Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Małgorzata Kuracka

Sędzia SA– Krzysztof Tucharz

Sędzia SO (del.) – Beata Waś (spr.)

Protokolant: – st. sekr. sąd. Ewelina Murawska

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa C. D.

przeciwko Grupa (...) Sp. z o.o. w P.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 29 października 2012 r.

sygn. akt XVII AmC 4993/11

oddala apelację.

Sygn. akt VI ACa 284/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 28 lipca 2011 r. wniesionym przeciwko Grupie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P., C. D. domagał się uznania za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania w obrocie z konsumentami następujących postanowień zamieszczonych we wzorcu umowy o nazwie „Regulamin (...)” oraz „Załącznik nr (...)do Regulaminu (...)”:

1. w art. 5 pkt 5.8 Regulaminu (...) o treści: „Sprzedający zobowiązany jest określić sposób zapłaty za Towar zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. W przypadku, gdy Sprzedający wskazał sposób zapłaty przelewem na rachunek bankowy, zobowiązany jest udostępnić Kupującym realizację przelewu w ramach usługi Płacę z (...) za zakupy, na zasadach określonych w Załączniku Nr (...) do Regulaminu, w szczególności Sprzedający jest zobowiązany wypełnić formularz konfiguracyjny na stronach (...), w sekcji Płacę z (...), potwierdzając dane osobowe, teleadresowe, nr konta bankowego oraz inne dane niezbędne do jego identyfikacji.”;

2. w art. 1 pkt 1.5 Załącznika nr (...) do Regulaminu (...) o treści: „W ramach usługi Płacę z (...) za zakupy, Agent Rozliczeniowy posługuje się wyspecjalizowanymi instytucjami finansowymi, które dobiera z zachowaniem należytej staranności w wyborze. Do czasu udostępnienia środków Użytkownikowi, Agent Rozliczeniowy rozporządza otrzymanymi środkami, według własnego uznania, zgodnie z przepisami prawa polskiego.”;

3. w art. 2 punkt 2.2. Załącznika nr (...) do Regulaminu (...) o treści: „Każda 7 osoba poprzez wyrażenie woli korzystania z usługi (...) za zakupy, wyraża zgodę na automatyczne przekazanie danych osobowych przez Grupa (...) Sp. z o.o. do Agenta Rozliczeniowego, w celu prawidłowego świadczenia usług w ramach usługi Płacę z (...) za zakupy, a także oceny ryzyka zawieranej transakcji. Postanowienia art. 5 niniejszego Regulaminu stosuje się odpowiednio.”;

4. w art. 3 punkt 3.5 Załącznika nr (...) do Regulaminu (...) o treści: „W przypadku wypłat środków zgromadzonych przez Użytkownika, dokonywanych przekazem pocztowym bądź przelewem na zagraniczny rachunek bankowy, zlecenia realizowane są dwa razy w miesiącu t.j. 14 dnia miesiąca oraz ostatniego dnia miesiąca. Wypłaty, o których mowa w zdaniu poprzednim, poniżej kwoty 100 PLN, realizowane są raz w miesiącu t.j. ostatniego dnia miesiąca (jeżeli 14 dzień miesiąca lub ostatni dzień miesiąca przypadają w sobotę lub niedzielę bądź dzień ustawowo wolny od pracy, zlecenie wypłaty realizowane jest w kolejnym dniu roboczym). Zastrzeżenie, o którym mowa w art. 4.2. pkt. c stosuje się odpowiednio.”;

5. w art. 5 pkt 5.9. Regulaminu (...) o treści: „Wystawiając Aukcję Sprzedający wyraża zgodę na jej publikację w celach promocyjnych w (...) bądź innych serwisach internetowych prowadzonych przez partnerów Grupy (...).”;

6. w art. 6 pkt 6.13 Regulaminu (...) o treści: „Do ceny ustalonej zgodnie z niniejszym artykułem Sprzedający może doliczyć jedynie koszty przesyłki bądź transportu Towaru w rzeczywistej wielkości. Poza powyższymi Sprzedający nie może doliczać jakichkolwiek innych kwot podwyższających cenę należną od Kupującego.”;

7. w art. 7 pkt 7.7 Regulaminu (...) o treści: „Sprzedający nie mogą wyłączyć ani ograniczyć praw do rękojmi przysługujących Kupującym, nawet w przypadku, gdy sprzedaż nie ma charakteru sprzedaży konsumenckiej. Rękojmia nie rozciąga się na wady Towaru, o których Kupujący wiedział, w szczególności na te, które Sprzedający ujawnił w opisie Aukcji.”

W uzasadnieniu pozwu, powód wskazał, że strony łączyła umowa, której przedmiotem były usługi świadczone przez (...)na warunkach określonych w Regulaminie, który nie był z nim negocjowany. Natomiast w trakcie obowiązywania umowy (...) dokonywało zmian w regulaminie serwisu, wprowadzając m.in. usługę pod nazwą „Płacę z (...)” (dalej: (...)), a korzystanie z tej opcji stało się obowiązkowe. Zgodnie z artykułem 1 punkt 1.7 Załącznika nr 8 do Regulaminu „Świadczenie usług przez Agenta Rozliczeniowego w ramach usługi Płacę z (...) za zakupy dla Użytkownika (...) podlegają opłatom wskazanym w art. 8 i 9 niniejszego Regulaminu” i chociaż w momencie wniesienia powództwa, opłaty te wynoszą 0 złotych, to zdaniem powoda w każdej chwili mogą być ustalone na dowolnym poziomie. Ponadto, według powoda narzucenie obowiązku korzystania z usługi, świadczonej przez wyznaczonego pośrednika jest niezgodne z prawem.

Powód wskazał też, że art. 1 punkt 1.5 Załącznika nr (...) do Regulaminu (...) pozwala Agentowi Rozliczeniowemu na swobodne dysponowania pieniędzmi, które nie są jego własnością poprzez dokonywanie dowolnych transakcji, zaciąganie zobowiązań pod ich zastaw itp. Jednocześnie w myśl art. 3 pkt 3.5 niniejszego Załącznika nie jest możliwa wypłata środków należących do Sprzedającego, bowiem Grupa (...) zastrzega sobie prawo dysponowania nie swoimi środkami nawet przez miesiąc. Również wyrażenie zgody na przekazanie danych osobowych nie powinno odbywać się automatycznie, ale powinno być zadeklarowane osobna klauzulą. Z kolei art. 5 pkt 5.9 Regulaminu jest w ocenie powoda niezgodny z prawem, gdyż pozwala na bezpłatne korzystanie z pracy innych osób, celem osiągnięcia przychodu. Zapis ten może być również niezgodny z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Co się zaś tyczy art. 6 pkt 6.13 Regulaminu (...) to zabrania on doliczania do ceny towaru kosztów innych niż rzeczywisty koszt przesyłki, chociaż w niektórych przypadkach stosuje się różne materiały zabezpieczające przesyłkę, których koszt nie jest możliwy do wyliczenia.

Natomiast ostatni z kwestionowanych zapisów narzuca obowiązek udzielenia rękojmi Kupującemu, nawet w przypadku, gdy sprzedaż nie ma charakteru sprzedaży konsumenckiej, co stanowi nieuprawnione rozszerzenie aktu wyższego rzędu.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasadzenie kosztów procesu, wskazując że w związku z posiadaniem przez powoda statusu przedsiębiorcy, nie posiada on legitymacji czynnej do wniesienia powództwa w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

Natomiast w przypadku nieuwzględnienia powyższej argumentacji, pozwany wskazał, że (...) to serwis transakcyjny umożliwiający internautom zawieranie umów w sieci Internet z wykorzystaniem gotowych i łatwych w użyciu narzędzi informatycznych udostępnionych w serwisie pozwanego i że stosownie do regulacji ustawy z dnia 18 lipca 2001 roku o świadczeniu usług drogą elektroniczną pozwany nieodpłatnie udostępnia użytkownikom Regulamin przed zawarciem umowy o świadczenie usług, w taki sposób, który umożliwia im pozyskanie, odtwarzanie i utrwalanie treści Regulaminu za pomocą systemu teleinformatycznego, którym posługuje się pozwany. Specyfika Serwisu obejmuje zatem możliwość swobodnego kształtowania przez jego użytkowników treści aukcji, a tym samym warunków transakcji. Użytkownicy mogą wystawić aukcje, czyli zaprezentować oferowane do sprzedaży towary (lub usługi), załączając ich opis i zdjęcia, a także preferowany sposób dostawy towaru i płatności. Natomiast celem kwestionowanego Regulaminu (...) jest określenie przejrzystych i sprawiedliwych zasad budowania stosunku zobowiązaniowego pomiędzy Użytkownikami Serwisu, kształtowanie pozytywnych standardów transakcji oraz ograniczenie niepożądanych działań użytkowników wpływających niekorzystnie na równorzędność stron umów zawieranych w Serwisie. Pozwany wskazał też, że w stosunku do niego konsument w rozumieniu art. 22 ^{( 1)} k.c. zdecydowanie częściej występuje w serwisie w roli kupującego i to zazwyczaj kupujący jest podmiotem, zgłaszającym nieprawidłowości związane z zawieraniem czy realizacją umów. Podniósł również, że zarzuty powoda odnoszą się do jego indywidualnej sytuacji dotyczącej tylko jednej strony stosunku zobowiązaniowego, tj. sprzedawcy, pomijając jakąkolwiek argumentację korzystną dla kupujących. Ponadto według pozwanego zakwestionowanych postanowień nie można zakwalifikować jako niedozwolone, bowiem nie realizują łącznie wszystkich przesłanek z art. 385 ^{( 1 )}k.c.

Wyrokiem z dnia 29 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w punkcie I. uznał wymienione wyżej, a kwestionowane w pozwie postanowienia „Regulaminu (...)” oraz „Załącznika Nr (...) do Regulaminu (...)” za niedozwolone i zakazał pozwanemu ich wykorzystywania w obrocie z konsumentami; w punkcie II. zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 600,00 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony z mocy prawa; zaś w punkcie III. zarządził publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanego.

Sąd Okręgowy ustalił, że pozwany Grupa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. przy ul. (...), utworzona 20 listopada 2006 r. jest przedsiębiorcą i figuruje Krajowym Rejestrze Sadowym pod numerem (...), prowadząc działalność usługową m. in. w zakresie pośrednictwa w sprzedaży miejsca na cele reklamowe w mediach elektronicznych (Internet).

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej (...) w obrocie z konsumentami posługuje się wzorcami umów o nazwie: „Regulamin (...)” oraz „Załącznik nr (...) do Regulaminu (...)”.

Wzorzec umowy o nazwie: „Regulamin (...)” zawiera między innymi postanowienia o treści:

1. „Sprzedający zobowiązany jest określić sposób zapłaty za Towar zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. W przypadku, gdy Sprzedający wskazał sposób zapłaty przelewem na rachunek bankowy, zobowiązany jest udostępnić Kupującym realizację przelewu w ramach usługi (...) za zakupy, na zasadach określonych w Załączniku Nr (...) do Regulaminu, w szczególności Sprzedający jest zobowiązany wypełnić formularz konfiguracyjny na stronach (...), w sekcji Płacę z (...), potwierdzając dane osobowe, teleadresowe, nr konta bankowego oraz inne dane niezbędne do jego identyfikacji.”;

2. „Wystawiając Aukcję Sprzedający wyraża zgodę na jej publikację w celach promocyjnych w (...) bądź innych serwisach internetowych prowadzonych przez partnerów Grupy (...).”;

3. „Do ceny ustalonej zgodnie z niniejszym artykułem Sprzedający może doliczyć jedynie koszty przesyłki bądź transportu Towaru w rzeczywistej wielkości. Poza powyższymi Sprzedający nie może doliczać jakichkolwiek innych kwot podwyższających cenę należną od Kupującego.”;

4. „Sprzedający nie mogą wyłączyć ani ograniczyć praw do rękojmi przysługujących Kupującym, nawet w przypadku, gdy sprzedaż nie ma charakteru sprzedaży konsumenckiej. Rękojmia nie rozciąga się na wady Towaru, o których Kupujący wiedział, w szczególności na te, które Sprzedający ujawnił w opisie Aukcji.”;

Z kolei wzorzec umowy o nazwie „Załącznik Nr (...) do Regulaminu (...)” zawiera następujące zapisy:

1. „W ramach usługi (...) za zakupy, Agent Rozliczeniowy posługuje się wyspecjalizowanymi instytucjami finansowymi, które dobiera z zachowaniem należytej staranności w wyborze. Do czasu udostępnienia środków Użytkownikowi, Agent Rozliczeniowy rozporządza otrzymanymi środkami, według własnego uznania, zgodnie z przepisami prawa polskiego.”;

2. „Każda osoba poprzez wyrażenie woli korzystania z usługi Płacę z (...) za zakupy, wyraża zgodę na automatyczne przekazanie danych osobowych przez Grupa (...) Sp. z o.o. do Agenta Rozliczeniowego, w celu prawidłowego świadczenia usług w ramach usługi Płacę z (...) za zakupy, a także oceny ryzyka zawieranej transakcji. Postanowienia art. 5 niniejszego Regulaminu stosuje się odpowiednio.”;

3. „W przypadku wypłat środków zgromadzonych przez Użytkownika, dokonywanych przekazem pocztowym bądź przelewem na zagraniczny rachunek bankowy, zlecenia realizowane są dwa razy w miesiącu tj. 14 dnia miesiąca oraz ostatniego dnia miesiąca. Wypłaty, o których mowa w zdaniu poprzednim, poniżej kwoty 100 PLN, realizowane są raz w miesiącu tj. ostatniego dnia miesiąca (jeżeli 14 dzień miesiąca lub ostatni dzień miesiąca przypadają na sobotę lub niedzielę bądź dzień ustawowo wolny od pracy, zlecenie wypłaty realizowane jest w kolejnym dniu roboczym). Zastrzeżenie, o którym mowa w art. 4.2. pkt. c. stosuje się odpowiednio.”

Działalność agenta rozliczeniowego w 2011 r. podlegała zasadom opisanym w ustawie o elektronicznych instrumentach płatniczych. Jedną z istotnych zasad było zezwolenie na prowadzenie systemu autoryzacji i rozliczeń wyłącznie na podstawie zgody Prezesa NBP dla podmiotów spełniających wymagania opisane w tej ustawie. (...) spełniło wymagania ustawowe i otrzymało zgodę Prezesa NBP na wprowadzenie takiego systemu w 2007 r. Świadczenie tej usługi jest regulowane przepisami ustawy w związku z czym (...) zawarła umowę z (...) na świadczenie usługi (...) dla użytkowników (...), którzy decydują się na jej korzystanie. Koszty obsługi transakcji są pokrywane przez (...). Sprzedający nie musi włączać usługi (...), natomiast sprzedawcy chcą ją włączać. Z usługi (...) rezygnują sprzedawcy, którzy są zainteresowani dostarczaniem towarów za zaliczeniem pocztowym lub przy odbiorze osobistym. Rachunek płatniczy sprzedającego jest uznawany w momencie pozytywnej autoryzacji transakcji przez instytucję finansową, czyli bank lub visa. Po uznaniu rachunku płatniczego sprzedawca może zlecić przelew na swój rachunek bankowy. Przelew realizowany jest w następnym dniu roboczym po złożeniu dyspozycji. Oznacza to, że w przypadku płatności kartą sprzedawca otrzymuje pieniądze na swój rachunek bankowy zanim otrzyma je (...), a w przypadku szybkich płatności internetowych sprzedawca otrzymuje pieniądze na rachunek w czasie porównywalnym do przelewu międzybankowego, czyli ok. 1 dnia roboczego. Jeżeli ktoś nie ma rachunku bankowego, to możliwe jest funkcjonowanie (...) i wtedy środki przesyłane są przekazem pocztowym. (...) otrzymuje wówczas dane osobowe, które są wykorzystywane do realizowania przekazów. W 2011 r. były one realizowane dwukrotnie w miesiącu, ale poniżej kwoty 100 złotych - raz w miesiącu. Bez ograniczeń było rozumiane jako bez ograniczeń maksymalnych.

Usługa przelewów pocztowych kierowana jest do sprzedawców nieprowadzących sprzedaży na znaczną skalę. Wynika to z braku zastosowania środków identyfikacji, o których mowa w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Dla osób, które nie posiadają rachunku bankowego w Polsce przygotowano taki wariant usługi, przewidujący rzadsze wypłaty z rachunku płatniczego. Ustawa wymaga identyfikacji dla transakcji przekraczających określone progi, natomiast taka konstrukcja usługi dla sprzedawców, nieposiadających rachunku bankowego w Polsce, wynika z faktu, że instytucje finansowe, czyli banki nie oferują narzędzi do automatycznego zlecania płatności wychodzących w związku z czym, dla tych klientów proces jest obsługiwany ręcznie. Oznacza to ręczne przygotowanie poleceń przelewu i dostarczenie ich do dostarczyciela, czyli (...). Ustawa nie ograniczała w żaden sposób możliwości dysponowania środkami przez agenta rozliczeniowego. W ustawie o usługach płatniczych podtrzymano tę zasadę i wskazano, że instytucja płatnicza przy zachowaniu określonych reguł może dysponować środkami otrzymanymi w celu realizacji transakcji. Zasady dotyczą możliwości inwestowania środków przez instytucję płatniczą, czyli również przez agenta rozliczeniowego w płynne aktywa o niskim stopniu ryzyka, w tym obligacje, lokaty terminowe.

W czasie gdy przygotowywano „Regulamin (...)”, działalność agenta rozliczeniowego była nieznana na rynku. Według ustawy o usługach płatniczych jest pojęcie rachunku płatniczego, który nie jest rachunkiem bankowym. W okresie, gdy nie było ustawy o usługach płatniczych środki należące do sprzedawców nazywane były „walletami” użytkowników, natomiast zlecanie wypłat z „walletu” mogło odbywać się na rachunek bankowy lub przekazem pocztowym. Rachunek płatniczy to pojęcie oznaczające z technicznego punktu widzenia zbliżoną funkcjonalność do portfela elektronicznego, czyli „walletu” użytkownika. Rachunki płatnicze może prowadzić instytucja płatnicza, czyli m.in. (...).

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał, kwestionowane przez powoda klauzule umowne za niedozwolone.

W pierwszej kolejności powołując się na dyspozycję art. 479 ³⁶ k.p.c. i art. 479 ³⁸ k.p.c. Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotem postępowania prowadzonego przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie jest kontrola i analiza postanowień konkretnej, zawartej przez strony umowy, lecz kontrola abstrakcyjna wzorca umownego stosowanego przez przedsiębiorcę w obrocie z konsumentami, którego postanowienia mogłyby kształtować treść stosunku prawnego w przypadku zawarcia umowy konsumenckiej.

Następnie Sąd Okręgowy stwierdził, że powodowi przysługiwała czynna legitymacja procesowa do wytoczenia powództwa.

Sąd I instancji stwierdził, że w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone taką legitymację posiada każdy, kto według oferty zawartej we wzorcu mógłby ze składającym ofertę zawrzeć umowę zawierającą niedozwolone postanowienia umowne, a powództwo może wytoczyć także organizacja pozarządowa, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów, powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów oraz Prezes UOKiK. Nie chodzi zatem o podmiot, który zawarł umowę, ale również o podmiot, który „potencjalnie” może zawrzeć umowę, co zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego oznacza nieograniczony a priori krąg podmiotów czynnie legitymowanych, a zarazem na publiczny charakter skargi w sprawach abstrakcyjnej kontroli wzorca umownego. Podmioty wymienione w art. 479 ³⁸ § 1 k.p.c. nie są związane stosunkiem materialnoprawnym z podmiotem stosującym wzorzec umowny, a także nie muszą legitymować się interesem prawnym. Tym samym powództwa o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone nie musi wytaczać strona zawartej już umowy, ale może to zrobić nawet podmiot niezwiązany postanowieniami żadnej umowy.

I chociaż dominujący jest pogląd, że powodem dochodzącym abstrakcyjnej kontroli wzorca może być wyłącznie konsument (w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.), to Sąd Okręgowy miał na uwadze, że z przedłożonego przez pozwanego wydruku z ewidencji działalności gospodarczej miasta B. dotyczącego powoda C. D. (data wydruku: 30 sierpnia 2011 r.) wynikało, iż w dniu wniesienia powództwa (28 lipca 2011 r.) działalność gospodarcza powoda była zawieszona (od dnia 1 stycznia 2011 r.). Tym samym zdaniem Sądu I instancji pozwany nie wykazał, by powód posiadał status przedsiębiorcy, a niniejsze postępowanie może mieć związek z działalnością gospodarczą prowadzoną przez powoda w Serwisie.

Wskazując warunki uznania postanowienia umownego za abuzywne na gruncie art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. Sąd Okręgowy stwierdził, że postanowienia, których uznania za niedozwolone żąda powód stanowią integralną część wzorców umowy dotyczących świadczenia usługi w zakresie umożliwienia użytkownikom zawierania umów sprzedaży w serwisie transakcji online o charakterze otwartym, w ramach którego organizowane są aukcje elektroniczne i konsument podpisując „Regulamin (...)” oraz „Załącznik nr (...) do Regulaminu (...)” akceptuje regulaminy oraz zobowiązuje się je przestrzegać. Tym samym kwestionowane postanowienia jako pochodzące z wzorców umowy, nie stanowią przedmiotu indywidualnego uzgodnienia stron, ani też nie podlegają negocjacjom w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 3 zd. 2 k.c.

Za irrelewantną uznał także Sąd Okręgowy argumentację pozwanego, iż stosując przedmiotowe zapisy dąży on do wyrównania nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron transakcji internetowych, bowiem jako konsumenta faktycznie chroni jedynie interes z punktu widzenia kupującego.

Sąd Okręgowy wskazał, że Grupa (...) nie jest stroną transakcji dokonywanych pomiędzy użytkownikami, będąc jedynie swego rodzaju „pośrednikiem” pomiędzy stronami. Użytkownikami są natomiast zarówno kupujący, jak i sprzedający, i to właśnie oni są w stosunku do pozwanego konsumentami w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Pozwany powinien zatem traktować wszystkich uczestników jednakowo, bez uprzywilejowania którejkolwiek z nich. Jak bowiem zaznaczył Sąd I instancji nie ma przeciwwskazań, żeby kupującym był również profesjonalista.

Co więcej, Sąd Okręgowy podniósł, że pozwany z góry potraktował Sprzedającego jako prowadzącego działalność gospodarczą, pomimo, że może on korzystać z serwisu również jako osoba prywatna, czy nawet niebędąca wcale przedsiębiorcą. Świadczy o tym chociażby art. 9.1. Regulaminu określający, że serwis udostępniany jest odpłatnie, zaś wszystkimi opłatami obciążony jest sprzedający.

Dokonując analizy zakwestionowanych klauzul umownych, Sąd I instancji stwierdził, że pozostają one w sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy konsumentów.

Odnośnie pierwszego spornego zapisu Sąd Okręgowy stwierdził, że usługa (...) polega na pośredniczeniu podmiotu trzeciego posiadającego status agenta rozliczeniowego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych, tj. spółkę (...) S.A. w rozliczeniach pomiędzy, kupującym a sprzedającym. Sąd uznał, że faktycznie usługa ta jest niebywale dogodną formą płatności. Nie może jednak ujść uwadze Sądu, że pomimo umożliwienia użytkownikom dokonania wyboru, czy chcą z takiej formy skorzystać; konsument - sprzedający niejako jest do tego przymuszany. Chociażby pośrednio, ponieważ pozostałe formy są zdecydowanie mniej korzystne i powodują szereg utrudnień, skłaniając tym samym do udostępnienia usługi (...). Negatywne aspekty stanowią między innymi terminy związane z pozostałymi, alternatywnymi rodzajami płatności, przekazów pocztowych i przelewów na konto zagraniczne. Nie bez znaczenia jest również okoliczność, że w przypadku nie posiadania rachunku bankowego a zamiarem skorzystania z usługi (...) użytkownik zmuszony zostaje albo założyć rachunek bankowy albo użyć opcji przekazu pocztowego (z niedogodnymi terminami realizacji). Ponadto, Sąd nie podziela stanowiska pozwanego, że usługa (...) jest nieodpłatna, ponieważ Sprzedający uiszcza opłaty za możliwość udostępnienia swoich ofert w serwisie (...).

Kolejne postanowienie również jest abuzywne, ponieważ jak słusznie wskazał powód pozwala ono Agentowi Rozliczeniowemu na swobodne dysponowanie pieniędzmi, należącymi do poszczególnych użytkowników. W ocenie Sądu każdy użytkownik serwisu powinien mieć możliwość rozporządzania swoimi środkami pieniężnymi bez ograniczeń. Na rozprawie z dnia 8 października 2012 r., świadek zeznał że w ustawie o usługach płatniczych wskazano, że instytucja płatnicza, przy zachowaniu określonych zasad, może dysponować środkami otrzymanymi w celu realizacji transakcji. Jednocześnie świadek nadmienił, iż zasady te dotyczą możliwości inwestowania środków przez instytucję płatniczą, czyli również przez agenta rozliczeniowego, w płynne aktywa o niskim stopniu ryzyka, w tym obligacje, lokaty terminowe. Ponadto, pomimo zapewnień świadka, że w przypadku płatności kartą, sprzedawca otrzymuje pieniądze na rachunek, na swój rachunek bankowy zanim otrzyma je spółka (...); nie może ujść uwadze że w przypadku pozostałych form płatności i w zależności od jej rodzaju realizacja trwa zdecydowanie dłużej, powodując, że Agent Rozliczeniowy faktycznie jest władny rozporządzać tymi środkami, bez wiedzy ich właściciela. Tym samym oznacza to, że użytkownik powinien wyrazić uprzednio zgodę na to, aby osoba trzecia, jaką jest Agent Rozliczeniowy, dysponował jego finansami. Co więcej, niewątpliwie może w takiej sytuacji dojść, na podstawie art. 405 k.c., do bezpodstawnego wzbogacenia się Agenta Rozliczeniowego.

W kontekście art. 2 pkt 2.3. Załącznika nr (...) do Regulaminu (...) Sąd zważył, iż akceptacja na przekazanie danych osobowych winna być wyraźnie zadeklarowana przez użytkownika, a nie być przekazywana automatycznie. Tym bardziej, że użytkownik powinien być jasno, poinformowany w jakim celu te dane mają przekazane Agentowi Rozliczeniowemu.

Następne z kwestionowanych postanowień zastrzegające przez pozwanego niedogodne terminy po stronie konsumenta-sprzedającego w przypadku przekazów pocztowych i przelewów na zagraniczny rachunek bankowy również należy uznać za abuzywne. Podobnie jak w przypadku art. pkt 1.5 Załacznika nr (...) do Regulaminu (...) pojawia się kwestia dysponowania nie swoimi pieniędzmi oraz brak możliwości natychmiastowej wypłaty środków należących do użytkownika (który powinien mieć do nich stały i bezpośredni dostęp). Ponadto, zastrzeżenie budzi częstość realizacji przedmiotowych płatności oraz uzależnienie terminów przelewów od wysokości kwoty dokonywanego przelewu. Jeżeli konsument ma możliwość swobodnego wyboru dokonania płatności, to również tak samo winno być w odniesieniu do terminów poczynionych transakcji oraz ich wypłacenia, tj. możliwość skorzystania z tych środków finansowych. W konsekwencji zapis, w którym profesjonalista zastrzega sobie prawo do uzależnienia terminów przelewów od wysokości kwoty oraz ich realizacji maksymalnie 2 razy w miesiącu istotnie narusza prawa konsumentów i jest sprzeczny z dobrymi obyczajami.

Zdaniem Sądu chociaż cel art. 5 pkt 5.9. Regulaminu (...) jest korzystny dla użytkowników Serwisu, jednakże nie można pominąć faktu, iż w konkretnych przypadkach lub w określonych serwisach konsument - sprzedający niekoniecznie musi godzić się na publikacje z zamiarem promocji. Niewątpliwie użytkownik powinien mieć możliwość zdecydowania o losach swojej oferty, a nie mieć usługę promocyjną narzuconą odgórnie. Tym samym zapis ten jest niedozwolony.

Odnosząc się do szóstego z kwestionowanych postanowień Sąd Okręgowy wskazał, że zapis ten ma słuszny charakter bytu (aby nie zawyżać kosztów przesyłki). Jednakże dokonując analizy przedmiotowej klauzuli Sąd podzielił stanowisko powoda, iż niejednokrotnie trudno jest od początku (tj. od dnia wystawienia danego towaru na aukcji) ustalić rzeczywistą wysokość kosztów przesyłki. Cena ta może być zależna nie tylko od konsumenta - sprzedającego, ale również (a nawet przede wszystkim) od strony przeciwnej, jaką jest konsument - kupujący. Z reguły to przecież kupujący decyduje w jakiej formie chciałby mieć dostarczony zakupiony towar. Oczywiście koszt tej przesyłki powinien być pobrany w rzeczywistej wielkości. Niedozwolone jest jednak zastrzeżenie, iż „nie można doliczać jakichkolwiek innych kwot podwyższających cenę należną od Kupującego”, ponieważ strony mogłyby ostateczny koszt ustalać między sobą.

Ostatni kwestionowany zapis dotyczy pozbawienia możliwości wyłączenia lub ograniczenia prawa do rękojmi przez konsumenta - sprzedającego. Jak wskazał sam pozwany w odpowiedzi na pozew zgodnie z art. 558 § 1 k.c. strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jednakże w umowach z udziałem konsumentów ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w wypadkach określonych w przepisach szczególnych. Należy w tym miejscu wskazać, że ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz. 1176 ze zm.) nie przewiduje stosowania przepisów art. 556-581 k.c., tj. dotyczących rękojmi za wady. Tak więc druga część zdania pierwszego omawianej klauzuli, zgodna jest z powołaną ustawą, natomiast pierwsza część zdania jest jej rozszerzeniem, obejmującym również przepisy kodeksu cywilnego. Tym bardziej, że de facto zdanie drugie jest zaprzeczeniem zdania pierwszego, ponieważ z jednej strony konsument - sprzedający nie może wyłączyć rękojmi, zaś z drugiej „rękojmia nie rozciąga się na wady Towaru, o których Kupujący wiedział, w szczególności na te, które Sprzedający ujawnił w opisie Aukcji”.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy stwierdził, iż kwestionowane przez powoda postanowienia stanowią klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. i zakazał ich wykorzystywania w obrocie z konsumentami.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł stosownie do dyspozycji art. 113 ust. 1 oraz art. 96 ust 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 roku, Nr 167, poz. 1398), natomiast publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym i jej koszt, Sąd Okręgowy zarządził stosownie do art. 479 ⁴⁴ k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, który zaskarżając orzeczenie w całości zarzucił Sądowi I instancji:

1. naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. art. 299 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku pozwanego o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania powoda, pomimo, iż w sprawie pozostała niewyjaśniona okoliczność istotna dla jej rozstrzygnięcia - a mianowicie okoliczność czy powód prowadzi działalność gospodarczą, a przez to czy posiada legitymację procesową czynną w rozumieniu art. 479 ³⁸ k.p.c. w sprawach o uznanie postanowień wzorca umownego za niedozwolony, a w konsekwencji powyższego błędne ustalenie przez Sąd Okręgowy stanu faktycznego w niniejszej sprawie, poprzez przyjęcie, że powód nie jest przedsiębiorcą i posiada legitymację procesową czynną do wytoczenia powództwa w przedmiotowym postępowaniu;

2. naruszenie art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. przez błędne przyjęcie, że postanowienia wzorca umownego stosowanego przez pozwanego o nazwie „Regulamin (...)” oraz „Załącznik nr (...) do Regulaminu (...)”, które wymienione zostały w pkt I ust. 2-4 wyroku w części dotyczącej „Regulaminu (...)” oraz pkt I ust. 1-3 zaskarżonego wyroku w części dotyczącej „Załącznika nr (...) do Regulaminu (...)” kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy;

3. naruszenie art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. w zw. z art. 78 ust 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych poprzez przyjęcie, że postanowienie wzorca umownego stosowanego przez pozwanego o nazwie Regulamin (...), które wymienione zostało w pkt I ust. 1 zaskarżonego wyroku w części dotyczącej Regulaminu (...), kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy pomimo, iż wskazane powyżej postanowienie Regulaminu (...) pozostaje w zgodności z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa;

Podnosząc powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów procesu za obie instancje w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Ponadto apelujący wniósł o przeprowadzenie postępowania dowodowego w zakresie wskazanym w apelacji, w tym z przesłuchania powoda oraz dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i załączonych do niniejszej apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie podnieść należy, że Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne odnośnie stosowania przez pozwanego kwestionowanych klauzul, które to ustalenia Sąd Apelacyjny przyjmuje jako własne. Nie były one zresztą przez skarżącego kwestionowane. Skarżący kwestionował jedynie ustalenia Sądu I instancji w zakresie dotyczącym prowadzenia przez powoda C. D. działalności gospodarczej, co w konsekwencji miało wpłynąć na błędną ocenę Sądu odnośnie legitymacji procesowej czynnej po stronie powoda. W tym też zakresie skarżący wnosił o przeprowadzenie przez Sąd Odwoławczy postępowania dowodowego.

Odnosząc się zatem w pierwszej kolejności do zarzutu braku po stronie powoda legitymacji procesowej czynnej, wskazać należy, że Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie podziela stanowisko, iż powodem dochodzącym abstrakcyjnej kontroli wzorca umownego może być wyłącznie konsument, a zatem w myśl art. 22 ¹ k.c. osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą. Oceny czy mamy do czynienia z relacją przedsiębiorca – konsument w kontekście legitymacji procesowej stron należy jednakże dokonywać z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy.

Oceniając legitymację procesową powoda Sąd Apelacyjny miał zatem przede wszystkim na uwadze charakter prowadzonego przez pozwanego Serwisu, w ramach którego powód w stosunku do pozwanego stosującego postanowienia kwestionowanego Regulaminu (...) oraz Załącznika może występować zarówno w roli przedsiębiorcy jak i konsumenta.

Sam pozwany wskazał, iż nie może wykluczyć, że powód może posługiwać się w ramach serwisu (...) różnymi kontami, oraz, że nie posiada narzędzi informatycznych pozwalających na precyzyjne powiązanie danej osoby fizycznej z posiadanymi przez nią kontami użytkowników w ramach serwisu, a określenie zakresu i charakteru działalności użytkowników w serwisie (...) jest niezwykle utrudnione ze względu na posługiwanie przez użytkowników różnymi fantazyjnymi nazwami do oznaczenia swoich kont. Dodatkowo użytkownicy mogą posiadać wiele kont, a powiązane z nimi dane (różne dane adresowe, różne konta e-mail), eliminują efektywny wynik przeszukiwania baz danych.

Oznacza to, że niezależnie od przeprowadzenia wnioskowanych przez pozwanego dowodów z przesłuchania powoda i ustalenia czy prowadzi on działalność gospodarczą w środowisku online i offline - w tym nawet czy jako przedsiębiorca prowadzi on sprzedaż towarów bądź usług za pomocą Serwisu pozwanego, brak jest możliwości jednoznacznego ustalenia w jakim charakterze powód występuje w niniejszym postępowaniu /nie jest możliwe rozstrzygnięcie czy w niniejszej sprawie występuje on jako Sprzedający będący przedsiębiorcą, czy też konsumentem albo też jako kupujący będący przedsiębiorcą bądź też konsumentem/.

Skoro zatem powód mógłby zawrzeć umowę z pozwanym o korzystanie z Serwisu zawierającą kwestionowane postanowienia umowne zarówno jako konsument oraz jako przedsiębiorca, mając na względzie abstrakcyjny charakter kontroli kwestionowanych postanowień Regulaminu oraz Załącznika Nr (...), Sąd Apelacyjny ostatecznie podzielił stanowisko Sądu Okręgowego, że posiada on legitymację czynną w niniejszej sprawie.

W tym kontekście irrelewantna pozostawała wskazywana przez skarżącego kwestia ewentualnego ustalenia czy powód aktualnie zawiesił prowadzoną działalność gospodarczą, czy też wznowił jej prowadzenie oraz motywacja takiego działania powoda /chęć zaoszczędzenia należności publicznoprawnych/. Z tożsamych względów także podnoszona przez skarżącego okoliczność, oferowania przez powoda usług fotograficznych, czy też prowadzenie sklepu internetowego (...) i korzystanie w ramach tej działalności z Serwisu pozwanego, nie mogła zmienić oceny odnośnie legitymacji powoda do występowania w niniejszym procesie. Tym samym ewentualne przeprowadzenie postępowania dowodowego w tym zakresie /w tym w szczególności wnioskowane przez pozwanego przesłuchanie powoda/ na okoliczność prowadzenia przez niego działalności gospodarczej, uznać należało za niecelowe, co z kolei czyni zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. art. 299 k.p.c. niezasadnym.

Jeszcze raz bowiem podkreślić należy, że niezależnie od prowadzonej przez powoda działalności handlowej /także za pomocą serwisu pozwanego, charakter oferowanej przez pozwanego w ramach przedmiotowego serwisu usługi, umożliwia powodowi dokonanie także w ramach serwisu (...) incydentalnej sprzedaży lub kupna o charakterze prywatnym, w ogóle niezwiązanej z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą – i w tym zakresie występuje on w stosunku do pozwanego jako konsument.

Przechodząc do oceny dalszych zarzutów apelacji wskazać należy, że Sąd Apelacyjny nie podziela zarzutu naruszenia art. 385 ¹ § 1 k.c.

W pierwszej kolejności celem usystematyzowania dalszego wywodu zauważyć należy, że ocena abuzywności spornych postanowień na gruncie niniejszej sprawy, jest przez Sąd dokonywana wyłącznie w płaszczyźnie relacji pomiędzy pozwanym jako twórcą Serwisu oraz potencjalnym konsumentem, którym jak już wyżej nadmieniono w stosunku do Grupy (...) jest zarówno potencjalny sprzedający jak i kupujący, korzystający z Serwisu. Oba te podmioty obowiązane są bowiem do akceptacji określonych postanowień Regulaminu Serwisu, a dwie z kwestionowanych przez powoda klauzul /nr 3 i 4/, o czym wspomina sam skarżący, odnoszą się zarówno do sprzedającego jak i kupującego.

Przed dokonaniem analizy zarzutów apelacji odrębnie w stosunku do każdego z kwestionowanych postanowień zgodzić jedynie należy się jeszcze z argumentacją skarżącego, iż sprzeczność postanowienia wzorca umownego z dobrymi obyczajami nie jest równoznaczna z rażącym naruszeniem interesów konsumentów i że warunkiem uznania danej klauzuli za niedozwoloną w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c. jest łączne spełnienie przesłanek wymienionych w nim przesłanek abuzywności.

W myśl powyższego przepisu za niedozwolone może zostać uznane wyłącznie postanowienie wzorca umownego, które nie jest postanowieniem uzgodnionym indywidualnie, nie jest postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Jako sprzeczne z dobrymi obyczajami kwalifikowane są w szczególności wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron umowy, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami stosunku obligacyjnego. Natomiast o rażącym naruszeniu interesów konsumenta można mówić w przypadku prawnie relewantnego znaczenia tego nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy. I chociaż z reguły rażące naruszenie interesu konsumenta jest naruszeniem dobrych obyczajów, to może się również zdarzyć, że nie będzie podstaw do uznania zachowania sprzecznego z dobrymi obyczajami, za rażąco naruszające interes konsumenta (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 października 2010 r. w sprawie sygn. akt I CSK 694/09).

Mając powyższe na uwadze, mimo użycia przez Sąd Okręgowy na stornie 16 uzasadnienia /k. 192/ niefortunnego sformułowania, iż sporne klauzule „pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami i w konsekwencji rażąco naruszają interesy konsumentów”, w kontekście całościowej analizy treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku, brak jest zdaniem Sądu Apelacyjnego podstaw by kwestionować dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę w płaszczyźnie przesłanek z art. 385 ¹ § 1 k.c.

Nie ulega wątpliwości, że sporne postanowienia będące przedmiotem niniejszego postępowania są postanowieniami, które nie zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem bowiem pochodzą z wzorca umownego jakim jest Regulamin (...) czy też Załącznik nr (...) do tegoż Regulaminu, na których treść korzystający z Serwisu (...) - zarówno sprzedający jak i kupujący nie mają rzeczywistego wpływu. Nie są to również, postanowienia w sposób jednoznaczny określające główne świadczenia stron.

Bezzasadnie podnosi też skarżący, że co najmniej dwie ze spornych klauzul (vide: punkt 3 i 4 pozwu nie odnoszą się do obrotu konsumenckiego i w rezultacie nie powinny podlegać badaniu pod kątem abuzywności, gdyż dotyczą kupującego i to w sytuacji, gdy strony aukcji nie umówią się indywidualnie, odmiennie (na zasadzie swobody umów), a adresatem tych klauzul są wyłącznie sprzedawcy, a zatem podmioty, które nie występują w roli konsumentów. Jak już była mowa powyżej sprzedającym może być również osoba fizyczna dokonująca sprzedaży z wykorzystaniem serwisu (...) w celu nie związanym z prowadzona działalnością gospodarcza – a zatem w relacji do pozwanego także konsument.

Bezzasadnie argumentuje także skarżący, że klauzule z punktu I ust. 3 i 4 wyroku wprowadzają pożądane, oczekiwane, uczciwe i korzystne dla kupujących standardy transakcyjne, a zatem nie można mówić o zrealizowaniu przesłanki sprzeczności z dobrymi obyczajami czy rażącego naruszenia interesu konsumenta, oraz, że ich eliminacja zdecydowanie zaszkodzi konsumentom korzystającym ze zorganizowanej przez pozwanego platformy handlowej. Ta argumentacja jest trafna jedynie w zakresie w jakim odnosi się do strony kupującej będącej konsumentem – pomija natomiast aspekt konsumenta korzystającego z serwisu w charakterze sprzedawcy, czy też aspekt możliwego korzystania z serwisu (...) przez kupującego będącego przedsiębiorcą. W tym kontekście, Sąd Apelacyjny w pełni podziela konstatację Sądu Okręgowego, iż pozwany winien traktować zarówno kupujących jak i sprzedających jednakowo, bez uprzywilejowania któregokolwiek z nich. Abuzywność postanowień zawartych w punkcie I ust 3 i 4 wyroku wynika w ocenie Sąd Apelacyjnego zatem już z samego faktu potraktowania sprzedającego a priori jako prowadzącego działalność gospodarczą, chociaż co trafnie zauważył Sąd I instancji może on korzystać z Serwisu jako konsument (osoba prywatna, czy też nie będąca wcale przedsiębiorcą), – a to kupującym może się okazać profesjonalista.

W ocenie Sądu Apelacyjnego treść wszystkich kwestionowanych w niniejszej sprawie postanowień „Regulaminu (...)” oraz „Załącznika nr (...) do Regulaminu (...)” daje podstawy do konstatacji, iż są to klauzule kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Oceniając abuzywność pierwszego ze spornych postanowień art. 5 pkt 5.8 „Regulaminu (...)” o treści: „Sprzedający zobowiązany jest określić sposób zapłaty za Towar zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. W przypadku, gdy Sprzedający wskazał sposób zapłaty przelewem na rachunek bankowy, zobowiązany jest udostępnić Kupującym realizację przelewu w ramach usługi Płacę z (...) za zakupy a na zasadach określonych w Załączniku Nr (...) do Regulaminu, w szczególności Sprzedający jest zobowiązany wypełnić formularz konfiguracyjny na stronach (...), w sekcji Płacę z (...), potwierdzając dane osobowe, teleadresowe, nr konta bankowego oraz inne dane niezbędne do jego identyfikacji”, podzielić należy ocenę, iż usługa „Płacę z (...)” jest dogodną formą płatności, dającą użytkownikom możliwość wyboru, czy chcą z takiej formy skorzystać. Niezależnie od powyższego podzielić należy stanowisko Sądu I instancji, że abuzywność przedmiotowej klauzuli wiąże się niejako z pośrednim przymuszaniem sprzedającego do korzystania z tej formy płatności, wynikającej z faktu, że usługi innych podmiotów są mniej atrakcyjne niż usługa (...), bowiem zakładają dłuższy okres oczekiwania na środki pieniężne, czy też wiążą się ze zwiększonymi kosztami obsługi. Sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów Sprzedającego wynika także z zobowiązania Sprzedającego do udostępnienia Kupującym usługi „Płacę z (...)”, w każdym wypadku gdy jako jeden ze sposobów zapłaty wskazał przelew na rachunek bankowy /Pozwany nie pozostawia Sprzedającemu możliwości korzystania z tej formy płatności bez jednoczesnego zaakceptowania usługi (...). Alternatywą pozostawioną Sprzedającemu przez pozwanego jest zatem konieczność skorzystania z „gorszej” opcji przekazu pocztowego. W tym kontekście fakt, że jednocześnie pozwany nie zamyka użytkownikom możliwości korzystania z różnorodnych rozwiązań, także takich, do których posiadanie rachunku bankowego nie jest konieczne (przekaz Pocztowy, płatność „za pobraniem” przy odbiorze paczki) nie zmienia powyższej oceny. Irrelewantna jest natomiast motywacja przyświecająca pozwanemu przy wprowadzeniu do regulaminu tej usługi, która wiąże się z objęciem kupującego szeroką ochroną wynikającą z prowadzonego przez pozwanego „Programu Ochrony Kupujących”, skoro ad casu kupującym może się okazać przedsiębiorca.

Odnosząc się do postanowienia zawartego w art. 5 pkt 5.9 „Regulaminu (...)” o treści: „Wystawiając Transakcję Sprzedający wyraża zgodę na jej publikację w celach promocyjnych w (...) bądź innych serwisach internetowych prowadzonych przez partnerów Grupy (...)”, wskazać należy, że niezależnie od faktu, iż cel tego postanowienia jest korzystny dla sprzedających, to jego sprzeczność z dobrymi obyczajami oraz rażące naruszenie interesów konsumenta wiąże się z niewątpliwym ograniczeniem zasady swobody umów, na korzyść pozwanego. Chociaż trudno kwestionować argumentację skarżącego, że co do zasady omawiany zapis Regulaminu ma na celu promowanie oferty użytkownika występującego w roli sprzedawcy, to podzielić należy stanowisko Sądu I instancji, że nie w każdym przypadku (bądź też w nie w każdym z serwisów pozwanego) sprzedającemu musi zależeć na publikacji jego transakcji z zamiarem promocji. Szczególnie, że w zakresie w jakim przedmiotowy zapis dotyczy „innych serwisów internetowych prowadzonych przez partnerów Grupy (...)” może on służyć jednocześnie promowaniu pozwanego. Wątpliwości Sądu Apelacyjnego budzi ponadto użycie przez pozwanego niejednoznacznego sformułowania „innych serwisów” bez ich wymienienia, a także brak wskazania cezury czasowej możliwych narzuconych odgórnie sprzedającemu działań promocyjnych.

Trafnie za abuzywne uznał także Sąd I instancji postanowienie art. 6 pkt 6.13 „Regulaminu (...)” o treści: „Do ceny ustalonej zgodnie z niniejszym artykułem Sprzedający może doliczyć jedynie koszty przesyłki bądź transportu Towaru w rzeczywistej wielkości. Poza powyższymi Sprzedający nie może doliczać jakichkolwiek innych kwot podwyższających cenę należną od Kupującego”. Sprzeczność z dobrymi obyczajami oraz rażące naruszenie interesów konsumenta w przypadku tej klauzuli wynika z faktu, iż jej adresatem jest wyłącznie Sprzedający i wbrew ocenie skarżącego może nim być także indywidualny sprzedawca towaru lub usługi, a zatem konsument. W tym kontekście bezzasadnie podnosi skarżący, że przedmiotowa klauzula nie powinna podlegać badaniu po kątem abuzywności. Przedmiotowy zapis ogranicza możliwość swobodnego kształtowania przez użytkowników serwisu (...) warunków transakcji związanych z ustaleniem kosztów przesyłki, szczególnie, że cena ta jest z reguły zależna od wyboru sposobu dostarczenia przesyłki przez kupującego, który jak wskazano nie zawsze musi być konsumentem. W tym kontekście powyższej oceny nie może skutecznie podważyć eksponowana przez skarżącego okoliczność, iż w roli kupującego zdecydowanie częściej występuje w serwisie konsument w rozumieniu art. 22 ^{( 1)} k.c. oraz, że u podstaw wprowadzenia kwestionowanego zapisu nie stoi interes pozwanego, lecz dążenie do wyrównania nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron transakcji internetowych. Wątpliwości Sądu Apelacyjnego budzi także fakt, że ograniczenie uprawnień sprzedającego nastąpiło poprzez użycie zbyt szerokiej znaczeniowo formuły iż „nie możliwe jest doliczenie jakichkolwiek innych kosztów podwyższających cenę należną od kupującego”, co uznać należy za nadmierne ograniczenie swobody kontraktowej, stawiające sprzedającego z góry /w oderwaniu od konkretnych okoliczności zawieranej transakcji/ w gorszym położeniu. Należy natomiast jeszcze raz podkreślić, że skoro konsumentem korzystającym z serwisu (...), a zatem w stosunku do pozwanego może być zarówno sprzedający jak i kupujący, różnicowanie sytuacji obu konsumentów /sprzedającego kosztem kupującego/ należy uznać za nieuzasadnione. Zdaniem Sądu Apelacyjnego pozwany powinien tak sformułować zapisy Regulaminu /zaoferować jego różne warianty/, aby w połączeniu z weryfikacją użytkowników, miał pewność, że określone postanowienia rzeczywiście pozwolą ochronić stronę słabszą konsumenta - kupującego, a nie będą prowadzić do nieuzasadnionej dyskryminacji jednaj ze stron transakcji /np. w przypadku gdy to sprzedający jest konsumentem, a kupujący profesjonalistą/. Mając na względzie abstrakcyjny model kontroli wzorców umownych, Sąd Apelacyjny nie podziela też stanowiska skarżącego, iż brak jest przesłanek uzasadniających objęcie ochroną „sprzedającego – konsumenta”, jako osobę nie występującą jako końcowy nabywca dóbr.

Wbrew ocenie skarżącego abuzywne w świetle dyspozycji art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. jest zdaniem Sądu Apelacyjnego również postanowienie art. 7 pkt 7.7 „Regulaminu (...)” o treści: „Sprzedający nie mogą wyłączyć ani ograniczyć praw do rękojmi przysługujących Kupującym, nawet w przypadku, gdy sprzedaż nie ma charakteru sprzedaży konsumenckiej. Rękojmia nie rozciąga się na wady Towaru, o których kupujący wiedział, w szczególności na te, które Sprzedający ujawnił w opisie aukcji”. Nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego, że przedmiotowe postanowienie stanowi odzwierciedlenie regulacji ustawowych (art. 558 § 1 k.c.), w sytuacji gdy w umowach z udziałem konsumentów ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne jedynie w wypadkach określonych w przepisach szczególnych. Natomiast ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. nr 114 poz. 1176 ze zm.), co trafnie zauważył Sąd Okręgowy, nie przewiduje stosowania przepisów art. 556 – 581 k.c. (vide: art. 1 ust 4 tej ustawy). Tym samym w ocenie Sądu Apelacyjnego zdanie drugie przedmiotowej klauzuli zgodnie z którym „rękojmia nie rozciąga się na wady towaru, o których kupujący wiedział, w szczególności na te, które sprzedający ujawnił w opisie aukcji” jest w stosunku do regulacji wymienionej ustawy dla kupujących będących konsumentami mniej korzystne. Mylnie informuje bowiem kupujących, że reklamacja towaru nie zostanie uwzględniona przez sprzedającego, jeżeli dotyczyć będzie wad które zostały wskazane w treści aukcji.

Oceniając z kolei postanowienie z art. 2 pkt 2.3 Załącznika nr (...) Regulaminu (...) o treści: „Każda osoba poprzez wyrażenie woli skorzystania z usługi Płacę z (...)za zakupy, wyrażą zgodę na automatyczne przekazanie danych osobowych przez Grupę (...) Sp. z o.o. do Agenta Rozliczeniowego, w celu prawidłowego świadczenia usług w ramach usługi Płacę z (...) za zakupy, a także oceny ryzyka zawieranej transakcji. Postanowienia art. 5 niniejszego Regulaminu stosuje się odpowiednio”, wskazać należy, że słusznie przyjął Sąd Okręgowy, iż ukształtowanie stosunku pomiędzy pozwanym, a kupującym skutkujące automatycznym powstaniem po stronie pozwanego uprawnienia do przekazywania danych osobowych konsumenta bez jego wyraźnej deklaracji, także przy nie dość precyzyjnym zdaniem Sądu Apelacyjnego wskazaniu celu w jakim przedmiotowe dane zostają Agentowi Rozliczeniowemu przekazane ( „w celu prawidłowego świadczenia usług (…), a także oceny ryzyka zawieranej transakcji”) spełnia przesłanki abuzywności o których mowa w art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. Odmiennej oceny w tym przedmiocie nie mogły uzasadniać powoływane przez skarżącego wymogi ustawowe w tym zakresie wynikających z przepisów szczególnych, czy też art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. Nr 133, poz. 883 ze zm.).

Sprzeczność z dobrymi obyczajami oraz rażące naruszenie interesów konsumentów w związku ze stosowaniem przez pozwanego postanowienia art. 3 pkt 3.5 Załącznika nr (...) do Regulaminu (...) w brzmieniu: „W przypadku wypłat środków zgromadzonych przez Użytkownika, dokonywanych przekazem pocztowym bądź przelewem na zagraniczny rachunek bankowy, zlecenia realizowane są dwa razy w miesiącu tj. 14 dnia miesiąca oraz ostatniego dnia miesiąca. Wypłaty, o których mowa w zdaniu poprzednim, poniżej kwoty 100 PLN, realizowane są raz w miesiącu tj. ostatniego dnia miesiąca (jeżeli 14 dzień miesiąca lub ostatni dzień miesiąca przypadają na sobotę lub niedzielę bądź dzień ustawowo wolny od pracy, zlecenie wypłaty realizowane jest w kolejnym dniu roboczym). Zastrzeżenie, o którym mowa w art. 4.2. pkt c. stosuje się odpowiednio”, wynika z kolei z jednostronnego zastrzeżenia przez pozwanego niekorzystnych dla sprzedającego – konsumenta terminów w przypadku przekazów pocztowych i przelewów na zagraniczny rachunek bankowy. Szczególne zastrzeżenia, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy budzi częstotliwość realizacji przedmiotowych płatności oraz uzależnienie terminów przelewów od wysokości kwoty dokonywanego przelewu /poniżej 100 zł jedynie raz w miesiącu/. Stanowi to zdaniem Sądu Apelacyjnego nieuzasadnione, niekorzystne dla sprzedającego narzucone przez pozwanego ograniczenie korzystania przez niego ze środków finansowych. W pełni podzielić należy konstatację, iż takie jednostronne zastrzeżenie przez pozwanego na swoją rzecz prawa do uzależnienie terminów przelewów od wysokości kwoty oraz ich realizacji co najwyżej do 2 razy w miesiącu stanowi zachowanie wypełniające dyspozycję art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. Bez wpływu na powyższą ocenę pozostaje eksponowana w apelacji okoliczność braku wpływu pozwanego na zorganizowanie procesu obsługi tego typu usług przez podmiot zewnętrzny, a już w szczególności fakt, że taki sposób obsługi transakcji został zaproponowany przez (...). Także argument o nieodpłatności tej usługi, w sytuacji gdy konsument zostaje pozbawiony możliwości dysponowania środkami finansowymi w skrajnym przypadku na okres jednego miesiąca, uznać należy za niezasadny. Tak długi okres przy relatywnie niskiej kwocie transakcji nie znajduje uzasadnienia. Zauważyć również należy, że skarżący jedynie ogólnie powołuje się na przepisy ustawy z dnia 15 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, która nakłada na agenta rozliczeniowego tj. spółkę (...) S.A. obowiązek kontroli przepływów pieniężnych inicjowanych przez użytkowników, a także na ustawę o usługach płatniczych i dodatkowe obowiązki nakładane na podmioty o statusie instytucji płatniczej związane z terminami realizacji zleceń – nie wskazuje jednakże szczegółowych przepisów uniemożliwiających bardziej korzystne uregulowanie kwestii dysponowania środkami użytkowników /konsumentów/.

Sąd Apelacyjny podziela także stanowisko odnośnie niedozwolonego charakteru postanowienia z art. 1 punkt 1.5 Załącznika nr (...) do Regulaminu (...) o treści: „W ramach usługi Płacę z (...) za zakupy, Agent Rozliczeniowy posługuje się wyspecjalizowanymi instytucjami finansowymi, które dobiera z zachowaniem należytej staranności w wyborze. Do czasu udostępnienia środków użytkownikowi, Agent Rozliczeniowy rozporządza otrzymanymi środkami, według własnego uznania, zgodnie z przepisami prawa polskiego”. Odnosząc się do argumentacji skarżącego w tej kwestii wskazać należy, że powoływany przez niego przepis art. 78 ust 1 ustawy o usługach płatniczych dotyczy jedynie możliwości „obracania” środkami użytkownika, które nie zostały przekazane do końca dnia – podczas gdy przedmiotowa klauzula w związku z terminami wynikającymi z art. 3 pkt 3.5 Załącznika nr (...) ma charakter szerszy. W tym kontekście zasadnie wskazał Sąd Okręgowy na zeznania świadka, który potwierdził, że w przypadku płatności kartą sprzedawca otrzymuje pieniądze na swój rachunek bankowy zanim otrzyma je spółka (...), natomiast w przypadku pozostałych form płatności i w zależności od jej rodzaju realizacja trwa zdecydowanie dłużej, co sprawia, że Agent Rozliczeniowy faktycznie ma możliwość rozporządzania tymi środkami bez wiedzy ich właściciela w dłuższym okresie. Nadto wątpliwości Sądu Apelacyjnego budzi użycie niejednoznacznego zwrotu „według własnego uznania”, co de facto oznacza, że Agentowi Rozliczeniowemu przyznana zostaje zbytnia swoboda w dysponowaniu środkami użytkowników w porównaniu z zakresem określonym ustawą o usługach płatniczych. Trudno zgodzić się z konstatacją skarżącego by ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych (o usługach płatniczych) „nie ograniczała w żaden sposób możliwości dysponowania środkami przez agenta rozliczeniowego”, skoro z wyżej wskazanego art. 78 ust 1 ustawy wynika, że instytucja płatnicza może dysponować środkami finansowymi użytkownika wyłącznie przy zachowaniu określonych reguł. W tym sensie użyty przez pozwanego w treści kwestionowanego postanowienia zwrot „według własnego uznania”, sprawia że kwestionowany zapis umowny reguluje sytuację konsumenta – sprzedającego w sposób mniej korzystny niż przepisy ustawowe, co implikuje jego abuzywność.

Reasumując powyższe, wskazać należy, iż szczegółowa analiza treści kwestionowanych postanowień, z uwzględnieniem jej abstrakcyjnego charakteru, czyni podnoszone przez skarżącego zarzuty naruszenia art. 385 ¹ § 1 k.c. niezasadnymi, co przy nie podzieleniu przez Sąd Apelacyjny również zarzutów dotyczących braku legitymacji czynnej powoda, skutkowało oddaleniem apelacji.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.