Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 05 marca 2019 r.

Sąd Rejonowy w Giżycku I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Janusz Supiński

Protokolant: Katarzyna Kucharska

po rozpoznaniu w dniu 19.02.2019 r. w Giżycku

sprawy z powództwa A. W. (1)

przeciwko Kołu (...) w G. z siedzibą w G.

o zapłatę

I.  Zasądza od pozwanego Koła (...) w G. z siedzibą w G. na rzecz powódki A. W. (1) kwotę 3.000,00 (trzy tysiące) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 01.04.2018r. do dnia zapłaty.

II.  Zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.067 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt. I C 479/18

UZASADNIENIE

Powódka A. W. (1) wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego Koła (...) w G. z siedzibą w G. kwoty 3.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 01.04.2018r. i kosztami procesu W uzasadnieniu powódka wskazała, że strony łączyła umowa o prowadzenie księgi rachunkowej pozwanego za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 1.000 zł. Dalej powódka podała, że pozwany, bez ważnej przyczyny, rozwiązał tę umowę w trybie natychmiastowych tj. bez okresu wypowiedzenia i to pomimo zapisu umownego o trzy miesięcznym okresie wypowiedzenia. Przedmiot sporu powódka określiła jako odszkodowanie za okres wypowiedzenia, przewidzianego umową.

Pozwany Koło (...) w G. z siedzibą w G. nie uznał powództwa i wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu pozwany potwierdził wprawdzie, że strony łączyła umowa, zgodnie z którą powódka prowadziła księgi rachunkowe pozwanego, a pozwany rozwiązał tę umowę bez okresu wypowiedzenia i to pomimo istnienia takiego zapisu w umowie, ale – jak twierdził – taki zapis umowny był nieważny w świetle art. 746 § 3 kc. Pozwany dodał też, że w jego ocenie występowały ważne przyczyny rozwiązania umowy tj. nadużywanie swojej pozycji przez powódkę w stosunkach z pozwanym.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 02.04.2004r. strony tj. Koło (...) w G. z siedzibą w G. oraz A. W. (2) (obecnie W.) zawarły umowę o prowadzenie księgi rachunkowej na czas nieokreślony za wynagrodzeniem 500 zł miesięcznie. Wynagrodzenie to uległo następnie zwiększeniu do kwoty 1.000 zł. § 11 umowy przewidywał też, że umowa może być rozwiązana z ważnych powodów przez każdą ze stron na koniec ostatniego dnia miesiąca z zachowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia.

dowód: zeznania powódki k 85, 166-167

zeznania pozwanego k 167-168

umowa k 10-14

faktura k 18

W realizacji umowy stron, powódka współpracowała na bieżąco ze skarbnikiem koła łowieckiego, którym od kwietniu 2017 roku został świadek P. L. (1). Współpraca nowego skarbnika z powódką nie układała się poprawnie, występowały wzajemne roszczenia i pretensje. W dniu 19.12.2017r. Zarząd Koła Łowieckiego (...) w G. z siedzibą w G. podjął uchwałę o rozwiązaniu umowy z powódką ze skutkiem natychmiastowym. Stosowne pismo dotarło do powódki w dniu 31.12.2017r., zaś w dniu 05.01.2018r. przedstawiciele koła łowieckiego odebrali od A. W. (1) dokumentację księgową pozwanego.

dowód: zeznania powódki k 85, 166-167

zeznania pozwanego k 167-168

zeznania świadka J. M. k 90

zeznania świadka K. N. k 90

zeznania świadka A. C. k 90

zeznania świadka J. B. k 90

zeznania świadka T. K. k 90

zeznania świadka P. L. k 90

zeznania świadka J. B. k 154

zeznania świadka E. S. k 154

zeznania świadka M. O. k 154

zeznania świadka R. T. k 154

zeznania świadka A. W. k 154

wypowiedzenie k 15, 35

pismo k 16, 34

protokół k 17

uchwała k 113

Sąd zważył, co następuje:

Bezspornym w sprawie jest ustalony powyżej stan faktyczny. W zakresie samej umowy, jej treści oraz wypowiedzenia przez pozwane koło łowieckie owa bezsporność wynika wprost z twierdzeń samych stron, a twierdzenia te są odwzorowane w dokumentach, złożonych przez strony w toku procesu. Z kolei charakter współpracy powódki ze skarbnikiem koła, piastującym tę funkcję od kwietnia 2017r., w szczególności niezadowolenie P. L. (1) z kontaktów z powódką jednoznacznie wyłania się i z zeznań samych stron, i przede wszystkim z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków (J. M., K. N., A.C., J.B., T. K., P. L., J. B., E.S., M. O., R. T., A. W.). I wprawdzie poszczególni świadkowie odmiennie oceniali przyczyny braku dobrej współpracy pomiędzy P. L. a A. W., to nie zmienia to postaci rzeczy, że w sumie świadkowie zgodni byli, iż ta współpraca nie należała do najlepszych. Wobec współbrzmienia zeznań wskazanych świadków (co do oczywiście samego faktu nienajlepszych kontaktów służbowych powódki ze skarbnikiem koła łowieckiego) i ich korelacji z zeznaniami samych stron, Sąd dał wiarę w omawianym zakresie przedstawionym, osobowym środkom dowodowym. Jednocześnie Sąd nie analizował przyczyn braku dobrej współpracy stron, bowiem nie miało to większego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Zgodnie bowiem z art. 746 § 1 kc dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia; w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę. Kwestia zatem istnienia lub nieistnienia ważnych powodów wypowiedzenia zlecenia istotna jest przy ewentualnych odszkodowaniach, choć warto zwrócić uwagę, że „Ważnymi powodami wypowiedzenia, o których mówi komentowany przepis, mogą być zarówno zjawiska o charakterze obiektywnym (np. zmiany sytuacji gospodarczej, zmiany w prawie itp.), jak i zjawiska odnoszące się do osób stron czy stosunków pomiędzy nimi (np. zmiana sytuacji życiowej czy ekonomicznej strony, nieporozumienia pomiędzy dającym a przyjmującym zlecenie). W szczególności ważnym powodem wypowiedzenia zlecenia przez dającego zlecenie jest nieudzielenie mu przez przyjmującego zlecenie potrzebnej wiadomości o przebiegu sprawy oraz uzasadniona utrata zaufania w uczciwość, staranność czy umiejętności przyjmującego zlecenie; natomiast dla przyjmującego zlecenie np. nieudzielenie mu przez dającego zlecenie potrzebnej zaliczki, nieudzielenie lub odwołanie pełnomocnictwa, udzielenie wskazówek istotnie zmieniających na niekorzyść przyjmującego zlecenie sposób wykonania czynności” [tak: E. G., P. M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 8, W. 2017]. W podobnym tonie wypowiadają się też inni przedstawiciele literatury. „Podstawą dla wypowiedzenia stosunku zlecenia jest utrata zaufania, ale nie jest to jedyna przyczyna, dla której strony mogą doprowadzić do zakończenia łączącego je stosunku prawnego. Należy zgodzić się z SA w W., że ocena ważności powodu wypowiedzenia zależeć będzie od okoliczności, w jakich dochodzi do podjęcia decyzji. Niewątpliwie mogą to być czynniki zależne od strony umowy, jak np. utrata zaufania do zleceniobiorcy, np. wskutek zastrzeżeń do wykonywania zlecenia, czy też czynniki obiektywne, jak np. zanik czy istotne zmniejszenie potrzeby współpracy (wyr. SA w Warszawie z 23.4.2015 r., VI ACa 1021/14, L.). Podobnie P. M. (w: E. Gniewek, P. Machnikowski, Komentarz KC, 2017, art. 746, Nb 6): "ważnymi powodami wypowiedzenia, o których mówi komentowany przepis, mogą być zarówno zjawiska o charakterze obiektywnym (np. zmiany sytuacji gospodarczej, zmiany w prawie itp.), jak i zjawiska odnoszące się do osób stron czy stosunków pomiędzy nimi (np. zmiana sytuacji życiowej czy ekonomicznej strony, nieporozumienia pomiędzy dającym a przyjmującym zlecenie)”. [tak: M. Z. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, W. 2019]. W kontekście powyższych rozważań stricte teoretycznych można postawić tezę, że o ile nieporozumienia pomiędzy dającym a przyjmującym zlecenie stanowią ważny powód do wypowiedzenia umowy, o tyle przyczyna owych nieporozumień, powód utraty zaufania do zleceniobiorcy przez zleceniodawcę itp. jest kwestią wtórną.

Kwestią kluczową dla ostatecznego werdyktu w niniejszej sprawie była jednak interpretacja przepisów kodeksu cywilnego (relacji art. 746 § 3 kc do art. 746 § 1 kc), w szczególności w kontekście ważności i skuteczności zapisu umowy stron o obowiązkowym trzymiesięcznym okresie wypowiedzenia umowy i to w sytuacji wystąpienia ważnych powodów wypowiedzenia. Na tym też tle rozgorzał spór stron niniejszego procesu – o ile pozwany twierdził, że art. 746 § 3 kc wyklucza możliwość skutecznego wprowadzenia zapisu umownego o 3 miesięcznym okresie wypowiedzenia, o tyle strona powodowa stanęła na odmiennym stanowisku. Sąd, analizując zdiagnozowane pole walki stron, dostrzegł oczywiście poglądy części komentatorów, opowiadających się za nieważnością postanowień umownych przewidujących konieczność zachowania terminu wypowiedzenia i upatrujących podstaw takich twierdzeń w interpretacji art. 746 § 3 kc. Sąd orzekający w niniejszej sprawie nie podzielił jednak tych poglądów, przychylając się do coraz wyraźniejszej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego w tej materii. I tak już w wyroku z 20.04.2004 r. w sprawie V CK 433/03 Sąd Najwyższy stwierdził, że w umowie o świadczenie usług, do której mają zastosowanie przepisy o wypowiedzeniu zlecenia, dopuszczalne jest określenie przez strony terminu jej wypowiedzenia także z ważnych powodów. Uzasadnienie tego orzeczenia przynosi pogłębienie tej tezy: „Analiza redakcji przepisów art. 746 KC nie pozostawia wątpliwości co do bezwzględnie obowiązującego charakteru normy wyrażonej w § 3, nie można jednak zgodzić się z poglądem skarżącej, że zestawienie § 3 z § 1 powołanego artykułu przemawia za taką samą kwalifikacją normy wyrażonej w § 1, w szczególności z twierdzeniem, jakoby wyłączenie możliwości wypowiedzenia z ważnych powodów było równoznaczne z niemożnością modyfikacji przez strony przepisu art. 746 § 1 KC, polegającej na wprowadzeniu terminu wypowiedzenia umowy.

Trzeba podkreślić, że charakterystyczną cechą regulacji zawartych w księdze trzeciej kodeksu cywilnego jest ich, zasadniczo, dyspozytywny charakter. Cecha ta stanowi niewątpliwy wyraz dążenia ustawodawcy do jak najszerszego poszanowania autonomii woli stron, usankcjonowanej w art. 3531 KC, potwierdzającym obowiązywanie w zakresie umownych stosunków obligacyjnych zasady swobody umów. Z tej przyczyny ocena przepisu zamieszczonego w księdze trzeciej kodeksu cywilnego jako iuris cogentis w sytuacji, w której jego brzmienie nie przemawia jednoznacznie za takim charakterem, jest możliwa, gdy przemawiają za nią szczególnie ważkie racje. Dyrektywy wykładni systemowej dostarczają argumentu na rzecz tezy, że ilekroć zamiarem ustawodawcy było wprowadzenie zakazu zarówno wyłączenia, jak i ograniczenia przez strony określonej regulacji, tylekroć dawał temu jednoznaczny wyraz w treści przepisu. Przykładowo można wskazać na przepisy art. 437 czy 4499 KC, w których stwierdza się wyraźnie, że określonej w nich odpowiedzialności "nie można wyłączyć ani ograniczyć". W art. 746 § 3 KC jest natomiast mowa jedynie o niedopuszczalności "wyłączenia uprawnienia". Jeśli się równocześnie uwzględni, że wyjątki od wyrażonej w art. 3531 KC zasady swobody umów, w myśl paremii exceptiones non sunt extentendae, nie powinny podlegać wykładni rozszerzającej, trzeba dojść do wniosku, że strony nie mogą wprawdzie z góry wyłączyć uprawnienia dającego zlecenie do wypowiedzenia umowy z ważnych powodów, nie ma jednak przeszkód, by uprawnienie to ograniczyły przez wprowadzenie terminu wypowiedzenia.

Do takiego samego wniosku prowadzi analiza rationis legis przepisów art. 746 § 1 i § 3 KC. Nie można przede wszystkim podzielać poglądu skarżącej, że kwalifikacja art. 746 § 1 KC jako iuris dispositivi i uznanie dopuszczalności wprowadzenia przez strony terminu wypowiedzenia zniweczy chroniący dającego zlecenie skutek normy wyrażonej w § 3 tego artykułu. Między niemożnością wypowiedzenia a dopuszczalnością wypowiedzenia z zachowaniem umownego terminu wypowiedzenia zachodzi istotna różnica, a nadanie umowie zlecenia cechy trwałości przez wprowadzenie terminu wypowiedzenia może być zgodne z ich usprawiedliwionym interesem, w szczególności w sytuacji, w której chodzi o wykonywanie czynności o charakterze ciągłym. Potwierdzeniem takiego kierunku wykładni jest art. 3651 KC, dotyczący zobowiązań bezterminowych o charakterze ciągłym, dodany ustawą z dnia 21.6.2001 r. (zob. art. 26 pkt 2 ustawy z dnia 21.6.2001 r. ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, Dz.U. Nr 71, poz. 733).

Warto dodać, że pogląd o dyspozytywnym charakterze przepisu art. 746 § 1 KC znalazł wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 11.9.2002 r., V CKN 1152/00 stwierdził, iż strony umowy zlecenia mogą określić w umowie terminy i sposoby wypowiedzenia i przez to zrzec się możności wypowiedzenia zlecenia "w każdym czasie"; nie mogą tylko z góry zrzec się uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów, ponieważ stoi temu na przeszkodzie obowiązujące postanowienie art. 746 § 3 KC”. Stanowisko to zostało potwierdzone w kolejnym orzeczeniu Sądu Najwyższego, tym razem w wyroku z 15.10.2014r. w sprawie V CSK 684/13, gdzie Sąd ten jednoznacznie wskazał, że „ Zakaz zrzeczenia się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów (art. 746 § 3 KC) nie wyłącza prawa zastrzeżenia przez strony, że w takiej sytuacji rozwiązanie umowy nastąpi z zachowaniem uzgodnionego okresu wypowiedzenia”.

Wracając na grunt niniejszej sprawy, Sąd, co już wcześniej wskazano, podzielił w całości cytowane wyżej poglądy Sądu Najwyższego i uznał, że strony mogły skutecznie i wiążąco wprowadzić do umowy zapis o trzymiesięcznym okresie wypowiedzenia umowy. Skoro zatem strona pozwana, mając do tego całkowicie prawo, dokonała wypowiedzenia umowy w miesiącu grudniu 2017 roku, to – uwzględniając feralny zapis umowy z § 11, przewidujący, iż umowa może być rozwiązana z ważnych powodów przez każdą ze stron na koniec ostatniego dnia miesiąca z zachowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia – Sąd uznał, że umowa stron wygasła dopiero z ostatnim dniem marca 2018r. Konsekwencją tego ustalenia jest wniosek, że powódce przysługiwało wynagrodzenie za okres od stycznia do marca 2018r. według stawki ostatnio obowiązującej (1.000 zł), czyli łącznie kwota 3.000 zł. Bez znaczenia przy tym pozostaje kwestia świadczenia przez powódkę w tym okresie usług na rzecz pozwanego. Wynagrodzenie powódki bowiem zostało w umowie określone ryczałtowo tj. zostało pozbawione zależności od ilości faktycznie wykonanych przez powódkę czynności i skoro pozwany zdecydował o pozbawieniu powódki możliwości faktycznych wypełniania umowy to taka decyzja nie może obciążać drugiej strony umowy negatywnymi konsekwencjami.

W efekcie powyższego Sąd orzekł jak w pkt wyroku. O odsetkach należało orzec po myśli art. 455 kc i 481 § 1 kc. Sąd dostrzegł przy tym przede wszystkim treść pozwu, gdzie żądanie odsetek ograniczono do okresu po 01.04.2018r. Niewątpliwie bowiem wynagrodzenie powódki było świadczeniem okresowym i chociaż strony nie określiły w umowie terminu płatności owego wynagrodzenia, to należało przyjąć, że ów termin przypadał najpóźniej na ostatni dzień miesiąca, w którym była wykonywana usługa (płatność z dołu). Zwłoka pozwanego zatem dotyczyła okresu dłuższego niźli wskazała to powódka w pozwie, tym niemniej Sąd był związany roszczeniem pozwu tak co do samego terminu rozpoczęcia biegu odsetek, jak i ich wysokości. W tej sytuacji należało orzec o odsetkach jak w pkt I. wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł po myśli art. 98 § 1 kpc kpc, uwzględniając po stronie kosztów powódki kwoty 150 zł opłaty od pozwu, 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i 900 zł wynagrodzenia pełnomocnika powódki. Jednocześnie Sąd nie uwzględnił po stronie owych kosztów kwoty 207 zł, której domagal się pełnomocnik powódki w pozwie, bowiem przyznana kwota 900 zł wynagrodzenia pełnomocnika powódki obejmuje już należny podatek VAT (vide rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości 22 października 2015 r. Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 w sprawie opłat za czynności adwokackie) w sytuacji, gdy występuje adwokat z wyboru, a regulacja ta odmienna jest od unormowań dotyczących wynagrodzeń adwokatów, reprezentujących strony z urzędu. Po zsumowaniu wskazanych wyżej kwot Sąd orzekl o kosztach jak w pkt III wyroku.