Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 6 lutego 2019 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Cezary Klepacz (spr.)

SSO Sławomir Buras

SSO Anna Pać-Piętak

Protokolant: protokolant sądowy Patrycja Bogdańska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 lutego 2019 r. w Kielcach sprawy

z wniosku M. L. (1)

z udziałem M. L. (2)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestniczki

od postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

z dnia 24 lipca 2018 r. sygn. akt I Ns 6/13

postanawia:

I.  uchylić zaskarżone postanowienie w punktach: I (pierwszym) podpunkty 1. (pierwszy) i 2. (drugi) w zakresie wyodrębnienia i przyznania samodzielnej własności lokali mieszkalnych oraz podpunkt 3. (trzeci) w całości, II (drugim), IV (czwartym), VI (szóstym), IX (dziewiątym), X (dziesiątym), XI (jedenastym) w całości i w tym zakresie przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Ostrowcu Świętokrzyskim, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego;

II.  odrzucić apelację w pozostałej części.

Sygn. akt II Ca 1559/18

UZASADNIENIE

M. L. (1) wniósł o dokonanie podziału majątku wspólnego powstałego w czasie trwania jego związku małżeńskiego z M. L. (2).

Uczestniczka podniosła w odpowiedzi na wniosek, że jedna z nieruchomości wskazanych przez wnioskodawcę stanowi jej majątek osobisty. Wniosła także o zasądzenie na jej rzecz pożytków osiąganych przez M. L. (1) z wynajmowania części budynku mieszkalnego, podnosząc przy tym, że tylko ona ponosiła koszty utrzymania wspólnych nieruchomości.

Wnioskodawca zgodził się na przyznanie uczestniczce nieruchomości położonej w G., ale ze spłatą połowy jej wartości i zysków z niej osiągniętych oraz na zwrot części dochodu najmu nieruchomości położonej w O..

W toku postępowania wnioskodawca i uczestniczka doszli do porozumienia co do podziału nieruchomości: położoną w G. miała otrzymać uczestniczka, ze spłatą na rzecz wnioskodawcy, przy przyjęciu, że nieruchomość ta ma wartość (...) zł, nieruchomość położona w S. miała być podzielona na dwie części, natomiast w budynku na nieruchomości położonej w O. miała być wydzielona własność dwóch odrębnych lokali – dla wnioskodawcy na parterze, a dla uczestniczki – na piętrze, z pozostawieniem jako wspólnych pozostałych części budynku i działki gruntu, na której znajduje się ten budynek.

W kolejnych pismach procesowych wnioskodawca wskazał nakłady z majątku osobistego na nieruchomość w O.. Uczestniczka sprzeciwiła się ich rozliczeniu, podnosząc że nie były to nakłady konieczne, a poniesione zostały bez porozumienia z nią.

Ustalono, że wyodrębnione w wyniku podziału nieruchomości w S. otrzymają: działkę nr (...) – M. L. (1), a działkę nr (...) – M. L. (2).

Wnioskodawca domagał się zasądzenia na jego rzecz od uczestniczki połowy wartości nakładów z majątku osobistego na nieruchomość w O.. Uczestniczka nie uznała tego żądania, podnosząc że nakłady były ponoszone także przez nią, zaś wskazywane przez wnioskodawcę opłaty eksploatacyjne dotyczą okresu, kiedy ona tam nie mieszkała.

Na rozprawie w dniu 10 lipca 2018 r. M. L. (2) wniosła o przyznanie jej lokalu mieszkalnego na parterze budynku w O., na co wnioskodawca nie zgodził się.

Postanowieniem z dnia 24 lipca 2018 r., sygn. akt I Ns 6/13, Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim:

I.  dokonał podziału majątku wspólnego M. L. (1) i M. L. (2), obejmującego:

a)  nieruchomość położoną przy ulicy (...) w O., stanowiącą zabudowaną działkę gruntu o powierzchni 0,0475 ha, oznaczoną nr 20, mającą urządzoną w tym Sądzie księgę wieczystą nr (...),

b)  nieruchomość położoną w S., gmina B., składającą się działek gruntu o łącznej powierzchni (...)ha, oznaczonych numerami: (...)(o powierzchni (...) ha) i(...) (o powierzchni (...) ha) w ewidencji gruntów i na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego Z. W. w dniu 20 lipca 2016 roku (operat techniczny wpisany do ewidencji materiałów zasobu w (...)w O. w dniu 20 września 2017 roku, P. (...).2017. (...)), mającą urządzoną w tym Sądzie księgę wieczystą nr (...),

c)  nieruchomość położoną w G., stanowiącą działkę gruntu o powierzchni (...) ha, oznaczoną nr (...) mającą urządzoną w Sądzie Rejonowym w (...) księgę wieczystą nr (...),

w ten sposób, że:

1. przyznał na własność M. L. (1):

- nieruchomość opisaną w pkt I b) jako działka nr (...),

- lokal mieszkalny na parterze budynku mieszkalnego na nieruchomości opisanej w pkt I a), składający się z dziewięciu pomieszczeń, mający łącznie powierzchnię 98,88 m ², oznaczony nr 1 i kolorem niebiskim w graficznej części opinii pisemnej biegłej A. B. z dnia 30 października 2017 r., wraz z przynależnymi do tego lokalu budynkami łącznika i garażu, mającymi łącznie powierzchnię 34,69 m ², oznaczonymi kolorem zielonym w tej opinii;

2. przyznał na własność M. L. (2):

- nieruchomość opisaną w pkt I b) jako działka nr (...),

- nieruchomość opisaną w pkt I c),

- lokal mieszkalny na piętrze i na poddaszu budynku mieszkalnego na nieruchomości opisanej w pkt I a), składający się z siedmiu pomieszczeń na piętrze o łącznej powierzchni 79,88 m ² i z czterech pomieszczeń na poddaszu o łącznej powierzchni 28,01 m ², oznaczony nr 2 i kolorem różowym w graficznej części opinii biegłej A. B., wraz z przynależnymi do tego lokalu pomieszczeniami: przedsionka (kotłowni), korytarza ze schodami (parter-półpiętro) i schodami (półpiętro-piętro), mającymi łącznie powierzchnię 21,35 m ², oznaczonymi kolorem żółtym w tej opinii;

3. pozostawił we współwłasności M. L. (1) i M. L. (2) po ½ części działkę gruntu opisaną w pkt I a);

II.  ustalił wartość majątku wspólnego na kwotę 370.000 zł;

III.  zasądził od M. L. (2) na rzecz M. L. (1) kwotę 10.000 zł tytułem spłaty z nieruchomości opisanej w pkt I c), płatną w terminie jednego miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie;

IV.  zasądził od M. L. (2) na rzecz M. L. (1) kwotę (...) zł tytułem zwrotu połowy nakładów z jego majątku osobistego na majątek wspólny – nieruchomość opisaną w pkt I a), płatną w terminie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie;

V.  zasądził od M. L. (1) na rzecz M. L. (2) kwotę(...)zł tytułem połowy pożytków z nieruchomości opisanej w pkt I a), płatną w terminie miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie;

VI.  zasądził od M. L. (2) na rzecz M. L. (1) kwotę (...) zł tytułem połowy opłaty od wniosku;

VII.  oddalił w pozostałej części wnioski M. L. (1) o zasądzenie od M. L. (2) połowy nakładów z jego majątku osobistego na majątek wspólny;

VIII.  oddalił wnioski M. L. (2) o zasądzenie od M. L. (1) nakładów z jej majątku osobistego na majątek wspólny;

IX.  nakazał pobrać od M. L. (1) na rzecz Skarbu Państwa kwotę(...) zł tytułem kosztów sądowych;

X.  nakazał pobrać od M. L. (2) na rzecz Skarbu Państwa kwotę (...) zł tytułem kosztów sądowych;

XI.  orzekł, że wnioskodawca i uczestniczka ponoszą pozostałe koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Orzeczenie to zapadło w oparciu o następujące ustalenia:

M. L. (1) i M. L. (2) zawarli związek małżeński w dniu (...)r. Z tą datą powstała między nimi ustawowa małżeńska wspólność majątkowa. Małżeństwo to zostało rozwiązane wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 20 września 2004 r. i jednocześnie ustała wspólność majątkowa.

W skład majątku wnioskodawcy i uczestniczki wchodzą nieruchomości:

- położona przy ul. (...) w O., stanowiąca działkę gruntu o powierzchni (...)ha, oznaczona numerem(...) zabudowana budynkiem mieszkalnym i garażem, dla której urządzona jest w tym Sądzie księga wieczysta nr (...);

- położona w G. (powiat (...)), stanowiąca działkę gruntu o powierzchni (...) ha, oznaczona numerem(...), dla której urządzona jest w Sądzie Rejonowym w Tarnobrzegu księga wieczysta nr (...);

- położona w S., gmina B., stanowiąca pierwotnie działkę gruntu o powierzchni (...) ha, oznaczona numerem (...), dla której urządzoną jest w Sądzie Rejonowym w (...) księga wieczysta nr (...).

Biegła geodeta Z. W., przygotowując mapę podziału ostatnio wymienionej nieruchomości, obliczyła że działka ma powierzchnię (...) ha, w związku z czym powstałe w wyniku podziału mają powierzchnie: działka nr (...) ha, a działka nr (...) ha.

Uczestniczka nie wykazała, że nieruchomość ta stanowi jej majątek osobisty.

Wartość majątku wspólnego wynosi (...) zł, w tym: nieruchomości w O. – (...) zł, nieruchomości w S. – (...) zł, nieruchomości w G. –(...) zł.

Sąd dokonał podziału majątku wspólnego zgodnie z zbieżnymi wnioskami, z wyjątkiem nieruchomości w O., co do której uczestniczka zmieniła stanowisko na ostatniej rozprawie, wnosząc o przyznanie jej parteru budynku, czego nie uwzględniono, albowiem uczestnik przekonująco wyjaśnił, że odciął lokal mieszkalny na piętrze od gazu, wody i kanalizacji, by lokal na parterze, który w wyniku podziału miał przypaść jemu, miał te przyłącza osobne i niezależne od lokalu uczestniczki, która powinna dla swojego przyszłego lokalu na piętrze wykonać osobne przyłącza. Zasądzono od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę (...) zł, stanowiącą połowę wartości nieruchomości w G..

Po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej wnioskodawca poniósł szereg nakładów ze swojego majątku osobistego na nieruchomość w O., wymienionych w pismach procesowych:

- złożonym w dniu 4 września 2013 r. – materiały budowlane zużyte w ramach prac remontowych, podatek od nieruchomości, energia elektryczna, gaz, woda i odpady;

- złożonym w dniu 15 listopada 2017 r. – wykonanie nowego pokrycia dachowego;

- złożonym w dniu 1 grudnia 2017 r. – wykonanie nowego przyłącza energii elektrycznej.

Były to nakłady konieczne, zapobiegające niszczeniu budynku, umożliwiające korzystanie z niego i przeciwdziałające zadłużeniu nieruchomości. Wnioskodawca i uczestniczka już przed rozwodem nie mieszkali w tym budynku, ale mieli do niego dostęp, mieszkał tam ich syn, który spowodował zadłużenie za gaz, pokryte przez wnioskodawcę.

Części nakładów wskazanych w piśmie procesowym z dnia 4 września 2013 r. Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił. Przedstawione przez wnioskodawcę dokumenty to głównie faktury wystawione na jego firmę, a ponadto decyzje o wymiarze podatku od nieruchomości, rachunki bez potwierdzenia zapłaty, nieczytelne faktury, ugoda i umowa co do zapłaty należności za gaz bez potwierdzenia zapłaty oraz faktura zakupu zmywarki. Dokumenty te, wymienione na kartach: 92, 97, 101, 103, 104, 106, 108, 110, 116, 120, 124, 126, 128, 129, 130-131, 132-133, 137, 143, 147, 152, 153, 158, 164, 165, 167, 175, 176-177, 178 i 179, nie potwierdzają dokonania nakładów na nieruchomość. Wartość pozostałych nakładów wynosi 14.018,81 zł.

Nakłady wskazane w piśmie procesowym z dnia 15 listopada 2017 r. to ujęte w fakturach materiały budowlane nabyte za kwotę (...)zł, folia nabyta za (...)zł oraz usługa dekarska i wykonanie pokrycia dachowego za łączną kwotę (...) zł, czyli łącznie (...)zł. Do tych nakładów Sąd Rejonowy nie zaliczył tzw. wyrobów tartacznych.

Nakłady wskazane w piśmie procesowym z dnia 1 grudnia 2017 r. opiewają według faktur na łączną kwotę (...) zł.

Suma połowy wymienionych nakładów wynosi (...) zł.

Dowody z dokumentów, zeznań świadków i wnioskodawcy stanowią, zdaniem Sądu Rejonowego, przekonującą i wiarygodną całość.

Twierdzenia uczestniczki, że tylko ona ponosiła koszty utrzymania nieruchomości w O. i idące za tym wnioski o zasądzenie na jej rzecz połowy nakładów z jej majątku osobistego na tę nieruchomość Sąd uznał za nieuzasadnione. Znaczna część dokumentów, na których M. L. (2) opierała swoje roszczenie, to faktury, rachunki, potwierdzenia wpłat wystawione na nazwisko wnioskodawcy. Brak jest dowodów, że to uczestniczka je zapłaciła. Część dokumentów dotyczy nieruchomości położonej w G., a część jest tak napisana, że nie wiadomo, której nieruchomości dotyczą. Historia operacji na rachunku bankowym z wpłatami na rzecz K. L. to jedynie dowód na to, że M. L. (2) przekazywała pieniądze synowi. W historii operacji, nie wiadomo dlaczego, uczestniczka zaznaczyła wpłaty składek na ubezpieczenie w KRUS.

Wnioskodawca przyznał, że w latach 2012-2013 r. wynajmował M. K. cześć budynku mieszkalnego w O. za czynsz w wysokości (...)zł miesięcznie, ale podał, że trwało to nie więcej niż siedem miesięcy i że od uzyskanego z tego tytułu dochodu zapłacił podatek dochodowy, czemu uczestniczka nie zaprzeczyła. Siedmiomiesięczny czynsz najmu to kwota (...) zł, która pomniejszona o (...)a połowa z tego to kwota (...) zł.

Wydatki wnioskodawcy na bramę wjazdową i materiały budowlane (faktury dołączone do pisma z dnia 15 listopada 2017 r.) miały być poczynione na rzecz uczestniczki, czemu ta nie zaprzeczyła. Uznając, że były to przesunięcia pomiędzy majątkami osobistymi, Sąd Rejonowy nie rozliczył ich w rozpoznawanej sprawie.

Wnioskodawca uiścił opłatę od wniosku w kwocie 1.000 zł, wobec czego zasądzono od uczestniczki jego rzecz kwotę 500 zł, a o kosztach postępowania w pozostałym zakresie orzeczono zgodnie z art. 520 § 1 i 2 k.p.c.

Nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążono po połowie wnioskodawcę i uczestniczkę.

Apelację od tego orzeczenia wniosła M. L. (2), zaskarżając je w części, to jest:

- w punkcie I podpunkty 1. i 2. w zakresie przyznania wnioskodawcy, zamiast uczestniczce, lokalu na parterze budynku mieszkalnego na nieruchomości opisanej w pkt I a), oznaczonego nr 1 i kolorem niebieskim w opinii biegłej A. B., wraz z przynależnymi do tego lokalu budynkami łącznika i garażu, oznaczonymi kolorem zielonym w tej opinii, a nieprzyznanie wnioskodawcy lokalu mieszkalnego na piętrze i na poddaszu, oznaczonego nr 2 i kolorem różowym we wskazanej opinii, wraz z przynależnymi do tego lokalu pomieszczeniami: przedsionka (kotłowni), korytarza ze schodami (parter-półpiętro) i schodami (półpiętro-piętro), oznaczonymi kolorem żółtymi w tej opinii;

- w punktach IV i VIII w całości;

- w punkcie V w części, w jakiej zasądzono kwotę 1.701 zł, zamiast kwoty 7.200 zł;

- w punktach: VI, X i XI w całości.

Uczestniczka zarzuciła Sądowi Rejonowemu naruszenie przepisów:

- art. 45 § 1 i art. 46 k.r.o. w zw. z art. 1035 k.c. oraz art. 567 § 1 i 3 k.p.c. przez ich niezastosowanie i nierozliczenie nakładów z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny w postaci kosztów utrzymania nieruchomości po powstaniu rozdzielności majątkowej z uwagi na to, że „faktury, rachunki, potwierdzenia wpłat wystawione na nazwisko Wnioskodawcy, a nie Uczestniczki”, podczas gdy okoliczność ta nie może przesądzać o tym, że uczestniczka nakładów tych nie poniosła, skoro dysponowała stosownymi potwierdzeniami, a oczywiste jest, że skoro umowa na media była zawarta z wnioskodawcą, to w potwierdzeniu widnieją jego dane, choć nie on dokonywał wpłat oraz poprzez niewłaściwą wykładnię tych przepisów i rozliczenie rzekomych nakładów wnioskodawcy na nieruchomość przy ul. (...), pomimo braku żądania w tym zakresie;

- art. 207 k.c. poprzez jego niezastosowanie i rozliczenie nakładów wnioskodawcy na majątek wspólny, które nie były konieczne, w szczególności w postaci dachu, ten bowiem w dacie podjęcia samowolnej i jednostronnej decyzji wnioskodawcy o jego wymianie był w dobrym stanie;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego, w tym: uznanie, że zasadne jest przyznanie uczestniczce piętra i poddasza budynku mieszkalnego, podczas gdy wnosiła ona o przyznanie jej parteru, a zmiana stanowiska była podyktowana zachowaniem wnioskodawcy, który odciął lokal mieszkalny na piętrze od gazu, wody i kanalizacji, zabrał liczniki, narażając uczestniczkę na dodatkowe koszty, odcięcia dokonał bez jej wiedzy i zgody, a dodatkowo obniżył wartość jej lokalu i uniemożliwił podłączenie do mediów, bowiem już teraz oświadczył, że jako współwłaściciel nieruchomości nie wyrazi zgody na wykonanie jakichkolwiek przyłączy, przyjęcie, że nie podlegają rozliczeniu nakłady z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny w postaci kosztów utrzymania nieruchomości powstałych po powstaniu rozdzielności majątkowej z uwagi na to, że „faktury, rachunki, potwierdzenia wpłat wystawione na nazwisko Wnioskodawcy, a nie Uczestniczki”, podczas gdy okoliczność ta nie może przesądzać o tym, że uczestniczka nakładów tych nie poniosła, skoro dysponowała stosownymi potwierdzeniami, a oczywiste jest, że skoro umowa na media była zawarta z wnioskodawcą, to w potwierdzeniu widnieją jego dane, choć nie on dokonywał wpłat, co skutkowało oddaleniem wniosku o rozliczenie nakładów z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny oraz przyjęcie, że wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą na nieruchomości przy ul. (...) w O. przez sześć miesięcy, gdy z materiału dowodowego, w tym zeznań siostry wnioskodawcy J. C. wynika, że bar był prowadzony przez dwa lata, wobec czego dochody wnioskodawcy za taki okres podlegają rozliczeniu jako pożytki z majątku wspólnego.

Wskazując na to, M. L. (2) wniosła o zmianę postanowienia w następujący sposób:

- w punkcie I podpunkt 1. poprzez przyznanie na własność M. L. (1) lokalu mieszkalnego na piętrze i na poddaszu budynku mieszkalnego, oznaczonego nr 2 i kolorem różowym w opinii biegłej, wraz z przynależnymi do tego lokalu pomieszczeniami: przedsionka (kotłowni), korytarza ze schodami (parter-półpiętro) i schodami (półpiętro-piętro), oznaczonymi kolorem żółtymi w tej opinii;

- w punkcie I podpunkt 1. poprzez przyznanie na własność M. L. (2) lokalu mieszkalnego na parterze budynku mieszkalnego, oznaczonego nr 1 i kolorem niebieskim w opinii biegłej, wraz z przynależnymi do tego lokalu budynkami łącznika i garażu;

- w punkcie IV poprzez oddalenie żądania wnioskodawcy rozliczenia nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny;

- w pkt V przez zasądzenie od M. L. (1) na rzecz M. L. (2) kwoty (...) zł tytułem połowy pożytków z nieruchomości opisanej w pkt I a) zaskarżonego postanowienia, płatnej w terminie miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie;

- w punktach VI i X poprzez obciążenie wnioskodawcy kosztami postępowania.

Ponadto uczestniczka wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania za obie instancje.

Jako ewentualny, uczestniczka złożyła wniosek o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, wraz z rozstrzygnięciem o kosztach procesu.

Ponadto wniosła o dopuszczenie dowodu z dokumentów w postaci: faktur, rachunków i potwierdzeń wpłat, dokonanych przez nią w związku z nakładami poczynionymi z jej majątku osobistego na majątek wspólny, w szczególności w postaci wymiany okien i innych nakładów szczegółowo wymienionych w załączonych dokumentach, wskazując że nie była ona w ich posiadaniu wcześniej, a otrzymała je od świadka M. S. dopiero po uzyskaniu uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, a ponadto, że potrzeba ich złożenia powstała w związku z uzasadnieniem tego orzeczenia.

Wniosła również o zasądzenie na jej rzecz od wnioskodawcy połowy kwoty wskazanych nakładów.

Uczestnik wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna.

W pierwszej kolejności podnieść należy, że aby możliwe było dokonanie podziału majątku wspólnego, obejmującego zabudowaną nieruchomość, poprzez ustanowienie samodzielnej własności lokali mieszkalnych, powstałe w ten sposób lokale muszą spełniać przesłankę samodzielności w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 716 z późn. zm.).

Przez samodzielność należy rozumieć odrębność techniczną lokalu, a zatem, gdy jest on oddzielony od pozostałych lokali i innych części budynku, a korzystanie i używanie lokalu mieszkalnego jest niezależne od korzystania z innych lokali.

Co do zasady, spełnienie tych wymagań stwierdza starosta w formie zaświadczenia (art. 2 ust. 3 powołanej ustawy).

Zaświadczenie nie jest jednak konieczne, gdy odrębna własność lokalu ustanawiana jest w sądowym postępowaniu o zniesienie współwłasności nieruchomości albo w postępowaniu o dział spadku (podział majątku wspólnego). Sąd władny jest w tym zakresie skorzystać z opinii biegłego specjalisty w zakresie spraw architektoniczno-budowlanych. Sąd nie jest też związany zaświadczeniem starosty i dokonuje oceny w tym zakresie samodzielnie, przy czym stanowisko tego organu powinno być wzięte pod rozwagę i ocenione jak każdy inny dowód z dokumentu (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 13 marca 1997 r., III CKN 14/97, OSNC 1997/7–8, poz. 115; z 6 listopada 2002 r., III CKN 1372/00, LEX nr 75281; z 4 czerwca 2003 r., I CKN 447/01, LEX nr 83839 i z 5 lutego 2010 r., III CSK 195/09, LEX nr 585823).

Biegła sądowa z zakresu budownictwa A. B. wskazała w opinii z dnia 30 października 2017 r. (k.467-468) zakres prac przystosowawczo-modernizacyjnych koniecznych do wykonania w związku z przyjętym podziałem budynku na dwa odrębne lokale:

1.  oddzielenie na parterze poszczególnych lokali ścianą o grubości ściany nośnej, przy uwzględnieniu, że dokonana częściowa przebudowa ściany działowej nie spełnia odpowiednich norm,

2.  zamurowanie wejścia tylnego do budynku od strony elewacji wschodniej,

3.  wykonanie w ścianie północnej drzwi wejściowych do lokalu nr (...) w miejscu istniejącego okna,

4.  korekta instalacji wewnętrznych w lokalach, aby uzyskać możliwość odrębnego opomiarowania wszystkich mediów w obu lokalach oraz zapewnić niezależność ich funkcjonowania (instalacje: wodociągowa, kanalizacja, sanitarna, gazowa, elektryczna, c.o.),

5.  w przypadku zmiany funkcji lokalu nr (...) z usługowej na mieszkalną – wykonanie prac adaptacyjno-modernizacyjnych zgodnie z projektem budowlanym.

Pomimo tego, Sąd Rejonowy nie zlecił biegłej sporządzenia opinii w celu ustalenia, czy lokale, które mają być wyodrębnione w budynku przy ul. (...) w O. są ostatecznie samodzielne, bez czego ustanowienie odrębnej ich własności nie jest możliwe.

Nawet jednak bez tej opinii można stwierdzić, że obecnie nie jest na pewno spełniony wymóg samodzielności w odniesieniu do lokalu na piętrze i na poddaszu, albowiem jest bezsporne, że wskutek działania wnioskodawcy lokal ten został odcięty od mediów.

Skoro zatem przynajmniej jeden z lokali nie jest samodzielny, to niemożliwe staje się dokonanie podziału majątku wspólnego w zakresie nieruchomości opisanej w pkt 1 a) zaskarżonego postanowienia w sposób określony w punkcie I podpunkty 1. i 2. tego orzeczenia.

Niedopuszczalna jest sytuacja, gdy wskutek działania jednego ze współwłaścicieli lokal mieszkalny, który miałby jemu przypaść w wyniku podziału, uzyskuje dostęp do wszystkich mediów kosztem drugiego lokalu poprzez pozbawienie go tych mediów. Skoro wyjście ze współwłasności ma nastąpić poprzez ustanowienie własności samodzielnych lokali mieszkalnych, to w interesie obojga współwłaścicieli jest, by każdy z wyodrębnianych lokali miał zapewniony dostęp do wszystkich instalacji, czego wyrazem jest przepis art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali , zgodnie z którym, jeżeli uczynienie zadość przesłance samodzielności lokali wymaga wykonania robót adaptacyjnych, sąd może w postanowieniu wstępnym, uznającym żądanie ustanowienia odrębnej własności lokali w zasadzie za usprawiedliwione, upoważnić zainteresowanego uczestnika postępowania do ich wykonania – tymczasowo na jego koszt, a w razie przeszkód stawianych przez innych uczestników, sąd może wydać stosowne nakazy lub zakazy.

W takiej sytuacji należało uznać, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał tu istoty sprawy, co skutkuje uchyleniem zaskarżonego postanowienia w punkcie I podpunkty 1. i 2. w zakresie wyodrębnienia i przyznania samodzielnej własności lokali mieszkalnych, a także w punkcie I podpunkt 3. w całości (co do pozostawienia we współwłasności wnioskodawcy i uczestniczki – po ½ części działki gruntu opisanej w punkcie I a).

Konsekwencją tego jest uchylenie postanowienia w zakresie ustalenia wartości majątku wspólnego (punkt II) oraz orzeczenia o kosztach postępowania i kosztach sądowych (punkty: VI, IX, X i XI), albowiem to następuje w razie zakończenia sprawy w instancji (art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 300 z późn. zm.).

Uchyleniu podlega także orzeczenie zawarte w punkcie IV zaskarżonego orzeczenia.

Przede wszystkim należy zauważyć, że w części wstępnej uzasadnienia postanowienia Sąd Rejonowy nie wskazał, jakiej kwoty od uczestniczki z tytułu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny domagał się wnioskodawca. W dalszej części uzasadnienia wskazano jedynie na kolejne pisma M. L. (1) (k.558v.), ale bez określenia wysokości żądania.

Brak jest ustalenia konkretnych nakładów wnioskodawcy, ich wartości i daty dokonania w odniesieniu do wskazanych w piśmie procesowym z dnia 4 września 2013 r. Sąd pierwszej instancji ograniczył się tu do zbiorczego określenia nakładów i sformułowania, że pozytywnie zweryfikował część z nich w kwocie 14.018,81 zł.

Takie rozstrzygnięcie nie poddaje się kontroli instancyjnej.

W odniesieniu do nakładów wskazanych w piśmie procesowym z dnia 15 listopada 2017 r., Sąd Rejonowy uwzględnił wskazane w fakturach wydatki na zakup materiałów budowlanych w kwocie 222,31 zł, folii nabytej za 19,98 zł oraz koszty usługi dekarskiej i wykonania pokrycia dachowego w łącznej kwocie 23.900 zł. Orzeczenie to jest niezrozumiałe. To, że wnioskodawca poniósł określone wydatki nie oznacza, że taka jest wysokość nakładu na nieruchomość wspólną, albowiem ta powinna być ustalona w formie ułamka w odniesieniu do wartości nieruchomości. Innymi słowy, nie chodzi tu o rozliczenie kwoty faktycznie zapłaconej, lecz o ustalenie, jakiej części wartości budynku ona odpowiada..

Niezrozumiałe jest również rozliczenie nakładów wskazanych w piśmie procesowym z dnia 1 grudnia 2017 r., albowiem Sąd ograniczył się do stwierdzenia, że dotyczą one wykonania nowego przyłącza energii elektrycznej, do którego miało dojść wskutek pozbawienia lokalu na piętrze i poddaszu dostępu do tej instalacji. Jak już wcześniej wyjaśniono, w interesie obojga współwłaścicieli jest zapewnienie dostępu każdego lokalu, który ma zostać wyodrębniony jako własność, do wszystkich instalacji, a zatem dopiero całościowe koszty niezbędnych robót adaptacyjnych w tym zakresie podlegają rozliczeniu stosownie do udziałów we współwłasności.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

W dalszym postępowaniu należy ustalić, czy lokale mieszkalne planowane do wyodrębnienia w budynku mieszkalnym przy ulicy (...) w O. są samodzielne w rozumieniu przepisów powołanej ustawy o własności lokali mieszkalnych.

W tym celu niezbędne jest zlecenie opinii biegłemu z zakresu budownictwa (wskazana byłaby biegła, która już sporządzała opinię w sprawie), przy czym już teraz wiadomo, że wymogu samodzielności nie spełnia lokal na piętrze i na poddaszu, który nie ma dostępu do instalacji, a zatem należy ustalić zakres niezbędnych prac adaptacyjnych w tym zakresie i stosownie do potrzeb orzec o ich wykonaniu w trybie art. 11 ust. 2 cyt. ustawy.

Jeżeli nastąpi ustanowienie własności lokali, to należy pamiętać, że sposób ustalenia udziałów w nieruchomości wspólnej reguluje przepis art. 3 ust. 3 i 4 ustawy o własności lokali mieszkalnych.

Co do żądania rozliczenia nakładów z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek wspólny, należy przede wszystkim określić, jakiej kwoty od uczestniczki domaga się M. L. (1), a następnie, w oparciu o przedstawione dotychczas przez niego dowody, ustalić, jakie konkretnie nakłady, kiedy i w jakiej wysokości zostały poczynione, a w związku z tym, czy podlegają one rozliczeniu, przy uwzględnieniu wcześniejszych uwag co do nakładów na wykonanie pokrycia dachowego i nowego przyłącza energii elektrycznej.

Odrzucono apelację w części dotyczącej rozstrzygnięcia zawartego w punkcie V zaskarżonego postanowienia, albowiem Sąd Rejonowy zasądził tu od M. L. (1) na rzecz M. L. (2) kwotę 1.701 zł, tytułem połowy pożytków z nieruchomości, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie, a zatem uczestniczka nie ma interesu prawnego we wniesieniu apelacji od takiego orzeczenia, natomiast brak podstaw do żądania zmiany tego postanowienia poprzez zasądzenie od M. L. (1) na rzecz M. L. (2) kwoty (...) zł, tytułem połowy pożytków z nieruchomości opisanej w pkt I a) postanowienia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie, albowiem Sąd Rejonowy nie oddalił w puncie V swojego postanowienia wniosku uczestniczki o zasądzenie na jej rzecz od wnioskodawcy kwoty powyżej 1.701 zł, a zatem brak jest tu przedmiotu zaskarżenia.

Odrzuceniu podlega również apelacja w zakresie orzeczenia zawartego w punkcie VIII postanowienia Sądu pierwszej instancji, albowiem pomimo formalnego jego zaskarżenia, brak w apelacji sprecyzowanego żądania w tym zakresie. Zauważyć należy, że na wskazaną w apelacji wartość przedmiotu zaskarżenia w kwocie (...)zł składają się, jak wyjaśniono w uzasadnieniu apelacji (k.575), następujące kwoty: (...) zł jako wartość nieruchomości przy ul. (...), albowiem uczestniczka zakwestionowała sposób jej podziału, (...)zł zasądzona w punkcie IV od M. L. (2) na rzecz M. L. (1) tytułem zwrotu nakładów i (...) zł tytułem pożytków, która to kwota nie została zasądzona od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki w punkcie V, brak natomiast jakiegokolwiek odniesienia do nakładów poczynionych przez uczestniczkę z jej majątku osobistego na majątek wspólny.

W tej części orzeczenie zapadło na podstawie art. 373 w zw. z art. 370 i art. 13 § 2 k.p.c.

SSO Anna Pać-Piętak SSO Cezary Klepacz SSO Sławomir Buras