Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa D. S.

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego w T.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 27 września 2017 r. sygn. akt I C 1223/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje od skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) na rzecz adwokata R. S. kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych 60/100), w tym 27,60 zł podatku od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Paweł Czepiel SSA Anna Kowacz-Braun

Sygn. akt I ACa 1610/17

UZASADNIENIE

Uznając za niezasadne żądanie D. S.skierowane przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego w T. , domagającego się przyznania kwoty 100 000 zł , tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wywołaną naruszeniem jego dobra osobistego w postaci godności i prawa do humanitarnego, nie poniżającego traktowania w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w tym zakładzie , Sąd Okręgowy w (...) , wyrokiem z dnia 27 września 2017r :

- oddalił powództwo [ pkt I ],

- zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 240 zł , tytułem kosztów procesu [ pkt II ] oraz

- przyznał , tytułem wynagrodzenia , na rzecz adwokata, reprezentującego powoda z urzędu , ze środków budżetowych , kwotę brutto 450, 20 zł [ pkt III sentencji orzeczenia ] .

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

Powód przebywał w Zakładzie Karnym w T. od dnia 23 czerwca 2016 roku do dnia 29 czerwca 2016 roku, a następnie od dnia 9 sierpnia 2016 roku do chwili orzekania nadal tam obywa karę pozbawienia wolności.

Został umieszczony w pawilonie (...) i przebywał w celach Oddziału(...). W okresie osadzenia we wszystkich celach, w których został umieszczony, powierzchnia na jednego osadzonego wynosiła ponad 3 m ^{( 2)}. Wobec niego nie były wydawane decyzje o osadzeniu w w celach, w których powierzchnia na jednego osadzonego wynosiła poniżej tej normy.

Budynek więzienia został wybudowany na początku XX wieku. Cele mieszkalne są wyposażone w sprzęt kwaterunkowy, który odpowiada normom wyposażenia w sprzęt na ustalonych na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014 roku w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Sprzęt kwaterunkowy będący na wyposażeniu cel mieszkalnych jest w dobrym stanie technicznym. Jego naprawy odbywają się w dniu zgłoszenia usterek.

W celach mieszkalnych w pawilonie mieszkalnym (...) brak jest wentylacji grawitacyjnej. Wymiana powietrza odbywa się poprzez mikrowentylację w oknach, a przede wszystkim poprzez wietrzenie okienne , podczas pobytu skazanych poza celą. Więźniowie są informowani o konieczności wentylacji. Ponadto umożliwia się osadzonym dodatkowe wietrzenie cel poprzez otwarcie drzwi , na czas 30 minut w ciągu dnia.

Na lata 2017-2018 jest przewidziana termomodernizacja jednostki, w trakcie której planowane jest wykonanie wentylacji mechanicznej w celach mieszkalnych. Obserwowane, niewielkie zaczernienia na ścianach cel powstają na skutek niedostatecznego wietrzenia przez więźniów. Temperatura w celach mieszkalnych jest systematyczne mierzona i zgoda z obowiązującymi przepisami.

Osadzeni mają możliwość spędzania czasu poza celą, jest m.in. świetlica , zapewniony jest w niej dostęp do prasy - wybranych wydawnictw, odbywają się w niej także zajęcia kulturalno - oświatowe. Mogą korzysta z biblioteki. Raz na dwa tygodnie D. S.uczęszcza od zboru zieloświątkowców. Osadzeni mają także możliwość korzystania z biblioteki.

Co miesiąc powód, jak i pozostali więźniowie , otrzymują środki czystości, w tym m.in. mydło, papier toaletowy, maszynkę do golenia, pastę do mycia zębów, płyn do mycia naczyń, proszek do prania. Poza tymi środkami , które zapewnia powodowi zakład, otrzymuje je także od swoich bliskich. Porcje żywieniowe, nie różnią się ilościowo i jakościowo od racji w pozostałych placówkach penitencjarnych w kraju.

Wydawane osadzonym do użytku przedmioty, tak jak materace, koce, prześcieradła, poszewki czy ręcznik zawsze posiadają wartość użytkową, są czyste, natomiast składniki zużyte są wymieniane . Osadzeni piorą bieliznę osobistą oraz koszule. Ręczniki wymieniane są raz w tygodniu, zaś prześcieradła raz na dwa tygodnie.

Powód podczas odbywania kary pozbawienia wolności miał zapewnioną opiekę medyczną W Zakładzie Karnym w T. na stałe zatrudniona jest pielęgniarka i lekarz. Są wyznaczone dni kiedy skazani mogą zgłaszać się do lekarza. W dniu, w którym powód zachorował na grypę otrzymał od lekarza pomoc medyczną.

Powód jest na terenie więźnia nieodpłatnie zatrudniony. Wynosi śmieci.

Ma możliwość , dzięki pomocy finansowej brata, korzystania z kantyny, kupując tam tytoń , jedzenie i środki chemiczne.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy stanął na stanowisku , iż ustalone w sprawie fakty przekonują dostatecznie o tym , iż D. S.nie zdołał w postępowaniu wykazać, aby warunki odbywania kary pozbawienia wolności , jakie zostały mu zapewnione w zakładzie karym w T. , w okresie do którego się odwołuje w podstawie faktycznej powództwa, a także sposób zachowania funkcjonariuszy służby więziennej wobec niego, stanowiły potwierdzenie naruszenia jego godności osobistej oraz [ lub ] zasad humanitarnego traktowania osadzonych.

W bardzo obszernym wywodzie odwołującym się zarówno do przepisów Konstytucji jak i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka , odniesionych do ustalonych w sprawie faktów, Sąd Okręgowy wykluczając, aby powód był poniżająco traktowany, podkreślił również , że sposób postepowania wobec powoda funkcjonariuszy służby więziennej za których działania lub zaniechania odpowiada Skarb Państwa , były bezprawne.

Podkreślił przy tym , że warunki w jakich D. S.odbywał karę pozbawienia wolności odpowiadał obowiązującym w tym zakresie przepisom, a utrudnienia na które powoływał się powód nie wykroczyły poza zakres uciążliwości immanentnie związanych z realizacją kary izolacyjnej lub wynikały z ograniczeń obiektywnie uzasadnionych , jak te będące następstwem obiektywnych cech miejsca osadzenia , których negatywny wpływ na warunki bytowe dla więźniów , w miarę możliwości finansowych , służba więzienna stara się minimalizować.

W dalszej części stanowiska prawnego Sąd wskazał , że nie potwierdzenie ustalonymi okolicznościami naruszenia dobra osobistego powoda ,wyklucza przyznanie świadczenia kompensującego krzywdę , dla którego podstawą normatywną jest art. 448 kc.

Przesłankami dla jego przyznania jest bowiem nie tylko naruszenie dobra tego rodzaju z którym w adekwatnym związku przyczynowym pozostaje ten uszczerbek ale także zawinienie działania powodującego to naruszenie.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu była norma art. 98 §1 i 3 kpc i wynikająca z niej zasada odpowiedzialności za wynik sprawy.

W apelacji od tego orzeczenia D. S., zaskarżając je w całości , domagał się jego zmiany i uwzględnienia powództwa oraz przyznania na rzecz reprezentującego go pełnomocnika z urzędu kosztów pomocy prawnej , których zastępowany nie pokrył nawet w części.

Środek odwoławczy został oparty na następujących zarzutach :

- błędu w ustaleniach faktycznych , mającego polegać na pomięciu okoliczności faktycznych potwierdzających , że strona pozwana nie wywiązywała się wobec apelującego z obowiązków wynikających z zapewnienia warunków odbywania kary, określonych w przepisach Rozporządzenia MS w sprawie warunków bytowych osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych z 19 grudnia 2016r oraz regulaminie organizacyjno - porządkowym wykonywania kary pozbawieni wolności z 21 grudnia 2016r,

- naruszenia prawa procesowego , w sposób mający dla treści rozstrzygnięcia istotne znaczenie , a to :

a/ art. 233 §1 kpc wobec dokonania oceny zgromadzonych w sprawie dowodów w sposób sprzeczny z ich treścią, w tym w szczególności wadliwej oceny relacji świadka L. W.,

b/ art. 278 §1 kpc wobec dokonania oceny źródła pojawiania się zagrzybień na ścianach cel , bez sięgnięcia w tym zakresie po opinię biegłego i zastąpienie tego dowodu oceną własną Sądu nie dysponującym informacjami specjalnymi.

- naruszenia prawa materialnego, wobec niezastosowania norm art. 448 kc w zw z art. 23 , 24 i 417 kc

W odpowiedzi na apelację strona pozwana domagała się jej oddalenia jako pozbawionej usprawiedliwionych podstaw oraz przyznania na swoją rzecz od powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

Rozpoznając apelację , Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy D. S.nie jest uzasadniony i podlega oddaleniu.

Nie można bowiem podzielić żadnego z zarzutów na których opiera się jego konstrukcja.

Nie ma racji skarżący , stawiając zarzut przekroczenia przez Sąd Okręgowy granic swobodnej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów.

Na wstępie jego oceny przypomnieć należy , odwołując się do utrwalonego i podzielanego przez skład Sądu Apelacyjnego rozstrzygającego sprawę , stanowiska Sądu Najwyższego , wypracowanego na tle wykładni art. 233 §1 kpc , iż jego skuteczne postawienie wymaga od strony wykazania na czym , w odniesieniu do zindywidualizowanych dowodów polegała nieprawidłowość postępowania Sądu, w zakresie ich oceny i poczynionych na jej podstawie ustaleń.

W szczególności strona ma wykazać dlaczego obdarzenie jednych dowodów wiarygodnością czy uznanie, w odróżnieniu od innych, szczególnego ich znaczenia dla dokonanych ustaleń , nie da się pogodzić z regułami doświadczenia życiowego i [lub ] zasadami logicznego rozumowania , czy też przewidzianymi przez procedurę regułami dowodzenia.

Nie oparcie stawianego zarzutu na tych zasadach , wyklucza uznanie go za usprawiedliwiony, pozostając dowolną , nie doniosłą z tego punktu widzenia polemiką oceną i ustaleniami Sądu niższej instancji.

/ por. w tej materii , wyrażające podobne stanowisko , powołane tylko przykładowo, orzeczenia Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001, sygn. IV CKN 970/00 i z 6 lipca 2005 , sygn. III CK 3/05 , obydwa powołane za zbiorem Lex/

Ponadto nie można tracić z pola widzenia również , że swobodna ocena dowodów stanowi jeden z podstawowych elementów składających się na jurysdykcyjną kompetencję Sądu , który dowody bezpośrednio przeprowadza.

Ma to m. in. i takie następstwo , że nawet w sytuacji w której z treści dowodów można , w zakresie ustaleń , wyprowadzić równie logiczne , chociaż przeciwne do przyjętych przez Sąd I instancji wnioski , to zarzut naruszenia normy art. 233 §1 kpc , pomimo to , nie zostanie uznany za usprawiedliwiony.

Dopóty , dopóki ocena przeprowadzona przez Sąd ocena mieści się w granicach wyznaczonych przez tę normę procesową i nie doznały naruszenia wskazane tam jej kryteria , Sąd Odwoławczy obowiązany jest ocenę tę , a co za tym idzie także wnioski z niej wynikające dla ustalań faktycznych , aprobować .

To , w jaki sposób skarżący zarzut umotywował wskazuje , że ograniczył się, w miejsce rzeczowej krytyki tej oceny , którą przeprowadził Sąd , wskazując w uzasadnieniu orzeczenia jej przyczyny , w odniesieniu do każdego z dowodów , poprzestał wyłącznie na polemice z nią , uznając , że nie uznanie jako wiarygodnej, części relacji powoda oraz świadka L. W., decyduje o trafności tego zarzutu.

Taka motywacja z przyczyn wskazanych wyżej nie może być uznana za uzasadnioną, co wyklucza jego podzielenie.

Już tylko na marginesie należy zauważyć , ze Sąd Okręgowy oprał swoje ustalenia także na części relacji powoda oraz na depozycjach L. W. , przy czym powody dla których odmówił tej cechy części depozycji D. S., podane w motywach zaskarżonego orzeczenia , nie wykraczają poza ramy oceny swobodnej , określone w art. 233 §1 kpc , a co za tym idzie, Sąd II instancji jest zobligowany aprobować ustalenia wynikające z wniosków w ten sposób przeprowadzonej oceny.

Dodatkowo zauważyć należy , że kwestia wentylacji w celkach była także przez Sąd I instancji rozważona , w kontekście całości treści zgromadzanych w sprawie dowodów. W tym zakresie trafnie wskazał , że warunki w budynku więzienia, pochodzącego z początku zeszłego wieku , nie pozwalają na jej zapewnienie inaczej, niż w opisany ustaleniach sposób , a przy tym to przede wszystkim sami osadzeni decydują o tym w jaki sposób jest ona dokonywana , poprzez otwieranie okien czy wietrzenie za pomocą otwierania drzwi , w czasie oznaczonym przez regulamin wewnętrzny.

Nie ma dla oceny tego zarzutu , a w konsekwencji także zasadności roszczenia powoda znaczenia , eksponowana przezeń okoliczność , że minimalna norma wolnej przestrzeni dla każdego osadzonego była wprawdzie zachowana w celach w których przebywał ale była jedynie nieco wyższa niż dopuszczalne minimum . Potwierdzenie jej zachowania wyklucza aby umieszczenie powoda w takich warunkach powierzchniowych mogło zostać zakwalifikowane jako działanie bezprawne.

Uznanie , że omówiony zarzut , jak i wprost łączący się z nim zarzut błędu w ustaleniach faktycznych są niezasadne , ma to następstwo iż ustalenia te , jako poprawne i kompletne , Sąd II instancji przyjmuje za własne.

Nie ma racji skarżący , podnosząc drugi z zarzutów procesowych.

Ocena Sądu I instancji co do źródła niewielkich rozmiarowo wykwitów zagrzybienia na ścian cel , została oparta na analizie treści zgromadzonych w sprawie dowodów.

Do jego zatem oceny pozostało czy dla potwierdzenia jej konieczne było sięganie po opinię biegłego z zakresu mykologii.

Nie przeprowadzenie tego dowodu było usprawiedliwione , szczególnie w warunkach, gdy miedzy stronami przyczyna ich powstania nie stanowiła sporu.

Zarzut ten należy odeprzeć także i z tej przyczyny , że skarżący nie dowiódł w jaki sposób to procesowe zaniechanie Sądu wpływało na treść wydanego orzeczenia, skoro realizacja tego zarzutu upatrywana jest tylko w określeniu przyczyny powstawania wykwitów.

Nietrafnie skarżący podnosi zarzut materialno prawny nie zastosowania wskazanych w nim przepisów.

Zauważając , że bliżej tego zarzutu nie uzasadnia, wskazać trzeba , że wbrew stanowisku D. S. Sąd Okręgowy , co wynika wprost z nawet nadmiernie pod względem redakcyjnym rozbudowanego , zdaniem Sądu II instancji, uzasadnienia wyroku , analizował możliwość zastosowania każdej z tych norm, do ustalonych w sprawie faktów , poprawnie uznając , że okoliczności te nie potwierdzają przesłanek ich zastosowania w rozstrzyganej sprawie.

Dlatego też wystarczającym jest stwierdzenie , że Sąd Okręgowy nie popełnił błędu zastosowania prawa uznając , że D. S.nie wykazał aby przez stworzone mu warunki odbywania kary pozbawiania wolności w Zakładzie Karnym w T. doszło do naruszenia jego godności i uprawnienia do humanitarnego traktowania w czasie osadzenia , a dodatkowo nie można potwierdzić by sposób zachowania funkcjonariuszy za których odpowiada Skarb Państwa , wobec niego jako więźnia było działaniem bezprawnym.

Wnioski te trafnie doprowadziły Sąd I instancji do oddalenia powództwa.

Z podanych przyczyn , w uznaniu apelacji za nieuzasadnioną , Sąd Apelacyjny orzekł o jej oddaleniu , na podstawie art. 385 kpc w zw art. 448 kc w zw z art. 23 i 24 §1 kc.

Rozstrzygając o kosztach postępowania apelacyjnego , Sąd II instancji zastosował art. 98 §1 i 3 kpc w zw z art. 108 §1 i 391 §1 kpc i wynikającą z niej , dla wzajemnego rozliczenia stron z tego tytułu , zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy.

Kwota należna stronie pozwanej od D. S.została ustalona podstawie §8 ust. pkt 26 w zw z §10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności radców prawnych z 22 października 2015 [ DzU z 2015 poz. 1804 ze zm]

Podstawą dla przyznania w postępowaniu apelacyjnym wynagrodzenia pełnomocnikowi powoda ustanowionemu z urzędu był §14 ust. 1 pkt 26 w zw z §16 ust. 1 pkt 2 oraz §4 ust. 3 Rozporządzenia MS w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu z 3 października 2016 [ DzU z 2016 poz. 1714]

SSA Grzegorz Krężołek SSA Paweł Czepiel SSA Anna Kowacz - Braun