podlegająca wykonaniu przekroczyłaby górną granicę ustawowego zagrożenia przewidzianą za ten czyn. Wówczas orzeczoną karę grzywny lub ograniczenia wolności zamienia się na karę
w wysokości górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianej za dany czyn.”.

Skazanemu S. N. wymierzona została kara 100 stawek dziennych grzywny, przy ustaleniu wysokości stawki dziennej na 10 zł, a więc kara grzywny, której dolegliwość ekonomiczna wynosiła kwotowo 1000 zł. Na poczet orzeczonej kary grzywny w takiej wysokości, wobec skazanego przymusowo wyegzekwowano kwotę 220,87 zł. Do ściągnięcia pozostała grzywna w wysokości 779,13 zł, która wobec bezskuteczności egzekucji, postanowieniem Sądu z dnia 30 września 2013r., w sprawie sygn. akt II Ko 1931/13 zamieniona została na zastępczą karę 39 dni pozbawienia wolności. Tymczasem za czyn z art. 87§1a k.w. z uwagi na treść przepisów art. 87§1 k.w. w zw. z art. 24§1 k.w. może być wymierzona w szczególności kara grzywny do wysokości 5.000 zł. Oczywiste jest zatem, że przepis art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 27.09.2013r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013r. poz. 1247) nie uzasadniał jakiejkolwiek ingerencji w wymiar kary grzywny w pierwotnie orzeczonej postaci.

Pozostaje zatem odpowiedzieć na pytanie czy istniały jakiekolwiek przepisy pozwalające modyfikować orzeczony prawomocnie przed dniem 9 listopad a 2013r. wymiar zastępczej kary pozbawienia wolności. Niewątpliwie przepisem takim nie był zastosowany art. 50 ust. 2 przywołanej wyżej ustawy, a to z tego powodu, że stosuje się on wyłącznie do kontrawencjonalizacji kar wolnościowych tj. kary ograniczenia wolności lub kary grzywny. Do obniżenia wymiaru kary wobec skazanego S. N. nie miał również zastosowania przepis art. 50 ust. 1 tejże ustawy, wprowadzający zasady obniżania wymiaru kar pozbawienia wolności. Przepis ten nie dotyczy bowiem wykonywanych kar zastępczych.

Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 27.09.2013r.
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. z 2013r. poz. 1247) „orzeczona kara podlegająca wykonaniu ulega zamianie na karę aresztu w wysokości równej górnej granicy ustawowego zagrożenia za taki czyn”, ale wyłącznie wówczas, jeżeli powiązana jest z czynem objętym „prawomocnym wyrokiem skazującym za przestępstwo na karę pozbawienia wolności”.

Już choćby z powyższego względu widoczne jest, że art. 50 ust. 1 ustawy nie znajduje tutaj zastosowania, albowiem wyrok Sądu Rejonowego w T.nie skazywał S. N. na karę pozbawienia wolności, lecz na karę grzywny. Do tego należy dodać, że ani przepis art. 50 ust. 1, ani też przepis art. 50 ust. 2 ustawy, w ogóle nie znajdują zastosowania do orzeczonych prawomocnie przed dniem 9 listopada 2013r. zastępczych kar pozbawienia wolności, a to z tego względu, że ustawodawca odniósł potrzebę kontrawencjonalizacji wyłącznie do kar „przekraczających górną granicę ustawowego zagrożenia” przewidzianą w nowym porządku prawnym.

Zarówno w świetle dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego, jak
i w doktrynie, zdecydowanie dominuje stanowisko, że przez górne ustawowe zagrożenie rozumie się wyłącznie górną granicę sankcji przewidzianej w przepisie określającym typ przestępstwa. Przyjmuje się zatem, że dla ustalenia kary, jaką zagrożone jest dane przestępstwo, znaczenie ma jedynie kara przewidziana za to przestępstwo w przepisie części szczególnej Kodeksu karnego lub innej ustawy karnej, w szczególności Kodeksu wykroczeń. W konsekwencji rozmiar zastępczej kary pozbawienia wolności jako nie mieszczący się
w pojęciu górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za dany czyn, pozostaje również poza zakresem zastosowania reguł kontrawencjonalizacji przewidzianych w art.
50 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27.09.2013r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013r. poz. 1247).

Na poparcie powyższych twierdzeń zasadne jest odesłanie do lektury takich judykatów (a przede wszystkim ich uzasadnień), jak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24.02.1999 r.
w sprawie I KZP 27/98 (OSNKW 1999/3-4/11), ewentualnie postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.10.1999 r. w sprawie II KKN 199/99 (Prok. i Pr. – wkł. 2000/3/1).

W tym miejscu Sąd Odwoławczy dostrzega również potrzebę odniesienia się z urzędu co do dopuszczalności zażalenia będącego przedmiotem rozpoznania w niniejszym postępowaniu. Ustawa z dnia 27.09.2013r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013r. poz. 1247) sama w sobie uprawnienia do wniesienia zażalenia na postanowienia wydane w trybie art. 50 tejże ustawy nie zawiera. Ponadto zaskarżone postanowienie nie ma atrybutu tzw. prawomocności materialnej, a co za tym idzie błędne wydaje się wywodzenie prawa do złożenia zażalenia z treści
art. 459 § 1 k.p.k., pozwalającego skarżyć postanowienia „zamykające drogę do wydania wyroku”.

Sąd Odwoławczy stanął jednak na stanowisku, że skoro postanowienie Sądu Rejonowego w T. ewidentnie dotyczy fazy postępowania wykonawczego
w odniesieniu do wyroku skazującego, to możliwość zaskarżenia takiego postanowienia powinna być oceniana przez pryzmat przepisów Kodeksu karnego wykonawczego. Zaskarżone postanowienie, obniżające wymiar zastępczej kary izolacyjnej w stosunku do skazanego S. N., jest w istocie orzeczeniem zmieniającym wcześniejsze postanowienie Sądu Rejonowego w T. o zarządzeniu wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności, w dodatku wydanym ze względu na pojawienie się nowych i istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności, a wynikających z wejścia w życie stosownych przepisów
o kontrawencjonalizacji wymiaru kary. Przy takim rozumieniu istoty zaskarżonego postanowienia zażalenie Prokuratora można uznać za dopuszczalne z uwagi na treść przepisów art. 21 k.k.w. i art. 24§3 k.k.w. w zw. z art. 46 § 5 k.k.w.

Wobec całokształtu naprowadzonych wyżej okoliczności i ustaleń zażalenie Prokuratora Rejonowego w T. należało rozpoznać merytorycznie ze skutkiem w postaci uchylenia zaskarżonego postanowienia, a to wobec oceny, że wydanie takiego postanowienia w świetle art. 50 ustawy z dnia 27.09.2013r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013r. poz. 1247) było nie tylko zbędne, ale wręcz niedopuszczalne.

Orzekając odmiennie niż Sąd I instancji, Sąd Odwoławczy działał w oparciu o art.
437 § 1 i 2 k.p.k., który to przepis z mocy art. 1 § 2 k.k.w. znajduje swoje posiłkowe zastosowanie także w postępowaniu wykonawczym.