Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Edyta Jefimko

Sędziowie: SA Ewa Kaniok

SO (del.) Małgorzata Dubinowicz-Motyk (spr.)

Protokolant: Małgorzata Szmit

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko M. W. i Z. W.

o zapłatę

na skutek apelacji M. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 4 lipca 2017 r., sygn. akt II C 730/16

I.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym w ten sposób, że kwotę 321 926, 32 zł (trzysta dwadzieścia jeden tysięcy dziewięćset dwadzieścia sześć złotych trzydzieści dwa grosze) wraz z odsetkami ustawowymi zasądza od pozwanych in solidum, równocześnie zastrzegając pozwanemu Z. W. prawo powoływania się w postępowaniu egzekucyjnym na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości dla której Sąd Rejonowy dla W. (...) w W. prowadzi księgę wieczystą (...) do sumy hipoteki 451 015 zł (czterysta pięćdziesiąt jeden tysięcy piętnaście złotych);

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od M. W. na rzecz (...) Bank (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 8 100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Dubinowicz-Motyk Edyta Jefimko Ewa Kaniok

Sygn. akt V ACa 1636/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 lipca 2017 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze II C 730/16, Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził solidarnie od M. W. i Z. W. na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 321 926,32zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 303 492,64zł od dnia 12 kwietnia 2016 roku do dnia zapłaty (punkt I sentencji) i zasądził solidarnie od M. W. i Z. W. na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 18 425zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 14000zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt II sentencji).

Powyższy wyrok zapadł po dokonaniu następujących ustaleń i rozważań.

W dniu 2 października 2013 roku zawarta została umowa kredytowa nr (...), na mocy której (...) Bank (...) S.A. udzielił M. W. kredytu na finansowanie bieżącej działalności gospodarczej w kwocie 150 000zł na okres 12 miesięcy. W §7 ust. 1 umowy M. W. wyraziła zgodę na objęcie ochroną ubezpieczeniową ryzyka zaprzestania spłaty kredytu na podstawie umowy ubezpieczenia (...) zawartej przez (...) Bank (...) S.A. z U. Towarzystwo (...) S.A. w Ł..

W dniu 24 lipca 2014 roku pomiędzy (...) Bank (...) S.A. i M. W. zawarte zostało porozumienie o restrukturyzacji w/w kredytu oraz o konsolidacji innych kredytów zaciągniętych przez pozwaną w powodowym banku. W dniu 25 czerwca 2015 roku powyższe porozumienie zostało zmienione aneksem, w którym strony przewidziały m.in. iż M. W. posiada w banku zadłużenie wynoszące na dzień 18 czerwca 2015 roku kwotę 300 676,15zł, a spłata tego zadłużenia nastąpić miała w 144 miesięcznych ratach o wysokościach wskazanych w harmonogramie spłat, przy czym porozumienie mogło zostać wypowiedziane w razie niewywiązywania się przez kredytobiorcę z obowiązków i postanowień porozumienia, a wypowiedzenie porozumienia zostało zrównane z wypowiedzeniem umowy kredytowej z dnia 2 października 2013 roku.

W wykonaniu §5 porozumienia, dla zabezpieczenia spłaty kredytu, odsetek, kosztów i opłat ustanowiona została na rzecz (...) Bank (...) S.A. w W. hipoteka umowna na kwoty 451 015zł na nieruchomości gruntowej w postaci działki o numerze ewidencyjnym (...) położonej w W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla W. (...) w W. prowadzi księgę wieczystą (...), stanowiącej własność M. W. i Z. W. na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej.

Pismem z dnia 4 grudnia 2015 roku (...) Bank (...) S.A. wypowiedział M. W. zawarty w dniu 25 czerwca 2015 roku aneks do porozumienia z dnia 24 lipca 2014 roku o restrukturyzacji kredytu udzielonego na podstawie umowy z dnia 2 października 2013 roku, z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia, z powodu niewywiązywania się z obowiązku spłaty zadłużenia. Pozwana została poinformowana, że z upływem okresu wypowiedzenia całość zadłużenia wynikającego z umowy kredytu i aneksu do porozumienia zostanie postawiona w stan natychmiastowej wymagalności, co oznaczać będzie m.in. obowiązek spłaty kapitału kredytu wynoszącego 313 483,82zł. Jednocześnie pozwana została wezwana do spłaty bieżącego zadłużenia w kwocie 11 096,85zł i poinformowana, że jego spłata do dnia 15 stycznia 2016 roku skutkować będzie ustaniem skutków prawnych oświadczenia o wypowiedzeniu.

W dniu 11 kwietnia 2016 roku (...) Bank (...) S.A. w W. wystawił wyciąg z ksiąg bankowych, stwierdzający, iż M. W. ma zapłacić na rzecz banku z tytułu umowy kredytu nr (...) z dnia 2 października 2013 roku wraz z późniejszymi jej zmianami kwotę 321 926,32zł, na którą składają się: - 303 492,64zł z tytułu kapitału kredytu, - 13 302,73zł z tytułu odsetek umownych naliczonych od kapitału kredytu za okres od dnia 5 września 2015 roku do dnia 18 stycznia 2016 roku, - 4830,95zł z tytułu odsetek ustawowych naliczonych od kapitału kredytu za okres od dnia 19 stycznia 2016 roku do dnia 11 kwietnia 2016 roku i 300zł tytułem opłat naliczonych zgodnie z regulaminem i tabelą opłat i prowizji banku.

Oceniając zasadność powództwa, Sąd I instancji wskazał, że pozwana M. W. nie wykonała swojego zobowiązania wynikającego z umowy kredytu, porozumienia o restrukturyzacji kredytu i aneksu zmieniającego owo porozumienie, gdyż nie spłacała wymagalnych należności kredytowych. Uprawniało to powodowy bank do wypowiedzenia umowy kredytu, co zostało dokonane pismem z dnia 4 grudnia 2015 roku i skutkowało postawieniem w stan natychmiastowej wymagalności całego zadłużenia pozwanej. Natomiast pozwany Z. W. ponosi odpowiedzialność za zapłatę zadłużenia wobec banku z tytułu hipoteki obciążającej należącą do niego nieruchomość, która to hipoteka ustanowiona została dla zabezpieczenia spłaty należności wynikających z aneksu do porozumienia o restrukturyzacji kredytu zawartego w dniu 25 czerwca 2015 roku. Sąd Okręgowy zaznaczył, że dla oceny skuteczności oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu nie miały znaczenia opisywane przez pozwanych starania zmierzające do spłaty zadłużenia z tytułu kredytu, skoro nie było przedmiotem sporu, iż starania te nie zostały sfinalizowane i pozwana nie regulowała zadłużenia z tytułu umowy na warunkach przewidzianych w harmonogramie spłat. Sąd uznał za nieuzasadnione twierdzenia pozwanych, iż zadłużenie z tytułu kredytu powinno zostać uregulowane przez podmiot, który ubezpieczał spłatę kredytu, zauważając że powoływaną przez pozwanych przyczyną zaniechania spłaty kredytu były problemy finansowe pozwanej, a umowa ubezpieczenia na wypadek zaprzestania spłaty kredytu przez M. W. zobowiązywała ubezpieczyciela do spłaty kredytu jedynie w razie zaprzestania spłaty kredytu na skutek śmierci kredytobiorcy lub orzeczenia wobec niego całkowitej niezdolności do pracy. W konsekwencji, zważywszy na niekwestionowanie przez pozwanych wysokości dochodzonego przez powoda roszczenia, Sąd Okręgowy uwzględnił w całości żądanie pozwu, a w punkcie II sentencji wyroku zasądził od pozwanych solidarnie, jako strony przegrywającej sprawę, na rzecz powoda kwotę 18 425zł tytułem kosztów procesu zgodnie z art. 98§1 i 3 kpc w zw. z §2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana M. W., zaskarżając wyrok w całości i domagając się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu według norm przepisanych. Pozwana zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 233§1 kpc poprzez dowolną ocenę zebranego materiału dowodowego i wnioskowanie wbrew zasadom logiki iż pozwana nie udowodniła swoich racji oraz naruszenie art. 328§2 kpc poprzez zaniechanie wskazania przyczyn dla których Sąd I instancji odmówił mocy dowodowej dokumentom przedstawionym przez pozwaną.

(...) Bank (...) S.A. w W. domagał się oddalenia apelacji i zasądzenia od pozwanej na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny, zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej skutkowała częściową zmianą zaskarżonego rozstrzygnięcia, choć z przyczyn innych niż akcentowane przez apelującą.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia stanu faktycznego poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je w całości, czyniąc podstawą własnego rozstrzygnięcia, co czyni zbędnym ponowne ich przedstawianie. Wbrew wywodom skarżącej Sąd Okręgowy nie dopuścił się żadnego z zarzucanych uchybień, a dokonane ustalenia faktyczne oraz przeprowadzone rozważania prawne zasługują, z pewnym wyjątkiem, na akceptację.

Bezzasadne są uwagi apelującej odnoszące się do naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 328§2 k.p.c. Zarzut taki może być uwzględniony tylko wtedy, gdy uzasadnienie orzeczenia Sądu pierwszej instancji nie poddaje się kontroli instancyjnej. O skutecznym jego postawieniu można więc mówić tylko wtedy, gdy uzasadnienie wyroku nie zawiera elementów pozwalających na weryfikację stanowiska sądu, a braki uzasadnienia w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej muszą być tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona, bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej. Apelująca koncentruje się na zaniechaniu wyjaśnienia przez Sąd I instancji z jakich powodów nie uznał za wiarygodne twierdzeń pozwanej o obowiązku spłaty rat kredytu przez ubezpieczyciela i o staraniach pozwanej o spłatę kredytu, mających znajdywać potwierdzenie w treści przedkładanych przez pozwaną przy odpowiedzi na pozew dokumentów (k.105-107). Pozwana powołuje się na fragment aneksu do umowy kredytu, konkretnie postanowienia zamieszczone w §7 ust.6-10 aneksu (k.105 i 42). Tymczasem wniosek o przeprowadzenie dowodu z dokumentu – aneksu do umowy kredytu został zamieszczony w pozwie i uwzględniony przez Sąd, który w oparciu o ten dowód ustalił iż pozwana jako kredytobiorca wyraziła zgodę na objęcie ochroną ubezpieczeniową ryzyka zaprzestania spłaty kredytu na podstawie umowy ubezpieczenia (...) zawartej przez bank z U. Towarzystwo (...) S.A. w Ł.. W dalszej części uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sad Okręgowy wyjaśnił, iż przyczyny zaniechania regulowania przez kredytobiorcę rat kredytu były irrelewantne dla rozstrzygnięcia sprawy. Cytowane stwierdzenie w lapidarny sposób wyjaśnia powody, dla których jako nieistotne ocenione zostały twierdzenia i wnioski dowodowe pozwanych o podejmowanych przez nich staraniach zmierzających do sprzedaży nieruchomości stanowiącej ich własność i uzyskania środków na spłatę zadłużenia z tytułu umowy kredytu (tj. informacja o programie dobrowolnej sprzedaży nieruchomości i umowa pośrednictwa sprzedaży – k.106 i 107). Niezależnie od powyższych uwag Sąd Apelacyjny podkreśla, że zarzut naruszenia art. 328§2 k.p.c. może być skuteczny tylko wtedy, gdy skarżący wykaże, że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 20.08.2015 r., II CSK 505/14, LEX nr 1813348). W rozpatrywanej sprawie istotnie przyznać można, że uzasadnienie wyroku bardzo zwięźle wyjaśnia powody pominięcia wniosków dowodowych pozwanych, jednakże nie uniemożliwia to kontroli instancyjnej rozstrzygnięcia. Uzupełniająco Sąd Apelacyjny wyjaśnia, że stosownie do art. 227 kpc przedmiotem dowodu mogą być wyłącznie fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, a więc dotyczące przedmiotu procesu oraz mające znaczenie prawne, w tym sensie, że ich ustalenie jest konieczne z punktu widzenia normy prawnej, która miałaby zastosowanie do stanu faktycznego przedstawionego przez strony. Przepisy prawa materialnego wyznaczają zakres koniecznych ustaleń faktycznych, jakie powinny być w sprawie poczynione, a jednocześnie mają rozstrzygające znaczenie dla oceny, czy określone fakty, jako ewentualny przedmiot dowodu, mają wpływ na treść orzeczenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.07.2000 r., I CKN 975/98). Ani przyczyny pogorszenia się sytuacji finansowej kredytobiorcy, skutkującej zaprzestaniem spłaty rat kredytu ani podejmowane przez kredytobiorcę a finalnie nieskuteczne działania zmierzające do spłaty zadłużenia z tytułu kredytu, nie są zaś okolicznościami mogącymi unicestwić spoczywający na pozwanej obowiązek spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami, wynikający z §2 ust.2 umowy kredytu i art. 69 ust.1 ustawy prawo bankowe.

Drugim zarzutem apelującej było naruszenie art. 233§1 kpc poprzez dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej i nielogicznej oceny materiału dowodowego. Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę aprobuje utrwalony w orzecznictwie pogląd, że do naruszenia art. 233§1 kpc może dojść tylko wówczas, gdy zostanie wykazane uchybienie podstawowym kryteriom oceny dowodów, czyli zasadom doświadczenia życiowego, źródłom wiedzy, regułom poprawności logicznej, właściwemu kojarzeniu faktów i prawdopodobieństwu przedstawionej wersji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16 maja 2005 roku w sprawie III CK 314/05), co oznacza, iż przeprowadzona ocena dowodów może być podważona, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego nie uwzględnia oczywistych związków przyczynowo – skutkowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2002 roku w sprawie II CKN 817/00). W ocenie Sądu Apelacyjnego pozwana tego rodzaju uchybień w rozumowaniu Sądu I instancji nie wykazała, poprzestając na zaprezentowaniu własnej interpretacji pojęcia niezawinionego niewykonania zobowiązania z umowy kredytu oraz znaczenia przedstawionych przez siebie dokumentów obrazujących czynności podjęte w celu uzyskania możliwości spłaty zobowiązania. Co więcej, eksponowane przez apelującą rzekomo dowolne ustalenie Sądu I instancji o warunkach ubezpieczenia spłaty kredytu nie zostało poczynione w oparciu o przedstawione przez strony dowody, a więc w żaden sposób nie może dotyczyć go zarzut naruszenia art. 233§1 kpc.

Omawiane ustalenie Sąd Okręgowy dokonał na podstawie niezaprzeczonych przez pozwanych twierdzeń strony powodowej, które uznane zostały za przyznane i przez to nie wymagające dowodu (art. 229 i 230 kpc). Owo dorozumiane przyznanie zasadnie nie budziło wątpliwości Sądu I instancji co do zgodności z prawdziwym stanem rzeczy, skoro – co wynika z treści §7 ust. 1 i 2 aneksu nr 1 do umowy kredytu – pozwana M. W. wyrażając zgodę na objęcie ochroną ubezpieczeniową ryzyka zaprzestania spłaty kredytu potwierdziła fakt otrzymania i zaznajomienia się z ogólnymi warunkami grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców (...) Bank (...) S.A. – (...). Jednocześnie, skoro pozwana znała warunki umowy ubezpieczenia i dysponowała ogólnymi warunkami umowy ubezpieczenia już od października 2013 roku, w czasie postępowania przed Sądem Okręgowym nie przeczyła twierdzeniom powoda iż bank byłby uprawniony do uzyskania świadczenia z umowy ubezpieczenia jedynie w razie śmierci kredytobiorcy lub orzeczenia wobec kredytobiorcy całkowitej niezdolności do pracy, to zgłoszenie przez pozwaną dopiero w apelacji wniosku dowodowego o zobowiązanie powoda do przedłożenia umowy ubezpieczenia Sąd Apelacyjny ocenił jako spóźnione w rozumieniu art. 381 kpc.

Sąd Apelacyjny z urzędu analizował ewentualność naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego. Przyjęty w kodeksie postępowania cywilnego model apelacji zobowiązuje sąd drugiej instancji do dokonania samodzielnej jurydycznej oceny dochodzonego żądania i skonfrontowania jej z zaskarżonym orzeczeniem oraz stojącymi za nim motywami (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 roku w sprawie III CZP 49/07). Zważywszy, iż z treści twierdzeń i dokumentów przedkładanych przez stronę powodową wynika, że Z. W. odpowiada wobec powodowego banku z tytułu hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu udzielonego M. W., zasądzenie przez Sąd I instancji od pozwanych kwoty 321 926,32zł solidarnie na rzecz powodowego banku nastąpiło z naruszeniem art. 369 kc. W sytuacji, gdy ani ustawa ani umowa nie przewidują solidarnej odpowiedzialności dłużnika osobistego z tytułu zaciągniętego kredytu (tu: pozwanej) i dłużnika rzeczowego z tytułu hipoteki (tu: pozwanego), odpowiedzialność obojga pozwanych nie jest odpowiedzialnością solidarną, a ma charakter odpowiedzialności in solidum, do której jedynie odpowiednio stosuje się przepisy o solidarności. Dostrzegając powyższe uchybienie, Sąd Apelacyjny w oparciu o art. 378§2 kpc rozpoznał sprawę w granicach zaskarżenia także na rzecz pozwanego Z. W. i na podstawie art. 386§1 kpc zmienił częściowo zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym poprzez zasądzenie kwoty 321 926,32zł od pozwanych in solidum. Dodatkowo, zaniechanie przez Sąd I instancji zastrzeżenia pozwanemu prawa powoływania się w postępowaniu egzekucyjnym na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości obciążonej hipoteką i do wartości hipoteki stanowiło naruszenie art. 65 ust.1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz art. 319 kpc i powodowało konieczność częściowej zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie pierwszym poprzez zastrzeżenie pozwanemu Z. W. prawa powoływania się w postępowaniu egzekucyjnym na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości dla której Sąd Rejonowy dla W. (...) w W. prowadzi księgę wieczystą (...) do sumy hipoteki 451 015zł. W pozostałym zakresie apelacja pozwanej, jako nieuzasadniona, podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach procesu za postępowanie apelacyjne Sąd orzekł na podstawie art. 98§1 i 3 kpc i art. 108§1 kpc w zw. z art. 391§1 kpc w zw. z §2 pkt 7 oraz §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie, uznając pozwaną M. W. za stronę przegrywającą sprawę, gdyż podniesione przez nią w apelacji zarzuty okazały się nieuzasadnione.