Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2019 roku

Sąd Okręgowy w Płocku VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Hanna Parzybut-Dan

Protokolant: st. sekr. sądowy Łukasz Bendig

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2019 roku w Płocku

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

z dnia 19 października 2018 roku, znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje M. K. prawo do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych jako dodatek do kapitału początkowego od dnia 1 września 2018 roku,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. na rzecz M. K. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Hanna Parzybut-Dan

UZASADNIENIE

M. K. wniosła odwołanie do Sądu Okręgowego w Płocku od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P. z dnia 19.10.2018 r. odmawiającej prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Zaskarżonej decyzji zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż nie wykazała zatrudnienia w szczególnych warunkach przez okres przewidziany w ustawie z uwagi na fakt, iż w okresie tym zajmowała stanowisko kierownicze - skutkujące przyjęciem, iż nie spełnia warunków dla uznania, iż uzyskała prawo do dodatku z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mi prawa do rekompensaty
z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Odwołująca argumentowała, że pracując na stanowisku pracy Kierownika Laboratorium (...) wykonywała również prace związane z pracą biurową, co dla organu rentowego jest jednoznaczne z tym, że prace w laboratorium nie były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w środowisku pracy, w którym byli zatrudnieni pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach. Odwołująca podała, że wykonywała również prace biurowe, które były wykonywane bezpośrednio w pracowniach analitycznych, w trakcie wykonywania w nich, w tym samym w czasie analiz z użyciem wielu substancji chemicznych, szkodliwych i niebezpiecznych dla zdrowia. Prowadzone codziennie prace wymagały stosowania ubrań roboczych i środków ochrony indywidualnej (fartuchy, rękawice, maseczki ochronne, przułbice, ochronniki słuchu).

Dokumentacja, jaką przedstawiła (w tym upoważnienia do wykonywania badań i pomiarów w Laboratorium (...) ) oraz załączone obecnie Tabele Kompetencji stanowią dowód prowadzenia przez nią procesów pobierania próbek i wykonywania pomiarów na terenie Zakładów Produkcyjnych (...) S.A. oraz osobistego wykonywania analiz z użyciem szkodliwych i toksycznych substancji chemicznych, w tym również rakotwórczych (benzen, tlenek etylenu, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, dwusiarczek węgla).

W ramach stałych obowiązków służbowych nadzorowała również pobieranie próbek i prowadzenie badań w terenie spełniającym kryteria kwalifikowane, jako warunki szczególne, co potwierdza dokumentacja innych pracowników (...) S.A. zatrudnionych na terenie Zakładów Produkcyjnych. Ponadto załączone upoważnienie do wykonywania badań i pomiarów wyraźnie wskazuje na to, że zobowiązana była nie tylko do nadzorowania, ale również do bezpośredniego wykonywania badań laboratoryjnych, w tym sprawdzeń i kalibracji urządzeń analitycznych, walidacji metodyk, badań porównawczych, zarówno w sytuacjach typowych, jak i przy uruchamianiu urządzeń i wdrażaniu metod analitycznych. Podkreślenia wymaga fakt, że wszystko to były prace o znacznej szkodliwości i znacznej uciążliwości, mające wpływ na bezpieczeństwo, zdrowie i życie ludzkie, niosące za sobą ogromną odpowiedzialność, a biorąc pod uwagę fakt, że Laboratorium posiadało ponad 40 metodyk, w różnych zakresach analitycznych wyżej opisane narażenie miało miejsce praktycznie codziennie.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu wskazał, że postępowanie w sprawach świadczeń (zgodnie z art. 116 ust. 1, ust. 5 k.p.a.) wszczyna się na wniosek zainteresowanego, do którego winny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Na wnioskodawcy spoczywa ciężar udowodnienia prawa do świadczenia.

Dla organu rentowego bezsporny jest fakt, iż odwołująca w okresie od 1.02.1993 r. do 31.12.2008 r. świadczyła pracę w (...) S.A. w warunkach, które zgodnie z twierdzeniem pracodawcy można zaliczyć jako pracę określoną w dziale XIV poz. 24 pkt 1 wykazu A wyżej cytowanego rozporządzenia -tj. kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach i wydziałach w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Jednakże w zaoferowanych przez Panią M. K. dokumentach osobowych brak jest wskazania czasookresu, jaki poświęcała ona na wykonywanie prac w laboratorium a jaki na wykonywanie prac ściśle administracyjno-biurowych. Wobec powyższego decyzją z dnia 19.10.2018 r. (...) Oddział w P. odmówił ubezpieczonej prawa do rekompensaty z uwagi na niespełnienie warunków przewidzianych art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. K. w dniu 26.09.2018 r. złożyła wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą.

Na dzień złożenia wniosku ubezpieczona osiągnęła wiek emerytalny (60 lat ukończyła w dniu (...) Do wniosku załączyła świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 25.09.2018 r. potwierdzające zatrudnienie w (...) S.A. w P., w okresie od 1.02.1993 r. do 25.09.2018 r. oraz świadczące o tym, że w okresie od 1.02.1993 r. do 31.12.2008 r. ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze wykonywała prace:

- w (...) S.A. w P. na stanowisku Kierownika Laboratorium (...) w okresie od 1.02.1993 r. do 31.05.2000 r.

- w (...) Laboratorium S.A. na stanowiska Kierownika Laboratorium w okresie od 1.06.2000 r. do 31.12.2008 r.

( dowód: świadectwo pracy w szczególnych warunkach- k. 7 akt ZUS)

Odwołująca w okresie od 1.02.1993 r. do 31.12.2008 r. zajmowała stanowisko kierownika laboratorium, którego działalność sprowadzała się do badania czynników szkodliwych na stanowiskach pracy w PKN (...) i innych spółek powiązanych kapitałowo z PKN (...). W zakresie jej obowiązków leżało organizowanie badań środowiskowych, dokumentowanie tych badań, osobiste pobieranie próbek na terenie zakładu produkcyjnego , nadzorowanie pobierania tych próbek i wykonywania analiz przez pracowników, analizy próbek i nadzór nad pracownikami przy analizach w laboratorium.

( dowód: zeznania odwołującej k. 66-67 verte, zeznania świadka P. K. – k. 68-68 verte)

Pobieranie próbek odbywało się w terenie tzn. przy stanowiskach pracy na liniach produkcyjnych przy przetwórstwie ropy naftowej, wydziału ściekowego i elektrociepłowni. Pomiary dotyczyły stężenia substancji szkodliwych, hałasu, wibracji, mikroklimatu, promieniowania. Przywiezione próbki substancji były nasączone chemikaliami i od razu z terenu trafiały do laboratorium. We wszystkich pomieszczeniach laboratorium czuć było zapach chemiczny. Do reakcji i analiz pobranych używane były szkodliwe odczynniki: benzen, toluen, ksylen, ługi, wysoko stężone kwasy, dwusiarczek węgla. Odwołująca 75% czasu pracy spędzała przy pobieraniu próbek i pomiarach, resztę dobowego wymiaru czasu pracy spędzała na analizach chemicznych w laboratorium, prowadzeniu dokumentacji. 90% czasu pracy zajmowała jej praca typowa dla laboranta. Analizy odczynników wykonywała osobiście, lecz częściej nadzorowała podległych specjalistów laboratorium, przebywając bezpośrednio przy ich stanowiskach. Wnioskodawczyni zajmowała się też pracami biurowymi związanymi z dokumentacją. Kartoteki badań sporządzał brygadzista. Odwołująca autoryzowała wyniki badań. Udzielała urlopów, przyjmowała zwolnienia lekarskie. Część pracy biurowej wykonywała w domu, gdyż nie była jej w stanie wykonać w 8 dobowym wymiarze czasu pracy. Wnioskodawczyni cyklicznie wykonywała też pomiary w porze nocnej dotyczące sztucznego oświetlenia.

( dowód: zeznania odwołującej k. 66-67 verte ,zeznania świadka P. K. – k. 68-68 verte, zeznania świadka J. P.- k. 68 verte-69, dokumenty z akt osobowych- k. 31-94 akt ZUS)

Decyzją z dnia 19.10.2018 r. organ rentowy przyznał M. K. prawo do emerytury od 1.09.2018 r.

Drugą decyzją z dnia 19.10.2018 r. Oddział ZUS w P. odmówił M. K. prawa do emerytury z rekompensatą z uwagi na nieudokumentowanie żadnych okresów w szczególnych warunkach. Do stażu pracy w szczególnych warunkach nie zaliczono zatrudnienia w (...) S.A. w okresie od 1.02.1993 r. do 31.12.2008 r. na stanowiskach kierownika laboratorium badań środowiskowych i kierownika laboratorium - ponieważ przedłożona dokumentacja nie potwierdza wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

( dowód: decyzja k. 100 akt emerytalnych)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił , bazując na zeznaniach świadków , odwołującej i dokumentacji wystawionej przez pracodawcę.

Organ rentowy zakwestionował świadectwo pracy w szczególnych warunkach, bowiem według niego praca na stanowisku kierownika laboratorium wiąże się ściśle z pracami administracyjno-biurowymi, świadectwo takie nie oddaje wiedzy, ile czasu wnioskodawczyni poświęcała na dozór inżynieryjno-techniczny przy stanowiskach zaliczanych do prac w szczególnych warunkach a ile na prace typowo biurowe.

Z zeznań samej odwołującej wynika, że 90% czasu pracy spędzała na pobieraniu próbek i wykonywaniu analiz a także ich nadzorowaniu. Pozostały czas pracy zajmowały czynności biurowe, jednak odwołująca wykonywała również część tej pracy w domu. Świadek P. K. potwierdził, że wnioskodawczyni 75 % czasu pracy poświęcała na pobieranie próbek i pomiary w terenie. Zatem wiarygodne jest to, co podała odwołująca, że łącznie z analizami 90% dobowej normy czasu pracy poświęcała na prace stricte laboratoryjne ( w terenie i laboratorium). Obaj świadkowie opisali też w zeznaniach obowiązki odwołującej, które potwierdzają twierdzenia przywołane w odwołaniu.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne i jako takie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawę prawną rozważań w niniejszej sprawie stanowią przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. 2017, poz. 664) oraz przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dz. U. 2016, poz. 887)

Zgodnie z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2016, poz. 887) nazywanej dalej ustawą emerytalną, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uznają pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia, o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia. Rozporządzenie zaś zawiera w formie załączników dwa wykazy rodzajów prac w szczególnych warunkach: wykaz A i B. W pierwszym z nich umieszczono prace m.in. w górnictwie, w energetyce, w hutnictwie i przemyśle metalowym, w chemii, w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, w transporcie i łączności, w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym.

W świetle § 2 ust. 2 ww. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze zakład pracy wydaje zaświadczenie o zatrudnieniu w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Przy ustalaniu długości wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym należy uwzględniać tylko te okresy, wskazane w świadectwie pracy, w których praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Natomiast w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okresów także w oparciu o inne dowody (tak: Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84, LEX nr 14630). Przeprowadzenie innych dowodów przewidzianych na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego na okoliczność pracy w warunkach szczególnych dopuszczalne jest, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy a ZUS kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument ten nie może zostać sporządzony. Postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 k.p.c., zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dla dowodzenia przed organami rentowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439).

Z postępowania przeprowadzonego w sprawie wynika, że w okresie od 1 lutego 1993 r. do 31 maja 2000 r. odwołująca pracowała w (...) S.A. stale w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku Kierownika Laboratorium (...), zaś w okresie od 1 czerwca 2000 r. do 31 grudnia 2008 r. w (...) Laboratorium S.A. stale w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku Kierownika Laboratorium . Wszystkie powyższe prace wymienione są bowiem w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983, nr 8, poz. 43) w wykazie A Dziale XII „W służbie zdrowia i opiece społecznej” pod poz. 6 tj. prace przy pobieraniu prób i pomiarach w warunkach i na stanowiskach pracy szkodliwych dla zdrowia, wykonywane przez personel stacji sanitarno-epidemiologicznych oraz laboratoriów środowiskowych.

(...) S.A. w P. oraz (...) Laboratorium S.A. w P. powiązany kapitałowo z pierwszym zakładem należą do resortu branży chemicznej a nie służby zdrowia czy opieki społecznej, jednakże po analizie przedmiotu działania laboratorium w okresie zatrudnienia odwołującej, należy ocenić, że była ona narażana na szkodliwe substancje rakotwórcze, pole elektromagnetyczne tak jak pracownicy zatrudnieni w laboratoriach środowiskowych służby zdrowia.

W wyroku z 25.10.2017 r. III AUa 812/16, LEX nr 2409316 Sąd Apelacyjny w Łodzi skonstatował, że przyporządkowanie branżowe ma znaczenie wówczas, gdy uciążliwość i szkodliwość danej pracy wynika z wykonywania jej właśnie w ramach danej branży. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości lub uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od gałęzi gospodarki, w której praca ta jest wykonywana, to brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych jedynie dlatego, że w wykazie A została ona przyporządkowana do innego działu przemysłu. Jeżeli pracownik w ramach swych obowiązków był narażony na działanie takich samych czynników, na jakie byli narażeni pracownicy działu przemysłu ujętego w załączniku, i przez co ich praca była uznana za pracę w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie sytuacji tych pracowników jedynie z tego powodu naruszałoby zasadę równości w traktowaniu podmiotów (osób) znajdujących się w tej samej sytuacji. Tak więc pracą w szczególnych warunkach jest praca wykonywana przy takim samym oddziaływaniu szkodliwych czynników niezależnie od branży w jakiej jest świadczona, chyba że właśnie ze specyfiki tej branży wynika szkodliwość i uciążliwość warunków pracy.

Laboratorium (...) w (...) S.A. było wyodrębnionym działem zakładu należącego do branży chemicznej, w której następuje przetwórstwo ropy naftowej. (...) Laboratorium S.A. jest oddzielnym zakładem zajmującym się badaniami środowiskowymi. M. K. zarówno w jednym jak i drugim zakładzie pracowała przy pobieraniu próbek ze środowiska pracy. Miała do czynienia z zapyleniem powietrza i szkodliwymi substancjami, takimi jak: toluen, benzen, ksylen, ługi, wysoko stężone kwasy, dwusiarczek węgla. Są to substancje rakotwórcze , które w takim samym stopniu narażały ją na utratę zdrowia, jak wszystkich pracowników laboratoriów środowiskowych. Różnica polegała na tym, że PKN (...) miał własne laboratorium. Nie musiał korzystać z laboratoriów stacji sanitarno-epidemiologicznych lub innych nie powiązanych z zakładem.

W niniejszej sprawie odwołująca wykazała, że prace administracyjno-biurowe ściśle wiązały się z wykonywanymi badaniami. Były też wykonywane pomiędzy licznymi obowiązkami związanymi z pomiarami czynników, szkodliwych, pobieraniem próbek, analizami.

Prace wykonywane przez odwołującą wymienione są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego , wykazie A, Dziale XII „W służbie zdrowia i opiece społecznej” pod poz. 6 . Odwołująca wykonywała je przez 15 lat stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Z racji powyższego, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że odwołująca udowodniła wymagane 15 lat pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2016, poz. 887).

Sąd nie zgodził się z umiejscowieniem tych prac w dziale XIV poz. 24 pkt 1 wykazu A rozporządzenia RM z 7.02.1983 r. -obejmującego kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach i wydziałach w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Przedmiot zadań odwołującej nie dotyczył bowiem jakości produkcji, kontroli procesów produkcyjnych ale badań środowiska pracy pracowników, co miało związek z bezpieczeństwem i higieną pracy pracowników.

Tym samym M. K. korzysta z prawa do rekompensaty, stąd Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującej prawo do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych, począwszy od dnia 1 września 2018 r.

O kosztach procesu Sąd orzekł na mocy podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym: strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W niniejszej sprawie stroną przegrywającą jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, stąd też Sąd zasądził na rzecz ubezpieczonej od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego Sąd ustalił w oparciu o § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z późn. zm.).

SSO Hanna Parzybut - Dan