Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział IV Karny - Odwoławczy, Sekcja ds. postępowań szczególnych i wykroczeń w składzie:

Przewodniczący: SSO Andrzej Almert

Protokolant: st. prot. Bartosz Niemiec

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Zbigniewa Grzesika,

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 grudnia 2013 roku sprawy

D. D. i M. K.

oskarżonych o przestępstwo z art. 60 ust. 1 ustawy z dnia 20 marca 2009 roku o bezpieczeństwie imprez masowych,

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę oskarżonych,

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa - Krowodrzy w Krakowie, Wydział II Karny, z dnia 13 października 2013 roku, sygn. akt II K 889/13/K,

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie, Wydział II Karny, do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt IV 1 Ka 522/13

UZASADNIENIE

D. D. został oskarżony we wniosku o wyznaczenie sprawy w trybie przyspieszonym o to, że:

w dniu 12 października 2013 r. w K., podczas meczu o mistrzostwo III ligi pomiędzy drużynami (...) i (...), wbrew żądaniu osoby uprawnionej nie opuścił terenu, na którym rozgrywane były zawody sportowe.

M. K. został oskarżony we wniosku o wyznaczenie sprawy w trybie przyspieszonym o to, że:

w dniu 12 października 2013 r. w K., podczas meczu o mistrzostwo III ligi pomiędzy drużynami (...) i (...), wbrew żądaniu osoby uprawnionej nie opuścił terenu, na którym rozgrywane były zawody sportowe.

Wyrokiem z dnia 13.X 2013r Sąd Rejonowy dla Krakowa- Krowodrzy Wydział II Karny uznał oskarżonych za winnych popełnienia zarzucanych im czynów stanowiących występki z art. 60 ust. 1 Ustawy z dnia 20.03. 2009 roku o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U z 2009r Nr 62 poz. 504 z późn. zm.) i za te czyny na mocy powłanego przepisu wymierzył:

- oskarżonemu D. D. karę 180 stawek dziennych grzywny, ustalając na mocy art. 33 § 3 kk wysokość jednej stawki na kwotę 10,00 zł, zaliczając na poczet orzeczonej kary grzywny okres zatrzymania w dniach od 12 do 13 października 2013 roku oraz orzekając na mocy art. na mocy art. 41b § 1 k.k. , art. 43 § 1 k.k. w zw. z art. 66 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych środek karny w postaci zakazu wstępu na mecze piłki nożnej z udziałem drużyny (...) na okres 1 roku, zobowiązując oskarżonego D. D. do stawiennictwa w trakcie trwania meczów w/w drużyny w IV KP w K.

- oskarżonemu M. K. karę 2 miesięcy ograniczenia wolności, zobowiązując go do wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin miesięcznie; zaliczając na poczet orzeczonej kary okres zatrzymania w dniach od 12 do 13 października 2013 roku; oraz orzekając na mocy art. 41b § 1 k.k., art. 43 § 1 k.k. w z w. z art. 66 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych środek karny w postaci zakazu wstępu na mecze piłki nożnej z udziałem drużyny (...) na okres 1 roku, zobowiązując go do stawiennictwa w trakcie trwania meczów w/w drużyny w (...) w P..

Nadto na mocy stosownych przepsiów Sąd zwolnił obu oskarżonych od ponoszenia kosztów sądowych w całości.

Apelacje od powyższego wyroku wnieśli Prokurator Rejonowy dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie i obrońca oskarżonych.

Prokurator zaskarżył wyrok w istocie (wbrew literalnej deklaracji) w części dotyczącej orzeczenia o karze, albowiem zarzut obrazy prawa materialnego, dotyczy naruszenia art. 41b § 2 i art. 43 § 1 kk, przez orzeczenie w stosunku do obu oskarżonych zakazu wstępu na imprezę masową na okres 1 roku, podczas gdy zgodnie z treścią art. 43 § 1 kk zakaz ten orzeka się na okres 2-6 lat, a ponadto poprzez zawężenie go do zakazu wstępu na mecze piłki nożnej z udziałem (...), podczas gdy zgodnie z art. 41b § 2 kk zakaz ten z mocy prawa obejmuje wszelkie imprezy masowe na terytorium RP oraz mecze piłki nożnej rozgrywane przez polską kadrę narodową lub polski klub sportowy poza terytorium RP.

Podnosząc ten zarzut Prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie zakazu wstępu na imprezę masową wobec obu oskarżonych na okres 2 lat, z jednoczesnym zobowiązaniem ich do stawiennictwa w trakcie meczów piłki nożnej (...) rozgrywanych na terytorium RP na Komisariacie IV Policji w K. (D. D.) oraz na KKPolicji w M. (M. K.) przez okres 1 roku.

Obrońca oskarżonych zaskarzył wyrok w całości na korzyść oskarżonych zarzucając mu mający wpływ na treść orzeczenia błąd w ustaleniach faktycznych polegający na niepełnym wyjaśnieniu okoliczności zdarzenia, w szczególności faktu czy pracownicy ochrony mieli prawo wydać polecenia opuszczenia przez oskarżonych miejsca w którym mieli prawo przebywać, w wyniku nie przesłuchania osób mogących wyjasnić te wątpliowści oraz alternatywnie rażącą niewspółmierność orzeczonych kar zasadniczych, na skutek niedostatecznego uwzględnienia wszystkich okoliczności łagodzących oraz nadaniu nadmiernego znaczenia okolicznościom obciążającym. Podnosząc te zarzuty obrońca wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do Prokuratury celem uzupełnienia postępowania przygotowawczego lub o jego zmianę poprzez warunkowe umorzenie postepownaia wobec obu oskarżonych na okres proby wynoszący 1 rok.

Sąd Odwoławczy zważył co następuje:

Apelacja obrońcy okazała się o tyle skuteczna, że jej rozpoznanie jako wymierzonej przeciwko całości rozstrzygnięcia, musiało prowadzić do uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu celem ponownego rozpoznania. A to nawet pomimo tego, że Sąd Odwoławczy wydając orzeczenie kasatoryjne oparł się na innych przesłankach, niż te zawarte w środku odwoławczym pochodzącym od obrońcy oskarżonych.

Z powyższego powodu Sąd Odwoławczy uznał apelację oskarżyciela publicznego za przedwczesną. Nie negując bowiem oczywistej zasadności przedstawionej w niej argumentacji, wobec treści rozstrzygnięcia Sądu II Instancji, nie mogła ona zostać wzięta pod uwagę. Natomiast koniecznym było uwzględnienie argumentacji prokuratora, przy formułowaniu zaleceń dla Sądu I Instancji.

W toku kontroli instancyjnej, Sąd Odwoławczy stwierdził, że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy nie opierały się na całokształcie okoliczności zaistniałych w niniejszej sprawie i zawierały nieusunięte wątpliwości do co jej istoty - a w konsekwencji tego, nie mogły stanowić podstawy wyrokowania. Również uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie pozwalało na skontrolowanie czy subsumcja dokonana przez Sad I Instancji, była poprawna, a w toku postępowania doszło do naruszenia prawa oskarżonych do obrony.

Już pobieżna analiza pisemnych motywów wyroku ujawniła istotną sprzeczność w ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego. Sprzeczność, której Sąd Rejonowy nie dostrzegł. Sąd I Instancji przyjął bowiem, że oskarżeni przebywali ( w oryg. „pozostawali” – k.46) na murawie co w następstwie skutkowało przypisaniem im występku z art. 60 ust. 1 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych (dalej jako: uobim). Ustalenia takie poczynione zostały na podstawie zeznań świadków K. K., A. K., K. I., A. W. oraz częściowo na wyjaśnieniach oskarżonych D. D. i M. K.. Istotnie, oskarżony M. K. konsekwentnie w swoich wyjaśnieniach posługiwał się zwrotem „murawa”, na określenie miejsca gdzie przebywał wraz z drugim oskarżonym( k. 23 i 39) Analogicznie wyjaśniał przed Sądem także oskarżony D. D. (k. 38).

Jednak w dalszej treści uzasadnienia Sąd Rejonowy ustalił, że oskarżeni opierali się o murek i przebywali na płycie boiska – co wzbudza poważne wątpliwości w świetle przypisania im czynu z art. 60 ust. 1 uobim, dotyczącego „terenu, na którym rozgrywane są zawody sportowe”. O ile miejscem takim niewątpliwie jest tzw. murawa boiska, w obrębie linii wyznaczających pole gry – o tyle istotne wątpliwości budzi możliwość rozciągnięcia ww. pojęcia na płytę boiska w pozostałym zakresie (tj. na miejsca poza terenem rozgrywki sportowej) albo elementy trybun nie przeznaczone dla widowni (patrz też: Kąkol Cezary „Bezpieczeństwo imprez masowych. Komentarz.” LEX, 2012). Kwestia ta jest zaś o tyle istotna, że art. 54 uobim przewiduje odpowiedzialność za wykroczenie, polegające na niewykonaniu polecenia porządkowego, wydanego na podstawie ustawy, regulaminu obiektu (terenu) lub regulaminu imprezy masowej przez służby porządkowe lub służby informacyjne, przebywaniu w trakcie imprezy masowej w miejscu nieprzeznaczonym dla publiczności lub w sektorze innym niż wskazany na bilecie wstępu lub innym dokumencie uprawniającym do przebywania na imprezie masowej i nie opuszczeniu tego sektora mimo wezwania osoby uprawnionej. Ustawodawca wyraźnie rozróżnia zatem „teren, na którym rozgrywane są zawody sportowe” od miejsc nieprzeznaczonych dla publiczności, sensu largo. W tym kontekście pojęcia „płyty boiska” i „murawy” nie są jednoznaczne ani tożsame. Zgodnie z definicją językową murawa to obszar pokryty trawą naturalną lub sztuczną, zazwyczaj stanowiący cześć płyty boiska, która z kolei jest elementem konstrukcyjnym boiska lub stadionu.

Tymczasem Sąd Rejonowy rozróżnienie to zignorował – nie tylko nie posługując się językiem ustawy, ale utożsamiając płytę boiska z terenem rozgrywek sportowych i nie wyjaśniając w uzasadnieniu na jakiej podstawie oparł taką konstatację.

W konsekwencji z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie można jednoznacznie wywnioskować gdzie rzeczywiście przebywali oskarżeni – albowiem jak wskazano wyżej, płyta boiska zawiera w sobie pojecie „murawy” (o ile rozumieć przez takie określenie miejsce opisane w art. 60 ust. 1 uobim). Jednakże ustalenie przez Sąd Rejonowy, że oskarżeni opierali się o murek stoi w oczywistej sprzeczności z wcześniejszą konstatacją, że pozostawali na murawie. Na murawie przeznaczonej do gry w piłkę nożną żadne murki się nie znajdują – co jest faktem powszechnie wiadomym. Oczywiście, nawet mimo tej sprzeczności, Sąd Rejonowy mógł hipotetycznie uznać, że pojęcie płyty boiska w szerokim rozumieniu tego słowa, jest tożsame z terenem rozgrywki sportowej (jakkolwiek Sąd Okręgowy uważa taką wykładnię ww. przepisu za rozszerzającą, a zatem co do zasady niedopuszczalną) – ale powinien to prawidłowo uzasadnić. Tymczasem uzasadnienia takiego brak.

A to w sytuacji gdy w aktach sprawy zalegał materiał dowodowy pozwalający na jednoznaczne rozstrzygniecie wątpliwości dotyczących faktycznego miejsca przebywania obwinionych i poczynienia precyzyjnych ustaleń faktycznych, mogących być podstawą do prawidłowej subsumcji. Niewątpliwie dowodem takim był zapis z monitoringu, z którym należało zapoznać się bezpośrednio – a nie poprzez dowód z protokołu oględzin ww., dokonanych w postępowaniu przygotowawczym (k. 31 i nast.). W tej sytuacji za niedopuszczalne należało uznać korzystanie z dowodów pośrednich i czynienie ustaleń faktycznych na ich podstawie – gdy w zasięgu Sądu był dowód bezpośredni – nagranie wideo. W świetle oczywistej sprzeczności wyjaśnień obwinionych już z samym protokołem oględzin ww. nagrań, który nie wspomina w żadnym miejscu aby oskarżeni znajdowali się na murawie (a wręcz przeciwnie – k. 31 incipit), Sąd Rejonowy tym bardziej powinien uzmysłowić sobie konieczność oparcia się bezpośrednio na obiektywnym dowodzie rzeczowym, jakim jest zapis z kamer stadionowych.

Sąd Odwoławczy rozważał możliwość usunięcia powyższego uchybienia poprzez przeprowadzenie uzupełniającego postępowania dowodowego w toku rozprawy odwoławczej, co jednakże okazało się niemożliwe. Albowiem – co również uszło uwadze Sądu Rejonowego – w toku postępowania przygotowawczego doszło do naruszenia prawa do obrony oskarżonych D. D. i M. K., którego skutki rozciągały się na postępowanie jurysdykcyjne, przed Sądem I Instancji.

Prawo do obrony w postępowaniu karnym zawiera w sobie również prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Przy czym uprawnieniem ubogiego jest ustanowienie dla niego obrońcy z urzędu, o ile nie jest w stanie ponieść kosztów ustanowienia obrońcy z wyboru (art. 78 kpk). Tymczasem w treści pouczeń o prawach i obowiązkach podejrzanego, których udzielono oskarżonym (k. 21 i 28) w punkcie I ust. 3 znajduje się stwierdzenie, że w razie skazania podejrzany zostanie obciążony kosztami związanymi z ustanowieniem dla niego obrońcy – przy czym fragment ten błędnie odwołuje się do treści art. 616 §1 pkt 2 kpk, który to przepis dotyczy zupełnie innej materii. Gdyby Sąd Rejonowy dostrzegł to uchybienie, powinien odmówić rozpoznania sprawy w postępowaniu przyspieszonym i co najmniej konwalidować je, udzielając oskarżonym właściwego pouczenia oraz w razie konieczności rozpoznając ewentualne wnioski o ustanowienie obrońcy z urzędu.

Należało również skonstatować, że obok powyższego, prawo do obrony M. K. zostało naruszone również w zakresie ewentualnego ustanowienia obrońcy z wyboru. Albowiem w aktach sprawy brak notatki, o której mowa w § 4 pkt 2 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 10 maja 2005, w sprawie sposobu zapewnienia oskarżonemu możliwości korzystania z pomocy obrońcy i jego wyboru w postępowaniu przyspieszonym oraz organizacji dyżurów adwokackich, a która potwierdzałaby fakt przedłożenia ww. listy dyżurujących adwokatów, czego wymaga § 4 pkt 1 wzmiankowanego rozporządzenia. O dokonaniu takiej czynności brak również wzmianki w protokole przesłuchania podejrzanego. Tym samym należało przyjąć, że w ogóle nie doszło do przedstawienia M. K. listy dyżurujących adwokatów – co uniemożliwiało mu także ustanowienie obrońcy z wyboru, na jego koszt.

Mając powyższe na względzie, za zasadzie art. 437 § 2 kpk w zw. z art. 109 § 2 kpw, Sąd Odwoławczy zaskarżony wyrok uchylił w całości i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu, celem ponownego rozpoznania.

W toku ponownego procedowania Sąd Rejonowy ustali dokładnie miejsce, w którym przebywali oskarżeni w chwili zdarzenia, przeprowadzając na tę okoliczność dowód z nagrań z monitoringu i w razie konieczności uzupełniając go o inne dowody, pozwalające zlokalizować to miejsce w ogólnej konfiguracji stadionu (...) ( np. dowód z dostępnych w internecie, w serwisie google, aktualnych zdjęć satelitarnych tego obiektu). Następnie Sąd rozstrzygnie czy miejcie to znajdowało się na terenie, na którym rozgrywane były zawody sportowe i czy oskarżeni dopuścili się czynu zabronionego, a w razie konieczności weźmie pod uwagę możliwość zakwalifikowania ich zachowania z przepisu art. 54 uobim. Gdyby zaś zaszła konieczność orzeczenia obligatoryjnych środków karnych, Sąd Rejonowy zwróci uwagę aby ich wymiar i istota odpowiadały obowiązującym przepisom.

Równocześnie, ze względu na opisane na wstępie przyczyny uchylenia wyroku, Sąd odwoławczy nie badał argumentacji obrony dotyczącej rzekomego uprawnienia oskarżonych do przebywania poza miejscem wyznaczonym do oglądania meczu, na trybunach stadionu. Dlatego w tej mierze nie zostały wydane żadne wytyczne dla Sądu I Instancji i o ile uzna on to za konieczne, dopuści dowód wnioskowany przez obrońcę w apelacji. Rozważając taką możliwość Sąd najpierw przeanalizuje czy dowód taki jest konieczny – biorąc przy tym pod uwagę status oskarżonych jako publiczności sportowej imprezy masowej i fakt wydania im polecenia opuszczenia miejsca nieprzeznaczonego dla widzów, przez uprawnioną służbę porządkową, której zadaniem było czuwanie nad porządkiem i bezpieczeństwem tej imprezy w trakcie rozgrywanych zawodów sportowych.

SSO Andrzej Almert